ಆಕಾಶ ಬಾಣ (ರಾಕೆಟ್ )

ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ಅಥವಾ ಆಕಾಶ ಬಾಣ ಇಲ್ಲವೆ ರಾಕೆಟ್ ವಾಹನ ಎಂದರೆ ಕ್ಷಿಪಣಿ,ಅಂತರಿಕ್ಷ ವಾಹನ ಅಥವಾ ವಾಯುನೌಕೆ ಇಲ್ಲವೆ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಇನ್ನಿತರ ವಾಹನಗಳು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಆಕಾಶ ಬಾಣಗಳಲ್ಲಿನ ಅಲಗುಳ್ಳ ತಿರುಗಣಿ ಗಳು ಅದರ ಒಳಗಿನ ಅಂತರದಹನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲು ^[೧] ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಅಂತರ್ ದಹನ ಯಂತ್ರವನ್ನು ವೇಗವಾಗಿ ಹಿಂದೆ ತಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ೧೩ ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ ಮಿಲಿಟರಿ ಮತ್ತು ಮನೋರಂಜನಾ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆ ಮಾಡುವುದು ^[೨] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೂ ಮಹತ್ವದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ,ಗ್ರಹಗಳ ತಲಪಲು ಬಳಸಿದ್ದು ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು.ಅಂತರಿಕ್ಷಯುಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ರಾಕೆಟ್ ನಂತರ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೇ ಇದರ ಉಪಯೋಗ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಚಿತವಾಯಿತು. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಸುಡುಮದ್ದುಗಳು,ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ,ಹಠಾತ್ ಹೊರಚಿಮ್ಮುವ ತುರ್ತು ಆಸನಗಳು,ಕೃತಕ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನಗಳು,ಮಾನವನನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆ ಮತ್ತು ನಿಗೂಢ ಗ್ರಹಗಳ ಪತ್ತೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ವೇಗದ ವಾಹನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ.ಇವುಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಹಗುರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವನ್ನು ನೀಡುವ ಮತ್ತು ಗರಿಷ್ಟ ಅಧಿಕ ವೇಗಗಳನ್ನು ತೀಕ್ಷ್ಣದಲ್ಲೇ ಪಡೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. ರಾಸಾಯನಿಕ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಾಗಿವೆ.ಅವುಗಳ ದಹನಯಂತ್ರದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ತಮ್ಮ ರಾಕೆಟ್ ತಿರುಗಣಿಯ ಮೂಲಕ ಹೊರ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ರಾಸಾಯನಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ದೊರೆಯುವಂತೆ ದಾಸ್ತಾನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ,ಆದರೆ ಈ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಶಕ್ತಿ ಒಂದೆಡೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುವುದೂ ಅಪಾಯಕಾರಿಯೇ. ಹೇಗೆಯಾದರೂ ಇವುಗಳ ರಕ್ಷಣಾ ಕವಚದ ವಿನ್ಯಾಸ,ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದು;ಅಲ್ಲದೇ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಕನಿಷ್ಟಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಬೈಕೊನುರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸೊಯುಜ್ -ಯು ೧/೫.

ಆಕಾಶ ಬಾಣಗಳ ಇತಿಹಾಸಸಂಪಾದಿಸಿ

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿಸಂಪಾದಿಸಿ

ಆರಂಭಿಕ ಚೀನಿ ರಾಕೆಟ್.

ಆಗ ಕಪ್ಪು ಪುಡಿಯೊಂದರ ಲಭ್ಯತೆ (ಗನ್ ಪೌಡರ್ ಬಂದೂಕಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಸಿಡಿಮದ್ದಿನಂತಹ ಪುಡಿ)ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಧೃಡ ರಾಕೆಟ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು. ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರ ತಾವೊವಾದಿಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ರಸವಿದ್ಯಾಪಾರಂಗತರು ಬದುಕಿನ ಸ್ಪರ್ಶಮಣಿಯನ್ನು ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಈ ಕಪ್ಪು ಪುಡಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದರು.ಈ ಆಕಸ್ಮಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಬಂತು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬಾಂಬ್‌ಗಳು,ಬಾಂಬ್ ತೋಪು,ಬೆಂಕಿ ಉಗುಳುವ ಬೆಂಕಿ ಬಾಣಗಳು ಅಲ್ಲದೇ ರಾಕೆಟ್ ತಿರುಗಣಿ ಮೂಲಕ ನೆಗೆಯುವ ಬೆಂಕಿ ಬಾಣಗಳು ಬಳಕೆಗೆ ^{[nb ೧]}^{[nb ೨]}ಬಂದವು. ಈ ಬಂದೂಕಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪುಡಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ರಸವಿದ್ಯಾಪಾರಂಗತರು ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸಿದ ^[೫] ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ನಿಖರವಾಗಿ ಯಾವಾಗ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ವಾಯು ನೌಕೆಗಳು ಮೊದಲು ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬಂದವು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆರಂಭಿಕವಾಗಿ ಸುಡುಮದ್ದುಗಳ ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬಂದದ್ದನ್ನು ೨ ವೊಪಿಸ್ಕಸ್ ,ಕಾರಸ್ ನುಮೆರಿನಸ್ ಕಾರ್ನಿಯಸ್ ch. xix.ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿದೆ.ಇದರಲ್ಲಿನ ವಿವರದ ಪ್ರಕಾರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕಾರಿನುಸ್ (೨೮೪-೨೮೬)ಅವರನ್ನು ಮನರಂಜಿಸಲು ಸುಡುಮದ್ದುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು.ನಂತರ ಡೈಯೊಕ್ಲೆಶಿಯನ್ (೨೮೪-೨೮೬)ಗೂ ಇವುಗಳನ್ನು^{[ಸೂಕ್ತ ಉಲ್ಲೇಖನ ಬೇಕು]}ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಂಬಿಗೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವಂತೆ ಚೀನಿಯರು ೧೨೩೨ ರಲ್ಲಿ ಮಂಗೊಲ್ ಜನಸಮೂಹದ ವಿರುದ್ಧದ ಸಮರದಲ್ಲಿ ಕೈ ಫೆಂಗ್ ಫುನಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹಳೆಯ ಮ್ಯಾಂಡ್ರಿನ್ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಯು, "ಕೈ ಫೆಂಗ್ ಫುನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಂಗೊಲ್ ರ (೧೨೩೨)ವಿರುದ್ಧ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬಾಂಬ್ ತೋಪುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ ಮೊದಲ ದಾಖಲೆ ಇದೆಯೇ?"^[೬] ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು. ಇನ್ನೊಂದು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು,"ಗುಂಡಿನಂತಹ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚೌ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದುದರ ಬಗ್ಗೆ (B. C. ೧೧೨೨-೨೫೫)ನೀವು ಯಾವ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪಾ ಆವೊ ಎಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗುತ್ತೀರಿ,ಅದನ್ನೀಗ ಗಾಡಿ ತೋಪು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ^[೭] ಕೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೊ ಚೆಹ ಚಿಂಗ್ ಯುನ್ (ದಿ ಮಿರರ್ ಆಫ್ ರಿಸರ್ಚ್ )ನಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.ಇದರ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು ೯೯೮ A.D.ನಲ್ಲಿ ತಾಂಗ್ ಫು ಎಂಬಾತ ಕಬ್ಬಿಣದ ತಲೆ-ತುದಿ ಇರುವ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ^[೮] ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದ. ಆಗಿನ ಕಾಲದ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಗುಂಡುಮದ್ದುಗಳು ಮತ್ತು 'ಕಬ್ಬಿಣದ ಪಾತ್ರೆಗಳು' ಸುಡುಮದ್ದು ತುಂಬಿದ ಇವುಗಳು ಸ್ಪೋಟಗೊಂಡರೆ ಸುಮಾರು ೫ ಗಾವುದಷ್ಟು ದೂರ (೨೫ ಕಿ.ಮೀ ಅಥವಾ ೧೫ ಮೈಲುಗಳು)ದೂರದಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಕೇಳುತಿತ್ತು.ಇವು ೬೦೦ ಮೀಟರ್ (೨,೦೦೦ಅಡಿ) ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತೋರುತ್ತಿದ್ದವು.ಇದರಿಂದ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದ ಸಿಡಿಮದ್ದುಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ^[೯] ಬೀರುತ್ತಿದ್ದವು. ದಾಳಿಕೊರರನ್ನು ತಡೆಯಲು ಈ ಸಿಡಿ ಮದ್ದು ತುಂಬಿದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಪಾತ್ರೆಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಪೋಟಿಸುವಂತೆ ಸೈನಿಕರು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗಿನ ಗುಂಡುಮದ್ದುಗಳು ಅಥವಾ ಬಾಣಗಳು ಸ್ಪೋಟಕಗಳಿಂದ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಗನ್ ಪೌಡರ್ ನಿಂದ ಲಗತ್ತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೊರಿಯಾದ ಹ್ವಾಚಾಗುಂಡುಮದ್ದು ಈ ^{[nb ೩]}ತೆರನಾಗಿತ್ತು. ಕಡಿಮೆ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಆರಂಭಿಕ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರವೆಂದರೆ ಅಂತರ್ ದಹನದ ರಾಕೆಟ್ ತಿರುಗಣಿಯ 'ಗ್ರೌಂಡ್ -ರಾಟ್ ' ಎನ್ನುವ ಒಂದು ಸುಡುಮದ್ದಿನ ತರಹದ್ದಾಗಿತ್ತು.ಇದು ೧೨೬೪ ರಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ದಾಖಲಾಗಿದೆ.ಯಾಕೆಂದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ-ಮಾತೆ ಕುಂಗ್ ಶೆಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಅವರ ಪುತ್ರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಲಿಜಾಂಗ್ ನೀಡಿದ್ದ ಔತಣ ಕೂಟವೊಂದರಲ್ಲಿ ಆಕೆಯನ್ನು ಹೆದರಿಸಲು ಕೆಲವರು ಇದನ್ನು ^[೧೧] ಸ್ಪೋಟಿಸಿದರೆನ್ನಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಬಳಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ದೊರೆತ ಹುಲೊಂಗ್ ಜಿಂಗ್ ಕೃತಿನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿತವಾಗಿದೆ.ಇದನ್ನು ಚೀನಾದ ಫಿರಂಗಿ ಅಧಿಕಾರಿ ಜಿಯಾವೊ ಯು ೧೪ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯೆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶದ ರಾಕೆಟ್‌ಬಳಕೆ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.'ಒಂದು ಬೆಂಕಿಯುಗುಳುವ ಡ್ರಾಗನ್ ನೀರಿನಿಂದ 'ಎದ್ದ ಬಗ್ಗೆ (ಹುಯೊ ಲಾಂಗ್ ಚು ಶುಇ)ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.ಇದನ್ನು ಚೀನಾದ ನೌಕಾಪಡೆಯವರು ಬಳಸಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ^[೧೨] ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.

ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಪ್ರಸರಣಸಂಪಾದಿಸಿ

ಚೆಂಗೇಸ್ ಖಾನ್ ನ ಮಂಗೊಲಿಯನ್ ರು ಚೀನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪಸರಿಸಿದರು.

ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಯುರೊಪಿಯನ್ ರಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು.ನಂತರ ಇದನ್ನು ಮಂಗೊಲಿಯನ್ನರಾದ ಚೆಂಗೇಜ್ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಒಗಡೆಯ ಖಾನ್ ರಶಿಯಾದ ಕೆಲಭಾಗಗಳು,ಉತ್ತರ ಭಾಗ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಯುರೊಪನ್ನು ಅವರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಇದರ ಬಳಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮಂಗೊಲಿಯನ್ ರು ಚೀನಾದ ಉತ್ತರ ಭಾಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಕೆಗೆ ತಂದರು.ನಂತರ ಅವರು ಚೀನಾದ ರಾಕೆಟ್ ತಯಾರಿಸುವ ತಂತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಳದ ಮೇಲೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸುಮಾರು 1241ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊಹಿ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ನಂತಹ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಮಂಗೊಲಿಯನ್ ರು ಮಗ್ಯೆಯಾರ್ಸ್‌ಅವರ ವಿರುದ್ದ ಬಳಸಿದ ^[೯] ವರದಿಗಳಿವೆ. ನಂತರ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೊರಿಯಾಕ್ಕೂ ಪಸರಿಸಿತು.ಅದು ಚಕ್ರಗಳುಳ್ಳ ಹ್ವಾಚಾಗಳ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಿಜಿಯೊನ್‌ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದ ಉದಾಹರಣೆ ಇದೆ. ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಯುರೊಪ್ ನಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಬಳಕೆಯು ಒಟ್ಟೊಮನ್ ರಾಜವಂಶಸ್ಥರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.ಅವರು ೧೪೫೩ ರಲ್ಲಿ ಕಾನ್ ಸ್ಟಂಟಿನೋಪಲ್ ನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ಈ ರಾಕೆಟ್ ನಂತಹ ಗಗನ ಬಾಣ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು;ಇನ್ನೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವೆಂದರೆ ಒಟ್ಟೊಮನ್ ರು ಮಂಗೊಲಿಯನ್ ರು ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರಲ್ಲದೇ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು. ಅವರ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಇತಿಹಾಸ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದಂತೆ NASAದ ಪ್ರಕಾರ "ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ೧೨೫೮ A.D.ದಲ್ಲಿ ಅರಬ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿವೆ.ಯಾವಾಗ ಮಂಗೊಲಿಯನ್ ದಾಳಿಕೋರರು ಬಾಗ್ದಾದ್ ನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ^[೯] ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು". ಸುಮಾರು ೧೨೭೦ ಮತ್ತು ೧೨೮೦ ರ ಮಧ್ಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಸನ್ ಅಲ್ ರಮ್ಹಾ ಎಂಬಾತ ಅಲ್ -ಫ್ರುಸಿಯಾ ವಾ ಅಲ್ -ಮನ್ಸಿಬ್ ಅಲ್ -ಹರ್ಬಿಯಾ (ದಿ ಬುಕ್ ಆಫ್ ಮಿಲಿಟರಿ ಹಾರ್ಸಮನ್ಶಿಪ್ ಅಂಡ್ ಇಂಜಿನಿಯಸ್ ವಾರ್ ಡಿವೈಸಿಸ್ ),ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಿದ.ಇದರಲ್ಲಿ ೧೦೭ ಪ್ರಕಾರದ ಸುಡುಮದ್ದು ಅಥವಾ ಗನ್ ಪೌಡರ್ ಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ತಯಾರಿಸಬೇಕೆಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರ ಇದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ೨೨ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ^[೧೩] ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಹ್ಮದ್ ವೈ ಹಸನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಅಲ್ -ರಮ್ಹಾ ಬರೆದಿರುವ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಆ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಚೀನಿಯರು ಉಪಯೋಗಿಸಿರುವ ಸ್ಪೋಟಕಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಲಯುತವಾಗಿವೆ ^[೧೪] ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ರಾಕೆಟ್ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರು ಇಟಾಲಿಯನ್‌ರಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.ಇಟಲಿಯ ರೊಕ್ಕೆಟಾ (ಅಂದರೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಬಲ ಯುಳ್ಳದ್ದು)ಇದನ್ನು ಮುರಾತೊರಿ ಎಂಬಾತ ೧೩೭೯ ರಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಕಾರದ ಸುಡುಮದ್ದಿಗೆ ಈ ಹೆಸರಿಟ್ಟ ^[೧೫] ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.

ಕೆಯೆಸರ್ ಸುಪ್ರಸಿದ್ದ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಗ್ರೇಟ್ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದ:ಇಲ್ಲಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ಹಿಡಿದದ್ದು ಮೊದಲ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿದೆ.

ಕೊನ್ರಾಡ್ ಕೆಯೆಸರ್ ಎಂಬಾತ ೧೪೦೫ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಮಿಲಿಟರಿ ಪ್ರಬಂಧದ ಗ್ರಂಥ ಬೆಲ್ಲಿಫೊರ್ಟೀಸ ದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರ ^[೧೬] ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇ ೧೫೨೯ ಮತ್ತು ೧೫೫೬ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೊನ್ರಾಡ್ ಹಾಸ್ ಎಂಬಾತ ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ,ಇದರಲ್ಲಿ ಸುಡುಮದ್ದುಗಳುಮತ್ತು ಆಯುಧಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಗ್ರಂಥದ ಪಠ್ಯವು ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ಸಿಬು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ದೊರಕಿದೆ.(ಸಿಬು ಪಬ್ಲಿಕ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ವೆರಿಯಾ II ೩೭೪ ). ಆತನ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು,ವಿಭಿನ್ನ ದಹನ ಇಂಧನ ಶಕ್ತಿಗಳ ಮಿಶ್ರಣ ಅಂದರೆ ದ್ರವರೂಪದ ಇಂಧನ ಕುರಿತ ವಿವರಣೆ ಇದೆ.ಆತ ಸೀಳುಆಕಾರದ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಗಂಟೆ-ಆಕಾರದ ನಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ^[೧೭] ಪರಿಚಯಿಸಿದ. ಸುಮಾರು ಎರಡು ದಶಕಗಳಿಂದ ಪೊಲಿಶ್ -ಲಿಥುನಿಯನ್ ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ತ್ ನೋಬಲ್ ಮ್ಯಾನ್ ಕಾಜಿಮಿರೆಜ್ ಮ್ಯಾಗ್ನೆ ಸಿಮೆನಿವಿಕಿಜ್ ಇವರ ಸತತ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿವೆ."ಆರ್ಟಿಸ್ ಮ್ಯಾಗ್ನೆ ಆರ್ಟಿಲರೆ ಪಾರ್ಸ್ ಪ್ರೈಮಾ "("ಗ್ರೇಟ್ ಆರ್ಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟಿಲ್ಲರಿ ಇದರ ಮೊದಲ ಭಾಗವನ್ನು "ದಿ ಕಂಪ್ಲೀಟ್ ಆರ್ಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟಿಲ್ಲರಿ")ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದನ್ನು ಯುರೊಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಫಿರಂಗಿ ಹಾರಿಸುವ ಕಳೆಯಿಂದ ಈ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ^[೧೮] ಮೊಳೆಯಿತು. ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಆಮ್ ಸ್ಟರ್ಡ್ಯಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ೧೬೫೦ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.ಅದನ್ನು ೧೬೫೧ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್‌ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲಾಯಿತು,೧೬೭೬ ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್‌ಗೆ ,ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಡಚ್‌ಗೆ ೧೭೨೦ ರಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.ಅಲ್ಲದೇ ಅದನ್ನು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಪೊಲಿಶ್‌ಭಾಷೆಗೂ ತರಲಾಯಿತು. ಈ ಪುಸ್ತಕವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿತ್ತು,ಇದು ಬೆಂಕಿಚೆಂಡುಗಳನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಸ್ಪೋಟಕ ಬಾಣಬಿರುಸಿನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿತ್ತು. ಇದು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ,ರಚನೆ,ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ದೊಡ್ಡ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದೆ.(ಇಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಗಳಿಗಿರುವ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಹೇಳಿದೆ)ಇದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ-ಹಂತದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು,ರಾಕೆಟ್‌ನ ಕಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಳು ರೆಕ್ಕೆ ಇರುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅಲ್ಲದೇ ಇವುಗಳ ನಿಯಂತ್ರಕಗಳೂ ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ರೂಪಗೊಂಡಿವೆ.(ಇದರ ಬದಲಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ (ರಾಡ್ಸ)ಸಳಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರ ಇಲ್ಲ)

ಲೋಹದ-ಸಿಲಿಂಡರ್ ರಾಕೆಟ್ ಫಿರಂಗಿ-ತೋಪುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಸುಮಾರು ೧೭೯೨ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಬ್ಬಿಣಕವಚದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಆಗಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನಿಕರಾದ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಆತನ ಪುತ್ರ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಅವರುಗಳು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ವಿರುದ್ದ ಆಂಗ್ಲೊ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಆಗ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಕ್ರಿಯ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳಸಿಕೊಂಡು ಅದರ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ೧೯ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಆ ಕಾಲದ ಮೈಸೂರುರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ನೋಡಿದ್ದಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡೆದವಾಗಿದ್ದವು.ಬಹುಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕವಚದ ಇದು ತಿರುಗಣಿ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಕಬ್ಬಿಣದ ಟ್ಯೂಬ್ ನಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಬಲಯುತವಾಗಿತ್ತು.(ಸುಮಾರು ಎರಡು ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ) ನಾಲ್ಕನೆಯ ಆಂಗ್ಲೊ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ದದಲ್ಲಿನ ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ಮೈಸೂರಿನ ಕಬ್ಬಿಣದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಹೊತ್ತಿಸಿ ಚಾಲಿತಗೊಳಿಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಮಾಡಿದರು.ಇದರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಲೇ ಅವರು ಮುಂದಿನ ನೆಪೊಲಿಯನ್ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ^[೧೯] ತಂದರು. ಸ್ಟೆಫನ್ ಆಲಿವರ್ ಫಾಟ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಎಫ್ .ಗಿಲ್ಮಾರ್ಟಿನ್ ಜೂ.ಅವರ ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯಾ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ (೨೦೦೮)ರಲ್ಲಿ:"ಮೈಸೂರಿನ ರಾಜ ಹೈದರ ಅಲಿಯು ಯುದ್ದಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಬದಲಾವಣೆಯಂತಹ ಅಭಿವೃದ್ದಿಗೊಳಪಡಿಸಿದ್ದ;ಇದರಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಸಿಲಿಂಡರ್ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕವಚದೊಂದಿಗೆ ದಹಿಸುವಪುಡಿಯನ್ನೂ ಬಳಸಿದ್ದ. ಆದರೂ ಕುಟ್ಟಿ ಸಣ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಚ್ಚಾ ಪುಡಿ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು,ಇದರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೋಟಗೊಳ್ಳುವ ಅಗಾಧ ಶಕ್ತಿ ಇತ್ತು,ಅದಲ್ಲದೇ ಕಪ್ಪು ಪುಡಿಯು ಈ ಮೊದಲಿನ ಕಾಗದ ಕಚ್ಚಾ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳಿಗಿಂತ ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿರುತಿತ್ತು.ಯಾಕೆದರೆ ಜೆಟ್ ನಂತೆ ತಿರುಗಣಿ ಮೂಲಕ ಸಿಡಿಯುವ ಇದು ಅತ್ಯಧಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ತೋರಿತು. ರಾಕೆಟ್‌ನ ಹೊರಭಾಗವನ್ನು ಚರ್ಮದ ಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಬಿದಿರಿನ ತುಂಡಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಸಿಡಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಮೈಲೊಂದರ ಮೂರ್ನಾಲ್ಕಾಂಶದಷ್ಟಿತ್ತು.(ಅಂದರೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಕಿ.ಮೀಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು) ಆದರೆ ಒಂದೊಂದೇ ಘಟಕವಾಗಿ ಈ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ನಿಖರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ,ಆದರೆ ಬಹಳಷ್ಟ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಸಿಡಿಸಿದಾಗ ಕೆಲವು ಚದರುವ ದೋಷಗಳೂ ಕಂಡುಬಂದರೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳು ಅಶ್ವಸೈನ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದವು.ಒಣನೆಲದಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಹಾರಿಸಬಹುದಿತ್ತು. ಹೈದರ್ ಅಲಿಯ ಪುತ್ರ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ ರಾಕೆಟ್ ಆಯುಧಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ದಿಪಡಿಸಿದ.ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಪಡೆಯನ್ನು ೧,೨೦೦ ರಿಂದ ೫,೦೦೦ ದ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ೧೭೯೨ ಮತ್ತು ೧೭೯೯ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರ ವಿರುದ್ದ ಇವುಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ^[೨೦] ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಆರಂಭಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ನಿಖರತೆಸಂಪಾದಿಸಿ

