ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್ ಅಥವಾ ರಾಯ್ ಪಿಥೋರಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ III ( ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೭-೧೧೯೨) ಚೌಹಾಣ್ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಅಜ್ಮೀರ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಪದಲಕ್ಷ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದನು. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೭ ಯಲ್ಲಿ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಯಸ್ಕನಾಗಿ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಏರಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಥಾನೇಸರ್‌ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಜಹಾಜ್‌ಪುರ (ಮೇವಾರ್) ವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಪಡೆದನು. ಇದು ನೆರೆಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಮಿಲಿಟರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚಂಡೇಲರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿತು.

ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್
ಅಜ್ಮೀರ್‍‍ನಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್‍ನ ಪ್ರತಿಮೆ
ಶಕಾಂಬರಿಯ ಚಹಾಮರ ಆಳ್ವಿಕೆ
ಆಳ್ವಿಕೆ	c. 1177–1192 CE
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಸೋಮೇಶ್ವರ
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಗೋವಿಂದರಾಜ ೪
ಗಂಡ/ಹೆಂಡತಿ	ಸಂಯೋಗಿತಾ
ತಂದೆ	ಸೋಮೇಶ್ವರ
ತಾಯಿ	ಕರ್ಪೂರದೇವಿ
ಜನನ	1166 CE ಗುಜರಾತ್
ಮರಣ	1192(1192-00-00) (aged 25–26) ಅಜ್ಮೀರ
ಧರ್ಮ	ಹಿಂದೂ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಹಲವಾರು ರಜಪೂತ ರಾಜರ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೯೧ ಯಲ್ಲಿ ತಾರೋರಿ ಬಳಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಘೋರಿ ನೇತೃತ್ವದ ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ನಂತರ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೯೨ ನಲ್ಲಿ ಘೋರಿ ಟರ್ಕಿಯ ಆರೋಹಿತವಾದ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು. ಅದೇ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ರಜಪೂತ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‍ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಿಂದ ಅವರು ಓಡಿಹೋದರು. ಆದರೆ ಅವರನ್ನು ಸಿರ್ಸಾ ಬಳಿ ಸೆರೆಹಿಡಿದು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. ತರೈನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸೋಲನ್ನು ಭಾರತದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿಜಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಘಟನೆಯಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಅರೆ-ಪೌರಾಣಿಕ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು .

ಮಾಹಿತಿಯ ಮೂಲಗಳು

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಮತ್ತುಶಾಸನಗಳು ರಾಜನಿಂದ ಹೊರಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಅವನ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಪೌರಾಣಿಕ ವೃತ್ತಾಂತಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ತರೈನ್ ಕದನಗಳ ವಿವರಣೆ ಮುಸ್ಲಿಂರ ಜೊತೆಗೆ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ಲೇಖಕರ ಹಲವಾರು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ (ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಕವಿತೆಗಳು) ಅವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯ, ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಪಠ್ಯಗಳು ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಉಳಿದಿರುವ ಏಕೈಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ ಕಾವ್ಯ. ಅವನ ಆಸ್ಥಾನದ ಕವಿ ಚಂದ್ ಬರ್ದಾಯಿ ಈ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಅನೇಕ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಇತಿಹಾಸದ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಲ್ಲ.

ಪ್ರಬಂಧ ಚಿಂತಾಮಣಿ, ಪ್ರಬಂಧ ಕೋಶ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಪ್ರಬಂಧ ಸೇರಿದಂತೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸು ವೃತ್ತಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಗಳು. ಇವುಗಳು ಅವನ ಮರಣದ ಶತಮಾನಗಳ ನಂತರ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು ಮತ್ತು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾಕ್ರೊನಿಸ್ಟಿಕ್ ಉಪಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಖರತಾರ ಜೈನ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯವಾದ ಖರತಾರಾ -ಗಚ್ಛ - ಪಟ್ಟಾವಲಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೩೬ ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಾಗ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಭಾಗವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೨೫೦ ನಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಚಂಡೇಲ ಕವಿ ಜಗನಿಕಾದ ಅಲ್ಹಾ-ಖಂಡ (ಅಥವಾ ಅಲ್ಹಾ ರಾಸೋ ) ಕೂಡ ಚಂಡೇಲರ ವಿರುದ್ಧ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಯುದ್ಧದ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಇತರ ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಗ್ರಂಥಗಳು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ ಆದರೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೌಲ್ಯದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಕವನ ಸಂಕಲನ ಶಾರ್ಂಗಧರ-ಪದ್ಧತಿ (೧೩೬೩) ಅವನನ್ನು ಹೊಗಳುವ ಒಂದು ಪದ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ೧೪೫೫ ರಕನ್ನಡದ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ‍ ಅವನನ್ನು ಜಲೋರ್ ಚಾಹಮಾನ ರಾಜ ವೀರಮಡೆಯ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಚಹಮಾನ ರಾಜ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ರಾಣಿ ಕರ್ಪೂರದೇವಿ ( ಕಲಚೂರಿ ರಾಜಕುಮಾರಿ) ಗೆ ಜನಿಸಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಹರಿರಾಜ ಇಬ್ಬರೂ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಸೋಮೇಶ್ವರರು ತಾಯಿಯ ಸಂಬಂಧಿಕರ ಜೊತೆ ಚೌಲುಕ್ಯ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ೧೨ ನೇ ದಿನದಂದು ಜನಿಸಿದನು. ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯವು ಅವನ ಜನ್ಮ ವರ್ಷವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವನು ಹುಟ್ಟಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗ್ರಹಗಳ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಮಂಗಳಕರವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸ್ಥಾನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಇತರ ಗ್ರಹಗಳ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಊಹಿಸಿ, ದಶರಥ ಶರ್ಮಾ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಜನ್ಮ ವರ್ಷವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೬೬ (೧೨೨೩ ವಿಎಸ್ ) ಎಂದು ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಿದರು.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯು ಅವನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದನೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯ ಅವರು ೬ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ; ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ ಅವರು ೧೪ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ರಾಸೊ ಅವರು ಇತಿಹಾಸ, ಗಣಿತ, ವೈದ್ಯಕೀಯ, ಮಿಲಿಟರಿ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ( ಮೀಮಾಂಸ ) ಮತ್ತು ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾರಂಗತರಾದರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಬಿಲ್ಲುಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರವೀಣರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಎರಡೂ ಗ್ರಂಥಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಜಪೂತರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಸೇರಿದಂತೆ, ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ "ರಜಪೂತ" ಗುರುತು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ.

ಆಳ್ವಿಕೆ

ಆರಂಭಿಕ ಆಳ್ವಿಕೆ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಗುಜರಾತ್‌ನಿಂದ ಅಜ್ಮೀರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡನು, ಅವನ ತಂದೆ ಸೋಮೇಶ್ವರನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ II ರ ಮರಣದ ನಂತರ ಚಹಮಾನ ರಾಜನಾಗಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತನಾದನು. ಸೋಮೇಶ್ವರ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೭ (೧೨೩೪ ವಿಎಸ್ ) ನಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸುಮಾರು ೧೧ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವನಾಗಿದ್ದಾಗ ನಿಧನರಾದರು. ಸೋಮೇಶ್ವರನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕೊನೆಯ ಶಾಸನ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಮೊದಲ ಶಾಸನವು ಈ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಪ್ರಾಪ್ತನಾಗಿದ್ದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ರಾಜಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಏರಿದನು. ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ಸ್ವತಃ ಸೋಮೇಶ್ವರನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ನಿವೃತ್ತನಾದನು . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ.

ರಾಜನಾಗಿದ್ದ ಅವನ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ತಾಯಿಯು ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ರೀಜೆನ್ಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.

ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕದಂಬವಾಸ ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ. ಜಾನಪದ ದಂತಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಕೈಮಾಸ, ಕೈಮಾಶ್ ಅಥವಾ ಕೈಂಬಾಸ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಯುವ ರಾಜನಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಸಮರ್ಥ ಆಡಳಿತಗಾರ ಮತ್ತು ಸೈನಿಕ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಮಿಲಿಟರಿ ವಿಜಯಗಳಿಗೆ ಅವನೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಕದಂಬವಾಸನು ನಂತರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು. ರಾಜನ ನೆಚ್ಚಿನ ಉಪಪತ್ನಿ ಕರ್ಣಾತಿಯ ಅಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ನಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮಂತ್ರಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಅವನನ್ನು ಕೊಂದನು ಎಂದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ-ರಸೋ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ-ಪ್ರಬಂಧ ಹೇಳುವಂತೆ ಪ್ರತಾಪ-ಸಿಂಹ ಎಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಂತ್ರಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಪಿತೂರಿ ನಡೆಸಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ಪದೇ ಪದೇ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಗಳಿಗೆ ಮಂತ್ರಿಯೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು. ಹೆಚ್ಚು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾಗಿರುವ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯವು ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಘಟನೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸದ ಕಾರಣ ಈ ಎರಡೂ ಹಕ್ಕುಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿವೆ.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ತಾಯಿಯ ಮಾವ ಭುವನೈಕಮಲ್ಲ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಗರುಡನು ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವೀರ ಸೇನಾಪತಿ. ಅವರು " ನಾಗಗಳನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣರಾಗಿದ್ದರು" ಎಂದು ಪಠ್ಯವು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜೋನರಾಜನ ಪ್ರಕಾರ, ಇಲ್ಲಿ "ನಾಗ" ಆನೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಹರ್ ಬಿಲಾಸ್ ಸರ್ದಾ ನಾಗನನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಹೆಸರಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ಭುವನೈಕಮಲ್ಲ ಈ ಬುಡಕಟ್ಟಿನವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾಡಿದರು.

ಇತಿಹಾಸಕಾರ ದಶರಥ ಶರ್ಮಾ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೦ (೧೨೩೭ ವಿಎಸ್ ) ನಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತದ ನಿಜವಾದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಮತ್ತು ಭದನಕರೊಂದಿಗೆ ಘರ್ಷಣೆ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮೊದಲ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಾಧನೆಯು ಅವನ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ ನಾಗಾರ್ಜುನನಿಂದ ದಂಗೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವುದು ಮತ್ತು ಗುಡಾಪುರವನ್ನು (ಗುಡಪುರ; ಪ್ರಾಯಶಃ ಆಧುನಿಕ ಗುರಗಾಂವ್ ) ಮರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ನಾಗಾರ್ಜುನನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ವಿಗ್ರಹರಾಜ IV ರ ಮಗ, ಮತ್ತು ಚಹಮಾನ ಸಿಂಹಾಸನದ ಹೋರಾಟವು ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳ ನಡುವಿನ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯದ ಪ್ರಕಾರ ನಾಗಾರ್ಜುನನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಅಧಿಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದು ಗುಡಾಪುರದ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಪದಾತಿ ದಳ, ಒಂಟೆಗಳು, ಆನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ದೊಡ್ಡ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಗುಡಾಪುರವನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದನು. ನಾಗಾರ್ಜುನನು ಕೋಟೆಯಿಂದ ಓಡಿಹೋದನು. ಆದರೆ ದೇವಭಟ (ಬಹುಶಃ ಅವನ ಸೇನಾಪತಿ) ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ನೀಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದನು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸೈನ್ಯವು ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ನಾಗಾರ್ಜುನನ ಹೆಂಡತಿ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯದ ಪ್ರಕಾರ ಅಜ್ಮೀರ್ ಕೋಟೆಯ ಗೇಟ್‌ಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸೈನಿಕರ ತಲೆಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಹಾರವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಲಾಯಿತು.

ಖರತಾರ-ಗಚ್ಛ-ಪಟ್ಟಾವಳಿಯ ಎರಡು ಪದ್ಯಗಳು ಭದನಕರ ಮೇಲೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ವಿಜಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ, ಇಬ್ಬರು ಜೈನ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ನಡುವಿನ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಜಯವು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೨ ಗಿಂತ ಮುಂಚೆಯೇ, ಹೇಳಲಾದ ಚರ್ಚೆ ನಡೆದಾಗ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನೀಡಬಹುದು. ಸಿಂಥಿಯಾ ಟಾಲ್ಬೋಟ್ ಪ್ರಕಾರ, ಭದನಕರು ಅಸ್ಪಷ್ಟ ರಾಜವಂಶವಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಬಯಾನಾ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರು. ದಶರಥ ಶರ್ಮಾ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಭದನಕ ಪ್ರದೇಶವು ಇಂದಿನ ಭಿವಾನಿ, ರೇವಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲ್ವಾರ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಚಾಂಡೇಲರ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೨-೮೩ (೧೨೩೯ ವಿಎಸ್ ) ಮದನ್‌ಪುರ ಶಾಸನಗಳು ಅವನು ಚಂಡೇಲ ರಾಜ ಪರಮಾರ್ಡಿಯಿಂದ ಆಳಲ್ಪಟ್ಟ ಜೇಜಕಭುಕ್ತಿ (ಇಂದಿನ ಬುಂದೇಲ್‌ಖಂಡ ) ಅನ್ನು "ಹಾಳುಮಾಡಿದನು" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಚಂಡೇಲಾ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ನಂತರದ ಜಾನಪದ ದಂತಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ, ಪರಮಾಲ್ ರಾಸೋ, ಮತ್ತು ಅಲ್ಹಾ-ರಾಸೋ . ಸಾರಂಗಧರ ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ ಚಿಂತಾಮಣಿಯಂತಹ ಇತರ ಗ್ರಂಥಗಳು ಸಹ ಪರಮರ್ದಿಯ ಮೇಲೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಖರತಾರ-ಗಚ್ಛ-ಪಟ್ಟಾವಲಿಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ದಿಗ್ವಿಜಯವನ್ನು (ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು) ಆರಂಭಿಸಿದ್ದನೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಜೇಜಕಭುಕ್ತಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಚಂಡೇಲರ ವಿರುದ್ಧದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಅಭಿಯಾನದ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಯು ಹೀಗಿದೆ: ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಪದಮ್‌ಸೇನ್‌ನ ಮಗಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾದ ನಂತರ ದೆಹಲಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತಿದ್ದನು. ಅವನ ತುಕಡಿಯು "ತುರ್ಕಿಕ್" ಪಡೆಗಳಿಂದ ( ಘುರಿದ್‌ಗಳು ) ದಾಳಿಗೊಳಗಾದಾಗ. ಅವನ ಸೈನ್ಯವು ದಾಳಿಯನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿತು ಆದರೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರವಾದ ಸಾವುನೋವುಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಈ ಗೊಂದಲದ ನಡುವೆ ಚಹಮಾನ ಸೈನಿಕರು ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದರು ಮತ್ತು ತಿಳಿಯದೆ ಚಂಡೇಲಾ ರಾಜಧಾನಿ ಮಹೋಬಾದಲ್ಲಿ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟರು . ತಮ್ಮ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಚಾಂಡೇಲಾ ರಾಜಮನೆತನದ ತೋಟಗಾರನನ್ನು ಕೊಂದರು. ಇದು ಎರಡು ಕಡೆಯ ನಡುವೆ ಚಕಮಕಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಚಂಡೇಲ ರಾಜ ಪರಮಾರ್ದಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಲು ತನ್ನ ಸೇನಾಪತಿ ಉದಲ್‌ನನ್ನು ಕೇಳಿದನು. ಆದರೆ ಉದಲ್ ಈ ಕ್ರಮದ ವಿರುದ್ಧ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ. ಪರಮಾರ್ಡಿಯ ಸೋದರ ಮಾವ ಮಹಿಲ್ ಪರಿಹಾರ್ ಆಧುನಿಕ-ದಿನದ ಒರೈಯನ್ನು ಆಳಿದರು. ಅವರು ಪರಮಾರ್ಡಿ ವಿರುದ್ಧ ಕೆಟ್ಟ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ದಾಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಲು ರಾಜನನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಉಡಾಲ್ ತಂಡವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ದೆಹಲಿಗೆ ತೆರಳಿದರು. ತರುವಾಯ ಮಹಿಲ್‌ನ ಕುತಂತ್ರದಿಂದ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ ಉಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಅಲ್ಹಾ ಚಂಡೇಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ತೊರೆದರು. ಅವರು ಕನೌಜ್‌ನ ಗಹಡವಾಲಾ ದೊರೆ ಜೈಚಂದ್‌ಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮಹಿಲ್ ನಂತರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಚಾಂಡೇಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅದರ ಪ್ರಬಲ ಸೇನಾಪತಿಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲವಾಯಿತು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಚಂಡೇಲಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಸಿರ್ಸಾಗರ್ ಅನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದನು. ಅದು ಉಡಾಲ್ನ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ ಮಲ್ಖಾನ್ ವಶವಾಗಿತ್ತು. ಶಾಂತಿಯುತ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಮಲ್ಖಾನ್‌ನನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ ಮತ್ತು ಎಂಟು ಜನರಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ನಂತರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ನಂತರ ಚಾಂಡೇಲರು ಕದನ ವಿರಾಮಕ್ಕೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಸಮಯವನ್ನು ಕನೌಜ್‌ನಿಂದ ಅಲ್ಹಾ ಮತ್ತು ಉಡಾಲ್‌ರನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಲು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಚಂಡೇಲರಿಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ, ಜೈಚಂದ್ ತನ್ನ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ತನ್ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜನರಲ್‌ಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದನು. ಸಂಯೋಜಿತ ಚಂಡೇಲ-ಗಹಡವಲ ಸೈನ್ಯವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿತು ಆದರೆ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅವರ ವಿಜಯದ ನಂತರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮಹೋಬನನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅವನು ಪರಮಾರ್ಡಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತನ್ನ ಸೇನಾಪತಿ ಚವಂದ್ ರೈಯನ್ನು ಕಲಿಂಜರ್ ಕೋಟೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದನು. ವಿವಿಧ ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ದಾಳಿಯ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ಪರಮರ್ಡಿ ನಿಧನರಾದರು ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಪಜ್ಜುನ್ ರೈ ಅವರನ್ನು ಮಹೋಬಾದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದ ನಂತರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ದೆಹಲಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ನಂತರ, ಪರಮರ್ದಿಯ ಮಗ ಮಹೋಬನನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು.