ದಿ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ರಾಕೆಟ್

ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ವೊಲ್ವಿಚ್ , ರಾಯಲ್ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರದ ನಿಯಂತ್ರಕನಾಗಿದ್ದ; ಆತನ ಪುತ್ರ ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ಈ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮೇಧಾವಿ ಎನಿಸಿದ್ದ. ಸುಮಾರು ೧೮೦೧ ರಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ಮೈಸೂರಿನ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಮೂಲ ವಿನ್ಯಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ.ಅಲ್ಲಿನ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಧ್ಯಯನ ^[೨೧] ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ಹೊಸದೊಂದು ಸುಡುಮದ್ದು ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿ ರಾಕೆಟ್ ಮೊಟಾರೊಂದನ್ನು ಶಕ್ತಿಯುತ ಕಬ್ಬಿಣದ ನಳಿಕೆಯನ್ನು ಶಂಖಾಕೃತಿಯ ತುದಿ ಮೂಗಿಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಆಕಾರ ಕೊಟ್ಟ. ಆರಂಭಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ನ ಈ ರಾಕೆಟ್ ೩೨ ಪೌಂಡಗಳಷ್ಟು ಇತ್ತು.(ಅಂದರೆ ೧೪.೫ ಕಿಲೊಗ್ರಾಮ್ ) ರಾಯಲ್ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ದೃಢ ಇಂಧನ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ೧೮೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನೆಪೊಲಿಯನ್ ಯುದ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೧೮೧೨ ರ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ಮೂರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ^[೨೨] ಪ್ರಕಟಿಸಿದ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಯುರೊಪಿನಾದ್ಯಂತ ಮಿಲಿಟರಿ ಉದ್ದೇಶದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಸುಮಾರು ೧೮೧೪ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬಾಲ್ಟಿಮೊರ್ ಯುದ್ದ ದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಸಮೂಹದ ಮೂಲಕ ಮೆಕ್ ಹೆನ್ರಿ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು.ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ HMS ಎರ್ಬಸ್ ಗಳು ಕೆಂಪು ಜ್ವಾಲೆಗಳುಳ್ಳ ಈ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳ ಮೂಲವಾಗಿದ್ದವು.ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಸ್ಕೊಟ್ ಕೆತನ್ನ ದಿ ಸ್ಟಾರ್ -ಸ್ಪ್ಯಾಂಗಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾನರ್ ನಲ್ಲಿ ವಿವರ ^[೨೩] ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. ವಾಟರ್ಲೂ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿಯೂ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ^[೨೪] ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರಂಭಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಅನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದವು.(ಖಚಿತತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ) ಯಾವುದೇ ಲೋಹದ ಕಡೆಯುವಿಕೆಯು ಇಲ್ಲದೇ ಅಥವಾ ತಿರುಗಣಿಯ ಶಕ್ತಿ ಬಳಸದೇ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹರಿತಗೊಳಿಸುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಆಗ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರ ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಕೊನೆ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ದನೆಯ ಕಂಬಿಯನ್ನು ಜೋಡಿಸುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.(ಆಧುನಿಕ ಯುದ್ದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಂತೆಯೇ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು)ಅಂದರೆ ಇದರಿಂದಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ತಮ್ಮ ದಿಶೆ ತಪ್ಪದೇ ^[೨೧] ಹಾರುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಾಂಗ್ರೆವ್ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂದರೆ ೩೨ ಪೌಂಡ್ (೧೪.೫ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ)ಇದಕ್ಕೆ ೧೫ ಅಡಿಯ(೪.೬ ಮೀಟರ್ )ಆಧಾರ ಕಟ್ಟು ಕೋಲಿನದಾಗಿತ್ತು. ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಈ ಆಧಾರ ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಲಾಗಿತ್ತು;ಆದರೆ ನಂತರ ಇವುಗಳ ಸ್ಥಾನ ಬದಲಿಸಿ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಮಧ್ಯೆಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು.ಇದರಿಂದ ಅದರ ಎಳೆಯುವ ಶಕ್ತಿ ಉಳಿತಾಯವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಸರಿಯಾದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ದಾಳಿ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತಿತ್ತು. ವಿಲಿಯಮ್ ಹೇಲ್^[೨೫] ಎಂಬಾತ ೧೮೪೪ ರಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಿ ಕೊಂಚ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿನ ತುದಿ ಪಥವನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ಅದು ತನ್ನ ಅಕ್ಷದ ಸುತ್ತಲೂ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ಬುಲೆಟ್ ತರಹ ಚಲಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ. ಹೇಲ್ ನ ಸುಧಾರಣೆಯು ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಆಧಾರ ಕಟ್ಟಾದ ಕೋಲಿನ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕಿತು.ಇದು ನಂತರ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಸರಾಗವಾಗಿ ತೇಲಿ ನಿಖರತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿತು.

ಅಂತರ್ ಗ್ರಹಗಳ ಪತ್ತೆಗೆ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವಿಷಯವಸ್ತುಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಅದೇ ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ ಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಪಯಣಿಸುವ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಬಿರುಸಿನಿಂದ ಸಾಗಿದವು.ಬಹುಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ರೋಚಕ ಬರಹಗಾರರಾದ ಜುಲ್ಸ್ ವೆರ್ನೆ ಮತ್ತು ಎಚ್. ಜಿ. ವೆಲ್ಸ್ ಇವರ ಬರೆಹಗಳು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪೂರ್ತಿ ನೀಡಿದವು. ಈ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಿಂದ ಈ ಕಾಲ್ಪನಿಕತೆಯನ್ನು ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ ತರಬಹುದೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಯೋಚಿಸಿದರು. ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯ ಗಣಿತ ಮೇಷ್ಟ್ರರೊಬ್ಬರಾದ ಕಾನ್ಸ್ ಸ್ಟಂಟಿನ್ ಸಿವೊಲ್ಕಿವಸ್ತಿ (೧೮೫೭-೧೯೩೫) ಎಂಬಾತ Исследование мировых пространств реактивными приборами ^[೨೬] ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.(ದಿ ಎಕ್ಸ್ ಪ್ಲೊರೇಶನ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಬೈ ಮೀನ್ಸ್ ಆಫ್ ರಿಆಕ್ಸನ್ ಡಿವೈಸಿಸ್ )ಇದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅಂತರಿಕ್ಷ ಯಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಬಂದ ಗಂಭೀರ ವಿಷಯಯುಳ್ಳ ^[೨೬] ಗ್ರಂಥ. ಸಿವೊಲ್ಕಿವಸ್ತಿ ರಾಕೆಟ್ ಸಮೀಕರಣ-ಇದು ರಾಕೆಟ್‌ನ ತಿರುಗುವ ದಿಶೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.ಈ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ಆತನ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.ಆದರೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಸಂಶೋಧನೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ^[೨೭] ಮೊದಲಾಗಿತ್ತು. ದ್ರವರೂಪದ ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ಅದರ ತಿರುಗುಮಣಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದನ್ನು ಆತ ತನ್ನ ಗರಿಷ್ಟ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮೇಲೆ ಮಂಡಿಸಿದ. ಈತನ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸೊವಿಯತ್ ಯುನಿಯನ್ ನ ಹೊರಕ್ಕೆ ಯಾರಿಗೂ ಗೊತ್ತಾಗಲಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಇದರಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು.ಇದರಿಂದ ಅವರು ಸೊಸೈಟಿ ಫಾರ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ ಪ್ಲ್ಯಾನೇಟರಿ ಟ್ರಾವೆಲ್ ಎಂಬ ಸಂಘಟನೆಯನ್ನು ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ರಾಬರ್ಟ್ ಎಸ್ನಾಲ್ಟ್ -ಪೆಲ್ಟ್ರಿ ಎಂಬಾತ ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ ಗ್ರಹಯಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ^[೨೮] ಉಪನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ. ಆತ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಸಿವೊಲ್ಕಿವಸ್ತಿಯ ರಾಕೆಟ್ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಮೂಲಾಧಾರವಾಗಿಸಿ ಚಂದ್ರಯಾನ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಗಳಯಾನಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ಶಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಲೆಕ್ಕಹಾಕಿದ.ಅದೂ ಅಲ್ಲದೇ ಆತ ಅಣುಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ಬಳಸುವಂತೆ ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದ.(ಅಂದರೆ ರೇಡಿಯಮ್ ಬಳಕೆ)ಇದರಿಂದ ಜೆಟ್ ನ್ನು ಬಲಯುತವಾಗಿ ಮುಂದೆ ನೂಕಬಹುದು.

ರಾಬರ್ಟ್ ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್

ರಾಬರ್ಟ್ ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್ ಎಂಬಾತ ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ ಎಚ್ .ಜಿ ವೆಲ್ಸ್ ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಕಾಲದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ಮುಂದಾದ.ಅದಲ್ಲದೇ ತುಂಬಾ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಘನ-ಇಂಧನದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧದ ಸುಧಾರಣೆ ತರಬೇಕೆಂದು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದ. ಮೊದಲಿಗೆ ಇಂಧನವನ್ನು ಸಣ್ಣ ದಹನ ಕೊಠರಿಯಲ್ಲಿ ಉರಿಸಬೇಕು.ಇದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಿರುಗಣಿಯ ಹೊಂದಿರುವ ಶಕ್ತಿಯು ಅತಿ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ,. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವೇಗ(ಹೀಗೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೂ) ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.ಇಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಳದ ಶಬ್ದ ಮತ್ತು ವೇಗವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.ಇಲ್ಲಿ ಡೆ ಲಾವೆಲ್ ನೊಜೆಲ್‌ನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.(ಅಂದರೆ ಸೀಳು ಮೂತಿಯ ಆಕಾರದ ನಳಿಕೆ) ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಆತ ೧೯೧೪ ರಲ್ಲಿ ಹಕ್ಕುಸ್ವಾಮ್ಯ ^[೨೯] ಪಡೆದ. ರಾಕೆಟ್ ವಿಮಾನದ ಗಣಿತವನ್ನೂ ಸಹ ಆತ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ದಿಪಡಿಸಿದ. ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್ ತನ್ನ ವಿಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಎ ಮೆಥೆಡ್ ಆಫ್ ರೀಚಿಂಗ್ ಎಕ್ಷ್ಟ್ರೀಮ್ ಅಲ್ಟಿಟ್ಯುಡ್ಸ್ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ^[೩೦] ಪ್ರಕಟಿಸಿದ. ಈತನ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಘನ-ಇಂಧನ ಬಳಸಿ ರಾಕೆಟ್ ಮೂಲಕ ಚಂದ್ರನನ್ನು ತಲುಪಿದ್ದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಆಕರ್ಷಿಸಿತಲ್ಲದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಟೀಕೆಗೂ ಒಳಗಾಯಿತು. ನ್ಯುಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ನ ಸಂಪಾದಕೀಯದಲ್ಲಿನ ಸಲಹೆ:

“	That Professor Goddard, with his 'chair' in Clark College and the countenancing of the Smithsonian Institution, does not know the relation of action to reaction, and of the need to have something better than a vacuum against which to react -- to say that would be absurd. Of course he only seems to lack the knowledge ladled out daily in high schools.	”
—New York Times, 13 January 1920^[೩೧]

ಹೆರ್ಮನ್ ಒಬರ್ಥ್ (೧೮೯೪–೧೯೮೯)ಎಂಬಾತ ೧೯೨೩ ರಲ್ಲಿ ಡೈ ರಾಕೆಟೆ ಜು ಡೆನ್ ಪ್ಲಾನೆಟೊರಾಮನ್ ("ದಿ ರಾಕೆಟ್ ಇಂಟು ಪ್ಲಾನೇಟರಿ ಸ್ಪೇಸ್ ")ಎಂಬ ತನ್ನ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದ ಆದರೆ ಯುನ್ವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮುನಿಚ್ ಇದನ್ನು ^[೩೨] ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಸಿವೊಲ್ಕಿವಸ್ತಿಯ ಕೂಡಾ ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ-ಹಂತದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ 'ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ ಟ್ರೇನ್ಸ್ 'ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ^[೩೩] ಬರೆದ.

ಆಧುನಿಕ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಸಂಪಾದಿಸಿ

ವಿಶ್ವಯುದ್ದ IIರ ಮುಂಚಿನ ಸಮಯಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಬರ್ಟ್ ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ದ್ರವರೂಪದ ಇಂಧನದ ರಾಕೆಟ್.

ಯಾವಾಗ ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್ (ಡೆ ಲಾವಲ್) ನಳಿಕೆಯನ್ನು ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಅದನ್ನು ಶಬ್ದದ ವೇಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಳ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಸಫಲನಾದ.ಆಗ ಆಧುನಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಉಗಮವಾಯಿತು.ಎಂಜಿನ್ ನ ದಹನಯಂತ್ರದ ಕೊಠಾರಿಗೆ ದ್ರವ ಇಂಧನ ಬಳಸಿ ಆತ ಅದರ ವೇಗ ಅಧಿಕಗೊಳಿಸಿದ. ಈ ನಳಿಕೆಗಳು ಬಿಸಿ ಅನಿಲವನ್ನು ದಹನ ಕೊಠರಿಯಿಂದ ಕೂಲರ್ ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತವೆ.ಇಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಾತೀತ ವೇಗದಿಂದ ಇದು ಅನಿಲದ ಜೆಟ್ ನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿ ಅದರ ಬಲವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.ಇದರಿಂದ ಎಂಜಿನ್ ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೨% ರಿಂದ ೬೪% ^[೩೪]^[೩೫] ವರೆಗೆ ಏರುತ್ತದೆ. ರಾಬರ್ಟ್ ಗೊದ್ದಾರ್ಡ್ ೧೯೨೬ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಥಮ ದ್ರವ-ಇಂಧನ ಚಾಲಿತ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ಮಾಸಚುಸೆಟ್ಸ್ ನ ಔಬರ್ನ್ ನಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ. ಅದೇ ೧೯೨೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಾಂತ ಹಲವಾರು ರಾಕೆಟ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಜನ್ಮ ತಾಳಿದವು. ಜರ್ಮನ್‌ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ೧೯೨೦ ರ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದ್ರವ ಶಕ್ತಿಯ ತಿರುಗುಚಕ್ರಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.ಇದು ಭೂಮಟ್ಟದಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರದ ಮತ್ತು ದೂರದ ವರೆಗೆ ಚಲಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾದರು. ನಂತರ ೧೯೨೭ ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ಕಾರು ತಯಾರಕಾ ಕಂಪನಿ ಒಪೆಲ್‌ರಾಕೆಟ್ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ವಾಹನಗಳ ಸಂಶೋಧನೆ,ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು.ಮಾರ್ಕ್ ವೆಲಿಯರ್ ಮತ್ತು ರಾಕೆಟ್ ತಯಾರಿಕಾ ಫ್ರೆಡ್ರಿಚ್ ವಿಲ್ಹೆಮ್ ಇವರೊಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಒಪೆಲ್ ^[೩೬] ಮುಂದಾಯಿತು. ಮುಂದೆ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಿಜ್ ವೊನ್ ಒಪೆಲ್ ರಾಕೆಟ್ ಕಾರೊಂದನ್ನು ರಸ್ತೆಗಿಳಿಸಿತು.ಇದು ಒಪೆಲ್ -ರಾಕ್ .೧ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಕಾರು ಜರ್ಮನಿಯ ರಸೆಲ್ಶೆಮ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಒಪೆಲ್ ರೇಸ್ ವೇನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ತರುವಾಯ ೧೯೨೯ ರಲ್ಲಿ ವೊನ್ ಒಪೆಲ್ ಫ್ರಾಂಕ್ ಫರ್ಟ್ -ರೆಬ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಏರ್ ಪೋರ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಒಪೆಲ್ -ಸ್ಯಾಂಡರ್ ರಾಕ್ -1 ಏರ್ ಪ್ಲೇನನನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಬಹುಶಃ ಇದೇ ಮೊದಲ ಮಾನವ-ಚಾಲಿತ ರಾಕೆಟ್ -ವಾಯುನೌಕೆ ಎನಿಸಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೨೭ ರಲ್ಲಿ ಹವ್ಯಾಸಿ ರಾಕೆಟ್ ಇಂಜನಿಯರ್ ಗಳ ವೆರನ್ ಫರ್ ರಾಮ್ಸುಚಿಫ್ ಹಾರ್ಟ್ (ಜರ್ಮನ್ ರಾಕೆಟ್ ಸೊಸೈಟಿ VfR)ನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.ಅದರಂತೆ ೧೯೩೧ ರಲ್ಲಿ ದ್ರವ ರೂಪದ ಶಕ್ತಿಯ ತಿರುಗಣಿಯುಳ್ಳ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು.(ಇದರಲ್ಲಿ ಆಮ್ಲಜನಕಮತ್ತು ಗ್ಯಾಸ್ ಲಿನ್ (ಪೆಟ್ರೊಲ್ ಅಂಶದ ಇಂಧನ)^[೩೭] ಬಳಸಲಾಯಿತು. ರಶಿಯಾದ ಲೆನಿನ್ ಗಾರ್ಡ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಗ್ಯಾಸ್ ಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಲ್ಯಾಬ್ ರೊಟರಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೩೧ ರಿಂದ ೧೯೩೭ ರ ವರೆಗೆ ಸತತವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕೆಲಸ ನಡೆಯಿತು. ಉತ್ತಮ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ವೆಲೆಂಟಿನ್ ಗ್ಲುಸ್ಕೊ ಅವರ ನೇತೃತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾರ್ಯವು ತಂಪು ಮಾಡುವಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವಿಕೆ,ತನ್ನಿಂದ ತಾನೆ ಹೊತ್ತಿಕೊಂಡು ತಿರುಗುವ ತಿರುಗಣಿ ಮತ್ತು ಇಂಧನ ಸೇರಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.ಅದಲ್ಲದೇ ತಿರುಗಣಿಗಳ ಎರಡು ಪಟ್ಟನ್ನು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಿ ಇಂಧನವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಇದನ್ನು ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ೧೯೩೮ ರಲ್ಲಿಸ್ಟಾಲಿನ್ ಚಳವಳಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ಲುಶ್ಕೊ ಅವರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯ ಮೊಟಕುಗೊಂಡಿತು. ಇದೇ ತೆರನಾದ ಕೆಲಸವು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಪ್ರೊಫೆಸ್ಸರ್ ಈಗನ್ ಸಂಗರ್ ಅವರಿಂದ ನಡೆಯಿತು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಿಲ್ಬರ್ ವೊಗೆಲ್ (ಇದನ್ನು ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಇದನ್ನು "ಪ್ರತಿಕಕ್ಷೆ"ಯ ಬಾಂಬರ್ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.)ಇದು ರಾಕೆಟ್ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲದ ಅಂತರಿಕ್ಷ ^[೩೮] ನೌಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ನವೆಂಬರ್ ೧೨, ೧೯೩೨ ರಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಂತರ್ ಗ್ರಹಯಾನ ಸೊಸೈಟಿಯ ಮೊದಲ ಬೆಂಕಿಯುಗುಳುವ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು (ಇದು ಜರ್ಮನ್ ರಾಕೆಟ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿತ್ತು)ಸ್ಟಾಕ್ಟಾನ್ ಎನ್ .ಜೆ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸಿದಾಗ ಅದು ^[೩೯] ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಆದರೆ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ ರಿಚ್ ಸ್ವೆರ್ (ಇದು ೧೯೩೫ ರಲ್ಲಿ ವೆಹರ್ ಮ್ಯಾಚ್ ಆಯಿತು)ಎಂಬ ಕಂಪನಿಯು ರಾಕೆಟ್ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ^[೪೦] ತೋರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಆದರೆ ವೆರ್ಸೆಲ್ಲ್ಸ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಂತೆ ಜರ್ಮನಿಯ ಈ ಫಿರಂಗಿ ತೋಪು ಬಳಕೆಯ ಅತಿದೂರ ಕ್ರಮಣವನ್ನು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿರ್ಭಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಬಹುದೂರದ ಫಿರಂಗಿಗಳ ಬಳಕೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು.ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವೆಹೆರ್ಮ್ಯಾಚ್ ಕಂಪನಿಯು VfR ಗೆ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ನೀಡಿತು.ಆದರೆ ಆ ತಂಡದ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಕೇವಲ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿತ್ತಲ್ಲದೇ ಅದು ತನ್ನದೇ ಆದ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡ ರಚಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಮಿಲಿಟರಿ ನಾಯಕರ ಇಚ್ಛೆ ಮೇರೆಗೆ ಆ ವೇಳೆಗೆ ಯುವ ವಿಜ್ಞಾನಿ ವೆರ್ನರ್ ವೊನ್ ಬ್ರೌನ್ ಮಿಲಿಟರಿಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡ.(ಇವನೊಂದಿಗೆ ಇಬ್ಬರು VfR ಸದಸ್ಯರೂ ಸೇರಿದ್ದರು)ವಿಶ್ವ ಸಮರ II ರಲ್ಲಿ ನಾಜಿ ಜರ್ಮನಿಯವರ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ದೂರಗಾಮಿ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ^[೪೧] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.

ವಿಶ್ವ ಸಮರ IIಸಂಪಾದಿಸಿ

ಮಿಲರ್ ವ್ಯಾಗನ್ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜರ್ಮನ್ ವಿ-೨ ರಾಕೆಟ್.