ಈ ಪೌರಾಣಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯ ನಿಖರವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಚರ್ಚಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮಹೋಬನನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಮದನ್‌ಪುರ ಶಾಸನಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳು ಚಾಂಡೇಲಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅವನ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ಬಾರ್ಡ್‌ಗಳ ಕಟ್ಟುಕಥೆಯಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಚೌಹಾಣ್ ವಿಜಯದ ನಂತರ ಪರಮರ್ದಿ ಸಾಯಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದೆ; ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮರಣದ ನಂತರ ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದ ನಂತರ ಅವರು ಸಾರ್ವಭೌಮನಾಗಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಜೇಜಕಭುಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಸಿಂಥಿಯಾ ಟಾಲ್ಬೋಟ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಮಹೋಬಾದಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದ ಕೂಡಲೇ ಪರಮರ್ದಿ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚಾಂಡೇಲಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಟಾಲ್ಬೋಟ್ ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಆರ್ ಬಿ ಸಿಂಗ್ ಪ್ರಕಾರ, ಚಾಂಡೇಲಾ ಪ್ರದೇಶದ ಕೆಲವು ಭಾಗವನ್ನು ಚಹಮಾನರು ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಗಳು

ಖರತಾರ-ಗಚ್ಛ-ಪಟ್ಟಾವಲಿಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತಿನ ಚೌಲುಕ್ಯ (ಸೋಲಂಕಿ) ರಾಜನಾದ ಭೀಮ II ನಡುವಿನ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರು ರಾಜರು ಹಿಂದೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿದ್ದರು ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೭(೧೨೪೪ ವಿಎಸ್ ) ಗಿಂತ ಮುಂಚೆಯೇ ದಿನಾಂಕ ಮಾಡಬಹುದು. ಭೀಮನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜಗದ್ದೇವ ಪ್ರತಿಹರ "ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಕಮಲದಂತಹ ರಾಣಿಯರಿಗೆ ಚಂದ್ರ" ಎಂದು ವೆರಾವಲ್ ಶಾಸನವು ಹೇಳುತ್ತದೆ (ಚಂದ್ರನ ಉದಯವು ಹಗಲು ಅರಳುವ ಕಮಲವನ್ನು ತನ್ನ ದಳಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಉಲ್ಲೇಖ). ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭೀಮನು ಅಪ್ರಾಪ್ತನಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ಜಗದ್ದೇವನು ಚೌಳುಕ್ಯರ ಕಡೆಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು.

ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಲ್ಲದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಚಹಮಾನ-ಚೌಳುಕ್ಯರ ಹೋರಾಟದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ವಿವರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅದರ ಪ್ರಕಾರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಮತ್ತು ಭೀಮ ಇಬ್ಬರೂ ಅಬುವಿನ ಪರಮಾರ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಇಚ್ಚಿನಿಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಬಯಸಿದ್ದರು. ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ವಿವಾಹವು ಇಬ್ಬರು ರಾಜರ ನಡುವೆ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜಿಹೆಚ್ ಓಜಾ ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಎಂದು ತಳ್ಳಿಹಾಕುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಇಚ್ಛಿನಿ ಸಲಾಖನ ಮಗಳು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧಾರಾವರ್ಷ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಬುವಿನ ಪರಮಾರ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆರ್ ಬಿ ಸಿಂಗ್, ಸಲಾಖಾ ಅವರು ಅಬುದಲ್ಲಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಪರಮಾರಾ ಶಾಖೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಕನ್ಹದೇವನು ಭೀಮನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಸಾರಂಗದೇವನ ಏಳು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ರಾಸೊ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಕೊಲೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ಭೀಮನು ಚಹಮಾನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ತಂದೆ ಸೋಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ನಾಗೂರ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ನಾಗೋರನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಭೀಮನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಕೊಂದನು. ಇದು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಸುಳ್ಳು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಭೀಮ II ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮರಣದ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ನಡೆಯಿತು. ಅಂತೆಯೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳು ಭೀಮ II ಸೋಮೇಶ್ವರನ ಮರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಗುವಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ನಾಗೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಾಹಮಾನರು ಮತ್ತು ಚೌಳುಕ್ಯರ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಕೆಲವು ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ. ಬಿಕಾನೇರ್ ಬಳಿಯ ಚಾರ್ಲು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಎರಡು ಶಾಸನಗಳು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೪(೧೨೪೧ ವಿಎಸ್ ) ನಲ್ಲಿ ನಾಗೋರ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮೊಹಿಲ್ ಸೈನಿಕರ ಮರಣವನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಮೋಹಿಲರು ಚೌಹಾನರ (ಚಹಮಾನರು) ಒಂದು ಶಾಖೆಯಾಗಿದ್ದು, ಶಾಸನಗಳು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ.

ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೭ ಯ ಮೊದಲು ಜಗದ್ದೇವ ಪ್ರತಿಹಾರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಖರತರ-ಗಚ್ಛ-ಪಟ್ಟಾವಲಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅಭಯದ ಎಂಬ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನು ಒಮ್ಮೆ ಸಪದಲಕ್ಷ ದೇಶದಿಂದ (ಚಹಮಾನ ಪ್ರಾಂತ್ಯ) ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂದರ್ಶಕರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ದೋಚಲು ಜಗದ್ದೇವರ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಕೇಳಿದನು. ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವಾಗಿ ಜಗದ್ದೇವನು ತಾನು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನೊಡನೆ ಸಂಧಿಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡೆನೆಂದು ಅಭಯದೊಡನೆ ಹೇಳಿದನು. ಆಗ ಜಗ್ಗದೇವನು ಸಪದಲಕ್ಷದ ಜನರಿಗೆ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡಿದರೆ ಕತ್ತೆಯ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಅಭಯವನ್ನು ಹೊಲಿಯುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದನು. ಚಹಮಾನ-ಚೌಳುಕ್ಯರ ಘರ್ಷಣೆಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಅನುಕೂಲದೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರ ದಶರಥ ಶರ್ಮ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಜಗದ್ದೇವನು ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಬಹಳ ಉತ್ಸುಕನಾಗಿದ್ದನಂತೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆರ್ ಸಿ ಮಜುಂದಾರ್ ಮತ್ತು ಸತೀಶ್ ಚಂದ್ರ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಗುಜರಾತ್ ವಿರುದ್ಧದ ಸುದೀರ್ಘ ಹೋರಾಟವು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಭೀಮನ ವಿರುದ್ಧ ಅವರು ಹಿಮ್ಮುಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೭ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡನು.