ವಿ ೨ ರಾಕೆಟ್‌ನ ವಿನ್ಯಾಸ

ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೪೩ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ವಿ-2 ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಇದು ಸುಮಾರು 300 km (190 mi) ರಷ್ಟರ ನೆಗೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ 1,000 kg (2,200 lb)ಹೊಂದಿತ್ತು.ಇದಕ್ಕೆ ಯುದ್ದಶಿರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಮೊನಿಯಮ್ ನೈಟ್ರೇಟ್ ನಿಂದ ತಯಾರಾದ ಅಮಟೊಲ್‌ಸ್ಪೋಟಕವನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗರಿಷ್ಟ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹಾರಿಸಲು 90 km (56 mi)ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ವಾತಾವರಣ ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಇದನ್ನೇ ಲಂಬವಾಗಿ 206 km (128 mi)ಉಡಾಯಿಸಿದಾಗ ಅದು ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರ ಕ್ರಮಿಸಬಹುದಾದ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಈ ವಾಹಕವು ಆಧುನಿಕ ರಾಕೆಟ್ ನಂತೆಯೇ ಇತ್ತು,ಇದರಲ್ಲಿ ಟರ್ಬೊ ಪಂಪ್ ಗಳು ನಿಶ್ಚಲತೆಯ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ವಿಶೇಷತೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಸಾವಿರಾರು ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಹಲವಾರು ಒಕ್ಕೂಟರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಡೆಗೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲಾಯಿತು,ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬೆಲ್ಜಿಯಮ್ ,ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ದೇಶಗಳು ದಿಕ್ಸೂಚಿಯಾದವು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತಡೆ ಹಿಡಿಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ.ಅಂದರೆ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ದಿಕ್ಕು ಇದರಿಂದ ನಿಖರತೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಮಿಲಿಟರಿ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ಉಡಾವಣಾ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ೨,೭೫೪ ಜನರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರಲ್ಲದೇ ೬,೫೨೩ ಜನರಿಗೆ ಗಾಯಗಳಾದವು. ಅದೂ ಅಲ್ಲದೇ ಸುಮಾರು ೨೦,೦೦೦ ಗುಲಾಮಿ ಕಾರ್ಮಿಕರು ವಿ-೨ ಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ಆದರೆ ಇದು ಯುದ್ದದ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತಟ್ಟಲಿಲ್ಲ,ಆದರೆ ವಿ-೨ ಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಉಡಾವಣೆಯು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರದಂತೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು.ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ^[೪೨]^[೪೩] ಆಯುಧಗಳೆನಿಸಿದ್ದವು. ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ನಾಜಿ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿತ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ದಿಕ್ಸೂಚಿಯಾಯಿತು.ಆಗ ವಾಯು ನೌಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನೂ ಬಳಸಲಾಯಿತು.ವಾಯು ನೌಕೆಗಳ ಸಮಾನಾಂತರ ಹಾರಾಟ ಅಥವಾ (JATO)ಲಂಬೀಯ ಹಾರಾಟಕ್ಕೆ (ಬಚೆಮ್ ಬಾ 349"ನ್ಯಾಟರ್ ")ಇದನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಮೂಲಕ ಸಾಧಿಸಲಾಯಿತು.ಇಲ್ಲವೇ ಅವುಗಳಿಗೆ (ಮಿ 163,^[೪೪] ಇತ್ಯಾದಿಗಳು.)ಹಾರಾಟವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಯುದ್ದದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನಿಯು ಹಲವಾರು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ಅಲ್ಲದ ಗಾಳಿಯಿಂದ-ಗಾಳಿ ಮೂಲಕ,ನೆಲದಿಂದ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನೆಲದಿಂದ ನೆಲಕ್ಕೆ ಹಾರುವ ಹಲವಾರು ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿತು.(ವಿಶ್ವಸಮರ II ರ ಜರ್ಮನಿಯ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ಸಿಪಣಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನೋಡಿ) ಆದರೆ ಒಕ್ಕೂಟ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಆಧುನಿಕಗೊಡಿರಲಿಲ್ಲ,ಇವು ಬಹುತೇಕ ಸೊವಿಯತ್ ನ ಕಟ್ಯುಶಾ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಮೇಲೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದವು.

ವಿಶ್ವ ಸಮರ II ರ ತರುವಾಯಸಂಪಾದಿಸಿ

ಡೊರ್ನ್ ಬರ್ಜರ್ ಮತ್ತು ವೊನ್ ಬ್ರೌನ್ ಅಲೈಸ್ ದೇಶಗಳು ಅವರನ್ನು ಕರೆದಾಗ

ವಿಶ್ವ ಸಮರ II ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪೈಪೋಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ರಶಿಯನ್ ,ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಮತ್ತು US ಮಿಲಿಟರಿ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತಂಡವು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಹತೋಟಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಎಲ್ಲ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿತು.ಜರ್ಮನ್ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಪೀನೆಮುಂದೆಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ರಶಿಯಾ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟೇನ್ ಗಳು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾದವು,ಆದರೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ ಪಡೆಯಿತೆನ್ನಬಹುದು. US ಬಹಳಷ್ಟು ಜರ್ಮನ್ ರಾಕೆಟ್ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿತು.(ಇದರಲ್ಲಿ ಹಲವರು ನಾಜಿ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು,ಅದರಲ್ಲಿ ವೊನ್ ಬ್ರೌನ್ ಕೂಡಾ ಸೇರಿದ್ದ)ಹೀಗೆ ಇವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಆಪರೇಶನ್ ಒವರ್ ಕಾಸ್ಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ್ ಗೆ ^[೪೫] ಕರೆಸಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಳೆಗರೆಯ ಬೇಕಾದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು.ಇದರ ಬದಲಾಗಿ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಬಂಧ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಿದರು.ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳ ಸಂಶೋಧಕ್ಕಾಗಿ ವಾಹಕಗಳನ್ನು ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಣಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ವಿ-೨ ನ್ನು ಅಮೆರಿಕನ್ ರೆಡ್ ಸ್ಟೋನ್ ರಾಕೆಟ್ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು,ಇದನ್ನು ಆರಂಭಿಕ ಗಗನಯಾನದಲ್ಲಿ ^[೪೬] ಬಳಸಲಾಯಿತು. .ಯುದ್ದಗಳ ನಂತರ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ-ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಹವಾಗುಣ ಪರಿಸ್ಥಿಯನ್ನು ರೇಡಿಯೊ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿಸಹಾಯದಿಂದ ವಾಯುಮಂಡಲದ ಒತ್ತಡವನ್ನೂ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.ಅದಲ್ಲದೇ ಖಗೋಳ ಕಿರಣಗಳ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಮುಂದಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ X-1 ಮೂಲಕ ಧ್ವನಿಯ ಗಡಿ ಪತ್ತೆಗೂ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಪ್ರಯೋಗವು US ನಲ್ಲಿ ವೊನ್ ಬ್ರೌನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು.ಇವರೆಲ್ಲರೂ US ನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಭಾಗವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

ಆರ್-೭ ೮K೭೨ "Vostok"

ಸೊಯಿಯತ್ ಯುನಿಯನ್ನಿನ ಅಂತರಿಕ್ಷ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆ ಮುಂದುವರೆಸಿತು.ಇದರ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ಮುಖ್ಯ ವಿನ್ಯಾಸಕಾರ ಸೆರ್ಜೈ ಕೊರೊಲೆವ್ ^[೪೭] ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಜರ್ಮನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ವಿ-೨ ವನ್ನು ನಕಲು ಮಾಡಿ ಅದನ್ನು ಆರ್-1, ಆರ್-2 ಮತ್ತು ಆರ್-5 ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಸುಧಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ೧೯೪೦ ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.ಅಲ್ಲದೇ ವಿದೇಶಿ ಕೆಲಸಗಾರರನ್ನು ಮನೆಗೆ ಕಳಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲೆಕ್ಸಿ ಮಿಹೈಲೊವಿಚ್ ಇಸಾವೆಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಆಧರಿಸಿ ಗ್ಲುಶ್ಕೊ ಹೊಸ ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ.ಇವುಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ICBM ಆರ್-7ಮೂಲಕ ^[೪೮] ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಆರ್ -೭ ನ್ನು ಮೊದಲ ಉಪಗ್ರಹ-ಸ್ಪುಟ್ನಿಕ್‌ನಂತರ ಯುರಿ ಗಾಗರಿನ್ ಮೊದಲ ಗಗನಯಾನಿಯನ್ನು ಕಳಿಸಲಾಯಿತು.ಅದಲ್ಲದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲ್ಮೈ ಹಾಗು ಗ್ರಹಗಳ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಈ ರಾಕೆಟ್ ಇಂದೂ ಕೂಡಾ ಉಪಯೋಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇಂತಹ ಪ್ರತಿಷ್ಟೆಯ ಘಟನೆಗಳು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಗಮನ ಸೆಳೆದವು.ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮುಂದಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಹರಿದು ಬಂತು.

ಆದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ ಅದೆಂದರೆ ವಾತಾವರಣದ ಮರುಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಕಕ್ಷೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಸುತ್ತುವ ಈ ವಾಹಕವು ಸುಲಭವಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಚಾಲನಾ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ.ಆದರೂ ಅಲ್ಲಿನ ವಾತಾವರಣದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಅದನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ವಾಪಸ್ಸು ಕಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಇದರ ರಹಸ್ಯವನ್ನು US ನವರು ೧೯೫೧ ರಲ್ಲಿ ಭೇದಿಸಿದರು.ನ್ಯಾಶನಲ್ ಅಡ್ವೈಸರಿ ಕಮೀಟಿ ಫಾರ್ ಎರೊನಾಟಿಕ್ಸ್ (NACA)ದ ಎಚ್ .ಜುಲಿಯನ್ ಅಲನ್ ಮತು ಎ.ಜೆ ಎಗ್ಗರ್ಸ್ ಜೂ.ಅವರು ನಡೆಸಿದ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಒರಟು ಆಕಾರ (ಎತ್ತರದಲ್ಲಿನ ಎಳೆತ)ವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ^[೪೯] ಹೊರತಂದರು. With this type of shape, around ೯೯% of the energy goes into the air rather than vehicle, and this permitted safe recovery of orbital vehicles.

Prototype Version of the Mk-2 Reentry Vehicle (RV) was derived from Blunt Body Theory

ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಆಕಾರದಿಂದಾಗಿ ಸುಮಾರು ೯೯% ರಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಯು ವಾಹಕದಲ್ಲಿ ಹೋಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ,ಇದರಿಂದಾಗಿ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಾಹಕಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ

ಅದೇ ತೆರನಾದ(ಎಂ.ಕೆ) Mk-2 ಮರುಪ್ರವೇಶದ ವಾಹಕ (RV)ವನ್ನು ಒರಟು ರಚನಾ ವಿಧಾನದಿಂದಲೇ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.

ಹಿಂಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಲನ್ ಮತ್ತು ಎಗ್ಗೆರ್ಸ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಮಿಲಿಟರಿ ರಹಸ್ಯವೆಂದು ಮೊದಲು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿತ್ತು ಅದರೆ ನಂತರ ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ^[೫೦] ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಒರಟು ರಚನೆಯ ವಿಧಾನವು ಉಷ್ಣ ಶೀಲ್ಡ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪಾದರಸಬಳಸಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.ನಂತರ ಎಲ್ಲಾ ಗಗನಯಾನದ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರಿಕ್ಷದ ನೌಕೆಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದವು.

ಶೀತಲ ಸಮರಸಂಪಾದಿಸಿ

ಆಧುನಿಕ ಮಿಲಿಟರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಅಂತರ್ ಖಂಡೀಯ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಾ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು.(ICBMs) ಆವಾಗ ಅಣ್ವಶ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅರಿವಿಗೆ ಬಂತು.ಅದರೆ ಯಾವಾಗ ICBM ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ವಾಹಕಗಳಾದ ಆರ್ -೭ ಅಟ್ಲಾಸ್‌ಮತ್ತು ಟೈಟಾನ್‌ಗಳು ಈ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಚಿತಗೊಂಡು ಆಯ್ಕೆಯ ಪರ್ಯಾಯವನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಲಾಂಚರ್ ಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದವು. ಭಾಗಶಃ ಶೀತಲ ಸಮರದ ಕಾವು ಬಡಿದ ೧೯೬೦ ರಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ವೇಗದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಂಡಿತು.ಬಹುಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸೊವಿಯತ್ ಯುನಿಯನ್ (ವೊಸ್ಟೊಕ್ ಸೊಯುಜ್ ,ಪ್ರೊಟೊನ್‌ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಂಡಿತು.(ಉದಾಹರಣೆಗೆ ದಿ ಎಕ್ಸ್ -15^[೫೧] ಮತ್ತು ಎಕ್ಸ್ -20 ಡೈನಾ-ಸೋರ್‌ವಾಯುನೌಕೆ ^[೫೨] ಇತ್ಯಾದಿ.) ಇನ್ನುಳಿದ ದೇಶಗಳಾದ ಬ್ರಿಟೇನ್ ,ಜಪಾನ್ ,ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಮಹತ್ವ ಪಡೆದವು.ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಅದಲ್ಲದೇ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಕಳಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಬಂದು ತಲುಪಿದವು.ಚಂದ್ರನಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದ ಮತ್ತು ಗುರು ಗ್ರಹದ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಮಾನವರಹಿತ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆಯನ್ನು ಕಳಿಸಲಾಯಿತು. ಅಮೆರಿಕಾದ ಮಾನವಸಹಿತದ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆಗಳ ಯೋಜನೆಗಳು:ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ,ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಜೈಮಿನಿ ನಂತರದ ಅಪೊಲೊ ಯೋಜನೆಗಳು ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿದವು.ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮನುಷ್ಯ ಶನಿಗ್ರಹ ವಿ ಮೂಲಕ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲೆ ಇಳಿದ.ಆದರೆ ನ್ಯುಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಈ ಮೊದಲು.ಇದು ಅಸಾಧ್ಯವಾದ ಕೆಲಸವೆಂದೂ ಈ ಗಗನ ನೌಕೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದು ಎಂದು ಸಂಪಾದಕೀಯ ಬರೆದು ಹಿಂಪಡೆಯುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉಂಟಾಯಿತು.

“	Further investigation and experimentation have confirmed the findings of Isaac Newton in the 17th century and it is now definitely established that a rocket can function in a vacuum as well as in an atmosphere. The Times regrets the error.	”
—New York Times, 17 June 1969 - A Correction^[೫೩]

ಅಮೆರಿಕಾವು ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಚಂದ್ರನ ಮೇಲೆ ಹೋದ ಸಾಧನೆ ತೋರಿತು.ಆದರೆ ಇದು ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿನ ಅಪೊಲ್ಲೊ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸುವ ಮುನ್ನ ಈ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧಿಸಿತು. ಆದರೆ ಮರುಬಳಕೆಯ ಈ ವಾಹಕವು ಭಾಗಶಃ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಶಟಲ್ ನ್ನು ಮರುಉಪಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿತ್ತು.ಆದರೆ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಉಳಿಸುವಲ್ಲಿ ^[೫೪] ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಅದೇ ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ವೆಚ್ಚದ ಎರಿಯೇನ್‌ಯೋಜನೆ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು.ಅಂದರೆ ಈ ಉಡಾವಣೆಯು ೨೦೦೦ ನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಜಿಯೊಸ್ಯಾಟ್‌ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ನುಗ್ಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಪ್ರಸಕ್ತ ದಿನಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಗಳೂ ಇಂದಿಗೂ ಸೈನ್ಯಪಡೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರವಾಗಿವೆ. ದೊಡ್ಡ ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಾದ ವಿ-೨ ವಿಧಾನಗಳು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವು. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಲಘು ವಿಮಾನಗಳ ಮೂಲಕ ನೆಲದ ಮೇಲಣದ ದಾಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತಿತ್ತು.ಇವುಗಳು ಮಶಿನ್ ಗನ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿದ್ದವು.ಆದರೆ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿನ ಬಾಂಬ್ ತೋಪನ್ನು ಉತ್ತೇಜನಗೊಳಿಸದೇ ಇದ್ದಾಗ ಗಾಳಿಯಿಂದ-ಗಾಳಿಯೆಡೆಗಿನ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಫಿರಂಗಿ ವಿಧಾನವು ಅಂದರೆ MLRS ಅಥವಾBM-30 ಸ್ಮೆರ್ಚ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಸಮರಾಂಗಣದಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಲು^{[ಸೂಕ್ತ ಉಲ್ಲೇಖನ ಬೇಕು]}ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಶಿಪೊನ್

ಆರ್ಥಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ ರಾಕೆಟರಿ ವಿಧಾನವು ಎಲ್ಲಾ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದಾಗಿದೆ.ಈ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಕಾರ್ಯವು ಜನರ ದಿನನಿತ್ಯದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಲವಾರು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ^[೫೫] ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಈ ರಾಕೆಟರಿ ವಿಧಾನವು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಹೊಸ ಕಿಟಕಿಯೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತದೆ.ಸೌರಮಂಡಲದ ವಿಸ್ಮಯಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಲು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಪರಿವೀಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಲ್ಲದೇ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮೂಲದ ಟೆಲೆಸ್ಕೋಪ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನದ ಒಳಹೊಕ್ಕು ^[೫೬] ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಇದು ಮಾನವಚಾಲಿತ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಕುತೂಹಲ ಮೂಡಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಆಕರ್ಷಿತರಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು. ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಚಾರಿ ಶಟಲ್‌ಗಳು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಸೊಯುಜ್‌ನಂತಹದ್ದನ್ನು ಗ್ರಹಗಳ ಆಚೀಚೆ ಸುತ್ತಲು ಪಯಣಿಸಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು.ಇನ್ನೊಂದು ಇದೇ ತೆರನಾದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಶಿಪೊನ್ (ವಾಹಕ)ಕೂಡಾ ಸೌರಮಂಡಲದ ಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬರುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ದೇಶವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ^[೫೭] ಸಫಲವಾಯಿತು.

ಪ್ರಕಾರಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ವಾಹನಗಳ ಜೋಡಣೆ=ಹೊಂದಿಸುವುದು

ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹಾರಿದ್ದು ಎಂದರೆ ಸ್ಯಾಟರನ್ ವಿ ಎಂಬುದು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ರಾಕೆಟ್.

ರಾಕೆಟ್ ವಾಹನಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಣದ ತೆರನಾಗಿ ತೆಳುವಾದ ಎತ್ತರದ "ರಾಕೆಟ್ "ಅಕಾಶ ಬಾಣದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಆದರೆ ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಕಾರ,^[೫೮]^[೫೯] ಪ್ರಕಾರಗಳಿವೆ:

ಪುಟ್ಟ ಮಾದರಿಗಳು ಉದಾಹರಣೆಗೆ (ಗಾಳಿ ತುಂಬಿದ ಆಕಾಶಬುಟ್ಟಿ)ಬಲೂನ್ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು,ಜಲ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಆಕಾಶ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಪುಟ್ಟ ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಹವ್ಯಾಸಿ ದಾಸ್ತಾನು ಮಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳುs
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಯಾಟರ್ನ ವಿ ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಪೊಲೊ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ರಾಕೆಟ್ ಕಾರ್‌ಗಳು
ರಾಕೆಟ್ ಬೈಕ್
ರಾಕೆಟ್ ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿದ ವಾಯುನೌಕೆ(ವಿಮಾನ) (ರಾಕೆಟ್ ನೆರವಿನಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹಾರಲು ನೆರವಾಗುವ- JATO)
ರಾಕೆಟ್ ವಾಹನಗಳು
ರಾಕೆಟ್ ರೈಲ್ವೆಗಳು
ರಾಕೆಟ್ ಸ್ಪೋಟಕಗಳು^[೬೦]^[೬೧]
ರಾಕೆಟ್ ಶಕ್ತಿಯಿಂದಚಲಾಯಿಸುವ ಜೆಟ್ ಪ್ಯಾಕ್‌ಗಳು^[೬೨]
ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿಯೇ ಜೀವರಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನಗಳು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಿಮ್ಮುಖದ ಆಸನಗಳು ಮತ್ತುಉಡಾವಣಾ ರಕ್ಷಣೆಯ ಪದ್ದತಿಗಳು ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿಯೇ ಜೀವರಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನಗಳು
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ತನಿಖೆಗಳು

ವಿನ್ಯಾಸಸಂಪಾದಿಸಿ

ಒಂದು ಆಕಾಶ ಬಾಣ ಅಥವಾ ರಾಕೆಟ್‌ನ ವಿನ್ಯಾಸವು ತುಂಬಾ ಸರಳವಾಗಿದೆ,ಒಂದು ರಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಸ್ಪೋಟಕ ಪುಡಿಯನ್ನು ತುಂಬಿ ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಜೀವ ಕೊಡಬಹುದು.ಆದರೆ ಇದನ್ನು ದಕ್ಷ ಮತ್ತು ನಿಖರ ರಾಕೆಟ್ ಅಥವಾ ಕ್ಷಿಪಣಿ ಮಾಡಲು ಕಠಿಣ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ತೊಂದರೆಗಳೆಂದರೆ ದಹನದ ಕೊಠಾರಿಯ ತಂಪಾಗಿಸುವಿಕೆ,ಇಂಧನ ಒಳಸೇರಿಸುವಿಕೆ (ದ್ರವ ಇಂಧನವಿದ್ದಾಗ)ಅದಲ್ಲದೇ ಇದರ ದಿಕ್ಕು ಮತ್ತು ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ^[೬೩] ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.

ಅವಯವಗಳು(ರಚನಾಂಗಗಳು)ಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂಕುವ ದಂಡ ಅಥವಾ ನೋದಕ,ಇದನ್ನು ಇಡಲು ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ (ಅಂದರೆ ನೋದಕ ಟ್ಯಾಂಕ್ )ಮತ್ತು ಒಂದು ನಳಿಕೆಯನ್ನು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಒಂದು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದಾಗಿದೆ.ದಿಕ್ಕು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಉಪಕರಣಗಳು.(ಉದಾಹರಣೆಗೆ ರೆಕ್ಕೆಗಳು,ಕ್ಷಿಪಣಿಗೆ ಜೋಡಿಸುವ ಸಣ್ಣ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಅಥವಾ ಕ್ಷಮತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಎಂಜಿನ್ ಸಹಾಯಕಗಳು,ಗಿರೊಸ್ಕೋಪ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ರಚನೆ(ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದು ರಚನಾ ವಿನ್ಯಾಸದ ಹಿಡಿಕೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಇದರ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲಾ ರಚನಾಂಗಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅತಿ ವೇಗದ ವಾತಾವರಣ ಮೀರಿದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ತೋರುತ್ತವೆ.ಇವು ಭೌತಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆ ತೋರುತ್ತವೆ.ಅದರ ಮೂಗಿನ ತುದಿ ನಳಿಕೆಯು ಅದರ ಒಟ್ಟಾರೆ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ^[೬೪] ಹೊತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಅವಯವಗಳಲ್ಲದೇ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಹಲವಾರು ಅಂಗರಚನಾ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದಾಗಿದೆ.ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ ರೆಕ್ಕೆಗಳು,(ರಾಕೆಟ್ ವಿಮಾನಗಳು),ಪ್ಯಾರಾಶೂಟ್‌ಗಳು,(ಇಳಿಕೊಡೆ)ಚಕ್ರಗಳು (ರಾಕೆಟ್ ಕಾರ್ ಗಳು),ಅಲ್ಲದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ (ರಾಕೆಟ್ ಬೆಲ್ಟ್ )ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ವಾಹಕಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ನೌಕಾಗತಿಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ದತಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಹಿಮ್ಮುಖ ಚಲನಾನಿಯಂತ್ರಣದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ.

ಎಂಜಿನ್ ಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಜೆಟ್ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯ ತತ್ವಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ^[೧] ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಹಲವಾರು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿವೆ,ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಬಹುತೇಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ರಾಸಾಯನಿಕವಾಗಿ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆದಿವೆ.(ಸುಮಾರಾಗಿ ಆಂತರಿಕ ದಹನಕೊಠರಿ ಇರುವ ಎಂಜಿನ್‌ಗಳು^[೬೫],ಆದರೆ ಕೆಲವದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ನೋದಕವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅದು ಬಿಸಿಯಾಗಿರುವ ಅನಿಲನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತದೆ. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಅನಿಲ ನೋದಕವನ್ನು ಅಥವಾ ಬಲವನ್ನು ನೂಕುಸಲಕರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.ಅದು ದೃಢ ನೋದಕ,ದ್ರವ ನೋದಕ ಅಥವಾ ಮಿಶ್ರಣದ ದೃಢ ಮತ್ತು ದ್ರವ ರೂಪದ ಎರಡೂ ನೋದಕ ಶಕ್ತಿ ^[೧] ಪಡೆದಿರಬಹುದಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಬೇರೆಡೆಯಿಂದ ಬಂದ ಉಷ್ಣಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಒತ್ತಡವನ್ನು ತಮ್ಮ ನೋದಕಗಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಬೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಸೌರ ಉಷ್ಣಶಕ್ತಿಯ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು,ಪರಮಾಣು ಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿಯ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಅಥವಾ ಸರಳ ಒತ್ತಡದ ಜಲ ರಾಕೆಟ್ ಅಥವಾ ತಂಪು ಅನಿಲದ ಚಲನಾಶಕ್ತಿಗಳು ^[೧] ಇತ್ಯಾದಿ. ರಾಕೆಟ್‌ನ ದಹನಕೊಠರಿಯಲ್ಲಿ ರಾಸಾಯನಿಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳ ಪಡೆಯಲು ಇಂಧನಮತ್ತು ಆಕ್ಸಿದೈಜರ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು ಫಲಿತಾಂಶವೇ ಇದರ ಅನಿಲಗಳ ಚಲನಶೀಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ.ಇಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನ ನಳಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒತ್ತಡದ ನೋದಕ ಬಳಸಿ ಅದನ್ನು ಉಡಾವಣೆಗೆ ಸಜ್ಜು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.(ಇಲ್ಲವೆ ನೋದಕದ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿರುವ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಕೊನೆ ತುದಿನಳಿಕೆಗೆ ಅದು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅನಿಲಗಳ ಚಲನೆಯು ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದಹನಕೊಠರಿ ಮತ್ತು ನಳಿಕೆಗೆ ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ.("ಬಲ")(ನಿವ್ ಟನ್ ನ ಮೂರನೆಯ ^[೧] ನಿಯಮದಂತೆ)

ತಿರುಗಣಿಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ನೋದಕಗಳ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರೊಪೆಲಂಟ್ ಟ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗುತ್ತದೆ.ಇದನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿಂದ ಹೊರಬಿಟ್ಟ ಒಟ್ಟು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ದ್ರವರೂಪದಾಗಿದ್ದು ಅದು ಜೆಟ್‌ಗೆ ಬಲವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ^[೧] ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಸಾಯನಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಧನಗಳೆಂದರೆ ದ್ರವರೂಪದ ಜಲಜನಕ ಅಥವಾ ಸೀಮೆ ಎಣ್ಣೆಇದನ್ನು ಆಕ್ಸಿಡೈಸರ್ ದ್ರವರೂಪದ ಆಮ್ಲಜನಕ ಇಲ್ಲವೆ ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಮ್ಲದ ಮೂಲಕ ಸುಡಲಾಗುತ್ತದೆ,ಇದರಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಿಸಿ ಅನಿಲ ಕೂಡಾ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಕ್ಸಿ ಡೈಸರ್ (ಉತ್ಕರ್ಷಣಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿ)ಯ ಆಮ್ಲಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಿ ದಹನಕೊಠರಿಯಲ್ಲಿರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನೂ ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದುವೇಳೆ ಈ ತೆರನಾದ ಶಕ್ತಿವರ್ಧಕಗಳು ದಹಿಸದಿದ್ದರೆ ಅವು ರಸಾಯನಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ "ಸ್ವಯಂಇಂಧನಶಕ್ತಿ"ಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾಗುತ್ತವೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೈಡ್ರಾಜೈನ್ ನೈಟ್ರಸ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಅಥವಾ ಹೈಡ್ರೊಜನ್ ಪೆರಾಕ್ಸೈಡ್ ಇವುಗಳು ವರ್ಗೀಕೃತಗೊಂಡುಬಿಸಿ ಅನಿಲವನ್ನು ಹೊರದೂಡುತ್ತವೆ. ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಹಿಮ್ಮುಖದ ನೋದಕವು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾಹ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣತೆ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಬೆ ರಾಕೆಟ್, ಸೌರ ಉಷ್ಣೋತ್ಪನ್ನ ರಾಕೆಟ್ ಅಥವಾ ಪರಮಾಣು ಉಷ್ಣೋತ್ಪನ್ನ ರಾಕೆಟ್‌ಗಳು ^[೧] ಇತ್ಯಾದಿ. ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ದಕ್ಷತೆಯ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಕಡಿಮೆ ಅಗತ್ಯದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ.ತಿರುಗಣಿಯ ನೋದಕದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಒತ್ತಡವು ತಿರುಗಣಿ ನೋದಕದ ನಳಿಕೆ ಮೂಲಕ ^[೧] ಹೊರಬರುತ್ತದೆ.

ಉಪಯೋಗಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅಥವಾ ಇದರಂತಹ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಉಪಕರಣಗಳು ಯಾವುದೇ ಇನ್ನೊಂದು ಸಹಾಯಕ ಇರದಾಗ ನೆರವಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ.(ಭೂಮಿ,ನೀರು ಅಥವಾ ಗಾಳಿ)ಅಥವಾ ಬಲಗಳಾದ (ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆ,ಕಾಂತತ್ವಶಕ್ತಿ,ಬೆಳಕುಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಒಂದುವಾಹಕದ ನೋದಕದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದಾಗ ಅದೂ ಗಗನಯಾನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಇವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಅಗತ್ಯನೋದಕಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲು ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಸಿದ್ದರಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹೇಗೆಯಾದರೂ ಅವು ಇನ್ನಿತರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ:

ಮಿಲಿಟರಿ (ಸೇನೆ)ಸಂಪಾದಿಸಿ

ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಾ-ವಿರೋಧಿ ಬಾಣದಾಕಾರದ ಕ್ಷಿಪಣಿ ಉಡಾವಣೆ

ಕೆಲವು ಮಿಲಿಟರಿ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಡಿ ತಲೆಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ಅಥವಾ ಅದರೊಂದಿಗಿನ ಸಿಡಿ ತಲೆಯನ್ನು ಕ್ಷಿಪಣಿ ಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಗೆ ದಿಕ್ಸೂಚಿ ವಿಧಾನ ಬಳಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಇದರ ಅವಶ್ಯವಿದೆ.(ಎಲ್ಲಾಕ್ಷಿಪಣಿಗಳಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ,ಕೆಲವು ಹವಾನಿಯಂತ್ರಿತ ಜೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆವ ಜೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವರು.) ಯುದ್ದ ಟ್ಯಾಂಕರ್ ಗಳ ವಿರೋಧಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿಮಾನ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳ ನಿರೋಧಕ್ಕಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಅದರ ಗುರಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರ ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಬಹು ಪರಮಾಣು ಸಿಡಿ ತಲೆಗಳನ್ನು ಯುದ್ದದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಾ ಕ್ಷಿಪಣಿಯ ಬಳಕೆ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರುತ್ತದೆ.

ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಸಂಪಾದಿಸಿ

ಅಗಾಧ ಶಬ್ದ ಮಾಡುವ ರಾಕೆಟ್

ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈನ ಮತ್ತು ೫೦ kilometers (೩೦ mi) ಇದಕ್ಕೂ ೧,೫೦೦ kilometers (೯೩೦ mi)ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಉಪಕರಣಗಳ ಸಾಗಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಭೂಮಿಯ ಅಕ್ಷಾಂಶ ಮತ್ತು ಗಡಿ ಗುರುತುಗಳಿಗಾಗಿ ಹವಾಮಾನದ ಬಲೂನ್ ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ^[೬೬] ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬಳಸಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವೇಗ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶ್ವ ದಾಖಲೆಯು ಮಾಕ್ (ಒಂದು ಕಾಯದ ವೇಗದ ಅನುಪಾತ) ೮.೫.^[೬೭] ರಷ್ಟಿದೆ.

ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಸಂಪಾದಿಸಿ

[೧೩೩] ಉಡಾವಣಾ ಹಂತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ

ವಿಶಾಲ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಲಾಂಚ್ ಪ್ಯಾಡ್ ಮೂಲಕ ಉಡಾಯಿಸಿ ಅದು ಹೊತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವ ವರೆಗೂ ಕೆಲ ಸೆಕೆಂಡುಗಳ ಕಾಲ ಅದಕ್ಕೆ ಉಡಾವಣಾ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ವ್ಯಾಪಕ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷಕ ಹೊರನೂಕುವಿಕೆಯು (ಮಾಕ್ ~೧೦+),ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ತುಂಬಾ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ.ಅಂದರೆ ಭೂಕಕ್ಷೆಯ ವೇಗವು (ಮಾಕ್ ೨೪+^[೬೮])ರಷ್ಟಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಭೂಕಕ್ಷೆಯ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಗನನೌಕೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟಾಗ ಅವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕೃತಕ ಉಪಗ್ರಹಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟು; ಅವುಗಳನ್ನು ಹಲವಾರು ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಬಳಸಬಹುದು. ನಿಜವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶನೌಕೆಗಳನ್ನು ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಭೂಕಕ್ಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಲು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವು ^[೬೯] ಸಾಧಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಯು ಕಕ್ಷೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕಕ್ಷೆಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯಲು, ಹೊರಬರಲು ಬೇಕಾಗುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಸಹ ಅವು ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿಯೇ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಜೀವರಕ್ಷಕಗಳ ಕಾಠಿಣ್ಯತೆ ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ರಾಕೆಟ್ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.(ಸೊಯಜ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆ ಗಮನಿಸಿ)

ಪಾರು ಮಾಡುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಅಪೊಲೊ LES ಪ್ಯಾಡ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅದರ ಬಾಯಲರ್ ಪ್ಲೇಟ್ ಒಟ್ಟಾರೆಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗುತ್ತದೆ.

ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿನವರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಹ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ,ತೇಲುವಿಕೆ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡಾಗ ಈ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಪಾರು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಗ್ಗನೆ ಹೊತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಗ್ನಿ ಶಮನದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿಯೂ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ತಂಡಗಳುಳ್ಳ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಾದ ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ ವಿ ^[೭೦] ಮತ್ತು ಸೊಯುಜ್‌ಗ‌ಳಲ್ಲಿ ^[೭೧] ಪಾರು ಮಾಡುವ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಧಾನಗಳ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕವರನ್ನು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೊರಗೆಳೆಯಲು ಕೆಲವೇ ಕ್ಷಣಗಳ ಪೂರ್ವ ಮಾಹಿತಿ ಸಾಕು. ಇಂತಹ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷೆ ವೇಳೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿ ನಿಖರವಾಗಿ^{[ಸೂಕ್ತ ಉಲ್ಲೇಖನ ಬೇಕು]}ಕಾರ್ಯಸಾಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ನೋದಕ ಬಳಸಿದ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಬರುವ ಆಸನಗಳನ್ನು ಮಿಲಿಟರಿ ಗಗನನೌಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.ಆಗ ವಿಮಾನ ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನವರ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇವುಗಳ ^[೭೨] ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಹವ್ಯಾಸ, ಕ್ರೀಡೆ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನೆಸಂಪಾದಿಸಿ

ಹವ್ಯಾಸವು ಹಲವಾರು ತರಹದ ರಾಕೆಟ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ಸಿಡಿಮದ್ದುಗಳು ಮತ್ತು ಸುಡುಮದ್ದುಗಳವೃತ್ತಿಪರ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಹೈಡ್ರೊಜೆನ್ ಪೆರಾಕ್ಸೈಡ್ ಮೂಲಕ ಜೆಟ್ ಪ್ಯಾಕ್‌ಗಳು^[೭೩], ಕಾರುಗಳನ್ನು ಚಾಲನೆಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಕಾರ್ ಯಾವಾಗಲೂ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.(ಇದು ಅನಧಿಕೃತ)ಇದು ಯಾವಾಗಲೂ ಡ್ರ್ಯಾಗ ರೇಸಿಂಗ್ ನಲ್ಲಿನ ^[೭೪] ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಶಬ್ದಮಾಲಿನ್ಯಸಂಪಾದಿಸಿ

ಎಲ್ಲಾ ರಾಕೆಟ್ ಗಳೂ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಇತರೆ ಎಂಜಿನ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಶಬ್ದ ಮಾಲಿನ್ಯ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಅತಿಶಬ್ದದ ವೇಗವು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಒಂದೊಂದು ಬಾರಿ ಆಘಾತಕಾರಿ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುತ್ತದೆ. ಶಬ್ದದ ತೀವ್ರತೆಯು ಈ ಆಘಾತಕಾರಿ ತರಂಗಗಳಿಂದ ರಾಕೆಟ್ ಆಕಾರವನ್ನೂ ಅದರ ಒಟ್ಟು ವೇಗವನ್ನೂ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ವಿಶಾಲ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಶ್ರವಣಶಕ್ತಿಯನ್ನು ^[೭೫] ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುತ್ತವೆ. ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ವಾಹನ ಶಟಲ್ ಕೂಡಾ ತನ್ನ ಮೂಲದಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೦೦ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು dB(A)ನ್ನು ಹೊರಡಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ ವಿನ ಉಡಾವಣೆಯನ್ನು ಭೂಕಂಪ ಮಾಪನ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಂದ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ನೆಲಕ್ಕಿಳಿಯುವಾಗ ಅದರ ಶಬ್ದದ ತೀವ್ರತೆ ಅಧಿಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಯಾಕೆಂದರೆ ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ಶಬ್ದವು ಆಗಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಶಬ್ದವನ್ನು ನಾವು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ.ಉರಿಯುವ ಜ್ವಾಲೆ ಮೇಲಣದ ಮಾಳಿಗೆಯನ್ನು ಕೊಂಚ ಕಾಲ ತಂಪುಗೊಳಿಸಿ ಅಲ್ಲದೇ ಅದರ ಒಂದು ಬದಿಯ ನಳಿಕೆಗೆ ವಿಶೇಷ ವಿರಾಮ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಿ ಶಬ್ದದ ತೀವ್ರತೆಗೆ ಕಡಿವಾಣ ^[೭೫] ಹಾಕಬಹುದು. ರಾಕೆಟ್ ಚಾಲನಾ ತಂಡ ಇರುವಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಅದರ ತೀವ್ರತೆ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿಂದ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳನ್ನು ದೂರ ಇಡುವುದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ನಿಯಂತ್ರಣ ಬರಬಹುದಾಗಿದೆ. ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಚಾಲನಾ ತಂಡಕ್ಕೆ ಈ ಶಬ್ದ ತರಂಗಗಳ ತೀವ್ರತೆ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಂಡರೂ ಬರಬರುತ್ತಾ ಅದು ^[೭೫] ರೂಢಿಗತವಾಗುತ್ತದೆ.

ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಸಂಪಾದಿಸಿ

ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ (ಕಾರ್ಯೋನ್ಮುಖತೆ)ಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು ಎಂಬುದರ ರೇಖಾಚಿತ್ರ.

ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ದಹನಕೊಠರಿಗಳಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಯೆಯು ಮತ್ತು ನಳಿಕೆಗಳ ತುದಿಯ ವಿಕಸನವು ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ದ್ರವರೂಪದ ಇಂಧನವು ಅದನ್ನು ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗಕ್ಕೆ ಹಾರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.ಈ ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡದ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬ ನ್ಯುಟನ್ ನ ಮೂರನೆಯ ನಿಯಮದ ಅಳವಡಿಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ರಾಕೆಟ್‌ನ ಬಲವು ಅದರ ದಹನಕೊಠರಿ ಮತ್ತು ತುದಿ ನಳಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಒತ್ತಡದಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.

ಮುಚ್ಚಿದ ಕೊಠರಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ಒತ್ತಡಗಳು ಸಮನಾಗಿದ್ದು ವೇಗವರ್ಧನೆ ಸಂಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಚೇಂಬರ್ ಅಥವಾ ಕೊಠರಿಗೆ ಕೆಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತತೆ ನೀಡಿದಾಗ ಒತ್ತಡವು ವಲಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಮುಕ್ತ ದ್ವಾರವು ಹೊರಹೋಗಲು ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಒತ್ತಡವು ಮುಕ್ತದ್ವಾರದ ಆಚೆ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ರಾಕೆಟ್ ನೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಮುನ್ನೂಕುವಿಕೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ನಳಿಕೆಯನ್ನು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವದರಿಂದ ಒತ್ತಡದ ಹೊರಭಾಗವು ಬಾಹ್ಯದಲ್ಲಿ ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡು ಅದು ತನ್ನ ಬಲವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ನೋದಕ ಅಥವಾ ಮುನ್ನೂಕುವ ಅನಿಲವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕೊಠರಿಗೆ ಸೇರುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಅದನ್ನು ನೋದಕದ ಒತ್ತಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೂ ಅಲ್ಲಿ ಬಲವನ್ನು ^[೧] ಕಾಣಬಹುದು. ಒಂದು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯೆಂದರೆ ಈ ಒತ್ತಡವು ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ಹೊರನೂಕುವ ಅನಿಲದ ವಿರುದ್ದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಬಲತೆ ತೋರಬಹುದು.ಇದರಿಂದ ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗವನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.(ನ್ಯುಟನ್‌ನ ಮೂರನೆಯ ನಿಯಮದಂತೆ^[೧]) ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಶಕ್ತಿ ಉಳಿತಾಯದ ತತ್ವದಂತೆ ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಒಂದು ನಿಗದಿತ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ವೇಗ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಯಿತೆನ್ನುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.ನೋದಕದ ಮುನ್ನೂಕುವ ಒತ್ತಡ ಅನುಸರಿಸಿ ಇದನ್ನು ಅನುಪಾತದ ಮೇಲೆ ಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ ಎಂದು ^[೧] ಹೇಳಬಹುದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಒಂದು ರಾಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿನ ನೋದಕ ಮತ್ತು ವಾಯುನೌಕೆಯ ಹೊರಹಾಕುವ ಅನಿಲವು ತರುವ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಒಂದು ಮುಚ್ಚಿದ ವಿಧಾನ ಎನ್ನಬಹುದು,ಅಲ್ಲದೇ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಾಂದರ್ಭಿಕತೆಯು ನಿರಂತರತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹೊರನೂಕುವ ಅನಿಲದ ವೇಗದ ಪ್ರಮಾಣವು ಅಧಿಕಗೊಂಡಂತೆ ಅದರ ವಿರುದ್ದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ತನ್ನ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಟ್ಟು ಹೊರಹೋಗುವ ಅನಿಲದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಗಿಂತ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಒಟ್ಟು ಭಾರವು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ಚಾಲನಾ ತಿರುಗಣಿಯ ನೋದಕವು ಕಡಿಮೆಯಾದಂತೆ ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳು ಹಗುರಾಗುತ್ತಾ ನಡೆಯುತ್ತವೆ.ಹೀಗಾಗಿ ಅದರ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವು ವರ್ಧಿಸಿ ನೋದಕ ಮುಗಿಯುವ ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ವೇಗದ ಬದಲಾವಣೆಯು ಎಲ್ಲ ಇಂಧನ ಉರಿದು ವಾಹಕದ ಭಾರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಅದು ^[೧] ಹಗುರಾಗುತ್ತದೆ.

ವಾಯುನೌಕೆಯಲ್ಲಿನ ರಾಕೆಟ್ ಮೇಲಿನ ಒತ್ತಡಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಪ್ರಬಲತೆ,ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಉದ್ದ ಮತ್ತು ತೆಳುವಾಗಿರುವದರಿಂದ ಅವು ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ನೆಗೆಯಬಲ್ಲವು.ಎತ್ತರದ ಅವುಗಳ ಸಹಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಎಳೆತದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ರಾಕೆಟ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಾಯುನೌಕೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಒತ್ತಡಗಳು ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣೆಗಳಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ,ಇದನ್ನು ಗಗನಯಾನದ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಹಾರಾಡುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತವೆ:

ಎಂಜಿನ್ ಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯತೆ
ಆಕಾಶ ಕಾಯಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಗುರುತ್ವ
ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವಾಗ ಎಳೆಯುವುದು
ಎತ್ತುವಿಕೆ; ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದು ರಾಕೆಟ್ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲದ ಗಗನನೌಕೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ಅಧಿಕವೆಂದರೆ ಅದರ ಜಡತ್ವ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಒತ್ತಡದ ಮಿಥ್ಯವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ತಮ್ಮ ಆಕಾಶಕಾಯಿಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು.ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರ ಕಕ್ಷೆಅಥವಾ ಉಳಿಕೆಯ ವೇಗವರ್ಧನ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ಬಲಗಳು ಬಾಲದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರಗೊಡಿರುತ್ತವೆ.(ಒಟ್ಟು ಬಲ )ಅದರಲ್ಲಿದ್ದ ಇದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸಿದಾಗ ಆ ಕ್ಷಿಪಣಿ ಪಥವುಯಾವುದೇ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಗುರುತ್ವ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಉಡಾವಣಾಪಥವನ್ನು ತಿರುಗಿಸಬಹುದು. (ಒಂದು ವೇಳೆ ಎಂಜಿನ್ ನನ್ನು ತುದಿಗೆ ಏರಿಕೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಸಹ ಇದು ನಿಜವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ವಾಹಕಗಳು ಕಡಿಮೆ ಇಲ್ಲವೇ ಶೂನ್ಯ ಪೂರಕ ದಾಳಿಯ ಮೂಲೆಯ ಕೋನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಕನಿಷ್ಟಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.ಇದರಿಂದ ವೇಗ ವರ್ಧಕದೊಂದಿಗೆ ವಾಹಕವು ಹಗುರಾಗುವುದಲ್ಲದೇ ದುರ್ಬಲತೆಯಿಂದ ಉಡಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ^[೭೬]^[೭೭] ಅಡ್ಡಿಯಾಗಬಹುದು.