ಪರಮಾರರು

ಮೌಂಟ್ ಅಬು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಚೌಲುಕ್ಯ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದ ಚಂದ್ರಾವತಿ ಪರಮಾರ ದೊರೆ ಧಾರವರ್ಷ ಆಳಿದ. ಪಾರ್ಥ-ಪರಾಕ್ರಮ-ವ್ಯಾಯೋಗ, ಅವನ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಬರೆದ ಪಠ್ಯವು ಅಬುವಿನ ಮೇಲೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ರಾತ್ರಿಯ ದಾಳಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಪಠ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ಈ ದಾಳಿಯು ಚಹಮಾನರಿಗೆ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ಇದು ಬಹುಶಃ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರ ಗುಜರಾತ್ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ.

ಗಹಡವಲ ಸಂಘರ್ಷ

ಗಹಡವಾಲಾ ರಾಜ್ಯವು ಕನೌಜ್‌ನ ಸುತ್ತಲೂ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಬಲ ರಾಜ ಜಯಚಂದ್ರನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ, ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತ್ತು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಜಯಚಂದ್ರನ ಮಗಳು ಸಂಯೋಗಿತಾಳೊಂದಿಗೆ ಓಡಿಹೋದನು, ಇದು ಇಬ್ಬರು ರಾಜರ ನಡುವಿನ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ದಂತಕಥೆಯು ಹೀಗಿದೆ: ಕನೌಜ್ ರಾಜ ಜೈಚಂದ್ (ಜಯಚಂದ್ರ) ತನ್ನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲು ರಾಜಸೂಯ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ನಡೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಈ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹೀಗಾಗಿ, ಜೈಚಂದ್ ಅವರನ್ನು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ರಾಜ ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಜೈಚಂದ್‌ನ ಮಗಳು ಸಂಯೋಗಿತಾ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ನ ವೀರಾವೇಶದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ನಂತರ ಅವನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದಳು. ಜೈಚಂದ್ ತನ್ನ ಮಗಳಿಗೆ ಸ್ವಯಂವರ (ಗಂಡನ ಆಯ್ಕೆ) ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ನೂರು ಯೋಧರೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನೌಜ್‌ಗೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಹೊರಟು ಸಮಯೋಗಿತನೊಂದಿಗೆ ಓಡಿಹೋದನು. ಅವನ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಯೋಧರು ಗಹಡವಲ ಸೈನ್ಯದ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದರು, ಅವರು ಸಮಯೋಗಿತಾದೊಂದಿಗೆ ದೆಹಲಿಗೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ತನ್ನ ಹೊಸ ಹೆಂಡತಿಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಮೋಹಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ರಾಜ್ಯ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಇದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಘೋರ್ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ವಿರುದ್ಧ ಸೋಲಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು ಅಬುಲ್-ಫಜಲ್‌ನ ಐನ್-ಇ-ಅಕ್ಬರಿ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಶೇಖರನ ಸುರ್ಜನ-ಚರಿತ (ಗಹಡವಲ ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು "ಕಾಂತಿಮತಿ" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸುತ್ತದೆ) ನಲ್ಲಿಯೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಅಪ್ಸರಾ ತ್ರಿಲೋತ್ತಮೆಯ ಅವತಾರವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೂ ಅವನು ಈ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ನೋಡಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈಗಾಗಲೇ ಇತರ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ದಶರಥ ಶರ್ಮಾ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಬಹುಶಃ ಸಂಯೋಗಿತಾ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು ಇತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೂಲಗಳಾದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ-ಪ್ರಬಂಧ, ಪ್ರಬಂಧ-ಚಿಂತಾಮಣಿ, ಪ್ರಬಂಧ-ಕೋಶ ಮತ್ತು ಹಮ್ಮೀರ-ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಜಯಚಂದ್ರ ಅವರ ರಾಜಸೂಯ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಗಹಡವಲ ದಾಖಲೆಗಳು ಈ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೌನವಾಗಿವೆ.

ದಶರಥ ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಆರ್ ಬಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ದಂತಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸತ್ಯವಿರಬಹುದು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದನ್ನು ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಮೂಲಗಳು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೯೨ ನಲ್ಲಿ ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ನ ಅಂತಿಮ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಇರಿಸುತ್ತವೆ.

ದೆಹಲಿಯ ಕಿಲಾ ರಾಯ್ ಪಿಥೋರಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಮೆ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮಾಂಡೋವರ ನಹರ್ ರೈ ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮುದ್ಗಲಾ ರೈ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಈ ಕಥೆಗಳು ಶುದ್ಧ ಕಾಲ್ಪನಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಯಾವುದೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಈ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.

ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಈಗ ಪಾಳುಬಿದ್ದಿರುವ ಕಿಲಾ ರಾಯ್ ಪಿಥೋರಾ ಕೋಟೆಯ ನಿರ್ಮಾಣವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ ಪ್ರಕಾರ, ದೆಹಲಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ಅನಂಗ್‌ಪಾಲ್ ತೋಮರ್ ನಗರವನ್ನು ತನ್ನ ಅಳಿಯ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ನೀಡಿದನು ಮತ್ತು ಅವನು ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಬಯಸಿದಾಗ ಸೋಲಿಸಿದನು. ಇದು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ವಿಗ್ರಹರಾಜ IV ಚಹಮಾನ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದರು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಜನನದ ಮೊದಲು ಅನಂಗ್ಪಾಲ್ ತೋಮರ್ ನಿಧನರಾದರು ಎಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರ ಮಗಳ ಮದುವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ.

ಘುರಿದ್ಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ

೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಜವಂಶಗಳಿಂದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರ ಪೂರ್ವಜರು ಅನೇಕ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ್ದರು. ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಘಜ್ನಾ ಮೂಲದ ಘುರಿದ್ ರಾಜವಂಶವು ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಇನ್ನೂ ಮಗುವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೫ ನಲ್ಲಿ, ಘೋರ್‌ನ ಘುರಿದ್ ದೊರೆ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಸಿಂಧೂ ನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಮುಲ್ತಾನ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೮ ನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಚೌಲುಕ್ಯರು (ಸೋಲಂಕಿಗಳು) ಆಳಿದ ಗುಜರಾತ್ ಅನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಗುಜರಾತಿಗೆ ತನ್ನ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯವು ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಡಿಯ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು ಭಾಟಿ -ಆಡಳಿತದ ಲೋಧ್ರುವವನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯವು ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ರಾಹುವಿನಂತೆ ಇತ್ತು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ (ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ, ರಾಹು ಸೂರ್ಯನನ್ನು ನುಂಗುತ್ತಾನೆ, ಇದು ಸೂರ್ಯಗ್ರಹಣವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ). ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ಎರಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಯಾವುದೇ ಮಿಲಿಟರಿ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಗುಜರಾತಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ, ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯವು ನದ್ದುಲಾ (ನಾಡೋಲ್) ಕೋಟೆಯನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿತು, ಇದನ್ನು ನದ್ದುಲದ ಚಹಮಾನರು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮುಖ್ಯ ಮಂತ್ರಿ ಕದಂಬವಾಸನು ಘುರಿದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೀಡದಂತೆ ಮತ್ತು ಈ ಸಂಘರ್ಷದಿಂದ ದೂರವಿರಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದನು. ಚಹಮಾನರು ತಕ್ಷಣವೇ ಘುರಿದ್ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಎದುರಿಸಲಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಗುಜರಾತಿನ ಚೌಲುಕ್ಯರು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೮ ನಲ್ಲಿ ಕಸಹ್ರದ ಕದನದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು, ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಚಹಮಾನಸ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿದನು. ಪೇಶಾವರ್ ಸಿಂಧ್ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಅವನು ತನ್ನ ನೆಲೆಯನ್ನು ಘಜ್ನಾದಿಂದ ಪಂಜಾಬ್‌ಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಅದು ಅವನನ್ನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನೊಂದಿಗೆ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ತಂದಿತು.

ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ರಾಯಭಾರಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ಹಸನ್ ನಿಜಾಮಿಯ ತಾಜ್-ಉಲ್-ಮಾಸಿರ್ (ಕ್ರಿ.ಶ.೧೩ ನೇ ಶತಮಾನ ) ಮುಹಮ್ಮದ್ ತನ್ನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶ ಕಿವಾಮ್-ಉಲ್ ಮುಲ್ಕ್ ರುಕ್ನುದ್ ದಿನ್ ಹಮ್ಜಾನನ್ನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿದನು. ರಾಯಭಾರಿಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ಗೆ "ಯುದ್ಧವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು" ಮನವೊಲಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮಹಮ್ಮದ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು.

ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬರಹಗಾರರು ಇಬ್ಬರು ಆಡಳಿತಗಾರರ ನಡುವಿನ ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಬಕತ್-ಐ ನಾಸಿರಿ ಮತ್ತು ತಾರಿಖ್-ಇ-ಫಿರಿಶ್ತಾ ಎರಡು ತರೈನ್ ಕದನಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಜಮಿ-ಉಲ್-ಹಿಕಾಯಾ ಮತ್ತು ತಾಜ್-ಉಲ್-ಮಾಸಿರ್ ಅವರು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತರೈನ್ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ಲೇಖಕರು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲು ಮುಹಮ್ಮದ್‌ನನ್ನು ಹಲವು ಬಾರಿ ಸೋಲಿಸಿದರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ:

• ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ಮುಹಮ್ಮದ್‌ನನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸೋಲಿಸಿದ ನಂತರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಅವನನ್ನು ಹೋಗಲು ಬಿಡುವ ಮೊದಲು ಯಾರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳನ್ನು ದೋಚಿದ ರಾಜಕುಮಾರರ ಬಳಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದನು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಮುಹಮ್ಮದ್ ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಏಳು ಬಾರಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಪ್ರತಿ ಬಾರಿಯೂ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಅವನ ಒಂಬತ್ತನೇ ಆಕ್ರಮಣವು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು.
• ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಪ್ರಬಂಧವು ಎರಡು ರಾಜರು ೮ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ; ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಏಳರಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಘುರಿದ್ ರಾಜನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಆದರೆ ಪ್ರತಿ ಬಾರಿಯೂ ಅವನನ್ನು ಹಾನಿಯಾಗದಂತೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದನು.
• ಪ್ರಬಂಧ ಕೋಶವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮುಹಮ್ಮದ್ ನನ್ನು ೨೦ ಬಾರಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ೨೧ ನೇ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವನೇ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಸುರ್ಜನ ಚರಿತಾ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ ಕೂಡ ೨೧ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.
• ಪ್ರಬಂಧ ಚಿಂತಾಮಣಿಯು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜರ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ೨೨ ಎಂದು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸೈನ್ಯವು ಹಿಂದಿನ ಶತ್ರು ರಾಜನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಅಧೀನದವನು ವೀರೋಚಿತವಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡನು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಈ ಖಾತೆಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಘುರಿದ್ ಮತ್ತು ಚಾಹಮಾನರ ನಡುವೆ ಎರಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥಗಳು ನಡೆದಿರಬಹುದು. ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ಲೇಖಕರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ವಿಜಯಗಳು ಬಹುಶಃ ಘುರಿದ್ ಜನರಲ್‌ಗಳ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ನ ಯಶಸ್ವಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಿಕೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ.

ಮೊದಲ ತರೈನ್ ಯುದ್ಧ

ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೯೦-೧೧೯೧ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಚಹಮಾನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ತಬರ್ಹಿಂದಾ ಅಥವಾ ತಬರ್-ಎ-ಹಿಂದ್ ( ಭಟಿಂಡಾದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ) ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಅವನು ಅದನ್ನು ೧೨೦೦ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ತುಲಕ್‌ನ ಖಾಜಿಯಾದ ಜಿಯಾ-ಉದ್-ದಿನ್‌ನ ಉಸ್ತುವಾರಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದನು. ಇದನ್ನು ತಿಳಿದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ದೆಹಲಿಯ ಗೋವಿಂದರಾಜ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಸಾಮಂತರೊಂದಿಗೆ ತಬರಹಿಂದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟನು. ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಫಿರಿಷ್ಟ ಪ್ರಕಾರ, ಅವನ ಪಡೆ ೨,೦೦,೦೦೦ ಕುದುರೆಗಳು ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಆನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.

ತಬರ್ಹಿಂದಾವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ತನ್ನ ನೆಲೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವುದು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವರ ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ಅವರು ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅವನು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹೊರಟನು ಮತ್ತು ತರೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದನು. ನಂತರದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸೈನ್ಯವು ಘುರಿದ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿತು. ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಗಾಯಗೊಂಡು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಬೇಕಾಯಿತು.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವ ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಿಲ್ಲ, ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಅಥವಾ ಘೋರಿಯ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ೧೩ ತಿಂಗಳ ಮುತ್ತಿಗೆಯ ನಂತರ ಶರಣಾದ ತಬರ್ಹಿಂದಾದಲ್ಲಿ ಘುರಿದ್ ಗ್ಯಾರಿಸನ್ ಅನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದರು.

ಎರಡನೇ ತರೈನ್ ಯುದ್ಧ

೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕಲಾವಿದನ ಕಲ್ಪನೆಯ ಎರಡನೇ ತಾರೈನ್ ಯುದ್ಧ

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮೊದಲ ತರೈನ್ ಕದನವನ್ನು ಕೇವಲ ಗಡಿನಾಡಿನ ಕಾಳಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತಿದೆ. ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಭವಿಷ್ಯದ ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಅವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಅಂಶದಿಂದ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಬಲಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಘುರಿದ್‌ಗಳೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಅಂತಿಮ ಮುಖಾಮುಖಿಯ ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಾಜ್ಯದ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಉಲ್ಲಾಸದಲ್ಲಿ ಸಮಯ ಕಳೆದರು.

ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಘೋರ್ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಘಜ್ನಾಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಸೋಲಿನ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ಅವರು ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ೧,೨೦,೦೦೦ ಆಯ್ದ ಅಫ್ಘಾನ್, ತಾಜಿಕ್ ಮತ್ತು ತುರ್ಕಿಕ್ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಜಮ್ಮುವಿನ ವಿಜಯರಾಜನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮುಲ್ತಾನ್ ಮತ್ತು ಲಾಹೋರ್ ಮೂಲಕ ಚಹಮಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗಿದರು.

ನೆರೆಯ ಹಿಂದೂ ರಾಜರ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಮಿತ್ರಪಕ್ಷಗಳಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಅವರು ಘುರಿದ್‌ಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ದೊಡ್ಡ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ೧೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಜಪೂತ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಯುದ್ಧದ ಆನೆಗಳು, ಅಶ್ವಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಷಲ್ ಮಾಡಿದನು. ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಫಿರಿಷ್ಟ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸೈನ್ಯದ ಬಲವನ್ನು ೩,೦೦,೦೦೦ ಕುದುರೆಗಳು ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಆನೆಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಜೊತೆಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕಾಲಾಳುಪಡೆ. ಇದು ಘುರಿದ್ ವಿಜಯದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ಥೂಲವಾದ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್‌ಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು, ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ದೇಶಕ್ಕೆ ಮರಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರೆ ಅವನಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಹಾನಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ. ಮುಹಮ್ಮದ್ ತನ್ನ ಘಜ್ನಾ ಮೂಲದ ಸಹೋದರ ಘಿಯಾತ್ ಅಲ್-ದಿನ್ ಅನ್ನು ನೀಡಲು ಸಮಯ ಬೇಕು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಫಿರಿಷ್ಟಾ ಪ್ರಕಾರ, ಅವನು ತನ್ನ ಸಹೋದರನಿಂದ ಉತ್ತರವನ್ನು ಪಡೆಯುವವರೆಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರು ಚಹಮಾನರ ವಿರುದ್ಧ ದಾಳಿಯನ್ನು ಯೋಜಿಸಿದರು.