ನಿವ್ವಳ ಬಲಸಂಪಾದಿಸಿ

ಈ ಜೆಟ್ ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಅಳತೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅದರ ಶಬ್ದಾತೀತ ವೇಗವು ವಾತಾವರಣದ ಒತ್ತಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ನಳಿಕೆಗಳನ್ನು (ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ):• ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವಿಕಸಿತಗೊಂಡಾಗ(ಸುತ್ತುವರಿದ ಮೇಲ್ಭಾಗ).• ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ.• ಅಧಿಕ ವಿಕಸಿತಗೊಂಡದ್ದು (ಕೆಳಮಟ್ಟದವರೆಗೂ ಇರುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ).•ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ವಿಕಸಿತಗೊಂಡದ್ದು.ಆದರೆ ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ವಿಕಸಿತಗೊಂಡರೂ ದಕ್ಷತೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಇಳಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ,ಹೆಚ್ಚು ವಿಕಸನಗೊಂಡ ನಳಿಕೆಗಳು ಕಡಿಮೆ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ,ಆದರೆ ಜೆಟ್ ನ ಹೊರನೂಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹಾರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕಕ್ಷೆ ಸಮೀಪಿಸಿದಾಗ ಕಡಿಮೆ ವಿಕಸನ ತೋರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ.ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜ್ಞಾನದ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಎಂದರೆ ಆರಂಭಗೊಳ್ಳುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ವಾತಾವರಣದ ಶಕ್ತಿಗನುಗುಣವಾಗಿ ವಿಕಸಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.^[೭೮]

ಒಂದು ಮಾದರಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ತನ್ನ ನಿವ್ವಳ ಬಲವನ್ನು ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡೂ ತನ್ನ ನೋದಕದ ಮೂಲಕ ಹಲವಾರು ಕಿಲೊಮೀಟರ್ ಕ್ರಮಿಸಿದ ನಂತರವೂ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಬಹುದು.ಅದರ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯಲ್ಲದೇ ಒಟ್ಟು ಬಲದ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು. ಅಂದರೆ ಬಲದಿಂದ-ಭಾರದ-ಅನುಪಾತವು ಆ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗೆ ಸಮರೂಪಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಹಲವಾರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇಡೀ ವಾಹಕವು ಅತಿ ಎತ್ತರವನ್ನೂ ಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ.ಕೆಲ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೦ ಕ್ಕೂ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಇನ್ನುಳಿದ ಜೆಟ್ ನೂಕುವ ಬಲದೊಂದಿಗೆ ಇತರ ಎಂಜಿನ್ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಅದು ೫ ಕ್ಕಿಂತ ^[೭೯]^[೮೦] ಹೆಚ್ಚಾಗಬಹುದು. ರಾಕೆಟ್‌ನ ನೋದಕ ಅಥವಾ ತಿರುಗಣಿಯ ಹರಿವಿನ ಪ್ರಮಾಣವು ವಾಯುನೌಕೆಯ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.ಇದರಿಂದ ವಾಹಕದ ಒಟ್ಟು ವಾಯು ವೇಗವು ಅದರ ಬಲಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ವಾಯುನೌಕೆಯ ಚಲನಶೀಲತೆಯಲ್ಲಾಗುವ ^[೮೧] ನಷ್ಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.ಅದಲ್ಲದೇ ಜಿ ಬಲಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಮಿತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನೋದಕ ಒತ್ತಡದ ಭಾರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ರಾಕೆಟ್‌ನ ನಿವ್ವಳ ಬಲವನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ:

F_{n}={\dot {m}}\;v_{e}

^[೮೨]

ಇದರಲ್ಲಿ:

{\dot {m}}=\,

ನೋದಕದ ಒತ್ತಡದ ಹರಿವಿನ ಪ್ರಮಾಣ(kg/s or lb/s)

v_{e}=\,

ಸಂಪೂರ್ಣಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹೊರನೂಕುವ ವೇಗವರ್ಧಕ (m/s(ಮೀಗಳು ಅಥವಾ (ಅಡಿಗಳು)ft/s)

ಒಟ್ಟು ಅನಿಲ ಹೊರದಬ್ಬುವ ವೇಗವರ್ಧಕವು ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಅದರ ಅನಿಲ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಾತ ಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ನಿರ್ವಾತ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅನಿಲ ಹೊರಬರುವ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಸಮ ಪ್ರಮಾಣದ ವೇಗವನ್ನೂ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ವೇಗಕ್ಕೆ ಸಮರೂಪಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾದರೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹೊರನೂಕುವ ಗಾಳಿಯ ವೇಗವರ್ಧನವು ಹಲವಾರು ನಷ್ಟಗಳಿಗೆ ದಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.ಆದರೆ ಇದನ್ನು ನಿಗದಿತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದಾಗ ಈ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು.

ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಒಟ್ಟಾರೆ ತನ್ನ ನೋದಕದ ಬಲದ ಬಳಕೆಯಾದಾಗ ಒಟ್ಟು ಅದರ ^[೮೩] ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ:

I=\int Fdt

ಯಾವಾಗ ಅಲ್ಲಿ ನಿಗದಿತ ಬಲವಿದ್ದಾಗ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ:

I=Ft\;

ವಿಶಿಷ್ಟ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆಸಂಪಾದಿಸಿ

ನಾವು ನೋಡಿರುವಂತೆ ಬಲದ ಸಮೀಕರಣವು ಅದರ ಹೊರಹೋಗುವ ಅನಿಲದ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕುದಾದ ವೇಗದ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.ಇಂಧನ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡ್ ಗೆ ಎಷ್ಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅದರ ವೇಗವರ್ಧಕದ ಸಮೀಕರಣದಿಂದ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸಮ ಅಳತೆಯು,ನಿವ್ವಳ ಬಲ-ಸೆಕೆಂಡ್ ಗಳಿಗೆ ಪೂರಕ, (ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ)ಹೀಗೆ ಅದರ ತೂಕದ ಪ್ರತಿಘಟಕದ ನೋದಕ ಮುಂದೂಡಿದ ಬಲಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಇದನ್ನೇ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ " $I_{sp}$ "ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.ಇದು ನಿಖರವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಮಹತ್ವದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹೊರನೊಕುವ ಅನಿಲದಿಂದುಂಟಾಗುವ ವೇಗವರ್ಧಕತೆಗೆ ಇದು ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ:

v_{e}=I_{sp}\cdot g_{0}

^[೮೪]

ಇದರಲ್ಲಿ:

I_{sp}

ಇದರಲ್ಲಿ ಸೆಕೆಂಡ್ ಗಳ ಘಟಕಗಳ ಪರಿಮಾಣ ಇದೆ

g_{0}

ಇದು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಸಮರೂಪದ ಚಾಲನಾಶಕ್ತಿ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಹೀಗೆ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದರೆ ನಿವ್ವಳ ಬಲದ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿ ಎಂಜಿನ್ ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಅಧಿಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. $I_{sp}$ ಎಂಜಿನ್ ನ ಪರೀಕ್ಷಾ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಅಳತೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಹೊರನೂಕುವ ಅನಿಲದ ಮೂಲಕ ವೇಗ ಪಡೆವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬಲ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಅದು ಗರಿಷ್ಟ ~೪೫೦೦ m/s,ಸುಮಾರು,ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದ ೧೫ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳದ ಶಬ್ದದ ವೇಗ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.

Typical performances of common propellants

Propellant mix	Vacuum I_sp (seconds)	Effective exhaust velocity (m/s)
liquid oxygen/ liquid hydrogen	455	4462
liquid oxygen/ kerosene (RP-1)	358	3510
nitrogen tetroxide/ hydrazine	344	3369
n.b. All performances at a nozzle expansion ratio of 40

(ಪ್ರಾದೇಶಿಕ)ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ (ರಾಕೆಟ್ ವೇಗದ ಸಮೀಕರಣ)ಸಂಪಾದಿಸಿ

ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯು ಗರಿಷ್ಟ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಅಳತೆ ಮತ್ತು ಸೌರಮಂಡಲದೊಂದಿಗಿನ ಅದರ ಒಟ್ಟು ತೂಕ ಈ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಗುರುಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ^[೮೫]^[೮೬]

ಡೆಲ್ಟಾ -ವಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೆಂದರೆ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಒಟ್ಟಾರೆ ವೇಗದ ಪ್ರಮಾಣವು ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡು ಯಾವುದೇ ಬಾಹ್ಯ ಬಲದ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಇಲ್ಲದೇ ತನ್ನ ವೇಗವನ್ನು ಅಧಿಕ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.(ಯಾವುದೇ ಗಾಳಿ ಎಳೆತ ಅಥವಾ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣ ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಬಲಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ) ಯಾವಾಗ ಇದು $v_{e}$ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತದೆಯೋ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕವನ್ನು ತಿಸಿಲ್ಕೊವಸ್ಕಿ ಪ್ರಮೇಯಕ್ಕೆ ^[೮೭] ಹೋಲಿಸಬಹುದು.

\Delta v\ =v_{e}\ln {\frac {m_{0}}{m_{1}}}

ಇದರಲ್ಲಿ:

m_{0}

ಇದು ಆರಂಭಿಕ ಒಟ್ಟು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅಥವಾ ತೂಕ ಇದರಲ್ಲಿ ತಿರುಗಣಿ ನೋದಕದ ತೂಕವೂ ಸೇರಿದೆ.ಕಿ.ಗ್ರಾಂಗಳಲ್ಲಿ (ಅಥವಾ ಎಲ್ಬಿಗಳಲ್ಲಿ)

m_{1}

ಇದು ಅಂತಿಮ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಿ ಗ್ರಾಂ ಗಳಲ್ಲಿನ ತೂಕ (ಅಥವಾ ಎಲ್ಬಿಗಳಲ್ಲಿ)

v_{e}

ಇದು ನೂಕು ಅನಿಲದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ವೇಗದ ಪರಿಮಾಣ ಮೀಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ (ಅಡಿಗಳಲ್ಲಿ)

\Delta v\

ಇದು ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಮೀಟರ್ ಗಳಲ್ಲಿ (ಅಥವಾ ಅಡಿಗಳಲ್ಲಿ)

ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಗಳನ್ನು ಭೂಮಿ ಮೇಲಿಂದ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ತಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯಭಾರವನ್ನು ಸಹ ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ.ಇದು ಕೆಲವು ಕಿಲೊಮೀಟರ್ ಗಳಾಗಬಹುದು. ಕೆಲವು ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ೯ ಕಿ.ಮೀ ನಷ್ಟು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಮಿತಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅದರ ಚಲಾವಣೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು.ಭೂಮಿ ಮೇಲಿಂದ ಅವುಗಳ ಉಡಾವಣೆಯು ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಟ್ಟದ ಕಕ್ಷೆಯಿಂದ ನೆಗೆಯಬಹುದು.ಇದು ಸುಮಾರು ೯.೭ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಗಳಷ್ಟಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ಅಕ್ಷಾಂಶ ಗಡಿ ರೇಖೆಯಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೭.೮ ಕಿ.ಮೀ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ೨೦೦ ಕಿ.ಮೀಗೆ ನಿಗದಿಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಚಾಲನಾ ಕುಶಲತೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧.೯ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ನಷ್ಟು ಗಾಳಿ ಎಳೆತದಿಂದ ಕಳೆದುಹೋಗುತ್ತದೆ.ಗುರುತ್ವದ ಸೆಳೆತ ಮತ್ತು ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಬಲ ಇದರಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ${\frac {m_{0}}{m_{1}}}$ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅನುಪಾತ .ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅನುಪಾತಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಚಿತ್ರ:Rocket mass ratio versus delta-v.png

ತಿಸಿಲ್ಕೊವಸ್ಕಿ ರಾಕೆಟ್ ಸಮೀಕರಣವು ಅದರ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಂತಿಮ ವೇಗದ ಮಿತಿಯು ಕೊನೆಯ ಗುರಿ ಮುಟ್ಟುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತಿರದ ಸಾಮಾನ್ಯರು ಎಲ್ಲ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹಕಗಳು ನೋದಕದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ^[೮೮] ವಿಧಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಒಟ್ಟು ಅನುಪಾತವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಇಂಧನ ಶಕ್ತಿ "ದಹಿಸುವ"ಮತ್ತು ನಂತರದ ಪರಿಮಾಣ ^[೮೯] ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಉಡಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ಸಮಪ್ರಮಾಣ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ,ಅಧಿಕ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತ ಅಧಿಕ ದಕ್ಷತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.ಆದರೆ ಕ್ರೀಡಾ ಕಾರುಗಳಿಗೆ ಈ ತೂಕದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾನ್ಯ ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಭಾರವು ಅದರ ಅಗತ್ಯ ಕಾರ್ಯದಕ್ಷತೆಗೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗಬೇಕು. ರಾಕೆಟ್ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉನ್ನತ ಬಲ-ದಿಂದ-ಭಾರದ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಆ ವಾಹಕ ಎಂಜಿನ್ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತ ಅನುಸರಿಸಿ ಗಗನ ನೌಕೆಗಳ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಅನುಪಾತ ಏರಿಕೆಯಾದಂತೆ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಎಂಜಿನ್ ತೂಕವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ನೋದಕಗಳ ಒಯ್ಯಲು ಅನುಮತಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ,ಇದರಿಂದ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ದ ಸುಧಾರಣೆ ಕಾಣಬಹುದು.ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ರಕ್ಷಣಾ ವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧಾ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ನೋದಕಗಳ ಬಳಸಿ ಅದರ ತೂಕ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸೊಯುಜ್ ಪಾರು ಮಾಡುವ ವಿಧಾನ ಕೇವಲ ೨೦ ಗ್ರಾಂನ್ನು ^[೭೧] ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತಗಳು ಸಾಧನೆ ತೋರಲು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ,ನೋದಕದ ಪ್ರಕಾರ,ಎಂಜಿನ್ ವಿನ್ಯಾಸ,ವಾಹಕದ ಉಪಯೋಗ,ಅದರ ರಚನಾವಿಧಾನದಲ್ಲಿರುವ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ತಾಂತ್ರಿಕ ರಚನೆಗಳು ಅದರ ತೂಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಇದು ಅತಿಹೆಚ್ಚು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅನುಪಾತದ ದ್ರವರೂಪದ ಇಂಧನ ಬಳಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.ಇಂತಹವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಸುತ್ತುವ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನಗಳಾದ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಮಾದರಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ದ್ರವಹೊತ್ತ ನೋದಕಗಳು ನೀರಿನ ಅನುಪಾತದ ಭಾರದೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.(ಅಪವಾದವೆಂದರೆ ದ್ರವ ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ದ್ರವ ಮಿಥೇನ್‌ಇವುಗಳು ಕಡಿಮೆ ತೂಕ ಹೊಂದಿರುವುದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ.ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಧಿಕ ಟರ್ಬೊಪಂಪ್ಸಗಳಬಲದಿಂದ ನೋದಕಗಳ ಮೂಲಕ ದಹನಕೊಠರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೆಳಗೆ ಕೆಲವು ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡುವ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಪರಿಮಾಣಗಳ ಪಟ್ಟಿ:(ಕೆಲವು ಗಗನ ನೌಕೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಕೆಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.)

Vehicle	Takeoff Mass	Final Mass	Mass ratio	Mass fraction
Ariane 5 (vehicle + payload)	746,000 kg ^[೯೦] (~1,645,000 lb)	2,700 kg + 16,000 kg^[೯೦] (~6,000 lb + ~35,300 lb)	39.9	0.975
Titan 23G first stage	117,020 kg (258,000 lb)	4,760 kg (10,500 lb)	24.6	0.959
Saturn V	3,038,500 kg^[೯೧] (~6,700,000 lb)	13,300 kg + 118,000 kg^[೯೧] (~29,320 lb + ~260,150 lb)	23.1	0.957
Space Shuttle (vehicle + payload)	2,040,000 kg (~4,500,000 lb)	104,000 kg + 28,800 kg (~230,000 lb + ~63,500 lb)	15.4	0.935
Saturn 1B (stage only)	448,648 kg^[೯೨] (989,100 lb)	41,594 kg^[೯೨] (91,700 lb)	10.7	0.907
Virgin Atlantic GlobalFlyer	10,024.39 kg (22,100 lb)	1,678.3 kg (3,700 lb)	6.0	0.83
V-2	13,000 kg (~28,660 lb) (12.8 ton)		3.85	0.74 ^[೯೩]
X-15	15,420 kg (34,000 lb)	6,620 kg (14,600 lb)	2.3	0.57^[೯೪]
Concorde	~181,000 kg (400,000 lb ^[೯೪])		2	0.5^[೯೪]
Boeing 747	~363,000 kg (800,000 lb^[೯೪])		2	0.5^[೯೪]

ಹಂತಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲಾವಧಿಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್‌ನ ಅನಗತ್ಯ ಭಾರ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಅದರ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆ ರಂಗಸಜ್ಜಿಕೆಯಿಂದ ಕೆಳಹಾಕಬಹುದು.

ಅಪೊಲೊ ೬ ತನ್ನ ಆಂತರಿಕ ಸುರಳಿಯನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕಿದಾಗ

ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಕ್ ರಾಕೆಟ್ ನಿಂದ ನಿಗದಿತ ವೇಗವರ್ಧನ (ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ)ಪಡೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ,ಯಾಕೆಂದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ನೋದಕ,ಟ್ಯಾಂಕೇಜ್ (ಸಂಗ್ರಹ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ)ರಚನೆ,ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ,ವಾಲ್ವ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಹೀಗೆ ಅವುಗಳ ಒಟ್ಟು ತೂಕದ ಪ್ರಮಾಣವು ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಅದು ಹಾರಾಟದ ಭಾರವನ್ನೂ ಸಹ ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಿ ತನ್ನ ಉಡಾವಣಾ ಗುರಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ ವಿ ನ ಮೊದಲ ಹಂತದ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವಿಕೆ ಅದರ ಮೇಲ್ಭಾಗದ ಹಂತಗಳ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುತ್ತದೆ,ಆವಾಗ ಮಾತ್ರ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತದ ಪ್ರಮಾಣ ೧೦ ನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ,ಅದರ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ ೨೬೩ ಸೆಕಂಡ್ ಗೆ ನಿಗದಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ (ವೇಗದ ಮಿತಿ) ಸುಮಾರು ೫.೯ ಕಿ.ಮೀ ನೀಡುತ್ತದೆ,ಆಗ ೯.೪ ಕಿ.ಮೀ ದ ವೇಗದ ವರ್ಧಕತೆ ಅಗತ್ಯ ಬಿದ್ದರೆ ಅದು ಕಕ್ಷೆಯೆಡೆಗೆ ಹಾರುವ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಹಂತಕ್ಕೇರಿಸುವ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪರಿಹರಿಸಬಹುದು.ಆಗ ರಾಕೆಟ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.(ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಖಾಲಿ ಟ್ಯಾಂಕೇಜ್ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಂಜಿನ್ )ಇವುಗಳು ಉಡಾವಣೆಗೆ ಮುಂಚೆ ಪರಿಗಣಿತವಾಗಬೇಕು. ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಉಡಾವಣಾ ಹಂತಕ್ಕೇರಿಸುವ ಇಲ್ಲವೇ ಸರಣಿ ಉಡಾವಣೆಗೆ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಮೊದಲ ಹಂತದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯನ್ನೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುವುದು.ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯ ವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಸುಟ್ಟು ತಮ್ಮ ವಾಹಕದ ಹಂತದಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವುದು ಕೂಡಾ ಈ ^[೯೫] ಹಂತದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ವೇಗವನ್ನು ಗರಿಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವು ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಿಂದ ಮಿತಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಆದರೂ ರಾಕೆಟ್ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಈ ತೂಕವು ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಉಡಾವಣೆ ಆದಂತೆ ಅದು ಅಧಿಕ ವೇಗ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹಂತದಿಂದ ಹಂತಕ್ಕೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ವೇಗವರ್ಧಕ ಮತ್ತು ಬಲದಿಂದ-ಭಾರದವರೆಗಿನ-ಅನುಪಾತ (ಪ್ರಮಾಣ)ಸಂಪಾದಿಸಿ

ನ್ಯುವ್ಟನ್ ನ ಎರಡನೆಯ ನಿಯಮದಂತೆ ವಾಹಕವೊಂದರ ವೇಗವರ್ಧಕತೆ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ:

{\frac {F_{n}}{m}}

ಎಲ್ಲಿ ಎಂ(m) ನ್ನು ವಾಹಕದ ಅಥವಾ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ವಾಹನದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅಥವಾ ಭಾರವೆಂದರೆ ಇದು $F_{n}$ ರಾಕೆಟ್ ಮೇಲೆ ವರ್ತಿಸುವ ನಿವ್ವಳ ಬಲವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ.(ಇಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಇನ್ನಿತರ ಬಲಗಳು ಸುತ್ತುವರಿಯುತ್ತವೆ.) ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಕೆಟ್‌ನ ವೇಗವು ವೇಳೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಅಧಿಕವಾಗುತ್ತದೆ.(ಒಂದು ವೇಳೆ ಬಲ ಸಮನಾಗಿದ್ದರೆ)ನೋದಕದ ನೂಕು ಬಲವು ದಹಿಸಿದಂತೆ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಭಾರ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ.ಆದರೆ ಬಲವನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯದಷ್ಟು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ವೇಗವರ್ಧನವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮುಂದುವರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ,ಯಾಕೆಂದರೆ ಹಂತಗಳು ದಹಿಸಿದಾಗ ವೇಗೊತ್ಕರ್ಷ ಸಾಮಾನ್ಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ವೇಗ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗ ಪಡೆಯಲು ವಾಹಕಗಳ ಕಡಿಮೆ ತೂಕವು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಸುಮಾರಾಗಿ ಇಂಧನ ಭಾರವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ.ಅಂದರೆ ಟ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭರ್ತಿ ಇಂಧನ,ಅದರ ರಚನೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ (ವೇಗ)ವನ್ನು ಮತ್ತು ದಹಿಸುವ ವೇಳೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿವೆ. ಈಗಲೂ ಕೂಡಾ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗ ಪಡೆಯಲು ವೇಳೆಯ ನಿಗದಿಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಅದರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಇಚ್ಚೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವಾಹಕದ ಕನಿಷ್ಟ ಭಾರವು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನ ಇಂಧನ ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಅದರ ರಚನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹೀಗೆ ಬಲದಿಂದ-ಭಾರಕ್ಕೆ-ಅನುಪಾತವು ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಮೂಲಕ ಗರಿಷ್ಟ ವೇಗವರ್ಧಕವನ್ನು ^{[nb ೪]}ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬಲದ ಮೂಲಕ ಭಾರ ಇಲ್ಲವೆ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ನಿಭಾಯಿಸುವ ಸಾಧಿಸುವ ಅನುಪಾತ ಇದೆ.(೧೩೭ ರ NK-33 ಎಂಜಿನ್,^[೯೭] ಗಾಗಿ ಇದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು.ಕೆಲವು ದ್ರಢ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ೧೦೦೦^[೯೬]),ಗಿಂತ ಅಧಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದಿವೆ.ಇಲ್ಲಿನ್ ಎಲ್ಲಾ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹಾರುವ ಹೈ-ಜಿ ವಾಹಕಗಳ ಬಳಸಿ ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗ ಹೊಂದುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಂಬರೂಪದ ಉಡಾವಣೆಗೆ ತಕ್ಕುದಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಇವು ಎಂಜಿನ್ ಗಳ ದಕ್ಷತೆ ಮೂಲಕ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಭೂಮಿಯ ಇತರ ಶಕ್ತಿಮೂಲಗಳ ದಾಟಿ ಚಿಮ್ಮುತ್ತವೆ.

ಸೆಳೆತಸಂಪಾದಿಸಿ

ಈ ಸೆಳೆತ ಅಥವಾ ಎಳೆತವು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಚಲನೆಗೆ ವಿರುದ್ದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಾಹಕದ ವೇಗ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುವುದಲ್ಲದೇ ರಚನಾ ಭಾರಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡುವ ಸಂಭವ ಉಂಟು. ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ವೇಗದ ಮಿತಿಯನ್ನು ಸೆಳೆತದ ಸಮೀಕರಣ ಬಳಸಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸೆಳೆತವನ್ನು ಗಗನನೌಕೆಯ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆ ಮೂಲಕ ಕನಿಷ್ಟಗೊಳಿಸಲು ಮೂಗಿನ ತುದಿಕೋನ ಬಳಸಬಹುದು.ಇದು ಸ್ಪೋಟಕಗಳ ಜೋಡಣೆಯ ಅಂಗದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ.(ಒಂದು "ವಿಶಿಷ್ಟ"ರಾಕೆಟ್ ಆಕಾರ-ಉದ್ದ ಮತ್ತು ತೆಳು) ರಾಕೆಟ್ ಉಡಾವಣೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಾಹಕದ ವೇಗ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ,ವಾತಾವರಣ ತಿಳಿಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ,ಇಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಟ ಗಗನನೌಕೆಯ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯು ಉಂಟಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಕ್ಯು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಗಗನ ನೌಕೆಯ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯ ಕನಿಷ್ಟ ವೇಗದ ಮಿತಿಗೆ ಒಳಪಡುತ್ತದೆ.ವಾಹಕದ ಬಲ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಪಟ್ಟಿ ಬಿಗಿಯುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಬಕಲಿಂಗ್‌ನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ^[೮೧] ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಂಧನಸಂಪಾದಿಸಿ

ಇಂಧನದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹಕಗಳು ಬಹುತೇಕ ಉಡಾವಣೆಯಾದಾಗ ಅಧಿಕ ಜ್ವಾಲೆಗಳು,ಕರ್ಕಶ ಶಬ್ದ ಮತ್ತು ವಿಚಿತ್ರ ಹಾರಾಟ ಅವುಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ.ಆದರೆ ಹಾಗೆ ವಿಚಿತ್ರ ಶಬ್ದ ಮಾಡುತ್ತಾ ಹಾರುವಾಗ ಅವುಗಳ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕಡಿಮೆ ಇದೆಯೇನೋ ಎಂದು ಅನುಮಾನ ಬರುತ್ತದೆ. ಅದರೆ ಅವುಗಳ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯು ಕೇವಲ ಇಂಧನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಸರ್ವಸಾಧಾರಣ ರಾಕೆಟ್ ನೋದಕ ಪ್ರೊಪೆಲ್ಲಂಟ್ ನ ಶಕ್ತಿಯ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಅದರ ಹೈಡ್ರೊಕಾರ್ಬನ್ ಇಂಧನದ ಒಂದ್ಮೂರಾಂಶದಷ್ಟು ಇರುತ್ತದೆ.(ಒಟ್ಟು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಉಳಿತಾಯ)ಇಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸೈಡೈಸರ್ ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಉಡಾವಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲಿ ರಾಕೆಟ್ ಇಂಧನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಅಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಆಕ್ಸಿಡೈಸರ್ ನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನೋದಕದ ಶಕ್ತಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಾಗ ಅದರ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಅಥವಾ ಸಂಗ್ರಹಿತ ಶಕ್ತಿಯು ರಾಕೆಟ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸೆಳೆತ ಮತ್ತು ಗುರುತ್ವ ಸೆಳೆತ ದಿಂದ ಇಂಧನ ಶಕ್ತಿ ಕಳೆದಾಗ ಇನ್ನುಳಿದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ರಾಕೆಟ್ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಾಗಲು,ವೇಗ ಪಡೆಯಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಕಳೆದು ಹೋದ ಇಂಧನ ಶಕ್ತಿಯು ಹೊರನೂಕುವ ಗಾಳಿಯಾಗಿ ^[೯೮] ಮಾರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ೧೦೦% ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರರಷ್ಟು ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯೆಂದರೆ (ಎಂಜಿನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ $\eta _{c}=100\%$ ) ಅದರೆ ದಹನಕೊಠರಿಯಿಂದ ದಹಿಸಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಶಕ್ತಿಯು ಜೆಟ್ ನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾಗುತ್ತದೆ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಾರದು.ಅದರೆ ಅತ್ಯಧಿಕ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುವ ಅನುಪಾತದ ನಳಿಕೆಗಳು ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟವಾಗುತ್ತವೆ.ನಳಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಅನಿಲವು ಬಿಸಿಯಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಅದನ್ನು ತಂಪುಗೊಳಿಸಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಹೀಗೆ ಇಂಧನದ ೭೦% ರಷ್ಟು ದಕ್ಷತೆ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಇನ್ನುಳಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗದ ಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿಯು ಹೊರಹೋಗುವುದನ್ನು ^[೯೮] ತಡೆಯಲಾಗದು. ಅತ್ಯಧಿಕ ಕಾರ್ಯದಕ್ಷತೆಯು ರಾಕೆಟ್‌ನ ದಹನ ಶಕ್ತಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಗೊಳ್ಳುವುದು.ಅಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಉಷ್ಣತೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಸಿ ಅನಿಲ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಎಂಜಿನ್ ಕಾರ್ಯದಕ್ಷತೆಯೇ ಪೂರ್ಣಪಾಠವಲ್ಲ. ಇನ್ನುಳಿದ ಜೆಟ್ -ಮೂಲದ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಇವು ಅಧಿಕ ವೇಗ ಮತ್ತು ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ.ಕಡಿಮೆ ವೇಗದ ಪರಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಎಂಜಿನ್ ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯು ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯೆಂದರೆ ಕಡಿಮೆ ವೇಗದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೋಗುವ ಬೇಡದ ಅನಿಲವು ಹೊರಬರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಲನಶೀಲತೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಒಯ್ಯುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಈ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಹೊರನೂಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ $\eta _{p}$ ^[೯೮] ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವೇಗ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹೊರಹೋಗುವ ಗಾಳಿಯ ಅಥವಾ ಬೇಡದ ಅನಿಲದ ವೇಗದ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ.ಆಗ ಎಂಜಿನ್ ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೧೦೦% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಗುತ್ತದೆ.ಅದರ ಹೊರಬರುವ ಅನಿಲದ ಪ್ರಮಾಣದಂತೆ ವೇಗಕ್ಕೆ ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರಾಡುವ ವಾಹಕವು ತನ್ನ ಹಿಂದೆ ಈ ಅನಿಲವನ್ನು ಬಿಡುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.ಚಲಿಸುವ ವಾಹಕದಿಂದ ಇದು ಹೊರನೂಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಅಷ್ಟೇನೂ ಶಕ್ತಿಯ ನಷ್ಟ ಉಂಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈ ಎಲ್ಲಾ ಶಕ್ತಿಯು ವಾಹಕದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯು ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಇಳಿಮುಖವಾಗಬಹುದು,ಇದು ಮುಂದೆ ಚಲಿಸುವ ವಾಹಕದ ಹಿಂದೆ ತೂರಿ ಹೋಗುವುದರಿಂದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವೇಗವನ್ನು ಸಮಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.

ರಾಕೆಟ್‌ನ ಮುನ್ನೂಕುವ ಶಕ್ತಿಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ವಾಹಕದ ವೇಗವನ್ನು ಅದರ ದಕ್ಷತೆ ವೇಗದೊಂದಿಗೆ ಕರಗುವದರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗಿಸಿದಾಗ ರಾಕೆಟ್‌ನ ವೇಗದ ಮಿತಿ ತಿಳಿಯಬಹುದು.

ಈ ತತ್ವಗಳ ಪ್ರಕಾರ ನೋದಕದ ಶಕ್ತಿ-ಸಾಮರ್ಥ್ಯ $\eta _{p}$ ಒಂದು ರಾಕೆಟ್‌ಗೆ ಯಾವ $u$ ವೇಗದ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು $c$ ತೋರಿಸಬಹುದು.ಇಲ್ಲಿ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷದ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೊರದಬ್ಬುವ ಅನಿಲದ ವೇಗಕ್ಕೆ ಅನುಪಾತವಾಗಿರುತ್ತದೆ:

\eta _{p}={\frac {2{\frac {u}{c}}}{1+({\frac {u}{c}})^{2}}}

^[೯೮]

ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಶಕ್ತಿ $\eta$ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ:

\eta =\eta _{p}\eta _{c}

ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಈ ಸಮೀಕರಣದಿಂದ ಒಂದು $\eta _{c}$ ಇದರ ೦.೭ ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ಹಾರುವ ಮಾಯ್ ಪ್ರಮಾಣ ೦.೮೫ (ಇದು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ವಾಯುನೌಕೆಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯ)ಇಲ್ಲಿ ಮಾಯ್ ನ ಹೊರದೂಡುವ ಅನಿಲದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಸ್ವಯಂ ನಿಗದಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.ಹೀಗೆ ಜೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ೫.೯ % ರ ಶಕ್ತಿ ಇಂಧನಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ಗುರಿ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ೬x ಗಿಂತ ಅಧಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಅಗತ್ಯ ತೋರುತ್ತದೆ.ಹೀಗೆ ರಾಕೆಟ್‌ನ ನೋದಕದ ಒಟ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅದರೆ ಗಾಳಿ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ೧೮x ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅದರೊಟ್ಟಿಗೆ ಇರುತ್ತದೆ.ಮುಂದಿನ ಅದರ ಪಯಣವು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಇಂಧನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ರಾಕೆಟ್ ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಅಥವಾ ನಾಗರಿಕ ವಿಮಾನಯಾನ ಸೇವೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗದು. ಹೇಗೆಯಾದರೂ ಶಕ್ತಿಯು ಇಂಧನದ ಮೂಲಕವೇ ಬರುತ್ತದೆ,ಆದ್ದರಿಂದ ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗ ಅಥವಾ ಚಿಮ್ಮುವಿಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವಾಗ ಮಾತ್ರ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ICBMಗಳು ಅಥವಾ ಗ್ರಹಕಕ್ಷೆಗೆ ಉಡಾವಣೆಗೆ ಮಾತ್ರ ರಾಕೆಟ್ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನಾಸಾ ದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಾಹಕ ಶಟಲ್ ತನ್ನ ಎಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಸುಮಾರು ೮.೫ ನಿಮಿಷಗಳ ವರೆಗೆ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಿತು.ಇದು ಸುಮಾರು ೧,೦೦೦ ಟನ್ ಮೊತ್ತದ ನೋದಕ ಒತ್ತಡದ ದೃಢತೆ ಪಡೆಯಿತು.(ಇದರಲ್ಲಿ ೧೬% ಅಲ್ಯುಮಿನಿಯಮ್ )ಅಲ್ಲದೇ ಹೆಚ್ಕುವರಿ ೨,೦೦೦,೦೦೦ ಲೀಟರ್ ನಷ್ಟು ದ್ರವ ಇಂಧನವಿತ್ತು.(೧೦೬,೨೬೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ದ್ರವ ಜಲಜನಕದ ಇಂಧನವಿತ್ತು)ಇದರಿಂದ ೧೦೦,೦೦೦ ಕಿಲೊಗ್ರಾಮ್ ವಾಹಕವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಲು (ಜೊತೆಗೆ ೨೫,೦೦೦ ಕಿಗ್ರಾಂ ಮುಂಭಾಗದ ತೂಕದ ನಳಿಕೆ)ಇದು ಒಟ್ಟು ೧೧೧ ಕಿಮೀ ಎತ್ತರಕ್ಕೊಯ್ಯಲು ಮತ್ತು ೩೦,೦೦೦ ಕಿ.ಮೀ/ಗಂ ವೇಗವರ್ಧಿಸಲುಬಳಸಲಾಯಿತು. ಈ ಉನ್ನತ ಎತ್ತರ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷದಲ್ಲಿ ವಾಹಕವು ಒಟ್ಟು ೩ TJನಷ್ಟು ಚಲನಶೀಲ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆಯಿತು.ಇದರ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೨೦೦ GJ.ಗಳಾಗಿತ್ತು.ಹೀಗೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಶಟಲ್ ೧೬% ರಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವನ್ನು ಕಕ್ಷೆಗೆ ಉಡಾಯಿಸುವಾಗ ಪಡೆಯಿತು. ಹೀಗೆ ಜೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ವೇಗ ಮತ್ತು ಜೆಟ್ ಹೊರಬಿಡುವ ಅನಿಲದ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಟರ್ಬೊಫ್ಯಾನ್ಸ್ (ಅವುಗಳ ಕಳಪೆ ದಕ್ಷತೆ ತೋರಿದರೂ $\eta _{c}$ )ಇವು ಉತ್ತಮ ವೇಗ ಪಡೆಯುವದರೊಂದಿಗೆ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹಲವಾರು ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಕಡಿಮೆ ದೂರ ಕ್ರಮಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.ಅಂದರೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ವೇಗದ ಮಿಲಿಟರಿ ಅಳವಡಿಕೆಗೆ ಇದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಇವುಗಳ ಅತ್ಯಧಿಕ ವೇಗ ಮತ್ತು ಬಲ ಚಲನಶೀಲದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಇವು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯುಕ್ತವೆನಿಸುತ್ತವೆ.

ಒಬೆರ್ಥ್ ಪರಿಣಾಮಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಅತ್ಯುಯುಪಯುಕ್ತ ಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಅದರ ಶಕ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಒಂದು ರಾಕೆಟ್ ಹಂತದಲ್ಲಿ ತನಗೆ ವಹಿಸಲಾದ ಭಾರ ಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು(ವೇಗ) ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಎಂದರೆ ವೇಗದ ಹೆಚ್ಚಳ (ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ)ಅಗಬಹುದು.ಇದು ಆರಂಭಿಕ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಲನಶೀಲ ಶಕ್ತಿಯು ವೇಗದ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ಗುಣಿತ ನಿಯಮದಂತೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಬಹುವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸಿದಂತೆ ಅದು ಹೆಚ್ಚು ಇಂಧನವನ್ನು ಸುಡುತ್ತದೆ. ಅಂತರ್ ಗ್ರಹಗಳ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಈ ತತ್ವವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಡೆಲ್ಟಾ-ವಿ ಯು ಅದರ ಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿದಾಗ ಅದರ ವೇಗದ ಪರಿಮಿತಿಯು ದೂರದ ಪಯಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.ಭೂಮಿಯ ಕಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಗ್ರಹಗಳ ಕಡೆಗೆ ಪಯಣಿಸಿದಾಗ ರಾಕೆಟ್ ತನ್ನ ವಾಹಕಗಳ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷಕ ಮಿತಿಗೆ ಒಳಪಡುತ್ತದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಯಾವಾಗ ತನ್ನ ಉನ್ನತ ಎತ್ತರದ ಮಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆಯೋ ಆಗ ಅದರ ಸ್ಪೋಟಕ ಇಲ್ಲವೆ ಶಬ್ದದ ವೇಗದ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ.

ಸುರಕ್ಷತೆ, ಪ್ರಸ್ತುತೆ ಮತ್ತು ಅಪಘಾತಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಶಟಲ್ ಚಾಲೆಂಜರ್ ಉಡಾವಣೆಗೊಂಡ 73 ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಇಬ್ಭಾಗವಾಯಿತು.ಅತಿ ಬಿಸಿಯಾದ ಅನಿಲಗಳು SRB ಗಳಿಂದ ಒತ್ತಡದ ಮೂಲಕ ಹೊರನುಗ್ಗಿದಾಗ ಈ ಛಿದ್ರತೆ ಉಂಟಾಯಿತು.

ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಮೂಲತಃ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಮಿಲಿಟರಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತತೆ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಬಳಸುವ ಗಗನನೌಕೆಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ^[೯೯] ಹೊಂದಿವೆ. ರಿಚರ್ಡ್ ಫೆಯಿನ್ ಮನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಶಟಲ್ ವೊಂದರ ಉಡಾವಣೆಯಿಂದ ಅದರ ಸುರಕ್ಷತಾ ವಿದ್ಯಮಾನ ಸರಿ ಇರದಿದ್ದರೂ ಅದು ಅಪಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾಗುವ ಪ್ರಮಾಣವು^[೧೦೦] ೧% ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗೆ ಉಂಟಾಗುವ ಅಪಾಯದ ಪ್ರಮಾಣವು ೫೦ ರಲ್ಲಿ ಓರ್ವನಿಗೆ ^[೧೦೧] ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಅತ್ಯಂತ ಉಪಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ರಾಕೆಟ್ ನೋದಕಗಳ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಗ್ಯಾಸೊಲೈನ್‌ನಿಂದ ಅಪಘಾತಗಳ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಈ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡದ್ದು ಅಥವಾ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದು ಅಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯೇನಲ್ಲ,ಯಾಕೆಂದರೆ ಇದರ ಉಡಾವಣೆಗೆ ಪೂರ್ವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸುರಕ್ಷತಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ತುರ್ತು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೋಗುವ ಆಸನಗಳಿಗೆ ಕೂಡ ಸುರಕ್ಷತೆ ನೀಡಲು ರಾಕೆಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉಪಯೋಗವಾಗಿದೆ.ಪೈಲಟ್ ಗಳಾಗಲಿ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳಾಗಲೀ ಭದ್ರತೆಯಿಂದ ಪಯಣಿಸಬಹುದು.ಇದೇ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಿಂದ ಹಲವಾರು ಅಮೂಲ್ಯ ಜೀವಗಳನ್ನೂ ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂಥಹದೇ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ರಾಕೆಟ್ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ವಾಹಕಗಳಲ್ಲೂ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಖರ್ಚು-ವೆಚ್ಚಗಳು ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ವಿಧಾನಸಂಪಾದಿಸಿ

ರಾಕೆಟ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಖರ್ಚುವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಅಂದಾಜು ಅವುಗಳ ನೋದಕಗಳ ಅಳವಡಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಒಟ್ಟು ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ಅಥವಾ ಅದರ ಮೂಲ ಗಾತ್ರ, ಭಾರವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಅದರ ತಯಾರಿಕಾ ಇಲ್ಲವೆ ಉತ್ಪಾದನಾ ವೆಚ್ಚ ನಿಗದಿಯಾಗುತ್ತದೆ.ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕ ಸಲಕರಣೆ ಉಪಕರಣ ಮತ್ತು ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಈ ವೆಚ್ಚದ ಯಾದಿಯಲ್ಲಿ ^[೧೦೨] ಬರುತ್ತವೆ. ರಾಕೆಟ್‌ನ ಉಡಾವಣಾ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ಬಹುತೇಕ ಅದರ ನೋದಕ ಅಥವಾ ಮುನ್ನೂಕುವ ಉಪಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಈ ನೋದಕದ ಮೊತ್ತವು ಗ್ಯಾಸೊಲೈನ್ ಪ್ರತಿ ಕಿಲೊಗ್ರಾಮ್ ಗೆ ತಗಲುವ ವೆಚ್ಚಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವುದು. ಸಾಮಾನ್ತ್ಯ ಸಂಗತಿ.(೨೦೦೯ ರ ಗ್ಯಾಸೊಲೈನ್ ಸುಮಾರು $೧/kg (ಕಿ.ಗ್ರಾಮ್ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ)ಸಣ್ಣ ರಾಕೆಟ್ ಗಳಿಗೆ ಗಾತ್ರಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ನೋದಕಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಅದರ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ತರಬ^[೧೦೨] ಹುದು. ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ರಾಕೆಟ್ ನಿರ್ಮಾಣವು ಅದರ ಉತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ.ಅದರ ಆಕಾರ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಜೋಡಣೆ ಅದರ ಖರ್ಚು ವೆಚ್ಚಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ದುಬಾರಿ ವಸ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಅದರ ಒಟ್ಟು ವೆಚ್ಚ ನಿಗದಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಗಗನನೌಕೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಅಂದಾಜು ~$೧೦,೦೦೦/kg (ಅಂದರೆ ಇದು ೨೦೦೯ ರ ಅಂದಾಜು) ಈ ದುಬಾರಿ ವೆಚ್ಚವು ಅದರ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ದಕ್ಷ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ದುಬಾರಿ ವಸ್ತುಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.ಈ ವಾಹಕಗಳನ್ನು ಆದಷ್ಟು ಹಗುರುಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ರಚನಾವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಸರಳತೆ ತರಲು ರಕೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ದಕ್ಷತೆ ತೋರಲು ಖರ್ಚು ತಗಲುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ರಾಕೆಟ್‌ನ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.(ರಾಕೆಟ್‌ನ ಸುಮಾರು ೧/೬ ಮತ್ತು ೧/೪೦ ರ ಮಧ್ಯೆ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ.)ಈ ವೆಚ್ಚ ಆಗ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಭರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸರಳ ರಚನೆಗಳುಳ್ಳ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ^[೧೦೨] ಅಗ್ಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಅತ್ಯಧಿಕ ದಕ್ಷತೆ,ಸಂಕೀರ್ಣ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲು ಹೋದಾಗ ಅವು ದುಬಾರಿ ಎನಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕ ಉಪಕರಣಗಳ ವೆಚ್ಚ,ಅವುಗಳ ದೂರದ ದಕ್ಷತೆ ಮತ್ತು ಲಾಂಚ್ ಪ್ಯಾಡ್ ಗಳ ಖರ್ಚು ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಗಾತ್ರ,ಆಕಾರವನ್ನು ^[೧೦೨] ಅವಲಂಬಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ.ಆದರೂ ಕೂಡಾ ಕೆಲವು ತಜ್ಞರ ಪ್ರಕಾರ ಈ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಬೆಲೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿಗದಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.

ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿಸಂಪಾದಿಸಿ

ಯಾದಿಗಳು

ಸಾಮಾನ್ಯ ರಾಕೆಟ್ರಿ

ವಿಮಾನ
ಅಮೊನಿಯಮ್ ಪರ್ ಕ್ಲೊರೇಟ್ ಕಾಂಪೊಸಿಟ್ ಪ್ರೊಪೆಲಂಟ್ - ಬಹುತೇಕ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಇಂಧನ
ಆಸ್ಟ್ರೊಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಗಗನನೌಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನದ ಅಂಶಗಳು
ಬೈಪ್ರೊಪೊಲಂಟ್ ರಾಕೆಟ್ - ಎರಡು-ಭಾಗ ದ್ರವ ಅಥವಾ ಅನಿಲ ಶಕ್ತಿ ಬಳಸಿದ ರಾಕೆಟ್
ಟ್ರಿಪೊಪಲಂಟ್ ರಾಕೆಟ್ - ವಿವಿಧ ನೋದಕಗಳು ಅದರ ದಕ್ಷತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಬಲ್ಲವು.
ಬಿಸಿ ನೀರಿನ ರಾಕೆಟ್ - ಕುದಿಯುವ ನೀರಿನಿಂದ ಚಲಿಸುವ ರಾಕೆಟ್
ಹೈಬ್ರೀಡ್ ರಾಕೆಟ್ - ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಎರಡನೆಯ ದ್ರವಶಕ್ತಿ ಚಾಲಿತ ನೋದಕದಿಂದ ಸುಟ್ಟು ಹೋದದ್ದು.
ರಾಕೆಟ್ ಉಡಾವಣಾ ಪೀಠ
ಪೆಂಡುಲಮ್ ರಾಕೆಟ್ ಭ್ರಾಂತಿ - ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಅಸ್ಥಿರತೆ
ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿದ ರಾಕೆಟ್ ಮೊಟಾರ್ ಗಳು - ದೃಢ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು ಆಯಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಉರಿಯುತ್ತವೆ.
ರಾಕೆಟ್ ಇಂಧನ
ರಾಕೆಟ್ ಉಡಾವಣೆ
ರಾಕೆಟ್ ಉಡಾವಣಾ ಪ್ರದೇಶ
ರಾಕೆಟ್ ನೋದಕ
ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್
ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ ನ ನಳಿಕೆಗಳು - ಡೆ ಲಾವಲ್ ನೋಜಲ್
ದೃಢ ರಾಕೆಟ್
ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ರಾಕೆಟ್
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ ಗಗನನೌಕೆ
ಗಗನ ನೌಕೆಯ ಮುನ್ನೂಕುವ ನೋದಕ -ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ಗಗನ ನೌಕೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಗಗನ ನೌಕೆ
ಸ್ಪೇಸ್ ಶಟಲ್ ಪ್ರೊಗ್ರಾಮ್
ತಿಸ್ಕ್ಲೊವಿಸ್ಕಿ ರಾಕೆಟ್ ಸಮೀಕರಣ - ರಾಕೆಟ್‌ನ ಕಾರ್ಯ ವೈಖರಿ ವರ್ಣಿಸುವ ಸಮೀಕರಣ

ಮನೋರಂಜನೆಗಾಗಿರುವ ರಾಕೆಟ್ರಿ

ಮಾದರಿ ರಾಕೆಟ್ - ಸಣ್ಣ ಹವ್ಯಾಸದ ರಾಕೆಟ್
ಅತ್ಯಧಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ರಾಕೆಟ್
ಜಲ ರಾಕೆಟ್ - ಆಟದ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ಜಲಶಕ್ತಿ ಬಳಸಿ ಮನೋರಂಜನೆಗಾಗಿ ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು.
ಬಲೂನ್ ರಾಕೆಟ್
ಟ್ರಿಪೊಲಿ ರಾಕೆಟ್ರಿ ಅಸೊಶಿಯೇಶನ್
ನಾಶನಲ್ ಅಸೊಶಿಯೇಶನ್ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ

ರಿಕ್ರಿಯೇಶನಲ್ ಪೈರೊಟೆಕ್ನಿಕ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ

ಬಾಟಲ್ ರಾಕೆಟ್ - ಸಣ್ಣ ಸುಡುಮದ್ದಿನಂತಹ ರಾಕೆಟ್ ಇದನ್ನು ಬಾಟಲ್ ಗಳಲ್ಲಿಟ್ಟು ಉಡಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಆಕಾಶ ರಾಕೆಟ್ - ಸುಡುಮದ್ದುಗಳೂ ಸಹ ಅದೇ ರೀತಿ ಸ್ಪೋಟಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಶಸ್ತ್ರಗಾರಿಕೆ

ರಾಕೆಟ್-ಚಲನೆಯ ಆಧಾರದ ಗ್ರೆನೇಡ್ - ಮಿಲಿಟರಿ ಬಳಸಿದ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು
ಗಾಳಿಯಿಂದ-ನೆಲದಡೆಗೆ ಹಾರುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು
ಬೆಂಕಿ ಬಾಣ -ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮಾದರಿಯ ಆರಂಭಿಕ ರಾಕೆಟ್
ಶಿನ್ ಕಿ ಚೊನ್ ಕೊರಿಯನ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ಚೀನಾದ ಬೆಂಕಿ ಬಾಣ
ಕಟ್ಯುಶಾ ರಾಕೆಟ್ ಲಾಂಚರ್ - ಎತ್ತರವಾಗಿ ಮೇಲ್ಮುಖ ರಾಕೆಟ್
ವಿಎ-111 ಶಕ್ವಾಲ್ - ರಶಿಯನ್ ರಾಕೆಟ್-ಚಾಲಿತ ಸುಧಾರಿತ ಸುಡುಗುಂಡು

ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗಾಗಿರುವ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು

ಅಗೋಚರ ರಾಕೆಟ್ - ನೆಲದಿಂದ ದಾಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ರಾಕೆಟ್
ರಾಕೆಟ್ ಗಗನ ನೌಕೆ - ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆದ ರೆಕ್ಕೆಯುಳ್ಳ ವಾಯುನೌಕೆ
ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕ ಜಾರು ಬಂಡಿ - ಎಲದ ಮೇಲಿನ ಎತ್ತರದ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗ
ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ರಾಕೆಟ್ - ಉಪಕಕ್ಷಾ ಮಾದರಿ ನಿರ್ಮಿತ ರಾಕೆಟ್ ನ್ನು ವಾಯುಗುಣ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇತರೆ

ರಾಕೆಟ್ ಮೇಲ್ (ಅಂಚೆ) - ರಾಕೆಟ್ರಿಯನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಿಸುವ ಒಂದು ವಿಫಲ ಯತ್ನ
ರಾಕೆಟ್ ಹಬ್ಬ ಲಾವೊಸ್ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಾಕೆಟ್ ಗಳು
ಐನ್ಸ್ಟೀನ್ ಅವರ ಸಮದ್ರವ್ಯರಾಶಿ ತತ್ವದ ಪ್ರಕಾರ ಯಾವುದೇ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಡಾಯಿಸಿದ ರಾಕೆಟ್‌ನ ಚಲನಾವೇಗವು ಅದರ ಮೇಲಾಗುವ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣ ಶಕ್ತಿಗೆ ಸಮರೂಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Portal

ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಅಡಿ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು

↑ "With its ninth century AD origins in China, the knowledge of gunpowder emerged from the search by alchemists for the secrets of life, to filter through the channels of Middle Eastern culture, and take root in Europe with consequences that form the context of the studies in this volume."^[೩]
↑ "Without doubt it was in the previous century, around +850, that the early alchemical experiments on the constituents of gunpowder, with its self-contained oxygen, reached their climax in the appearance of the mixture itself."^[೪]
↑ （正大九年）其守城之具有火砲名「震天雷」者，铁罐盛药，以火点之，砲起火发，其声如雷，闻百里外，所爇围半亩之上，火点著甲铁皆透。（蒙古）大兵又为牛皮洞，直至城下，掘城为龛，间可容人，则城上不可奈何矣。人有献策者，以铁绳悬「震天雷」者，顺城而下，至掘处火发，人与牛皮皆碎迸无迹。又「飞火枪」，注药以火发之，辄前烧十余步，人亦不敢近。（蒙古）大兵惟畏此二物云。(Rough translation: Year 1232: Among the weaponry at the defense city Kaifeng are the "thundercrash", which are made of iron pot, filled with drugs black powder, that exploded after being lighted with fire, and made a noise like thunder. They could be heard from over ೧೦೦ li, and could spread on more than a third of an acre, moreover they could penetrate the armours and the iron. The Mongol soldiers employed a siege carriage cloaked with cowskin, advanced to the city below, then grubbed a niche on the city-wall, which could spare a man between. The Jin defenders atop did not know what to do, but they got an advice later. Thus, they dropped the pot with an iron string from the fortress, and the pot reached to the niche area and exploded, blowing men and carriage to pieces without trace. The defenders also have the "flying fire-lance", which they infused with black powder and ignited it. This lance flamed within a range of over ten paces on the front, and no one dared to approach it. It was said that the Mongol soldiers could only be deterred by these two devices.) ^[೧೦]
↑ “thrust-to-weight ratio F/W_g is a dimensionless parameter that is identical to the acceleration of the rocket propulsion system (expressed in multiples of g₀) ... in a gravity-free vacuum”^[೯೬]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ ^೧.೦೦ ^೧.೦೧ ^೧.೦೨ ^೧.೦೩ ^೧.೦೪ ^೧.೦೫ ^೧.೦೬ ^೧.೦೭ ^೧.೦೮ ^೧.೦೯ ^೧.೧೦ ^೧.೧೧ Sutton 2001 ಚಾಪ್ಟರ್ ೧
↑ MSFC History Office "ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಇನ್ ಎನ್ಸಿಯಂಟ್ ಟೈಮ್ಸ್ in Ancient Times (೧೦೦ B.C. ಯಿಂದ ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನ )"
↑ Buchanan 2006, p. 2
↑ Needham 1986, p. 7
↑ Chase 2003, pp. 31–32
↑ W. A. P. Martin (1901), The Lore of Cathay or The Intellect of China, New York: Fleming H. Revell Company, p. 25
↑ ಮಾರ್ಟಿನ್ |p.೨೫
↑ ಮಾರ್ಟಿನ್ |p.೨೬
↑ ^೯.೦ ^೯.೧ ^೯.೨ "A brief history of rocketry". NASA Spacelink. Archived from the original on 2006-08-05. Retrieved 2006-08-19.
↑ History of Jin ch. ೧೧೩
↑ Crosby 2002, pp. 100–103
↑ Needham 1986, p. 510
↑ Hassan & a
↑ Hassan & b
↑ von Braun & Ordway 1966^{[page needed]}
↑ "ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಮಿಸೈಲ್ಸ್: ದಿ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೊರಿ ಆಫ್ ಎ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ", ಎ. ಬೌಡುವಿನ್ ವ್ಯಾನ್ ರೈಪರ್ ,p.೧೦
↑ ಕೊನಾರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಸ್ ರಾಕೆಟೆನ್ ಪಾಯನಿರ್ ಇನ್ ಸೆಬೆನ್ ಬರ್ಗನ್ (ಜರ್ಮನ್)
↑ Nowak 1969, p. 182
↑ ರೊದ್ದಮ್ ನರಸಿಂಹ (೧೯೮೫). ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಇನ್ ಮೈಸೂರ್ ಅಂಡ್ ಬ್ರಿಟೇನ್ , 1750-1850 A.D.^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]} ನ್ಯಾಶನಲ್ ಏರೊನಾಟಿಕಲ್ ಲ್ಯಾಬ್ ರಾಟರಿ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯುಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್.
↑ ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯಾ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ (೨೦೦೮), "ರಾಕೆಟ್ ಅಂಡ್ ಮಿಸೈಲ್ "
↑ ^೨೧.೦ ^೨೧.೧ Stephen 1887 p. 9
↑ Van Riper 2004^{[page needed]}
↑ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಎಟ್ ದಿ US ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಾರ್ಕ್ಸ್ ಸರ್ವಿಸ್, ಫೊರ್ಟ್ ಮೆಕೆನ್ರಿ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಮೊನುಮೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಶ್ರೈನ್. ಮರುಪಡೆದಿದ್ದು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮.
↑ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ - 1804 ದಿಂದ 1815 ಬೈಗರೆಥ್ ಗ್ಲೊವರ್
↑ Space History Division 1999
↑ ^೨೬.೦ ^೨೬.೧ "Tsiolkovsky's Исследование мировых пространств реактивными приборами - ದಿ ಎಕ್ಸಪ್ಲೊರೇಶನ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಬೈ ಮೀನ್ಸ್ ಆಫ್ ರಿಅಕ್ಸನ್ ಡಿವೈಸಿಸ್ (ರಶಿಯನ್ ಪೇಪರ್)". Archived from the original on 2008-12-22. Retrieved 2010-08-13.
↑ Johnson 1995, pp. 499–521
↑ Esnault-Pelterie 1913
↑ "US ಪೇಟೆಂಟ್ 1,102,653". Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2023-05-02.
↑ Goddard 1919
↑ "Topics of the Times". New York Times. January 13, 1920. Archived from the original on 2008-02-09. Retrieved 2007-06-21. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
↑ ಜುರ್ಗೆನ್ ಹೆಂಜ್ ಇಂಜರ್ Heinz Ianzer, ಹರ್ಮನ್ ಒಬೆರ್ಥ, pǎrintele zborului cosmic ("ಹರ್ಮನ್ ಒಬೆರ್ಥ್ , ಫಾದರ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಫ್ಲೈಟ್ ") (ಇನ್ ರೊಮನ್ ), pp. ೩, ೧೧, ೧೩, ೧೫.
↑ ಕೊನ್ ಸ್ಟಂಟಿನ್ ತಿಸೊಲ್ಕೊವಸ್ಕಿ - ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಫ್ರಾಮ್ ರಸಿಯಾ ^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}
↑ Goddard 2002, pp. 2, 15
↑ Clary 2003, pp. 44–45
↑ ದಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ: ಒಪೆಲ್-RAK
↑ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ: ವೆರೆನ್ ಫರ್ ಫಾಮ್ಸುಚಿಫ್ ಹರ್ಟ್ (VfR)
↑ ಎ ರಾಕೆಟ್ ಡ್ರೈವ್ ಫಾರ್ ಲಾಂಗ್ ರೇಂಜ್ ಬಾಂಬರ್ಸ್ ಬೈ ಈ. ಸೆಂಗರ್ ಅಂಡ್ ಜೆ.ಬ್ರೆಡ್ ಆಗಸ್ಟ, 1944
↑ van der Linden, Frank H (November 2007), "Out of the Past", Aerospace America, pp. p39 {{citation}}: |first2= missing |last2= (help); |pages= has extra text (help); More than one of |last1= and |last= specified (help)
↑ Zaloga 2003, p. 3
↑ ದಿ ವಿ V-2 ಚಲನಶೀಲ ಕ್ಷಿಪಣಿ
↑ Hunt 1991, pp. 72–74
↑ Béon 1997^{[page needed]}
↑ "ಮೆಸ್ಸರ್ ಸ್ಕಿಮಿಟ್ ಮಿ 163 ಕೊಮೆಟ್." ವರ್ಲ್ಡ್ ವಾರ್ ೨ ಪ್ಲೇನ್ಸ್ . ೩೦ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೯ರಂದು ಪುನಃಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.
↑ ಜಾಯಿಂಟ್ ಇಂಟೆಲೆಜೆನ್ಸ್ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟಿವ್ಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿ. U.S. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪತ್ರಾಗಾರಗಳು ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳ ಆಡಳಿತ.
↑ von Braun 1963, pp. 452–465
↑ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್: ಸರ್ಗಿ ಕೊರೊಲೆವ್
↑ "Rocket R-7". S.P.Korolev RSC Energia. Archived from the original on 2020-03-30. Retrieved 2010-08-13.
↑ Hansen 1987 ಚಾಪ್ಟರ್ 12. Archived 2019-07-14 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
↑ Allen & Eggers 1958
↑ "(PDF) ಹೈಪರ್ ಸೊನಿಕ್ಸ್ ಬಿಫೊರ್ ದಿ ಶಟಲ್: ಎ ಕನ್ಸೃಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ದಿ X-15 ರಿಸರ್ಚ್ ಏರ್ ಪ್ಲೇಬ್ನ್ (NASA SP-2000-4518, 2000)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2018-05-25. Retrieved 2010-08-13.
↑ Houchin 2006^{[page needed]}
↑ New York Times 17 June 1969 - A Correction
↑ GAO 1972^{[page needed]}
↑ ಗ್ಲೊಬಲ್ ಪೊಸಿಶನಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್ಸ ವಿಂಗ್
↑ NASA'ದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವೀಕ್ಷಣೆಗಳು
↑ "ಫಟ್ರಾನ್ ರಿಪೊರ್ಟ್" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2011-07-11. Retrieved 2010-08-13.
↑ "NASA ಇತಿಹಾಸ: ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳು". Archived from the original on 2013-01-25. Retrieved 2010-08-13.
↑ OPEL ರಾಕೆಟ್ ವಹಕಗಳು
↑ Polmar 2004, p. 304
↑ Baker 2000, p. 581
↑ ದಿ ರಾಕೆಟ್ ಮ್ಯಾನ್
↑ Richard B. Dow (1958), Fundamentals of Advanced Missiles, Washington (DC): John Wiley & Sons {{citation}}: Unknown parameter |loc= ignored (help)
↑ United States Congress. House Select Committee on Astronautics and Space Exploration (1959), "4. Rocket Vehicles", Space handbook: Astronautics and its applications : Staff report of the Select Committee on Astronautics and Space Exploration, House document / 86th Congress, 1st session, no. 86, Washington (DC): U.S. G.P.O., OCLC 52368435, archived from the original on 2009-06-18, retrieved 2010-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help); Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (help)
↑ "ಕನ್ಸೈಸ್ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ ಇಂಟರ್ನಲ್ ಕಾಂಬುಶನ್ ಎಂಜಿನ್ಸ್". Archived from the original on 2008-01-14. Retrieved 2010-08-13.
↑ Marconi 2004
↑ "Test sets world land speed record". www.af.mil. Archived from the original on 2012-06-04. Retrieved 2008-03-18.
↑ Stillwell, Wendell H (1964), "Chapter 2: The First Hypersonic Airplane", X-15 Research Results, NASA, archived from the original on 2022-04-13, retrieved 2010-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help)
↑ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ್ಲೈಟ್ ನೌ-ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ಲಾಂಚ್ ಶೆಡ್ಯುಲ್
↑ ಅಪೊಲೊಸ್ಯಾಟರ್ನ್:ಅಪೊಲೊ ಲಾಂಚ್ ಎಸ್ಕೇಪ್ ಸಬ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್
↑ ^೭೧.೦ ^೭೧.೧ Astronautix.com:" ರಂಗ ಸಜ್ಜಿಕೆ ಮೇಲೆ ಸೊಯುಜ್ ಟಿ-10-1 "ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನವನ್ನು ಸ್ಪೋಟಿಸಿದಾಗ;ತಂಡವು ಜೀವರಕ್ಷಕಗಳ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಉಳಿಸಿತು.
↑ ಹೌಸ್ಟಫ್ ವರ್ಕ್ಸ್ ಇಜೆಕ್ಷನ್ ಸೀಟ್ಸ
↑ "jetbelt". Transchool.eustis.army.mil. 1961-10-12. Retrieved 2010-02-08.
↑ ಸಾಮ್ಮಿ ಮಿಲ್ಲರ್
↑ ^೭೫.೦ ^೭೫.೧ ^೭೫.೨ Potter & Crocker 1966^{[page needed]}
↑ Glasstone 1965 p. 209.
↑ Callaway 2004, p. 2
↑ [161][162]
↑ [https://web.archive.org/web/20110722155949/http://www.geae.com/engines/military/j85/index.html Archived 2011-07-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. General electric J-85]
↑ ಥ್ರಸ್ಟ್ SSC ಮ್ಯಾಚ್ 1 ಕ್ಲಬ್: ಆರ್ಟ್ ಆರ್ಫೊನ್ಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ಬೈ ರಿಚರ್ಡ್ ನೊಬೆಲ್ J-೮೫ ವು ಪ್ರತಿ ಪೌಂಡ್ ಎಂಜಿನ್ ಗೆ "೫.೬ lbs ನಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ."
↑ ^೮೧.೦ ^೮೧.೧ ಏರೊಸ್ಪೇಸ್ ವೆಬ್:ಸ್ಪೇಸ್ ಶಟಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ -Q
↑ Sutton 2001 eq-೨-೧೪
↑ Sutton 2001, p. 27
↑ Sutton 2001, p. 29
↑ [176]
↑ cislunar delta-vs
↑ "ಚೂಸ್ ಯುವರ್ ಎಂಜಿನ್". Archived from the original on 2010-05-29. Retrieved 2010-08-13.
↑ ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ವಿಕಾಸ
↑ "ರಾಕೆಟ್ ದ್ರವರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತಗಳು". Archived from the original on 2013-02-16. Retrieved 2010-08-13.
↑ ^೯೦.೦ ^೯೦.೧ Astronautix- Ariane 5g
↑ ^೯೧.೦ ^೯೧.೧ Astronautix - Saturn V
↑ ^೯೨.೦ ^೯೨.೧ Astronautix- Saturn IB
↑ Astronautix-V-2
↑ ^೯೪.೦ ^೯೪.೧ ^೯೪.೨ ^೯೪.೩ ^೯೪.೪ AIAA2001-4619 RLVs
↑ NASA 2006
↑ ^೯೬.೦ ^೯೬.೧ Sutton 2001, p. 442
↑ ಆಸ್ಟ್ರೊನಾಟಿಕ್ಸ್ NK-33 ಪ್ರವೇಶ
↑ ^೯೮.೦ ^೯೮.೧ ^೯೮.೨ ^೯೮.೩ Sutton 2001, pp. 37–38
↑ "A brief history of space accidents". Jane's Civil Aerospace. 2003-02-03. Archived from the original on 2003-02-04. Retrieved 2010-04-24.
↑ "ರೊಜರ್ಸ್ ಕಮಿಶನ್ ಅಪೆಂಡಿಕ್ಸ್ F". Archived from the original on 2019-12-07. Retrieved 2010-08-13.
↑ Space.com Going Private: ದಿ ಪ್ರೊಮಿಸ್ ಅಂಡ್ ಡೇಂಜರ್ ಆಫ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ಯ್ ತಾರಿಕ್ ಮಲಿಕ್
↑ ^{೧೦೨.೦} ^{೧೦೨.೧} ^{೧೦೨.೨} ^{೧೦೨.೩} A ರಾಕೆಟ್ ಎ ಡೇ ಕೀಪ್ಸ್ ದಿ ಹೈ ಕಾಸ್ಟ್ಸ್ ಅವೆ ಬೈ ಜೊನ್ ವಾಕರ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೭, ೧೯೯೩