ಜವಾಮಿ ಉಲ್-ಹಿಕಾಯತ್ ಪ್ರಕಾರ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಶಿಬಿರದಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಉರಿಯಲು ಕೆಲವು ಜನರನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ಉಳಿದ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿದನು. ಇದು ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯವು ಇನ್ನೂ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟಿದೆ, ಕದನ ವಿರಾಮವನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಅನಿಸಿಕೆಯನ್ನು ಚಹಮಾನರಿಗೆ ನೀಡಿತು. ಹಲವಾರು ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ತಲುಪಿದ ನಂತರ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದನು, ತಲಾ ೧೦,೦೦೦ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವನು ತನ್ನ ಉಳಿದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮೀಸಲು ಇರಿಸಿದನು. ಅವರು ಚಹಮಾನ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ನಟಿಸಿದರು.

ಮುಂಜಾನೆ, ಘುರಿದ್ ಸೈನ್ಯದ ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳು ಚಹಮಾನ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದವು, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಇನ್ನೂ ಮಲಗಿದ್ದನು. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಹೋರಾಟದ ನಂತರ, ಘುರಿದ್ ವಿಭಾಗಗಳು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವರ ತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ನಟಿಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಲು ಆಮಿಷಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದನು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಚಾಹಮಾನ ಸೈನ್ಯವು ಈ ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ದಣಿದಿತ್ತು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ತನ್ನ ಮೀಸಲು ಪಡೆಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು ಮತ್ತು ಚಹಮಾನರ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು, ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ತಾಜ್-ಉಲ್-ಮಾಸಿರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಶಿಬಿರವು ಈ ಸೋಲಿನಲ್ಲಿ ೧೦೦,೦೦೦ ಜನರನ್ನು (ದೆಹಲಿಯ ಗೋವಿಂದರಾಜ ಸೇರಿದಂತೆ) ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸ್ವತಃ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಸರಸ್ವತಿ ಕೋಟೆಯ (ಬಹುಶಃ ಆಧುನಿಕ ಸಿರ್ಸಾ ) ಬಳಿ ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟನು. ತರುವಾಯ, ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ಕೊಂದ ನಂತರ ಅಜ್ಮೀರ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು, ಇನ್ನೂ ಅನೇಕರನ್ನು ಗುಲಾಮರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ನಗರದ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದನು.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಪತನದ ಜೈನ ಖಾತೆಗಳು

೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಜೈನ ವಿದ್ವಾಂಸ ಮೇರುತುಂಗ ಪ್ರಬಂಧ ಚಿಂತಾಮಣಿ ಹೇಳುವಂತೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಯೊಬ್ಬನ ಕಿವಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದನು, ಅವನು ಪ್ರತೀಕಾರವಾಗಿ ಘುರಿದ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರನ್ನು ತನ್ನ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಿದನು. ಒಂದು ದಿನದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉಪವಾಸದ ನಂತರ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಆಳವಾದ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು.

೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಜೈನ ವಿದ್ವಾಂಸ ನಯಚಂದ್ರ ಸೂರಿಯವರ ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಸೋಲಿನ ನಂತರ, ಘುರಿದ್ ರಾಜನು ನೆರೆಯ ರಾಜನ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದನು ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಗೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಹೋದನು. ಯುದ್ಧದ ಮೊದಲು, ಅವರು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಕುದುರೆಗಳ ಮಾಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರಿಗೆ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಲಂಚ ನೀಡಿದರು. ಕುದುರೆಗಳ ಯಜಮಾನ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಕುದುರೆಗೆ ಡ್ರಮ್‌ಬಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ್ದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮಲಗಿದ್ದಾಗ ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಚಹಮಾನ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ಮುಂಜಾನೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ತನ್ನ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಅವನ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಡ್ರಮ್ಸ್ ಬಾರಿಸಿದರು. ಕುದುರೆಯು ಓಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಆಕ್ರಮಣಕಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಇನ್ನೊಂದು ಜೈನ ಪಠ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಪ್ರಬಂಧ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮಂತ್ರಿ ಕೈಂಬಸ ಮತ್ತು ಅವನ ಈಟಿ ಹೊತ್ತ ಪ್ರತಾಪಸಿಂಹ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೈಂಬಸನು ಒಮ್ಮೆ ಪ್ರತಾಪಸಿಂಹನ ವಿರುದ್ಧ ರಾಜನಿಗೆ ದೂರು ನೀಡಿದನು, ಕೈಂಬಸನು ಘುರಿದ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ರಾಜನಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿದನು. ಕೋಪಗೊಂಡ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಕೈಂಬಸನನ್ನು ಬಾಣದಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಕೊನೆಗೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಬಾರ್ಡ್ ಚಾಂದ್ ಬಾಲಿಡ್ಡಿಕ ಅವನನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದಾಗ, ರಾಜನು ಬಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ವಜಾಗೊಳಿಸಿದನು. ದೆಹಲಿಯ ಮೇಲೆ ಘುರಿದ್ ಆಕ್ರಮಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಹತ್ತು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮಲಗಿದ್ದರು. ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಹತ್ತಿರ ಬಂದಾಗ, ಅವನ ಸಹೋದರಿ ಅವನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿದಳು: ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಓಡಿಹೋಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಕೈಂಬಸನು ಘುರಿದ್‌ಗಳಿಗೆ ಅವನ ಕುದುರೆಯು ಪ್ರಲೋಭನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಶಬ್ದದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಅವನನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು.

ಮರಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ

ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮೂಲಗಳು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಚಹಮಾನ ರಾಜಧಾನಿ ಅಜ್ಮೀರ್‌ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವನನ್ನು ಘುರಿದ್ ಸಾಮಂತನಾಗಿ ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮುಹಮ್ಮದ್ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದರು ಮತ್ತು ದೇಶದ್ರೋಹಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇದು ನಾಣ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಪುರಾವೆಗಳಿಂದ ದೃಢೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ: ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮತ್ತು "ಮುಹಮ್ಮದ್ ಬಿನ್ ಸ್ಯಾಮ್" ಇಬ್ಬರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು 'ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಬುಲ್‌ಮ್ಯಾನ್' ಶೈಲಿಯ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ದೆಹಲಿ ಟಂಕಸಾಲೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಧ್ಯತೆ ಹಿಂದಿನ ಚಹಮಾನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವೀಕಾರವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಚಹಮಾನ-ಶೈಲಿಯ ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮರಣದ ನಂತರ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ಚಹಮಾನ ರಾಜಕುಮಾರ ಗೋವಿಂದರಾಜನನ್ನು ಅಜ್ಮೀರ್‌ನ ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಇದು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ.

ವಿವಿಧ ಮೂಲಗಳು ನಿಖರವಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳ ಮೇಲೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ:

• ಸಮಕಾಲೀನ ಮುಸ್ಲಿಂ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಹಸನ್ ನಿಜಾಮಿ ಹೇಳುವಂತೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮುಹಮ್ಮದ್ ವಿರುದ್ಧ ಪಿತೂರಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದನು. ಘುರಿದ್ ರಾಜನು ಅವನ ಶಿರಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆದೇಶಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದನು. ನಿಜಾಮಿ ಈ ಪಿತೂರಿಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವಿವರಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
• ಪ್ರಬಂಧ ಚಿಂತಾಮಣಿ (ಸಿ. ೧೩೦೪) ಪ್ರಕಾರ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವನನ್ನು ಅಜ್ಮೀರ್‌ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದನು. ಅವನನ್ನು ಸಾಮಂತನಾಗಿ ಆಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅಜ್ಮೀರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಚಹಮಾನ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಹಂದಿಗಳಿಂದ ಕೊಲ್ಲುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಅವರು ನೋಡಿದರು. ಇದರಿಂದ ಕುಪಿತಗೊಂಡ ಆತ ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ತಲೆ ಕಡಿದಿದ್ದಾನೆ.
• ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿನ್ನಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದನು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಘುರಿದ್ ರಾಜನ ಕುಲೀನರು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದರು, ಚಾಹಮಾನ ರಾಜನು ಅವನಿಗೆ ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದಂತೆಯೇ. ಆದರೆ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.
• ಪೃಥ್ವಿರಾಜ-ಪ್ರಬಂಧ (೧೫ ನೇ ಶತಮಾನ ಅಥವಾ ಹಿಂದಿನದು) ಹೇಳುವಂತೆ ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ನನ್ನು ಚಿನ್ನದ ಸರಗಳಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ದೆಹಲಿಗೆ ಕರೆತಂದರು. ಸೆರೆಹಿಡಿದ ಶತ್ರುವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಘುರಿದ್ ರಾಜನನ್ನು ನಿಂದಿಸಿದನು. ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಅಜ್ಮೀರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ತನ್ನ ಮಾಜಿ ಮಂತ್ರಿ ಕೈಂಬಸನನ್ನು ಮುಹಮ್ಮದ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಬಿಲ್ಲು-ಬಾಣಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದನು, ಅದು ಅವನು ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮನೆಯ ಮುಂದೆ ನಡೆದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ. ವಿಶ್ವಾಸಘಾತುಕ ಮಂತ್ರಿ ಅವನಿಗೆ ಬಿಲ್ಲು-ಬಾಣಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದನು, ಆದರೆ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಹಮ್ಮದ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದನು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ತನ್ನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಲೋಹದ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದನು. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಪ್ರತಿಮೆಯ ಮೇಲೆ ಬಾಣವನ್ನು ಹೊಡೆದನು, ಅದನ್ನು ಎರಡಾಗಿ ಒಡೆಯಿದನು. ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ, ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವನನ್ನು ಒಂದು ಗುಂಡಿಗೆ ಹಾಕಿದನು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲೆಸೆದನು .

೧೩ನೇ ಶತಮಾನದ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಮಿನ್ಹಾಜ್-ಇ-ಸಿರಾಜ್ ಹೇಳುವಂತೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದ ನಂತರ "ನರಕಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು". ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಫಿರಿಷ್ಟ ಕೂಡ ಈ ಖಾತೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಸತೀಶ್ ಚಂದ್ರ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿನ್ಹಾಜ್ ಅವರ ಖಾತೆಯು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ತಕ್ಷಣವೇ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮಿನ್ಹಾಜ್ ಅವರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಆರ್ ಬಿ ಸಿಂಗ್ ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೂ ಬರಹಗಾರ ಲಕ್ಷ್ಮೀಧರನ ವಿರುದ್ಧ-ವಿಧಿ ವಿಧ್ವಂಸವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನೆಂದು ಹೇಳುವ ಏಕೈಕ ಮೂಲವಾಗಿದೆ.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ ಅವರು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರನ್ನು ಘಜ್ನಾಗೆ ಸೆರೆಯಾಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕುರುಡಾಗಿಸಿದರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಕವಿ ಚಂದ್ ಬರ್ದಾಯಿ ಘಜ್ನಾಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು ಮತ್ತು ಕುರುಡು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಬಿಲ್ಲುಗಾರಿಕೆ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಘೋರ್ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವರನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಮಹಮ್ಮದನ ಧ್ವನಿಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬಾಣವನ್ನು ಹೊಡೆದು ಅವನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮತ್ತು ಚಾಂದ್ ಬರ್ದಾಯಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಕೊಂದರು. ಇದು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿಲ್ಲ: ಘೋರ್‌ನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮರಣದ ನಂತರ ಒಂದು ದಶಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದನು.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಮರಣದ ನಂತರ ಘುರಿದ್‌ಗಳು ಅವನ ಮಗ ಗೋವಿಂದರಾಜನನ್ನು ಅಜ್ಮೀರ್‌ನ ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಾಮಂತರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೯೨ ನಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಹರಿರಾಜನು ಗೋವಿಂದರಾಜನನ್ನು ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದನು. ಅವನ ಪೂರ್ವಜರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಗೋವಿಂದರಾಜನು ರಣಸ್ತಂಭಪುರಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡನು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಸಾಮಂತ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಹೊಸ ಚಾಹಮಾನ ಶಾಖೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಹರಿರಾಜನನ್ನು ನಂತರ ಘುರಿದ್ ಜನರಲ್ ಕುತುಬ್ ಅಲ್-ದಿನ್ ಐಬಕ್ ಸೋಲಿಸಿದನು.

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತರು ,ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಕವಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಇದು ಪದ್ಮನಾಭನ ಉಸ್ತುವಾರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆಸ್ಥಾನವು ಹಲವಾರು ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ:

• ಜಯನಕ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ವಿಜಯವನ್ನು ಬರೆದ ಕವಿ-ಇತಿಹಾಸಕಾರ
• ವಿದ್ಯಾಪತಿ ಗೌಡ
• ವಾಗೀಶ್ವರ ಜನಾರ್ದನ
• ವಿಶ್ವರೂಪ, ಕವಿ
• ಪೃಥ್ವಿಭಟ, ರಾಯಲ್ ಬಾರ್ಡ್ (ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ಚಂದ್ ಬರ್ದಾಯಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ)

ಖರತಾರ-ಗಚ್ಛ-ಪಟ್ಟಾವಲಿಯು ಜೈನ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಾದ ಜಿನಪತಿ ಸೂರಿ ಮತ್ತು ಪದ್ಮಪ್ರಭ ನಡುವೆ ನರನಯನದಲ್ಲಿ (ಅಜ್ಮೀರ್ ಬಳಿಯ ಆಧುನಿಕ ನರೇನಾ) ನಡೆದ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ವೇಳೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಬೀಡು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಶ್ರೀಮಂತ ಜೈನ ವ್ಯಾಪಾರಿಯಿಂದ ಜಿನಪತಿಯನ್ನು ನಂತರ ಅಜ್ಮೀರ್‌ಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರಿಗೆ ಜಯ-ಪತ್ರ (ಗೆಲುವಿನ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ) ನೀಡಿದರು.

ಪರಂಪರೆ

ಶಾಸನಗಳು

ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆರ್.ಬಿ.ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅದರ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಸಟ್ಲೆಜ್ ನದಿಯಿಂದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಬೆಟ್ವಾ ನದಿಯವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಮೌಂಟ್ ಅಬು ಪಾದದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಹೀಗಾಗಿ, ಇದು ಇಂದಿನ ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ, ದಕ್ಷಿಣ ಪಂಜಾಬ್, ಉತ್ತರ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.  