ಪರಾಮರ್ಶನಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

Allen, H. Julian; Eggers, A. J. (1958), A Study of the Motion and Aerodynamic Heating of Ballistic Missiles Entering the Earth's Atmosphere at High Supersonic Speeds (PDF), NACA, OCLC 86134556, archived from the original (PDF) on 2015-10-13, retrieved 2010-08-13
Baker, A. D. (2000), Combat Fleets of the World 2000-2001, Annapolis: US Naval Institute Press, ISBN 9781557501974
Béon, Yves (1997), Planet Dora: A Memoir of the Holocaust and the Birth of the Space Age, translated from the French La planète Dora by Béon & Richard L. Fague, Westview Press, Div. of Harper Collins, ISBN 0-8133-3272-9
Buchanan, Brenda (2006), Gunpowder, Explosives and the State, Aldershot: Ashgate, ISBN 9780754652595
Callaway, David W. (2004), "Coplanar Air Launch with Gravity-Turn Launch Trajectories" (PDF), Masters Thesis, archived from the original (PDF) on 2007-11-28, retrieved 2010-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
Chase, Kenneth (2003), Firearms : A global history to 1700, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9780521822749
Clary, David (2003), Rocket Man, New York: Theia, ISBN 9780786868179
Crosby, Alfred W. (2002), Throwing Fire: Projectile Technology Through History, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0521791588
Esnault-Pelterie, Robert (1913), "Considerations sur les resultats d'un allegement indefini des moteurs", Journal de physique theorique et appliquee (in French), Paris, OCLC 43942743{{citation}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
GAO (1972), Cost Benefit Analysis Used in Support of the Space Shuttle Program (PDF), Washington, DC: General Accounting Office, US Government
Glasstone, Samuel (1965), Sourcebook on the Space Sciences, D. Van Nostrand Company, OCLC 232378
Goddard, Robert (1919), A Method of Reaching Extreme Altitudes (PDF), OCLC 3430998
Goddard, Robert (2002), Rockets, New York: Dover Publications, ISBN 9780486425375
Hansen, James R. (1987), "Engineer in Charge: A History of the Langley Aeronautical Laboratory, 1917-1958.", The NASA History Series, sp-4305, NASA, OCLC 246830126
Harford, James (1997), Korolev: How One Man Masterminded the Soviet Drive to Beat America to the Moon, John Wiley & Sons, ISBN 0-471-14853-9 {{citation}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
Hassan, Ahmad Y (a), "Gunpowder Composition for Rockets and Cannon in Arabic Military Treatises In Thirteenth and Fourteenth Centuries", History of Science and Technology in Islam, retrieved 2008-03-29 {{citation}}: Check date values in: |year= (help)
Hassan, Ahmad Y (b), "Transfer Of Islamic Technology To The West, Part III: Technology Transfer in the Chemical Industries", History of Science and Technology in Islam, retrieved 2008-03-29 {{citation}}: Check date values in: |year= (help)
Houchin, Roy (2006), U.S. Hypersonic Research and Development: The Rise and Fall of Dyna-Soar, 1944–1963, New York: Routledge, ISBN 0-415-36281-4
Hunt, Linda (1991), Secret Agenda: The United States Government, Nazi Scientists, and Project Paperclip, 1945 to 1990, New York: St.Martin's Press, ISBN 0-3120-5510-2
Huzel, D. K.; Huang, D. H. (1971), NASA SP-125, Design of Liquid Propellant Rocket Engines (2nd ed.), NASA
Johnson (June 1995), "Contents and commentary on William Moore's a treatise on the motion of rockets and an essay on naval gunnery", International Journal of Impact Engineering, 16 (3), OCLC 105570427
Marconi, Elaine M. (April 12, 2004), "What is a Sounding Rocket?", Research Aircraft, NASA, retrieved October 10, 2006
NASA (2006), "Rocket staging", Beginner's Guide to Rockets, NASA, archived from the original on 2013-12-06, retrieved 2009-06-28
Needham, Joseph (1986), Science and Civilisation in China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9780521303583
Nowak, Tadeusz (1969), Kazimierz Siemienowicz ok.1600-ok.1951 (in Polish), Warsaw: MON Press, OCLC 254130686{{citation}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
Polmar, Norman (2004), Cold War Submarines, Washington: Brassey's, ISBN 9781574885941
Potter, R.C; Crocker, M.J (1966), Acoustic Prediction Methods for Rocket Engines, Including the Effects of Clustered Engines and Deflected Exhaust Flow, CR-566 (PDF), Washington, D.C.: NASA, OCLC 37049198
Space History Division (1999), Hale 24-Pounder Rocket, Smithsonian National Air and Space Museum, archived from the original on 2007-08-18
Stephen, Leslie (1887), Dictionary of National Biography, vol. XII, New York: Macmillan
Sutton, George (2001), Rocket Propulsion Elements (7th ed.), Chichester: John Wiley & Sons, ISBN 9780471326427
Van Riper, A Bowdoin (2004), Rockets and Missiles, Westport: Greenwood Press, ISBN 9780313327957
von Braun, Wernher; Ordway, Frederick Ira (1966), History of rocketry & space travel, New York: Crowell, OCLC 566653
von Braun, Wernher (1963), Emme, Eugene Morlock (ed.), "The History of Rocket Technology: The Redstone, Jupiter and Juno", Technology and Culture, IV (4): 452–465, OCLC 39186548 {{citation}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
Zaloga, Steven (2003), V-2 ballistic missile 1942-52, New Vanguard, vol. 82, Oxford Oxfordshire: Oxford University Press, ISBN 9781841765419
MSFC History Office, "Rockets in Ancient Times (100 B.C. to 17th Century)", A Timeline of Rocket History, NASA, archived from the original on 2009-07-09, retrieved 2009-06-28

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳುಸಂಪಾದಿಸಿ

ಗವರ್ನಿಂಗ್ಸ್ ಏಜೆನ್ಸೀಸ್

ಮಾಹಿತಿ ವಿವರದ ಸೈಟ್ ಗಳು

[4] "With its ninth century AD origins in China, the knowledge of gunpowder emerged from the search by alchemists for the secrets of life, to filter through the channels of Middle Eastern culture, and take root in Europe with consequences that form the context of the studies in this volume."^[೩]

[6] "Without doubt it was in the previous century, around +850, that the early alchemical experiments on the constituents of gunpowder, with its self-contained oxygen, reached their climax in the appearance of the mixture itself."^[೪]

[13] （正大九年）其守城之具有火砲名「震天雷」者，铁罐盛药，以火点之，砲起火发，其声如雷，闻百里外，所爇围半亩之上，火点著甲铁皆透。（蒙古）大兵又为牛皮洞，直至城下，掘城为龛，间可容人，则城上不可奈何矣。人有献策者，以铁绳悬「震天雷」者，顺城而下，至掘处火发，人与牛皮皆碎迸无迹。又「飞火枪」，注药以火发之，辄前烧十余步，人亦不敢近。（蒙古）大兵惟畏此二物云。(Rough translation: Year 1232: Among the weaponry at the defense city Kaifeng are the "thundercrash", which are made of iron pot, filled with drugs black powder, that exploded after being lighted with fire, and made a noise like thunder. They could be heard from over ೧೦೦ li, and could spread on more than a third of an acre, moreover they could penetrate the armours and the iron. The Mongol soldiers employed a siege carriage cloaked with cowskin, advanced to the city below, then grubbed a niche on the city-wall, which could spare a man between. The Jin defenders atop did not know what to do, but they got an advice later. Thus, they dropped the pot with an iron string from the fortress, and the pot reached to the niche area and exploded, blowing men and carriage to pieces without trace. The defenders also have the "flying fire-lance", which they infused with black powder and ignited it. This lance flamed within a range of over ten paces on the front, and no one dared to approach it. It was said that the Mongol soldiers could only be deterred by these two devices.) ^[೧೦]

[100] “thrust-to-weight ratio F/W_g is a dimensionless parameter that is identical to the acceleration of the rocket propulsion system (expressed in multiples of g₀) ... in a gravity-free vacuum”^[೯೬]

[RPE7-1] ೧.೦೦ ^೧.೦೧ ^೧.೦೨ ^೧.೦೩ ^೧.೦೪ ^೧.೦೫ ^೧.೦೬ ^೧.೦೭ ^೧.೦೮ ^೧.೦೯ ^೧.೧೦ ^೧.೧೧ Sutton 2001 ಚಾಪ್ಟರ್ ೧

[NASAEARLY-2] MSFC History Office "ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಇನ್ ಎನ್ಸಿಯಂಟ್ ಟೈಮ್ಸ್ in Ancient Times (೧೦೦ B.C. ಯಿಂದ ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನ )"

[3] Buchanan 2006, p. 2

[5] Needham 1986, p. 7

[chase-7] Chase 2003, pp. 31–32

[Martin-8] W. A. P. Martin (1901), The Lore of Cathay or The Intellect of China, New York: Fleming H. Revell Company, p. 25

[9] ಮಾರ್ಟಿನ್ |p.೨೫

[10] ಮಾರ್ಟಿನ್ |p.೨೬

[nasa-11] ೯.೦ ^೯.೧ ^೯.೨ "A brief history of rocketry". NASA Spacelink. Archived from the original on 2006-08-05. Retrieved 2006-08-19.

[12] History of Jin ch. ೧೧೩

[14] Crosby 2002, pp. 100–103

[15] Needham 1986, p. 510

[Gunpowder-16] Hassan & a

[Hassan-Chemical-17] Hassan & b

[vonbraunrocketry-18] von Braun & Ordway 1966^{[page needed]}

[19] "ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಮಿಸೈಲ್ಸ್: ದಿ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೊರಿ ಆಫ್ ಎ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ", ಎ. ಬೌಡುವಿನ್ ವ್ಯಾನ್ ರೈಪರ್ ,p.೧೦

[20] ಕೊನಾರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಸ್ ರಾಕೆಟೆನ್ ಪಾಯನಿರ್ ಇನ್ ಸೆಬೆನ್ ಬರ್ಗನ್ (ಜರ್ಮನ್)

[Nowak182-21] Nowak 1969, p. 182

[22] ರೊದ್ದಮ್ ನರಸಿಂಹ (೧೯೮೫). ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಇನ್ ಮೈಸೂರ್ ಅಂಡ್ ಬ್ರಿಟೇನ್ , 1750-1850 A.D.^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]} ನ್ಯಾಶನಲ್ ಏರೊನಾಟಿಕಲ್ ಲ್ಯಾಬ್ ರಾಟರಿ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯುಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್.

[r&ms-23] ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯಾ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ (೨೦೦೮), "ರಾಕೆಟ್ ಅಂಡ್ ಮಿಸೈಲ್ "

[congreve-24] ೨೧.೦ ^೨೧.೧ Stephen 1887 p. 9

[25] Van Riper 2004^{[page needed]}

[26] ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಎಟ್ ದಿ US ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಾರ್ಕ್ಸ್ ಸರ್ವಿಸ್, ಫೊರ್ಟ್ ಮೆಕೆನ್ರಿ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಮೊನುಮೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಶ್ರೈನ್. ಮರುಪಡೆದಿದ್ದು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮.

[27] ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ - 1804 ದಿಂದ 1815 ಬೈಗರೆಥ್ ಗ್ಲೊವರ್

[SMITH-28] Space History Division 1999

[epizodsspace.testpilot.ru-29] ೨೬.೦ ^೨೬.೧ "Tsiolkovsky's Исследование мировых пространств реактивными приборами - ದಿ ಎಕ್ಸಪ್ಲೊರೇಶನ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಬೈ ಮೀನ್ಸ್ ಆಫ್ ರಿಅಕ್ಸನ್ ಡಿವೈಸಿಸ್ (ರಶಿಯನ್ ಪೇಪರ್)". Archived from the original on 2008-12-22. Retrieved 2010-08-13.

[30] Johnson 1995, pp. 499–521

[31] Esnault-Pelterie 1913

[32] "US ಪೇಟೆಂಟ್ 1,102,653". Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2023-05-02.

[33] Goddard 1919

[34] "Topics of the Times". New York Times. January 13, 1920. Archived from the original on 2008-02-09. Retrieved 2007-06-21. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)

[ianzer-35] ಜುರ್ಗೆನ್ ಹೆಂಜ್ ಇಂಜರ್ Heinz Ianzer, ಹರ್ಮನ್ ಒಬೆರ್ಥ, pǎrintele zborului cosmic ("ಹರ್ಮನ್ ಒಬೆರ್ಥ್ , ಫಾದರ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಫ್ಲೈಟ್ ") (ಇನ್ ರೊಮನ್ ), pp. ೩, ೧೧, ೧೩, ೧೫.

[36] ಕೊನ್ ಸ್ಟಂಟಿನ್ ತಿಸೊಲ್ಕೊವಸ್ಕಿ - ರಾಕೆಟ್ಸ್ ಫ್ರಾಮ್ ರಸಿಯಾ ^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}

[37] Goddard 2002, pp. 2, 15

[38] Clary 2003, pp. 44–45

[39] ದಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ: ಒಪೆಲ್-RAK

[40] ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ರಾಕೆಟ್ರಿ: ವೆರೆನ್ ಫರ್ ಫಾಮ್ಸುಚಿಫ್ ಹರ್ಟ್ (VfR)

[41] ಎ ರಾಕೆಟ್ ಡ್ರೈವ್ ಫಾರ್ ಲಾಂಗ್ ರೇಂಜ್ ಬಾಂಬರ್ಸ್ ಬೈ ಈ. ಸೆಂಗರ್ ಅಂಡ್ ಜೆ.ಬ್ರೆಡ್ ಆಗಸ್ಟ, 1944

[42] van der Linden, Frank H (November 2007), "Out of the Past", Aerospace America, pp. p39 {{citation}}: |first2= missing |last2= (help); |pages= has extra text (help); More than one of |last1= and |last= specified (help)

[43] Zaloga 2003, p. 3

[44] ದಿ ವಿ V-2 ಚಲನಶೀಲ ಕ್ಷಿಪಣಿ

[Hunt-45] Hunt 1991, pp. 72–74

[Beon-46] Béon 1997^{[page needed]}

[ww2-planes-47] "ಮೆಸ್ಸರ್ ಸ್ಕಿಮಿಟ್ ಮಿ 163 ಕೊಮೆಟ್." ವರ್ಲ್ಡ್ ವಾರ್ ೨ ಪ್ಲೇನ್ಸ್ . ೩೦ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೯ರಂದು ಪುನಃಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.

[48] ಜಾಯಿಂಟ್ ಇಂಟೆಲೆಜೆನ್ಸ್ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟಿವ್ಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿ. U.S. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪತ್ರಾಗಾರಗಳು ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳ ಆಡಳಿತ.

[49] von Braun 1963, pp. 452–465

[50] ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್: ಸರ್ಗಿ ಕೊರೊಲೆವ್

[51] "Rocket R-7". S.P.Korolev RSC Energia. Archived from the original on 2020-03-30. Retrieved 2010-08-13.

[52] Hansen 1987 ಚಾಪ್ಟರ್ 12. Archived 2019-07-14 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

[53] Allen & Eggers 1958

[54] "(PDF) ಹೈಪರ್ ಸೊನಿಕ್ಸ್ ಬಿಫೊರ್ ದಿ ಶಟಲ್: ಎ ಕನ್ಸೃಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ದಿ X-15 ರಿಸರ್ಚ್ ಏರ್ ಪ್ಲೇಬ್ನ್ (NASA SP-2000-4518, 2000)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2018-05-25. Retrieved 2010-08-13.

[55] Houchin 2006^{[page needed]}

[56] New York Times 17 June 1969 - A Correction

[57] GAO 1972^{[page needed]}

[58] ಗ್ಲೊಬಲ್ ಪೊಸಿಶನಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್ಸ ವಿಂಗ್

[59] NASA'ದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವೀಕ್ಷಣೆಗಳು

[60] "ಫಟ್ರಾನ್ ರಿಪೊರ್ಟ್" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2011-07-11. Retrieved 2010-08-13.

[61] "NASA ಇತಿಹಾಸ: ರಾಕೆಟ್ ವಾಹಕಗಳು". Archived from the original on 2013-01-25. Retrieved 2010-08-13.

[62] OPEL ರಾಕೆಟ್ ವಹಕಗಳು

[63] Polmar 2004, p. 304

[64] Baker 2000, p. 581

[65] ದಿ ರಾಕೆಟ್ ಮ್ಯಾನ್

[66] Richard B. Dow (1958), Fundamentals of Advanced Missiles, Washington (DC): John Wiley & Sons {{citation}}: Unknown parameter |loc= ignored (help)

[67] United States Congress. House Select Committee on Astronautics and Space Exploration (1959), "4. Rocket Vehicles", Space handbook: Astronautics and its applications : Staff report of the Select Committee on Astronautics and Space Exploration, House document / 86th Congress, 1st session, no. 86, Washington (DC): U.S. G.P.O., OCLC 52368435, archived from the original on 2009-06-18, retrieved 2010-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help); Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (help)

[68] "ಕನ್ಸೈಸ್ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ ಇಂಟರ್ನಲ್ ಕಾಂಬುಶನ್ ಎಂಜಿನ್ಸ್". Archived from the original on 2008-01-14. Retrieved 2010-08-13.

[69] Marconi 2004

[70] "Test sets world land speed record". www.af.mil. Archived from the original on 2012-06-04. Retrieved 2008-03-18.

[71] Stillwell, Wendell H (1964), "Chapter 2: The First Hypersonic Airplane", X-15 Research Results, NASA, archived from the original on 2022-04-13, retrieved 2010-08-13 {{citation}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help)

[72] ಸ್ಪೇಸ್ ಫ್ಲೈಟ್ ನೌ-ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ಲಾಂಚ್ ಶೆಡ್ಯುಲ್

[73] ಅಪೊಲೊಸ್ಯಾಟರ್ನ್:ಅಪೊಲೊ ಲಾಂಚ್ ಎಸ್ಕೇಪ್ ಸಬ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್

[soyuzt-74] ೭೧.೦ ^೭೧.೧ Astronautix.com:" ರಂಗ ಸಜ್ಜಿಕೆ ಮೇಲೆ ಸೊಯುಜ್ ಟಿ-10-1 "ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನವನ್ನು ಸ್ಪೋಟಿಸಿದಾಗ;ತಂಡವು ಜೀವರಕ್ಷಕಗಳ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಉಳಿಸಿತು.

[75] ಹೌಸ್ಟಫ್ ವರ್ಕ್ಸ್ ಇಜೆಕ್ಷನ್ ಸೀಟ್ಸ

[76] "jetbelt". Transchool.eustis.army.mil. 1961-10-12. Retrieved 2010-02-08.

[77] ಸಾಮ್ಮಿ ಮಿಲ್ಲರ್

[CR566-3-78] ೭೫.೦ ^೭೫.೧ ^೭೫.೨ Potter & Crocker 1966^{[page needed]}

[space-sourcebook-79] Glasstone 1965 p. 209.

[thesis-80] Callaway 2004, p. 2

[81] [161][162]

[82] [https://web.archive.org/web/20110722155949/http://www.geae.com/engines/military/j85/index.html Archived 2011-07-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. General electric J-85]

[83] ಥ್ರಸ್ಟ್ SSC ಮ್ಯಾಚ್ 1 ಕ್ಲಬ್: ಆರ್ಟ್ ಆರ್ಫೊನ್ಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ಬೈ ರಿಚರ್ಡ್ ನೊಬೆಲ್ J-೮೫ ವು ಪ್ರತಿ ಪೌಂಡ್ ಎಂಜಿನ್ ಗೆ "೫.೬ lbs ನಷ್ಟು ಶಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ."

[maxq-84] ೮೧.೦ ^೮೧.೧ ಏರೊಸ್ಪೇಸ್ ವೆಬ್:ಸ್ಪೇಸ್ ಶಟಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ -Q

[85] Sutton 2001 eq-೨-೧೪

[86] Sutton 2001, p. 27

[87] Sutton 2001, p. 29

[88] [176]

[89] slunar delta-vs

[90] "ಚೂಸ್ ಯುವರ್ ಎಂಜಿನ್". Archived from the original on 2010-05-29. Retrieved 2010-08-13.

[91] ರಾಕೆಟ್ ಗಳ ವಿಕಾಸ

[92] "ರಾಕೆಟ್ ದ್ರವರಾಶಿಯ ಅನುಪಾತಗಳು". Archived from the original on 2013-02-16. Retrieved 2010-08-13.

[ariane-93] ೯೦.೦ ^೯೦.೧ Astronautix- Ariane 5g

[saturnv-94] ೯೧.೦ ^೯೧.೧ Astronautix - Saturn V

[saturn-95] ೯೨.೦ ^೯೨.೧ Astronautix- Saturn IB

[96] Astronautix-V-2

[rlv-97] ೯೪.೦ ^೯೪.೧ ^೯೪.೨ ^೯೪.೩ ^೯೪.೪ AIAA2001-4619 RLVs

[NASAstaging-98] NASA 2006

[suttontw-99] ೯೬.೦ ^೯೬.೧ Sutton 2001, p. 442

[101] ಆಸ್ಟ್ರೊನಾಟಿಕ್ಸ್ NK-33 ಪ್ರವೇಶ

[RPE-102] ೯೮.೦ ^೯೮.೧ ^೯೮.೨ ^೯೮.೩ Sutton 2001, pp. 37–38

[Janes-103] "A brief history of space accidents". Jane's Civil Aerospace. 2003-02-03. Archived from the original on 2003-02-04. Retrieved 2010-04-24.

[104] "ರೊಜರ್ಸ್ ಕಮಿಶನ್ ಅಪೆಂಡಿಕ್ಸ್ F". Archived from the original on 2019-12-07. Retrieved 2010-08-13.

[105] Space.com Going Private: ದಿ ಪ್ರೊಮಿಸ್ ಅಂಡ್ ಡೇಂಜರ್ ಆಫ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ಯ್ ತಾರಿಕ್ ಮಲಿಕ್

[aday-106] {೧೦೨.೦} ^{೧೦೨.೧} ^{೧೦೨.೨} ^{೧೦೨.೩} A ರಾಕೆಟ್ ಎ ಡೇ ಕೀಪ್ಸ್ ದಿ ಹೈ ಕಾಸ್ಟ್ಸ್ ಅವೆ ಬೈ ಜೊನ್ ವಾಕರ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೭, ೧೯೯೩

[೧]

[೨]

[nb ೧]

[nb ೨]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[nb ೩]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]

[೩೧]

[೩೨]

[೩೩]

[೩೪]

[೩೫]

[೩೬]

[೩೭]

[೩೮]

[೩೯]

[೪೦]

[೪೧]

[೪೨]

[೪೩]

[೪೪]

[೪೫]

[೪೬]

[೪೭]

[೪೮]

[೪೯]

[೫೦]

[೫೧]

[೫೨]

[೫೩]

[೫೪]

[೫೫]

[೫೬]

[೫೭]

[೫೮]

[೫೯]

[೬೦]

[೬೧]

[೬೨]

[೬೩]

[೬೪]

[೬೫]

[೬೬]

[೬೭]

[೬೮]

[೬೯]

[೭೦]

[೭೧]

[೭೨]

[೭೩]

[೭೪]

[೭೫]

[೭೬]

[೭೭]

[೭೮]

[೭೯]

[೮೦]

[೮೧]

[೮೨]

[೮೩]

[೮೪]

[೮೫]

[೮೬]

[೮೭]

[೮೮]

[೮೯]

[೯೦]

[೯೧]

[೯೨]

[೯೩]

[೯೪]

[೯೫]

[nb ೪]

[೯೭]

[೯೬]

[೯೮]

[೯೯]