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ರೀಮಾ ಹೂಜಾ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆರ್‌ಸಿ ಮಜುಂದಾರ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಆಧುನಿಕ ದಿನದ ಹಿಸ್ಸಾರ್ ಮತ್ತು ಸಿರ್ಹಿಂದ್ ( ಭಟಿಂಡಾ ) ವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಪಡೆದನು. ಅವನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ದಕ್ಷಿಣದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೇವಾರ್‌ನ ಗುಹಿಲರು ಮತ್ತು ನಾಡೋಲ್‌ನ ಚೌಹಾಣರು, ಪೂರ್ವದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಯಾನಾ , ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಕಚ್ಚಪಘಟಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಣಾಸಿಯ ಗಹಡವಾಲಾಸ್ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಘಜ್ನಾವಿಡ್ಸ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದ್ದವು. ಮಜುಂದಾರ್ ತನ್ನ ನೆರೆಹೊರೆಯವರ ಮೇಲೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ನಡೆಸಿದ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಯಾವುದೇ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದ ಏಳು ಶಾಸನಗಳು ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ರಾಜನಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ:

• ಬಾರ್ಲಾ ಅಥವಾ ಬದ್ಲಾ ಶಾಸನ, ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೭ (೧೨೩೪ ವಿಎಸ್)
• ಫಲೋಡಿ ಶಾಸನ, ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೭೯ (೧೨೩೬ ವಿಎಸ್): ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಸಾಮಂತ ರಣಕ ಕಟಿಯಾ ನೀಡಿದ ಅನುದಾನವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ.
• ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೨ (೧೨೩೯ ವಿಎಸ್) ನ ಮದನ್‌ಪುರ ಶಾಸನಗಳು
  • ಶಾಸನ ೧: ಪೃಥ್ವಿರಾಜನು ಚಂದೇಲ ದೊರೆ ಪರಮರ್ದಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
  • ಶಾಸನ ೨: ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ತಂದೆ ( ಸೋಮೇಶ್ವರ ) ಮತ್ತು ಅಜ್ಜ ( ಅರ್ನೋರಾಜ ), ಮತ್ತು ಅವನು ಜೇಜಕಭುಕ್ತಿ (ಚಂಡೇಲ ಪ್ರದೇಶ) ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
  • ಶಾಸನ ೩: ಶಿವನ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ (ತ್ರ್ಯಂಬಕ, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾಂತ).
• ಉದಯಪುರ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಹಾಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಶಾಸನ, ಕ್ರಿ.ಶ.೧೧೮೭(೧೨೪೪ ವಿಎಸ್)
• ವಿಸಲ್ಪುರ್ (ಟೋಂಕ್ ಬಳಿಯ ಬಿಸಲ್ಪುರ್) ಶಾಸನ,ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೧೮೭ (೧೨೪೪ ವಿಎಸ್)

ಗುಣಲಕ್ಷಣ

ನಗರಿ ಪ್ರಚಾರಿಣಿ ಸಭಾ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಆವೃತ್ತಿಯ ಮುಖಪುಟ

ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ (೧೪ ನೇ ಮತ್ತು ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನಗಳು) ಪೃಥ್ವಿರಾಜನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಥೆಗಳು, ವಿದೇಶಿ ರಾಜನ ವಿರುದ್ಧದ ಸೋಲಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸ್ಮರಣೀಯನಾಗಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ವಿಫಲ ರಾಜನಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಜೈನ ಲೇಖಕರು ಬರೆದ ಪ್ರಬಂಧ-ಚಿಂತಾಮಣಿ ಮತ್ತು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ-ಪ್ರಬಂಧ, ಅವನ ಸ್ವಂತ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಒಬ್ಬ ಅಸಮರ್ಥ ಮತ್ತು ಅಯೋಗ್ಯ ರಾಜನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ ಅಧೀನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರನ್ನು ದೇಶದ್ರೋಹಿಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಜೈನ ಲೇಖಕರಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ಅವನನ್ನು ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಅವರ ಅಧೀನದವರು ಶುದ್ಧ ದುರಾಶೆಯಿಂದ ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ತಿರುಗಿದರು. ಹಮ್ಮೀರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ, ಬಹುಶಃ ಚೌಹಾನ್ ಪ್ರಭುವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಎರಡು ಪ್ರಬಂಧ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಜೈನ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಆದರೆ ಪಠ್ಯದ ನಾಯಕ ಹಮ್ಮೀರನ ಪೂರ್ವಜನಾಗಿದ್ದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ.

ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ರಾಸೊ, ರಜಪೂತ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಿಂದ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಪೋಷಿಸಿದ ಪೌರಾಣಿಕ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಮಹಾನ್ ನಾಯಕನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಮುಸ್ಲಿಂ ಶತ್ರುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದ ದೇಶಭಕ್ತ ಹಿಂದೂ ಯೋಧನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ಆತನ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಯುಗಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದ ರಾಜ ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿಜಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹಿಂದೂ ರಾಜನಾಗಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಸಮಾವೇಶವು ಹಸನ್ ನಿಜಾಮಿಯ ತಾಜುಲ್-ಮಾಸಿರ್ (೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ) ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ನಿಜಾಮಿ ತನ್ನ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು "ನಂಬಿಕೆಯ ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ" ಮತ್ತು "ಹಿಂದೂಗಳ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜೀವನ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು" ಎಂಬ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ತಾಜುಲ್-ಮಾಸಿರ್ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಪಠ್ಯ ತಬಕತ್-ಐ ನಾಸಿರಿ (ಸಿ. ೧೨೬೦) ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ವಿರುದ್ಧದ ಘುರಿದ್ ವಿಜಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ದಂತಕಥೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಕೇಂದ್ರವಾದ ದೆಹಲಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ (ಅವರ ನಿಜವಾದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಅಜ್ಮೀರ್ ಬದಲಿಗೆ). ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅಬುಲ್ ಫಜಲ್‌ನ ಐನ್-ಇ-ಅಕ್ಬರಿಯು ಚಹಮಾನ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಅಜ್ಮೀರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಈ ದಂತಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರ ಒಡನಾಟವು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪೂರ್ವದ ಭಾರತೀಯ ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿತು.

ಶ್ಲಾಘನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಅವರನ್ನು "ಕೊನೆಯ ಹಿಂದೂ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪದನಾಮವು ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವನ ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಬಲ ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಮಕಾಲೀನ ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸಹ ಅವನಂತೆಯೇ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಟಾಡ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ತನ್ನ ಆನಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಟಿಕ್ವಿಟೀಸ್ ಆಫ್ ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲು ಈ ಪದವನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಬಳಸಿದನು. ಟಾಡ್ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಖಾತೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದನು, ಇದು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಸೋಲನ್ನು ಭಾರತದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿಜಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಟಾಡ್ ನಂತರ, ಹಲವಾರು ನಿರೂಪಣೆಗಳು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು "ಕೊನೆಯ ಹಿಂದೂ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂದು ವಿವರಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ಗೆ ಅಜ್ಮೀರ್ ಸ್ಮಾರಕ ( ಸ್ಮಾರಕ್ ) ನಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನಗಳು ಅವನನ್ನು "ಕೊನೆಯ ಹಿಂದೂ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂದು ಗೌರವಿಸುತ್ತವೆ.

ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ

ಅಜ್ಮೀರ್ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್‌ಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್ (೧೯೨೪), ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸಂಯೋಗಿತಾ (೧೯೨೯) ನಾರಾಯಣರಾವ್ ಡಿ. ಸರ್ಪೋತದಾರ್, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ (೧೯೩೧) ಆರ್ ಎನ್ ವೈದ್ಯ, ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸಂಯೋಗಿತಾ (೧೯೩೩), ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಸಂಯೋಗಿತಾ (೧೯೪೬) ನಜಮ್ ನಖ್ವಿ ಅವರಿಂದ (೧೯೫ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಹರ್ಷ್ ಜಗ್ನೇಶ್ವರ್ ಭಟ್, ಎಂಜಿ ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅಭಿನಯದ ರಾಣಿ ಸಂಯುಕ್ತ, ಚಂದ್ರಪ್ರಕಾಶ್ ದ್ವಿವೇದಿ ಅವರಿಂದ ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ (೨೦೨೨); ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ದೂರದರ್ಶನ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು ಮೈನ್ ದಿಲ್ಲಿ ಹೂನ್ (೧೯೯೮-೧೯೯೯) ಮತ್ತು ಧರ್ತಿ ಕಾ ವೀರ್ ಯೋಧಾ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್ (೨೦೦೬-೨೦೦೯). ಭಾರತೀಯ ಅನಿಮೇಟೆಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ವೀರ್ ಯೋಧ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್ (೨೦೦೮) ಅನ್ನು ರಾಕೇಶ್ ಪ್ರಸಾದ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಅಮರ ಚಿತ್ರ ಕಥಾದಲ್ಲಿ (ಸಂ. ೨೫) ಆವರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕೂಡ ಒಬ್ಬರು. ಈ ಆಧುನಿಕ ಪುನರಾವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಪೃಥ್ವಿರಾಜನನ್ನು ದೋಷರಹಿತ ನಾಯಕನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕತೆಯ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತವೆ.