ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವಿಂಗ್= ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘದ ಒಕ್ಕೂಟ.
ಯೂತ್ ವಿಂಗ್= ಇಂಡಿಯನ್ ಯೂತ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್.
ಮಹಿಳಾ ವಿಂಗ್= ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮಹಿಳಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್.
ಲೇಬರ್ ವಿಂಗ್= ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಯೂನಿಯನ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್.
ಐಡಿಯಾಲಜಿ- ಧ್ಯೇಯೋದ್ದೇಶಗಳು:
ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ
ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ಸಮಾಜವಾದ
ಸಾಮಾಜಿಕ ಉದಾರವಾದ
ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ
ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ- ಎಡ
ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ
ಗಾಂಧಿಯನ್ ಸಮಾಜವಾದ
ಜಾತ್ಯತೀತತೆ
ಪ್ರಗತಿಶೀಲತೆ
ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಾನ= ಮಧ್ಯಮ-ಎಡ
ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸದಸ್ಯತ್ವ
ಪ್ರಗತಿಪರ ಒಕ್ಕೂಟ
ಸಮಾಜವಾದಿ- ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಬಣ್ಣ - ಆಕಾಶ ನೀಲಿ
ಚುನಾವಣೆಆಯೋಗ ಸ್ಥಿತಿ: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷ
ಒಕ್ಕೂಟ= ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ (ಯುಪಿಎ)
ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳು- 102 / 543
ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳು- 30 / 245
ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ & ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ= 6 / 31
ಚಳುವಳಿಯಾಗಿತ್ತು.[೧] ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಿಂದ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ೧೯೨೦ರ ನಂತರ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯ ನಾಯಕತ್ವ ಪಡೆಯಿತು.[೨] ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್`ನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇತರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ- ವಿರೋಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸಿತು.[೩]
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಂದು ಜಾತ್ಯತೀತ ಪಕ್ಷವಾಗಿದ್ದು, ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ನೀತಿಯು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ವೇದಿಕೆಯುಲ್ಲಿ “ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ನೀತಿಯಲ್ಲ“ ಮಧ್ಯಮಮಾರ್ಗದ-ಎಡಪಕ್ಷದ ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದೆಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.[೪] ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಸಾಮಾಜಿಕ ನೀತಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸರ್ವೋದಯದ ತತ್ವವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ-ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು-ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಹೊಂದಿದೆ.[೫][೬] ಪಕ್ಷವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ- ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ, ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಜಾತ್ಯತೀತತೆಗಳನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಬೋಧನೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿರವ ಹಕ್ಕು ನೀಡುತ್ತದೆ.[೭]
೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಭಾರತದ ಪ್ರಬಲ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವಾಯಿತು; ೨೦೧೫ ರ ವೇಳೆಗೆ ಇದ್ದಂತೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದ ೧೫ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಆರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಹುಮತವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿದೆ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ೪೯ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿತು. ಏಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು, ಮೊದಲು ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು (೧೯೪೭-೧೯೬೪) ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚಿನವರು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ (೨೦೦೪-೨೦೧೪). ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೊನೆಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ತೋರಿಬರಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಬಲಪಂಥೀಯ, ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿಯಾದ, ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (ಬಿಜೆಪಿ) ಜೊತೆಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ, ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ೨೦೧೪ ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಂತರದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನ ಹೊಂದಿತ್ತು, 543 ಸದಸ್ಯರುಳ್ಳ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೪೪ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದೆ.[೮]
೨೦೦೪ ರಿಂದ ೨೦೧೪ ರವರೆಗೂ, ಹಲವಾರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್` “ಸಂಯುಕ್ತ ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ಒಕ್ಕೂಟ”(ಯು.ಪಿ.ಎ. United Progressive Alliance,) ಎಂಬ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಒಕ್ಕೂಟದ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿರುವ ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕಿ, ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೮ ರ ವೇಳೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕವು ಸೇರಿ ಆರು ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದೆ: (ಮಹಾರಾಷ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹಾ ವಿಕಾಸ ಅಗಾಢಿ), ಅದು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು ಪಂಜಾಬ್, ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಛತ್ತೀಸ್ಗಢ, ಮತ್ತು ಪುದುಚೇರಿಯ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ (ಡಿಎಂಕೆ ಜೊತೆ ಮೈತ್ರಿ) [೯]
[A. O. Hume], ಎ. ಒ. ಹ್ಯೂಮ್, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರುಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಮೊದಲ ಅಧಿವೇಶನ, ಬಾಂಬೆ, 28-31 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1885ವೊಮೇಶ್(ಉಮೇಶ) ಚಂದರ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು
ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಕಾಶ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ೧೮೮೫ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಮೊದಲ ಸಭೆ ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡ್ನ ಅಲನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯೂಮ್ ಎಂಬವರಿಂದ ಆಗಿನ ವೈಸ್ರಾಯ್ ಆದ ಲಾರ್ಡ್ ಡಫರಿನ್ ಅವರ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾದದ್ದು.
ಆರಂಭ ಕಾಲದ ಅದ್ಯಕ್ಷರು:
೧ ನೇ (ಮೊದಲ) ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ವೊಮೇಶ್ (ಉಮೇಶ್) ಚಂದ್ರ ಬಾನ್ನರ್ಜಿ ಡಬ್ಲ್ಯೂ.ಸಿ.ಬೋನರ್ರ್ಜಿ. (29 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1844 - 1906) 1885 ಬಾಂಬೆ.
೨ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ದಾದಾಭಾಯಿ ನವೊರೊಜಿ ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೊಜಿ (4 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1825 - 1917) 1886 ಕಲ್ಕತ್ತಾ.
೩ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ : ಬದ್ರುದ್ದೀನ್ ತ್ಯಾಬ್ಜಿ ಬದ್ರುದ್ದೀನ್ ಥ್ಯಾಬ್ಜಿಜಿ (10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೮೪೪ - ೧೯೦೬) 1887 ಮದ್ರಾಸ್.
೪ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ : ಜಾರ್ಜ್ ಯುಲ್ ಜಾರ್ಜ್ ಯೂಲ್. (1829-1892) ೧೮೮೮ ಅಲಹಾಬಾದ್
೫ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ : ವಿಲಿಯಂ ವೆಡ್ಡರ್ಬರ್ನ್ ವಿಲ್ಲಿಯೆಲ್ ವೆಡ್ಡರ್ಬರ್ನ್ (1838-1918) ೧೮೮೯ ಬಾಂಬೆ
೬ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ :ಫೆರೋಜೆಶಾ ಮೆಹ್ತಾ ಫೆರೋಝೆಶಾ ಮೆಹ್ತಾ (೧೯೯೬ ರ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ೪ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೮೧೫ - ೧೯೧೫) ೧೮೯೦ ಕಲ್ಕತ್ತಾ.
೭ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಆನಂದಾಚಾರ್ಲು (ಆಗಸ್ಟ್ ೧೮೪೩ - ೧೯೦೮) ೧೮೯೧ ನಾಗಪುರ
೮ ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ವೊಮೇಶ್ ಚಂದ್ರ ಬಾನ್ನರ್ಜಿ ಡಬ್ಲ್ಯೂ.ಸಿ.ಬ್ಯಾನರ್ರ್ಜಿ (೨೯ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೮೪೪ - ೧೯೦೬) ೧೮೯೨ ಅಲಹಾಬಾದ್
'ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್' ನಿವೃತ್ತ ಸಿವಿಲ್ ಸರ್ವೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಅಲನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯೂಮ್`ನ ಉಪಕ್ರಮ ಮತ್ತು ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಅಧಿವೇಶನವನ್ನು 1885 ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 28 ರಿಂದ 31 ರವರೆಗೆ ನಡೆಸಿತು. 1883 ರಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪದವೀಧರರಿಗೆ ಬಹಿರಂಗ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹ್ಯೂಮ್ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಲನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ನಡುವೆ ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಮಾತುಕತೆಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವುದು ಇದರ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಹ್ಯೂಮ್ ಈ ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡ ನಂತರ ಮಾರ್ಚ್ 1885 ರಲ್ಲಿ ಪೂನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೊದಲ ಸಭೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ‘ಸೂಚನೆ ಪತ್ರ’ ನೀಡಲಾಯಿತು, ನಂತರ ಡಿಸೆಂಬರ್`ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಏಕಾಏಕಿ ಕಾಲರಾ ರೋಗ ಹರಡಿದ ಕಾರಣ, ಅದು ಬಾಂಬೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.[೧೦][೧೧]
1907 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ "ತೀವ್ರವಾದಿ" ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ ಅವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಇದ್ದಾಗ, ಪಕ್ಷವು ಮಧ್ಯಮಮಾರ್ಗಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರವಾದಿಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಯಿತು. ಅರಬಿಂದೋ ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಅವನ ಬಲಕ್ಕೆ (ಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ) ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ತಿಲಕರ ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಜಿ.ಎಸ್.ಖಪರ್ಡೆ.ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ- ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ ಅವರು 1905 ರಲ್ಲಿ ಬನಾರಸ್ ಅಧಿವೇಶನದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ 21 ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು.
ವೈಸ್ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಡಫ್ಫೆರಿನ್‍ರ ಅನುಮೋದನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಭೆಯನ್ನು ಹ್ಯೂಮ್ ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು. ಉಮೇಶ್ ಚಂದ್ರ ಬಾನೀರ್ಜಿ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು; ಮೊದಲ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ 72 ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಅವರು ಭಾರತದ ಪ್ರತಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಸ್ಕಾಟಿಶ್ ಐಸಿಎಸ್ ಆಫೀಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ವೆಡ್ಡರ್ಬರ್ನ್ರ, ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ, ಫಿರೋಜ್ ಷಾ ಮೆಹ್ತಾ, ಬಾಂಬೆ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಗಣೇಶ್ ವಾಸುದೇವ ಜೋಶಿ ಪೂನಾ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭಾದಿಂದ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ ಹಾಗೂ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕ ಗೋಪಾಲ್ ಗಣೇಶ್ ಅಗರ್ಕರ್, ಜಸ್ಟೀಸ್ ಕೆಟಿ ತೆಲಂಗ, ಎನ್.ಜಿ. ಚಂದಾವರ್ಕರ್, ದಿನ್ಶಾ ವಾಛಾ,, ಬೆಹರಾಮ್ ಜಿ ಮಲಬಾರಿ, ಇವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ , ಪತ್ರಕರ್ತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಗೂಟಿ ಕೇಶವ ಪಿಳ್ಳೆ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್ ಮಹಾಜನ ಸಭಾದ ಪಿ. ರಂಗಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು ಇವರೆಲ್ಲ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಣ್ಣ ವಿವೇಕಶೀಲ ವಿದ್ಯಾವಂತರ (ಎಲೈಟ್ ಗ್ರೂಪ್) ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಇದು ಅದರ ಅಸ್ಥ್ತಿತ್ವದ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗಣ್ಯ ಭಾರತೀಯರ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸಿಕೊಳ್ಲಲು ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.[೧೨]
1907 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ "ತೀವ್ರವಾದಿ" ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ ಅವರು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಪಕ್ಷವು ಮಧ್ಯಮಮಾರ್ಗಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರವಾದಿಗಳು ಎಂದು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಯಿತು. ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅರೋಬಿಂದೋ ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಬಲಕ್ಕೆ (ಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ) ತಿಲಕರ ಮಿತ್ರರಾದ ಜಿ.ಎಸ್.ಖಾಪರ್ಡೆ ಕುಳಿತಿದ್ದರು.. ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಿಲಕರ ಮುಂದಾಳತ್ವದ ತೀವ್ರ ವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ಮಂದವಾದಿಗಳು ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಮಮಾರ್ಗಿಗಳು ಎಂದು ಡರಡು ಭಾಗವಾಯಿತು.
ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿಯಾದ ಗೋಪಾಲ್ ಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ ಅವರು 1905 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ವಿರೋಧಮಾಡುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆ ಹೆಚ್ಚು ತೀವ್ರಗಾಮಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬಾಕಾಗಿ ಬಂದಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅವಕಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯ ಪರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಇದು ಒಂದು ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. 1905 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಒಂದು ವಿಭಾಗವು ಗೋಖಲೆ ನೇತೃತ್ವದ ಮಾಡರೇಟ್`ಗಳು / ಮಂದಗಾಮಿಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ತೋರಿದರು. ಅವರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಆದರೆ ಹೊಸ ತೀವ್ರವಾದಿಗಳು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ದೂರಸರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಈ ಎರಡುಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಕಂದಕ ತೆರೆಯಿತು.
ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್, ತೀವ್ರವಾದಿಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರಮುಖರು. ಅವರು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಹಿಂದೂ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘಟನೆಯ ಗುರುತಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು. ಅದರ ಅಂಗವಾಗಿ ಈಗಲೂ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ನೆಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೧೩]
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೊಜಿ- ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಸದಸ್ಯ, 1886 ರಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಕಾಮನ್ಸ್ (1892-1895) ರಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್`ನ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಸದಸ್ಯ ರಾಗಿದ್ದವರು. ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್, ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲ್, ಲಾಲಾ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ, ಮತ್ತು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅಲಿ ಜಿನ್ನಾ ಅವರನ್ನೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಜಿನ್ನಾ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ/ಮಂದಗಾಮಿ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಆಡಳಿತ-ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಹಿಂದು-ಮುಸ್ಲಿಂ ಏಕತೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್`ನ ನಾಯಕರಾದರು ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣರಾದರು. 1905 ರಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಂದು ಸಮೂಹ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಣಾಮ ನಂತರದ ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿಯಾಯಿತು.[೧೪]
1920 ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ಚರಕದಿಂದ ನೂಲುವುದು.(ಗಾಂಧೀಜಿ 43 ನೇ ಅದ್ಯಕ್ಷ್ಯರು)ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ 1938 ಮತ್ತು 39ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ 55 & 56ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರುಆಜಾದ್, ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿ 1940 ರ ಬಾಂಬೆಯ ಎಐಸಿಸಿ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ (ಗಾಂಧೀಜಿ 43 ನೇ ಅದ್ಯಕ್ಷ್ಯರು)
ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು 1915 ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಮರಳಿದರು. ಘೋಖಲೆ ನೇತೃತ್ವದ ಮಧ್ಯಮ ಗುಂಪಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಗಾಂಧಿಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಮೊದಲನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ, ಪಕ್ಷವು ಅನಧಿಕೃತ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಾಯಕ ಮತ್ತುÁರಾಧ್ಯಮೂರ್ತಿ (ಐಕಾನ್) ಆಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿತು. [39] ಆಟೊಮನ್ ಕಲೀಫತ್`ನ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೋರಾಡಲು 1920 ರಲ್ಲಿ ಖಿಲಾಫತ್ ಚಳವಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಅವರು ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು ಭಾರತೀಯರು ಆಂದೋಲನಕ್ಕಾಗಿ ‘ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ’ ಚಳುವಳಿ ಅಥವಾ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹವನ್ನು ಬಳಸುವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.[೧೫] 1923 ರಲ್ಲಿ, ಚೌರಿ ಚೌರಾದಲ್ಲಿನ (ನಿಯಮ ತಪ್ಪಿದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಿಗಳ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ) ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಅಮಾನತ್ತುಗೊಳಿಸಿದರು. ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಒಪ್ಪದೆ ಪ್ರತಭಟನೆಯಾಗಿ, ಚಿತ್ತರಂಜನ್ ದಾಸ್, ಅನ್ನಿ ಬೆಸೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ನಾಯಕರು ಸ್ವರಾಜ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಖಿಲಾಫತ್ ಚಳುವಳಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವಿಭಜನೆಯಾಯಿತು.[೧೬]
ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್, ಪಂಡಿತ್ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು, ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್, ಖಾನ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ಖಾನ್, ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಘಫಾರ್ ಖಾನ್, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ, ಡಾ. ಅನುಗ್ರಹ ನಾರಾಯಣ್ ಸಿನ್ಹಾ, ಜಯಪ್ರಕಾಶ್ ನಾರಾಯಣ್, ಜೀವತ್ ರಾಮ್ ಕೃಪಾಲಾನಿ, ಮತ್ತು ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಮ್ ಆಜಾದ್. ಮೊದಲಾದವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಎಂಬ ಹೊಸ ಚಳುವಳಿಯ ಅಥವ ಕ್ರಾಂತಿಯ ತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಗಾಧಿಜೀಯವರಿಗೆ ಬೆಂಬಲನೀಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಪರಿಣಾಮ, ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಭಿನ್ನತೆಗಳ ವಿರೋದ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ನಿವಾರಣೆ, ಬಡತನ ನಿರ್ಮೂಲನೆಗೆ ಒತ್ತು, ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಜನಾಂಗೀಯ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಪಕ್ಷದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್` ಪ್ರಬಲವಾದ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಸಂಗಟನೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಸದಸ್ಯರು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಹಿಂದೂಗಳಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದು ಇತರ ಧರ್ಮಗಳು, ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಭಾಷಾ ಗುಂಪುಗಳ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.[೧೭]
ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತ್ವದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 1929 ಲಾಹೋರ್ ಅಧಿವೇಶನ, ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ ಅನ್ನು (ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು) ಪಕ್ಷದ ಗುರಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು, 26 ಜನವರಿ 1930 ರಂದು "ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ ದಿವಸ್" (ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನ) ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಅದೇ ವರ್ಷ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸ್ವದೇಶಿ ಡೊಮಿನಿಯನ್ ಆಡಳಿತಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆ ಇಟ್ಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅವರು ಮಾಡಿದ ಆ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಡೊಮಿನಿಯನ್ ಆಡಳಿತವಲ್ಲ, ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಕೋರಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ಐಯ್ಯಂಗರ್ ಅವರನ್ನು ಪಕ್ಷದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು.. ಆದರೆ ನಂತರ ನೆಹರೂ ಅವರ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ "ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ" ವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು- ಕಾಂಗ್ರಸ್ಸಿನ ಗುರಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.[೧೮]
ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ 1938-39ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಮೊದಲ ಹಂತವಾಗಿ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಚುನಾಯಿತ ಸರ್ಕಾರ ರಚನೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿರುವ “1935 ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆ”ಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳು 1936-37 ರ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೊಂದು ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ:ನದೆದವು. ಅವು ಮದ್ರಾಸ್, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರಾಂತಗಳು (ಈಗಿನ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಇತರ ಭಾಗಗಳು), ಬಿಹಾರ, ಒರಿಸ್ಸಾ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು, ಬಾಂಬೆ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ, ಅಸ್ಸಾಂ, ಬಂಗಾಳ, ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧ್. ಈ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ ನಂತರ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಬಂಗಾಳ, “ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧ್” ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು.[೧೯] ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ ಆರಂಭ ವಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸೇರಿದೆ ಎಂದು ವೈಸ್ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿತ್ಗೊ ಅವರು ಘೋಶಿಸಿದರು. ಅವರ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1939 ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್ 1939 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮಂತ್ರಿಗಳು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಜನರ ಪ್ರಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸದೇ ಎರಡನೇ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದೆ ಎಂಬ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಲುವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವಿರೋಧಿಸಿತು.[೧೮]
1939 ಮತ್ತು 1939 ರಲ್ಲಿ ಚುನಾಯಿತ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಅಸಮಾಧಾನಪಟ್ಟು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್` ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಪಕ್ಷವು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ ಮತ್ತು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಇದ್ದವು. ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು, ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಪಕ್ಷವು ಒಂದು ಛತ್ರಿ (ಆಶ್ರಯಾತ್ಮಕ )ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿತ್ತು. 1939 ರಲ್ಲಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಅವರನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷ, ಕೃಷ್ಕ್ ಪ್ರಜಾ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಕ್ಷ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಹೊರಹಾಕಿದರು.[೨೦]
ಭಾರತದಿಂದ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಜಪಾನಿಗೆ ಹೋದ ಸುಭಾಸ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸರಿಂದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವಾದ “ಆಜಾದ್ ಹಿಂದ್” 1943 ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಜಪಾನ್ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿತ್ತು.[೨೧]
1946 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿದ ಭಾರತೀಯ ಯೋಧರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದರು. 2ನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆ ಯೋಧರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಜಪಾನರಿಗೆ ಸೆರೆಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ನಂತರ ಅವರು ಸುಭಾಸ್ ಅವರು ಸಂಘಟಿಸಿದ ಅಜಾದ್ ಹಿಂದ್ ಫೌಜ್” ಅಥವಾ “ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಆರ್ಮಿ” (ಐಎನ್`ಎ) ಗೆ ಸೇರಿ ಬಿಟ್ರಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದ್ದರು. ಜಪಾನ್ ಸೋತು ಶರಣಾಗತವಾದ ನಂತರ ಸುಭಾಸರು ಮರಣಹೊಂದಿದರು. ಈ ಐಎನ್ಎ (ಅಜಾದ್ ಹಿಂದ್ ಫೌಜ್) ಸೈನಿಕರು ಬ್ರಟಿಷರಿಗೆ ಸೆರೆ ಸಿಕ್ಕಿದರು. ಭಾರತದ ಐಎನ್ಎ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, “ಐಎನ್ಎ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಕಮಿಟಿ” ಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.. ಆ ಕಮಿಟಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು, ಅದು ಆಜಾದ್ ಹಿಂದ್ ಸರ್ಕಾರದ ಸೈನಿಕರ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಕಾನೂನು ತಂಡವನ್ನು ಜೋಡಿಸಿತು. ಭುಲಾಭಾಯಿ ದೇಸಾಯಿ, ಅಸಫ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಕೀಲರು ಈ ತಂಡದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸದಸ್ಯರು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ರಾಯಲ್ ಇಂಡಿಯನ್ ನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದ ನಾವಿಕರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಅವರು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ದಂಗೆಯು ವಿಫಲವಾಯಿತು.[೨೨][೨೩]
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ
1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವಾಯಿತು. 1952 ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಪಕ್ಷವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸನಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಇದು 1977 ರ ವರೆಗೆ ಜನತಾಪಕ್ಷದ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಕೂಟದಿಂದ ಸೋಲಲ್ಪಡುವವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದು 1980 ರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಮರಳಿತು ಮತ್ತು 1989 ರವರೆಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಡುವವರೆಗೆ ಅದು ಆಳಿತು. ನಂತರ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮುಖ್ಯ ಪಕ್ಷವಾಗಿ 1991 ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿತು, ಜೊತೆಗೆ 2004 ಮತ್ತು 2009 ರಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ ರಚಿಸಿಕೊಂಡು ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷವು ಆಡಳಿತ ನೆಡೆಸಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಾಮಾಜಿಕ-ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ-ಎಡಪಂಥೀಯವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಮಾಜವಾದಿ ನೀತಿಯಿಂದ ನಿಯೋ-ಲಿಬರಲ್ (ನವ-ಉದಾರವಾದಿ ನೀತಿಯ) ಆರ್ಥಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು.[೨೪] ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಟಿಯ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (ಬಿಜೆಪಿ), ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಮಾರ್ಕ್ಸಿಸ್ಟ್) (ಸಿಪಿಐಎಂ) ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ದೇಶಂ ಪಕ್ಷ, ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಆಮ್ ಆದ್ಮಿ ಪಾರ್ಟಿ ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪಕ್ಷಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಾಗಿವೆ.[೨೫]
ಪೂರ್ವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರದ ಈ ಪಕ್ಷದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು, ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಂಗಾಳಿ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪೂರ್ವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಬೆಂಬಲ ಬಲವಾಗಿತ್ತು. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ನಂತರ, ಅದು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಆದರೆ 1975 ರಲ್ಲಿ ಸರಕಾರ ಇದನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿತು.[೨೬]
ಸ್ವತಂತ್ಯಾನಂತರ ನೆಹರು ಯುಗ-ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು
1942 ರ ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಚಳುವಳಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಸಕ್ರಿಯಪಾತ್ರ: ವೀಡಿಯೊ ತುಣುಕು
1951 ರಿಂದ 1964 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಮರಣದವರೆಗೂ, ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ಪಕ್ಷದ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. 1951-52, 1957, ಮತ್ತು 1962 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಜಯಗಳಿಸಿತು. ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, “ಆಮದು ಬದಲಿ” ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನೆಹರೂ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ಸರ್ಕಾರಿ-ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯವು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಸಹ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಿಶ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮತ್ತು ಆಧುನೀಕರಣಕ್ಕೆ ಮೂಲಭೂತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಮತ್ತು ಭಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ತಳಹದಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಲದ ಕೊರತೆ ಇತ್ತು. ನೆಹರು ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ-ಉಕ್ಕು, ಕಬ್ಬಿಣ, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್-ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳು ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ನೀತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿತು. ನೆಹರು ಜಾತ್ಯತೀತತೆ, ರಾಜ್ಯ-ಚಾಲಿತ ಕೈಗಾರೀಕರಣದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಮಾಜವಾದಿ ಆರ್ಥಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಅಸಹಜವಾದ ಮತ್ತು ಮುಖಾಮುಖಿ ವಿದೇಶಿ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. [59] ಸಮಾಜವಾದಿ ರಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಅಮೇರಿಕ ಬಣಗಳು ಪರಸ್ರರ ವಿರೋಧಿ ಬಣಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಶತ್ರು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಂತೆ ಯುದ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಲ್ಲಿದ್ದವು ಇದಕ್ಕೆ ಶೀತಲಸಮರ (ಕೋಲ್ಡ್ ವಾರ್ ಎಂದು ಹೆಸರು). ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸಹಾಯ ಅಗತ್ಯ ಇತ್ತು. ಈ ಶೀತಲ ಸಮರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಲಿಪ್ತತೆಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ನೆಹರು ಅವರು ಭಾರತದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮೂಲವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಣಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆದರು.[೨೮]
ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ನೆಹ್ರೂಗೆ ನಾಲ್ಕು ಗೊತ್ತಿರುವ ಹತ್ಯೆ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿವೆ. 1947 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ವಾಯುವ್ಯ ಫ್ರಾಂಟಿಯರ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಅವರ ಜೀವನದ ಮೊದಲ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಎರಡನೆಯದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ 1955 ರಲ್ಲಿ ಚಾಕು-ಚಾಲಿತ ರಿಕ್ಷಾ-ಎಳೆಯುವವನು. 1956 ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಪ್ರಯತ್ನ ಸಂಭವಿಸಿತು. [64] 1961 ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರೈಲ್ವೆ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಒಂದು ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿದ್ದರೂ, ನೆಹರೂ ಅವರ ಸುತ್ತಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭದ್ರತಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಸಂಚಾರವನ್ನು ಮತ್ತು ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡಲಿಲ್ಲ.[೨೯]
1964 ರಲ್ಲಿ, ಮಹಾಪಧಮನಿಯ ಛೇದನದಿಂದ ಆದ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ನೆಹರು ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು, ಪಕ್ಷದ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿದರು. 1964 ರಲ್ಲಿ ನೆಹರು ಸಾವಿನ ನಂತರ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಆಂತರಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಪಕ್ಷದ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಉನ್ನತ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದವು, ಅದು ಪಕ್ಷದೊಳಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು. ಕ್ರಮೇಣ ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೇರಳ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಒರಿಸ್ಸಾ ಜನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಬಂಗ್ಲಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಉತ್ಪಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಾಂತಿ ದಳ ಇತ್ಯಾದಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಹಲವು ಪಕ್ಷಗಳ ರಚನೆಯಾಯಿತು.[೩೦]
ತಮಿಳುನಾಡು ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ ನೆಹರುರವರ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 1963 ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ, ಅವರು ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಮದ್ರಾಸ್ ರಾಜ್ಯದ ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಕಾಮರಾಜ್ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್¸ ಳಗಿನ ಬಲಪಂಥೀಯ ನಾಯಕರ ಗುಂಪು "ಸಿಂಡಿಕೇಟ್" ನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. 1963 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಂಡೋ-ಚೀನಾದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋತ ನಂತರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 1963 ರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಪಕ್ಷವನ್ನು ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಲು ಕಾಮರಾಜ್ ಕಾಮರಾಜ್ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಜಾರಿ ತಂದರು. ಅದು ಎಲ್ಲಾ ಮಂತ್ರಿಗಳೂ ರಾಜಿನಾಮೆಯನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿಗೆ ಅಥವಾ ಮುಖ್ಯ ಮಂತ್ರಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ಪ್ರಧಾನಿಯು ಪಕ್ಷದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಕೆಲವರನ್ನು ನೇಮಿಸಿ, ಉಳಿದವರನ್ನು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆ. ಆರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು (ಸ್ವತಃ ಕಾಮರಾಜ್ ಸೇರಿದಂತೆ) ಮತ್ತು ಆರು ಹಿರಿಯ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಪಕ್ಷದ ಕೆಲಸವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಲು ನೆಹರು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು.[೩೧] 1964 ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನೆಹರೂ ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ, ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿಯವರ ವಿರುದ್ಧ ನೆಹರು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ವಿಜಯವನ್ನು ಪಕ್ಷದ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಬೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಮರಾಜ್ ಖಚಿತ ಪಡಿಸಿದರು. ಆ ನಂತರ ಕಾಮರಾಜ್ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ "ರಾಜ-ನಿರ್ಮಾಪಕ" ಎಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದರು. ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ನೆಹರುರವರ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲದ ಅನೇಕ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು; ಟಿ.ಟಿ.ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿಯನ್ನು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಾಗಿ, ಭಾರತದ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವ ಯಶವಂತ್ರಾವ್ ಚವಾಣ್ ಇದ್ದಂತೆ ಅನೇಕರನ್ನುಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರನ್ನು ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವರಾಗಿ ಸ್ವರಣ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಿದರು. ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ, ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರ ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಗಲ್ಜಾರಿಲಾಲ್ ನಂದಾ ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವರಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದರು.ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ನೆಹರುರವರ ಅಲಿಪ್ತರಾಷ್ಟ್ರ ನೀತಿಯನ್ನು, ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟದೊಂದಿಗೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು. 1962 ರ ಭಾರತ ಚೀನಾ (ಸಿನೋ-ಇಂಡಿಯನ್) ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಸೇನಾ ಸಂಬಂಧಗಳ ರಚನೆಯ ನಂತರ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳ ರಕ್ಷಣಾ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಡೈರಿ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ರಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹಾಲಿನ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸರಬರಾಜು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು- “ಶ್ವೇತ ಕ್ರಾಂತಿ”ಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು.[೩೨].[೩೩]. 1965 ರ ಮದ್ರಾಸ್ ವಿರೋಧಿ ಹಿಂದಿ ಆಂದೋಲನವು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿತು.
1965 ರ ಇಂಡೋ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಯಕರಾದರು. ಅವರ ಘೋಷಣೆ, "ಜೈ ಜವಾನ್ ಜೈ ಕಿಶನ್" ("ಸೈನಿಕನ ಆಶೀರ್ವಾದ, ಕೃಷಿಕನನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸು"), ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. [84] 11 ಜನವರಿ 1966 ರಂದು, ತಾಷ್ಕೆಂಟ್ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದಾಗಿ ತಾಷ್ಕೆಂಟ್ನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು; ಆದರೆ ಅವನ ಸಾವಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳು ನಿಗೂಢವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿವೆ.[೩೪][೩೫]
ಇಂದಿರಾ ಯುಗ (1966-1984)
ಭಾರತದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೀರ್ಘಕಾಲ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಪದವಿ ಪಡೆದ ಏಕೈಕ ಮಹಿಳೆ.
ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು:
* 72 -ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ 1962 & 63 ಪಾಟ್ನಾ
73 - ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1964 ಭುವನೇಶ್ವರ
74 - ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1965 ದುರ್ಗಾಪುರ
75 - ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1966 & 67 ಜೈಪುರ
76 - ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ 1968 ಹೈದರಾಬಾದ್
77 - ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ 1969 ಫರಿದಾಬಾದ್
*78 - ಜಗಜೀವನ್ ರಾಮ್ 1970 & 71 ಬಾಂಬೆ (ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಐ)
79 - ಶಂಕರ್ ದಯಾಳ್ ಶರ್ಮಾ 1972-74 ಕಲ್ಕತ್ತಾ "
80 - ದೇವಕಾಂತ ಬರುವಾ 1975-77 ಚಂಡೀಗಢ "
81- ಕಾ.ಸು. ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದ ರೆಡ್ಡಿ 1977-1978 "
82 - ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ - 1978-83 ದೆಹಲಿ
83 - ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ -1983 ಮತ್ತು 84 ಕಲ್ಕತ್ತಾ
ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣದ ನಂತರ ಪಕ್ಷದ ರಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯು ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಆಡಳಿತವಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಯ ಸಂಗ್ರಹಿಸದರು ಅದರಂತೆ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಆರಿಸಲಾಯಿತುತು. [73] . ಜನವರಿ 19, 1966 ರಂದು ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ ಹೋರಾಟವಿಲ್ಲದೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪರವಾಗಿ ಮತ 355 ರಿಂದ 169 ರವರೆಗೆ. ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಯಾದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜ್ಯದ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದಾಗ, ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಮೇಡೆಮ್ ಸಿರಿಮಾವೊ ಬಂಡಾರನಾಯಿಕೆ ನಂತರ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಹಿಳೆ ದೇಶದ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದರು..
1971-1977ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಆರ್) ಪಕ್ಷದ ಚುನಾವಣಾ ಚಿಹ್ನೆ
ಫೆಬ್ರವರಿ 1967 ರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಆಘಾತಕಾರಿಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಗೆ ಅದು ಶೋಚನೀಯ ಸಮಯವಾಗಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತವು ಶೇ. 40.7 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿತ್ತು. 1962ರಲ್ಲಿದ್ದ. ಶೇ.54 ಮತ 44.7 ರಷ್ಟಕ್ಕಿ ಇಳಿದಿತ್ತು 520 ಸೀಟುಗಳ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು 283 ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಬಹುಮತವು ಸಂಕುಚಿತವಾಗಿ ಕಿರಿದಾಗಿತ್ತು. ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ 44 ಸ್ಥಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರಾ ಪಕ್ಷವು ಎರಡನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತ್ತು. ಅದರ ನಂತರ ಜನಸಂಘ 35 ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರು ಪ್ರತಿ 23 ಸದಸ್ಯರಿದ್ದರು.
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸಮಿತಿಯ ಕಾಮರಾಜ್, ಅತುಲ್ಯ ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಎಸ್. ಕೆ. ಪಾಟೀಲ್ ಮುಂತಾದ ಉನ್ನತ ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ನಾಯಕರು ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೊಸ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿಸಮಿತಿ) ನಾಯಕತ್ವದ ಬಲವು ಕೃವಲ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಮತ್ತು ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪರಿಗೆ ಇಳಿದಿತ್ತು. ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದರು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಸಿ. ಬಿ ಗುಪ್ತಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತಿದ್ದರು.
ಮೋರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿಯವರನ್ನು ಉಪಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಆಹ್ವಾನಿಸಲು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಮನವೊಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪಕ್ಷದ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ಶ್ರೀ ಕಾಮರಾಜ್ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಉಪಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿ ಅವರಿಗೆ ಹಣಕಾಸಿನ ಖಾತೆ ನೀಡಿದರು. 1967 ರ ಚುನಾವಣೆಯು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಿದರೂ, ಅದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸೋತಿದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಬಲಪಂಥೀಯ ಪಕ್ಷವಾಗಿತ್ತು, ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಶೀಲ ನಾಯಕತ್ವವು ಅತ್ಯಂತ ಅಸಹ್ಯ ಸೋಲು ಅನುಭವಿಸಿತು ಎಂದು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿ ಗುರುತಿಸಿದರು. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ “ಸಿಂಡಿಕೇಟ್” ಸ್ವತಃ ಮುರಿದಿತ್ತು. ಅವರಿಗೆ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಶಕ್ತಿಯ ಗೋಚರವಾಯಿತು. ದೇಸಾಯಿ ಅಥವಾ ಕಾಮರಾಜನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸದೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅವರು ತಮ್ಮು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಕೂಟಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ವೈ.ಚವಾಣ್ (ಗೃಹ-ಹೋಮ್), ಜಗಜೀವನ ರಾಮ್ (ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ), ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್ ಅಲಿ ಅಹ್ಮದ್ (ಕೈಗಾರಿಕಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ) ಮತ್ತು ದಿನೇಶ್ ಸಿಂಗ್ (ವಾಣಿಜ್ಯ). ಸಿಂಡಿಕೇಟ್`ನ ಮೆಚ್ಚಿನಖಾತೆಗಳು ಕೈಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟವು.
ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಅಜೇಯನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುವ ಶ್ರೀ.ಕಾಮರಾಜ್ ತಮ್ಮ ತವರು ಮದ್ರಾಸ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲೇ ಸೋಲನ್ನನುಭವಿಸಿದರು. ಸಮಾಜವಾದಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಫೋರಂ ಸದಸ್ಯರು, ಕೆ.ಡಿ ಮಾಲವಿಯಾ ಮತ್ತು ಮೋಹನ್ ಧರಿಯಾ ಅವರು ಮೂಲಭೂತ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು.
ಬಡತನ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ
ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, 1960 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ "ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿಯ" ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕೃಷಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಪಾವತಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಇದನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಸರ್ಕಾರದ ಆದ್ಯತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಬೀಜಗಳೊಂದಿಗೆ, ರಾಜ್ಯ ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳು, ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿ, ನೀರು, ರಸಗೊಬ್ಬರ ಮತ್ತು ರೈತರಿಗೆ ಸಾಲವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರು. ಭಾರತ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. 74 ರಿಂದ 95 ದಶಲಕ್ಷ ಟನ್ಗಳಷ್ಟು ಉತ್ತಮ ಧಾನ್ಯಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸುಧಾರಣೆ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಅರ್ಥ ತಜ್ಞ ಅಶೋಕ ಮೆಹ್ತಾ ಅವರು ಈ ಅವಧಿಯ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ದಿಟ್ಟ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅವರಿಗೆ ಕೀರ್ತಿ (ಕ್ರೆಡಿಟ್) ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ಬರೆದರು.
ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷರ ಆಯ್ಕೆ - ಇಂದಿರಾ ಮೇಲುಗೈ
ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು -(ವರ್ಷ)
ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ 1962 & 63
ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ 1962 & 63
ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1964 -67
ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1964 -67
ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ 1968-69
ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ 1968-69
ಜಗಜೀವನ್ ರಾಮ್ 1970 & 71
ಶಂಕರ್ ದಯಾಳ್ ಶರ್ಮಾ 1972-74
ಶಂಕರ್ ದಯಾಳ್ ಶರ್ಮಾ 1972-74
ಅವರು ಸಿಂಡಿಕೇಟಿನ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಡಾ. ರಾಧಾಕರಷ್ಣರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಒಪ್ಪದೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಡಾ.ಜಕೀರ್ ಹುಸೇನ್‍ರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಿದರು. ಅನುಕೂಲಕರ ಬಹುಮತದೊಂದಿಗೆ ಹುಸೇನ್ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಅಸ್ಸಾಂನ ಬೆಟ್ಟದ ಜನರ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಮೇಘಾಲಯ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಆಸೆ ಪೂರೈಸಿದರು. ನಂತರ ರಚನೆಯಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಮತ್ತು ನಾಗಾಲ್ಯಂಡ್ ನಿಂದ ನಾಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೌಹಾರ್ದ ಸಂಬಂಧಗಳು ಬಂದವು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಿಂಡಿಕೇಟಿನ ವಿರೋಧವು ಅಥವಾ ಸಂಘರ್ಷದ ಕಣಗಳು ಕೆಲವು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರಿಕೃತವಾಗಿದೆ - ಸಿಂಡಿಕೇಟಿಗೆ ಕೇಳದೆ ಮಾಡಿದ ನಿರ್ಣಯಗಳು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣ ಮತ್ತು ರಾಜರ "ರಾಜಧನ" (ಪ್ರಿವ್ವಿ ಪರ್ಸ್) ಕೊಡಿಗೆಯನ್ನು ರದ್ದು ಮಾರಿದ್ದು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಆಡಳತ ಮಂಡಳಿ (ಸಿಂಡಿಕೇಟ್) ಪ್ರಧಾನಿಯವರನ್ನು ತನ್ನ ಹತೋಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಅದನ್ನು ತಮ್ಮದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು.
ಪಕ್ಷ ವಿಭಜನೆಗೆ ನಾಂದಿ
ಮೇ 1969 ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಜಾಕಿರ್ ಹುಸೇನ್ ಅವರ ಮರಣವು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವಿನ ಶಕ್ತಿಯ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮರುಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವರೆಡ್ಡಿಯವನ್ನು ತರುವುದರ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತನ್ನನ್ನು ಪದವಿಯಿಂದ ತೆಗೆಯಲು ಪಿತೂರಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಮನಗಂಡರು. ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಎಡಪಂಥದ ಬೆಂಬಲಿಗರಾದ ವಿ.ವಿ.ಗಿರಿಯವರನ್ನು ರಾಷ್ರಾದ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯು ಅದನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿತು.
ಲೋಕಸಭೆಯ ಸ್ಪೀಕರ್ ಎನ್. ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದೀಯ ಮಂಡಳಿ ಜುಲೈ 12, 1969 ರಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು - ವಿರೋಧ - ನಾಲ್ಕು ಪರಗಳ ಮತಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿತು.
ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದೀಯ ಮಂಡಳಿ ಎನ್.ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಿತು. ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಉಪಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವ ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿಯನ್ನು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮೊದಲ ಪ್ರತೀಕಾರ ನೀಡಿದರು. ಸಿಂಡಿಕೇಟನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿ 1969 ರ ಜುಲೈ 21 ರಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು (ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿಗಳ 56 ಪ್ರತಿಶತ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಕ್ರೆಡಿಟ್ನ 52 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು) ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷರ ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಂಡವು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಸಿಂಡಿಕೇಟಿಗೆ ಇದು ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೊಡೆತವಾಗಿತ್ತು.
ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ರೆಡ್ಡಿಯುವರಿಗೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ಕರೆಕೊಡಲು ಅವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಶಿಸ್ತಿನ “ವಿಟೋ” ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಅದರ ಉಪಯೋಗದ ಬಗೆಗೆ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಅವರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೀತಿ ಅನುಸರಿಸಿ, ಸಂಸದರ ಮನಸ್ಸಾಕ್ಷಿಯಿಂದ ನಿರ್ಧರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ "ಮುಕ್ತ ಮತ" ನೀತಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರು. ರಾಷ್ರಾಧ್ಯಕ್ಕರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗೆ ಮತನೀಡುವಾಗ ಸಂಸದರು - ಶಾಸಕರು “ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಮತ ಮಾಡಬಹುದು” ಎಂದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ವಿ.ವಿ.ಗಿರಿಯವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು. ಇಂದಿರಾಗಾಂದಿ ಅವರಿಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಆಗಸ್ಟ್ 20, 1969 ರಂದು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚುನಾವಣಾ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್‍ನ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿತು. ಇಂದಿರಾ ಬಣ, ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು, ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರು, ಡಿಎಂಕೆ, ಅಕಾಲಿ ದಳ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಬಂಡುಕೋರರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀ. ವಿ.ವಿ.ಗಿರಿ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು
ನವೆಂಬರ್ 12 ರಂದು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಅಧಿಕೃತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವರ್ಕಿಂಗ್ ಕಮಿಟಿಯನ್ನು ಪರ - ವಿರೋಧವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿ, ನಿರೀಕ್ಷೆಯಂತೆ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲು ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿಯಮ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಯಿತು.[೩೬]
ಮುಂದಿನ ದಿನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದೀಯ ಪಕ್ಷದ 427 ಸದಸ್ಯರ ಪೈಕಿ ಹಾಜರಾದ 330 ಸದಸ್ಯರು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಾಯಕತ್ವಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಣವನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದರು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮೂಲ ಪಕ್ಷವು ಕೇವಲ 65 ಸಂಸದರು ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ವಿಭಜನೆಯು ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಿತು. ಆ ಸ್ಥತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು 1971 ರ ಐದನೇ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. 1971 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (O- ಹಿಂದಿನ ಸಿಂಟಿಕೇಟ್ ಬಣ) ಕೇವಲ 10% ರಷ್ಟು ಮತ ಮತ್ತು 16 ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು, ಇಂದಿರಾ ಅವರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ)44% ಮತಗಳು ಮತ್ತು 352 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.
ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಶಬ್ದಕೋಶದಲ್ಲಿ "ಸಮಾಜವಾದ", "ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣ", "ಪ್ರಗತಿಪರ" ಅಂತಹ ಪದಗಳನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಸರ್ಕಾರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ಸಮಾಜದ ಕ್ರೋಢೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು ಅಥವಾ ಆ ಅವರು ಗುರಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು.(ಅಶೊಕ ಮೆಹ್ತಾ)
ಆ ನಂತರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಎರಡು ಪಕ್ಷಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು: ಹಳೆಯದು ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಓ) –(ಆರ್ಗೊನೈಸೇಶನ್) ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ - ಇಂದಿರಾ). ಹೀಗೆ ಪಕ್ಷವು ಎಡ-ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಬಲಪಂಥೀಯವಾಗಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿತ್ತು ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಲು ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಅಜೆಂಡಾವನ್ನು ಬಳಸಲು ಬಯಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಬಲಪಂಥೀಯ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಗಾಗಿ ಕಾಮರಾಜ್ ಮತ್ತು ದೇಸಾಯಿ ನಿಂತಿದ್ದರು.[೩೭]
ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಒ) ಅನ್ನು ಮೊದಲು ಕಾಮರಾಜ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದರು. "ಓ" ಆರ್ಗಾರ್ಗನೈಸೇಷನ್ / ಓಲ್ಡ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ಗೆ ಹಿಂದಿನ ಕಾಂಗ್ರಸ್‍ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. 1977 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸಿನ (ಓ)ಬಣ ಒಟ್ಟು ಮತ ಹಂಚಿಕೆಯು 1971 ರಿಂದ ಅರ್ಧಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರು ಮೂರು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರಸ್- ಐಎನ್ಸಿ (ಓ) ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಲೋಕ ದಳ, ಭಾರತೀಯ ಜನ ಸಂಘ, ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಜನತಾ ಪಕ್ಷವನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಓ) ಮುಖಂಡ ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ 1977 ರಿಂದ 1979 ರವರೆಗೆ ಭಾರತದ ನಾಲ್ಕನೇ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇದು ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಲ್ಲದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಗಿತ್ತು.[೩೮][೩೯][೪೦] ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪನವರು ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದು 1971ರಲ್ಲಿ ಅದರಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಅನಂತರ ಅದರ ಕೋಶಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. 1977ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಇತರ ಕೆಲವು ಪಕ್ಷಗಳೊಡನೆ ಸೇರಿತು, ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಅದರಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಯಿತು.[೪೧]
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ)
ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ನೇತೃತ್ವದ ವಿಭಜಿತ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ "ಐ" ಇಂದಿರಾಗೆ ನಿಂತಿದೆ. ಇದು ಐಎನ್ಸಿ-ಆರ್ (INC (R) R ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ (INC-R stands for Requisition-ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಹೆಸರು) . ಇದು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೊಸ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ 705 ಸದಸ್ಯರ 446 ಸದಸ್ಯರು ಇಂದಿರಾಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಜವಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತು. ಎರಡು ಪಕ್ಷಗಳ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ನಂತರ, ಪಕ್ಷದ ಲಾಂಛನದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ವಿವಾದವೂ ಉಂಟಾಯಿತು. "ಓಲ್ಡ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್" ಒಂದು ನೊಗವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಒಂದು ಜೋಡಿ ಎತ್ತುಗಳ ಪಕ್ಷದ ಮೊದಲ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಇಂದಿರಾ ಅವರ ವಿಭಜನೆಯಾದ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವು ಪಕ್ಷದ ಚುನಾವಣಾ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿ "ಹಾಲು ಹೀರುವ ಕರುವಿನೊಂದಿಗಿನ ಹಸು"ವಿನ ಹೊಸಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಆ ನಂತರ, ಸಂಯುಕ್ತ ವಿಧಾಯಕ್ ದಲಳದ ದಳದ ಬ್ಯಾನರ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ವಿರೋಧವು ರಚನೆಯಾಗಿ ಹಿಂದಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.[೪೨]
ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಣೆ
ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂದಿಯವರು ಬಹುಮತ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಯು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ 1971 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಅವಧಿಗೂ ಮೊದಲು - ಮಧ್ಯಾಂತರ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಆರ್) ಪಕ್ಷವು ಬಡತನವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವಂತಹ ಪ್ರಗತಿಪರ ನೀತಿಗಳ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಭರ್ಜರಿ ಜಯ ಸಾಧಿಸಿತು (ಗರಿಬೀ ಹಟಾವೊ ಘೋಷಣೆ ). 1971 ಚುನಾವಣೆಗಳ ಮೊದಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ –ಐ- (ಆರ್) ಪಕ್ಷದ ಕಾರ್ಯನೀತಿಗಳು ರಾಜ್ಯಗಳ ಮಾಜಿ ರಾಜರಿಗೆ ಪ್ರಿವಿ ಪರ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು, ಮತ್ತು 1969 ರ ಭಾರತದ 14 ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್ಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿತು.[೪೩][೪೪]
ಹೊಸ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಜನಪ್ರಿಯ ಬೆಂಬಲವು 1970 ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. 1975 ರಿಂದ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಸರ್ಕಾರವು ವಿರೋಧಗಳ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ ಮನೋಭಾವ ತೊರಿತು; ಅದರಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಶಾಂತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ದಿ. 12 ಜೂನ್ 1975 ರಂದು, ಅಲಹಾಬಾದಿನ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆಗೆ (ಲೋಕಸಭೆಗೆ) ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಯ್ಕೆಯು ಚುನಾವಣಾ ಅಕ್ರಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರರ್ಥಕವಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ರದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು,[೪೫] ಆದರೆ, ಗಾಂಧಿಯವರು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಬೇಕೆಂಬ ಕರೆಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸರವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಲಯಕ್ಕೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು; ಶಾಂತಿಭಂಗದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ. ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿರೋಧಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಅವರು ಆದೇಶಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ ಭಂಗದ ಅನ್ಯಾಯದ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ ಮತ್ತು ಸರಕಾರವು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್ ಅಲಿ ಅಹ್ಮದ್ ಅವರಿಗೆ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಬೇಕೆಂದು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು, ಸಂವಿಧಾನದ ಆರ್ಟಿಕಲ್ 352 ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇರೆಗೆ ಅವರು 25 ಜೂನ್ 1975 ರಂದು ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದರು.[೪೬]
ಅಲಹಾಬಾದಿನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ - ತೀರ್ಪಿನ ಕಾರಣಗಳು
ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಆಡಳಿತಾರೂಢ ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ರಾಯ್ ಬರೇಲಿಯಿಂದ ಎಂದೂ ಚುನಾವಣೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. 1971 ರಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಅವರ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಅಲ್ಲಿಂದ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು. ರಾಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ಅವರು ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಬಹಳ ದುರ್ಬಲ ಸ್ಪರ್ಧಿ. ಆದರೂ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ ರಾಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ದೊಡ್ಡ ಅಂತರದಿಂದ ಸೋತರು, ಒಟ್ಟು ಮತಗಳ ಪೈಕಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಇಂದಿರಾ ವಿರುದ್ಧ ಮತ ಪಡೆದರು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಮುಕ್ಕಾಲು ಭಾಗದಷ್ಟು ಮತಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪಡೆದರು.
ಆಗ ರಾಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ಸೋಲಿಸುವ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು, ಅವರು ಅಲಹಾಬಾದ್ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಚುನಾವಣಾ ಅಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿದರು. 1971 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋಲಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದುಹೋಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಅಲಹಾಬಾದ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದ ಭಾರತದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ರಾಜಕೀಯ ಪಲ್ಲಟದ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು.
12 ಜೂನ್ 1975 ರಂದು, ಅಲಹಾಬಾದ್ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಜಗ್ಮೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರು ರಾಯ್ ಬರೇಲಿ ಚುನಾವಣಾ ಅಕ್ರಮಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂದಿಯವರ ಚುನಾವಣೆ "ರದ್ದು ಮತ್ತು ನಿರರ್ಥಕ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಚುನಾಯಿತ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಬದಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಸಲುವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ 20 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನೀಡಲಾಯಿತು.
ಗಮನಾರ್ಹವೆಂದರೆ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಲಿನ ಚುನಾವಣಾ ಅಕ್ರಮಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಚುನಾವಣಾ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸೇವಕರ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಅವರು "ಎರಡು ಚಿಕ್ಕದಾದ ಆರೋಪ"ವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಸಿದರು. ಅದು “ಯಶ್ಪಾಲ್ ಕಪೂರ್” ಸರಕಾರಿ ಸೇವಕರಾಗಿದ್ದರು ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಚುನಾವಣಾ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರು ವೇದಿಕೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನೆಡೆಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅವರ ರಾಜೀನಾಮೆ ಇನ್ನೂ ಅವರ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ (ಆದರೆ ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಪರವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪಕ್ಷದ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದಿರಲಿಲ್ಲ.) – ಆದರೂ ಅವರ ಕೆಲಸವೇ ಈ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಉಖ್ಯ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು; ಮತ್ತು ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಒಂದು ವೇದಿಕೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಅವರ ಚುನಾವಣಾ ಭಾಷಣದ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕಾಗಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಬಳಕೆ, ಲಂಚದ ಹೆಚ್ಚು ಗಂಭೀರ ಪಾವತಿಗಳು, ಮತಗಳಿಗಾಗಿ ಅಕ್ರಮ ವಿಜ್ಞಾಪನೆ, ಮತ್ತು ಚುನಾವಣೆಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ದೂರುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಆಧಾರವಿಲ್ಲವೆಂದು ಖುಲಾಸೆಗೊಳಿಸಿದ್ದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ದೋಷಿಯೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದ ಎರಡು ಅಪರಾಧಗಳು (ಪೋಲಿಸ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ) “ಪ್ರಧಾನಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ನಡೆವಳಿಕೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು". "ಸಂಚಾರ ನಿಯಮದ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಂತಹ, ಎಂದರೆ ಸಣ್ಣ ಅಪರಾಧಕ್ಕಾಗಿ ದೇಶದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯನ್ನು ಉಚ್ಚಾಟಿಸಲಾಯಿತು" ಎಂದು ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಈ ತೀರ್ಪಿನ ಬಗೆಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ಕೆಲವೆಡೆ ಟೀಕಿಸಲಾಗಿದೆ.[೪೭]
ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಪೀಲಿನ ನಂತರ ಅದು ಕೇಸಿನ ಅಪರಾದದ ಕುರಿತು ಮನವಿ ಕೇಳುವವರೆಗೂ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅವರ ಮತದಾನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅಮಾನತುಗೊಳಿಸಿತು. ನಂತರ 1975 ರ ನವೆಂಬರ್ 7 ರಂದು, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಅಲಹಾಬಾದ್ ತೀರ್ಪಿನ ಅಪರಾಧ ತೀರ್ಪನ್ನು(ಕನ್ವಿಕ್ಷನ್) ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು.(ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜನಾರಾಯಣ್)[೪೮][೪೯]
೧೯೭೭ ರ ಚುನಾವಣೆ - ಸೋಲು
ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು (ಕನ್ವಿಕ್ಷನ್) ಕುರಿತು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ (ತೀರ್ಪು: 7 ನವೆಂಬರ್ -1975) ಅವರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಎರಡೂ ಆರೋಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು.[೫೦]
ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳುಗಳ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಯ್ಕೆಯಾಗದ ಕಿರಿಯ ಪುತ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಸಂಜಯ್ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಅವನ ನಿಕಟ ಸಹಯೋಗಿಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂತನ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಪ್ರಚಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂತಾನ ಹರಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವರಿದ ಕೆಲವರು ಶೋಷಣೆಗೆ ಗುರಿಯಾದರು.[೫೧] 1977 ರ ಜನವರಿ 23 ರಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಮಾರ್ಚ`ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದ್ದ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಹೊಸ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು.[೫೨]ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 23 ಮಾರ್ಚ್ 1977 ರಂದು ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು.[೫೩] ಆ ತಿಂಗಳ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್(ಐ) ಪಾರ್ಟಿಯು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ 154 ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಜನತಾ ಒಕ್ಕೂಟ 295 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ದೊಡ್ಡ (ಭೂಕುಸಿತ) ಜಯ ಸಾಧಿಸಿತು, ಗಾಂಧಿಯವರು ಅವರ ವಿರೋಧಿ ಜನತಾಪಕ್ಷದ ರಾಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ವಿರುದ್ಧ ರಾಯ್ ಬರೇಲಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. 1978 ರ ಜನವರಿ 2 ರಂದು ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಅಧಿಕೃತ ಹೊಸ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಇಂದಿರಾ ಅವರು ರಚಿಸಿದರು. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಹೊಸ ಪಕ್ಷವು ಅಧಿಕೃತ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷವಾಗಲು ಲೋಕಸಭೆಯ ಸಾಕಷ್ಟು ಸದಸ್ಯರು ಸೇರಿದರು.[೫೪]
1980 ರ ಚುನಾವಣೆ ಮತ್ತೆ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ
ನವೆಂಬರ್ 1978 ರಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಚಿಕಮಗಳೂರು ಉಪಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದು ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಡ.ಬಿ.ಚಂದ್ರೇಗೌಡರು ಅವರಿಗಾಗಿ ಸ್ಥಾನ ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟರು. 1980 ರ ಜನವರಿ ಲೋಕಸಬೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ದೊಡ್ಡ ವಿಜಯದ ನಂತರ, ಅವರು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು.[೫೫] 1984 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ನಿಜವಾದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಘೋಷಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1996 ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ “ ಐ “ ಪದನಾಮವನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.
ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೊಸ ಅವಧಿಗೆ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ಅವರ ಕಿರಿಯ ಪುತ್ರ ಸಂಜಯ್ ಜೂನ್ 1980 ರಲ್ಲಿ ವಿಮಾನ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟರು. ಇದು ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯ ಮಗ ರಾಜೀವ್ ಅವರನ್ನು ಪೈಲಟ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಅವರು ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕ್ರಮೇಣ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಎದುರಾಳಿ ನಾಯಕರು ಇಲ್ಲದ ಹೆಚ್ಚು ನಿರಂಕುಶವಾದಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು, ಮತ್ತು ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದೊಳಗೆ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟರು. ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಕಾಠಿಣ್ಯ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಕೇಂದ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದರು.[೫೬][೫೭]
ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅವಧಿಯು ಪಂಜಾಬ್‍ನಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧತೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು, ಜರ್ನೈಲ್ ಸಿಂಗ್ ಭಿಂದ್ರಾನ್ವಾಲೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಬೆಂಬಲಿಗರಿಂದ ಸಿಖ್ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಗೆ ಬೇಡಿಕೆಗಳು. 1983 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಮೃತಸರದ ಸ್ವರ್ಣಮಂದಿರದಲ್ಲಿ (ಗೋಲ್ಡನ್ ಟೆಂಪಲ್ನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಜೂನ್ 1984 ರಲ್ಲಿ, ಹಲವಾರು ನಿರರ್ಥಕ ಮಾತುಕತೆಗಳ ನಂತರ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಸ್ವರ್ಣ ಮಂದಿರದೊಳಗೆ (ಗೋಲ್ಡನ್ ಟೆಂಪಲ್ಗಿ) ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಬಿಂದ್ರಾನ್ವಾಲೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಶಸ್ತ್ರ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದರು. ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು "ಆಪರೇಷನ್ ಬ್ಲೂ ಸ್ಟಾರ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೫೮]
ಅಕ್ಟೋಬರ್ 31, 1984 ರಂದು, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ಅಂಗರಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು, ಸತ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬೀಂತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಆಪರೇಷನ್ ಬ್ಲೂ ಸ್ಟಾರ್ ನ ಮೇಲೆ ಅವರ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯ ನಿವಾಸದ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸೇವಾ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಗುಂಡುಹಾರಿಸಿ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನಟ ಪೀಟರ್ ಉಸ್ಟಿನೋವ್ ಅವರು ಐರಿಶ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ಗಾಗಿ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆಕೆಯ ಹತ್ಯೆ 1984 ರ ಸಿಖ್ ವಿರೋಧಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 3,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಸತ್ತರು.[೫೯]
ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ರಾವ್ ಯುಗ (1985-1998
ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ, ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿ (1984-1989) ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು
ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು:-
84 ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ (20 ಆಗಸ್ಟ್ 1944 - 21 ಮೇ 1991) 1985-91 ಬಾಂಬೆ
85 ಪಿ. ವಿ. ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ (28 ಜೂನ್ 1921 - 23 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2004) 1992-96 ತಿರುಪತಿ
1984 ರಲ್ಲಿ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪುತ್ರ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ನಾಮಸೂಚಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದರು ಮತ್ತು ಇಂದಿರಾ ಹತ್ಯೆಯ ನಂತರ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದರು. [116] 1984 ಡಿಸೆಂಬರ್`ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ಗೆ ಅಧ್ಭುತ (ಭೂಕುಸಿತ) ಜಯಗಳಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಶಾಸಕಾಂಗದಲ್ಲಿ 415 / 533 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.[೬೦][೬೧] ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಅವರ ಆಡಳಿತ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು.. ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಣಕೀಕರಣವನ್ನು ತರಲು ಕಾರಣರಾದರು[೬೨] ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಹಿಂದುಳಿದವು. ಫಿರಂಗಿ ಹಗರಣಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಸರ್ಕಾರ ಸಿಲುಕಿದ ನಂತರ, ಅವರ ನಾಯಕತ್ವವು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗದಂತಾಯಿತು. ಆದರೆ ನಂತರ ಅದಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಿಲ್ಲವೆಂದು ದೆUಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟು ಕೇಸನ್ನು ವಜಾಮಾಡಿತು.[೬೩] ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಅಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಇತರ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಸಮಾಲೋಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆವಶ್ಯಕ ನಿರ್ಧಾರಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಲಿಲ್ಲ.[೬೪] ಬೊಫೋರ್ಸ್ ಹಗರಣವು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ರಾಜಕಾರಣಿಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹಾನಿಗೊಳಿಸಿತು, ಆದರೆ 2004 ರಲ್ಲಿ ಬೊಫೋರ್ಸ್ ಲಂಚ ಆರೋಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮರಣೋತ್ತರವಾಗಿÁಧಾರವಿಲ್ಲದ ಆರೋಪವೆಂದು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.[೬೫]
ಭಾರತದ ನೆರೆ ರಾಷ್ಟ್ರ ಶ್ರೀಲಂಕಾದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಉಗ್ರರ ಉಪಟಳ ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳ ಸಹಾಯ ಯಾಚಿಸಿದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡಬಾರದೆಂದು ಭಾರತ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಳಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಯ ತಮಿಳು ಟೈಗರ್ ುಗ್ರಗಾಮಿ ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ತಹಬಂದಿಗೆ ತಂದರು. ಅದರಿಂದ ಅವರ ದ್ವೇಶಕ್ಕೆ ಓಲಗಾದರು. ಮೇ 21, 1991 ರಂದು, ತಮಿಳು ಟೈಗರ್ ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮಹಿಳೆ ಯಸೊಂಟದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮರೆಯಾಗಿರುವ ಒಂದು ಬಾಂಬ್`ನಿಂದ ಗಾಂಧಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. 1998 ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬರುವ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಗಳಿಗೆ ಅವರು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು., ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ಪಿತೂರಿಯಲ್ಲಿ 26 ಜನರ ಮೇಲೆ ದೋಷಾರೋಪಣೆ ಮಾಡಿದೆ. ತಮಿಳ್ ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳು ಶ್ರೀಲಂಕಾದಿಂದ ಮತ್ತು ಅವರ ಭಾರತೀಯ ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ಬಂದಿದ್ದ ಸಂಚುಕಾರರು ಗಾಂಧಿಯವರ ವಿರುದ್ಧ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದ್ದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು 1987 ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಲಂಕಾಕ್ಕೆ ತಮಿಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿ ಗೆರಿಲ್ಲಾಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸೈನ್ಯ ಕಳುಹಿಸಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು.[೬೬][೬೭]
ಪಿ. ವಿ. ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ - ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಕ
ಜೂನ್ 1991 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಪಿ.ವಿ.ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ ಅವರು ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಪ್ರಧಾನಿ ಹುದ್ದೆಗೆ ಅವರು ಬಂದಿದ್ದು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ. ಅವರ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ದೇಶ ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು.[೬೮][೬೯] ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ ಹಲವಾರು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಕೈಗಾರಿಕೆ (ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್) ಖಾತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ರಾವ್, ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ “ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್” ಅನ್ನು ವಿಘಟಿಸುವಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರನ್ನು "ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ತಂದೆ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೭೦]
ಭವಿಷ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳಾದ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಮತ್ತು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ರಾವ್ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣಾ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಹಿಂದಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಸಮಾಜವಾದಿ ನೀತಿಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಾವ್ "ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್" ಅನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕಿದ್ದರು. ರಾವ್ ಅವರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ತಮ್ಮ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಾಗಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ನೇಮಕ ಮಾಡಿದರು. ಸಿಂಗ್ ರಾವ್ ಅವರ ಆಜ್ಞೆಯೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತರಲು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪತನವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮಾನಿಟರಿ ಫಂಡ್ (ಐಎಂಎಫ್) ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸಿ, ಭಾರತದ ಜಾಗತೀಕರಣ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತವಾಗಿದ್ದ (ಬಹುಮತದಕೊರತೆಇದ್ದ) ಸರ್ಕಾರದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತಿನ ಮೂಲಕ ಕಠಿಣ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಶಾಸನವನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿ ಮಂಜೂರುಮಾಡಿಸುವ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ರಾವ್‍ವರನ್ನು ಚಾಣಕ್ಯ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[೭೧][೭೨][೭೩]
1996 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಪಕ್ಷದ ಇಮೇಜ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಆರೋಪದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 140 ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಕುಸಿಯಿತು, ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ರಾವ್ ನಂತರ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಪಕ್ಷದ ಮೊದಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರ ನಾಯಕ ಸೀತಾರಾಮ್ ಕೇಸರಿಯವರಿಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಿದರು.[೭೪]
ಸೋನಿಯಾ / ರಾಹುಲ್ ಯುಗ (1998 - ನಂತರ)
1998 ರಿಂದ 2017 ರವರೆಗೆ ಐಎನ್ಸಿ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ- ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ-
ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ:
87 ನೇ - ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ 1998-2017 ಕಲ್ಕತ್ತಾ
88 ನೇ - ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ 2017 - 2019 ದೆಹಲಿ
1998 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 141 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು, ಅಂದಿನವರೆಗೂ ಪಡೆದ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಅದು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಮುಂಬರುವ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರು ಬಾಂಬ್ ಸ್ಪೋಟದಿಂದ ಮಡಿದ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪತ್ನಿಯಾದ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಮೊದಲು ಪಕ್ಷದ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ದೂರವಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕನಾಗಿ ಚುನಾವಣೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಆಕೆಯ ಇಟಲಿಯ ಜನಾಂಗೀಯತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ವಿರೋಧಿಸಿದ ಪಕ್ಷದ ಒಂದು ಭಾಗವು ಪಕ್ಷದಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಶರದ್ ಪವಾರ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು (Nationalist Congress Party-NCP) ರಚಿಸಿತು. ವಿಘಟಿತ ಪಕ್ಷವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಬೇರೆಡೆ ಸೀಮಿತ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಉಳಿದವು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಮುಂದುವರಿಯಿತು. 1998 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 141 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು, ಅಂದಿನವರೆಗೂ ಪಡೆದ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಅದು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಮುಂಬರುವ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರು ಬಾಮಬ್ ಸ್ಪೋಟದಿಂದ ಮಡಿದ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪತ್ನಿಯೆಂದು ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಮೊದಲು ಪಕ್ಷದ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ದೂರವಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕನಾಗಿ ಚುನಾವಣೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಆಕೆಯ ಇಟಲಿಯ ಜನಾಂಗೀಯತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ವಿರೋಧಿಸಿದ ಪಕ್ಷದ ಒಂದು ಭಾಗವು ಪಕ್ಷದಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಶರದ್ ಪವಾರ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು (NCP) ರಚಿಸಿತು. ವಿಘಟಿತ ಪಕ್ಷವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಬೇರೆಡೆ ಸೀಮಿತ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಉಳಿದವು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಮುಂದುವರಿಯಿತು.[೭೫][೭೬]
ಪಕ್ಷದ ಪನಃಚೇತನ - ಪುನಃ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ
ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳ್ಳಲು ಹೋರಾಡಿದರು; ಅವಳ ವಿದೇಶಿ ಜನನದ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಕುಶಾಗ್ರತೆಯ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವರು ನಿರಂತರ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರು. 1999 ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ (ಎನ್ಡಿಎ) ಸರ್ಕಾರವು ನಡೆಸಿದ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಒಟ್ಟು ಲೋಕಸಬೆಯ ಸದಸ್ಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ 114 ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಕುಸಿದವು. ನಂತರ ನಡೆದ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದ ಕಾರಣ ನಾಯಕತ್ವ ರಚನೆಯು ಬದಲಾಗಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಪಕ್ಷದ 1998 ರ ಪಚ್ಮಾರಿ “ಎಕ್ಲಾ ಚಾಲೋ” ನ ಪಕ್ಷವು “ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಹೊಗಿ” (ಒಕ್ಕೂಟ ಬೇಡ) ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಥವಾ "ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಿ" ನೀತಿಯನ್ನು ಕೈಬಿಡಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ಅಂತಹ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇತರರ ಜೊತೆಗಿನ ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು- ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕ ಪಕ್ಷಗಳು. (ಲೈಕ್ ಮೈಂಡ್ಡ್ ಪಾರ್ಟೀಸ್). ಮಧ್ಯದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ವಿವಿಧ ಶಾಸಕಾಂಗ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು; ಒಂದು ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 15 ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಆಳಿತು. 2004 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಎನ್`ಸಿ ಪಿ ಮತ್ತು ದ್ರಾವಿಡ ಮುನ್ನೇತ್ರ ಕಳಗಮ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. "ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾ ಹಾಥ್, ಆಮ್ ಆದ್ಮಿ ಕೆ ಸಾಥ್ ("ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೈ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದೆ")” ಎಂಬ ಘೋಷಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷದ ಅಭಿಯಾನವು ಒತ್ತಿಹೇಳಿತು. , ಎನ್`ಡಿ ಎ ದ "ಭಾರತ ಶೈನಿಂಗ್" ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ (ಯುಪಿಎ) ಹೊಸ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ 222 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು, ಎನ್`ಡಿ ಎ ಅನ್ನು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿತು. ನಂತರ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ದದ ಸದಸ್ಯರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಬಹುಮತವನ್ನು ಪಡೆದು ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಪಕ್ಷದೊಳಗಿಂದ ಬೃಹತ್ ಬೆಂಬಲದ ಮತ್ತು ಒತ್ತಾಯದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯ ಹುದ್ದೆಗೆ ಏರಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು, ಬದಲಾಗಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಉಳಿದರು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿ (ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಡ್ವೈಸರಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್—ಎನ್ಎಸಿ) ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದರು.[೭೭][೭೮][೭೯]
ಸರ್ಕಾರದ ರಚನೆ
(ಹಿಂದಿನ ಸಂಪಾದನೆ)
ಲೋಕ ಸಭೆ ಚುನಾವಣಾ ಫಲಿತಾಂಶ 2004, ಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ
{೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೋಕಸಭೆಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ೨೦೬ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಅದಿಕಾರದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯಿತು.ಡಾ. ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಜವಹಾರ್ ಲಾಲ್ ನೆಹರುರವರ ನಂತರ ಏರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಸತತವಾಗಿ ದೇಶವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಜನಾದೇಶಾ ಪಡೆದ ಏರಡನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಯೆಂಬ ಖ್ಯಾತಿಗೊಳಪಟ್ಟರು. ೨೦೦೪ ರ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮೈತ್ರಿತ್ವ ಬೇರೆ ಪಕ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು ಹಾಗೂ ಎಡಪಂಥೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮೈತ್ರಿಕೂಟ ಪದಚ್ಯುತವಾಯಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ೧೯ ರಾಜಕೀಯಪಕ್ಷಗಳ ಮೈತ್ರಿಕೂಟ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸಿತು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಶ್ಚರ್ಯ ತಂದ ನಡೆಯಲ್ಲಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ ಗಣ್ಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ವಿತ್ತ ಸಚಿವರಾದ ಡಾ. ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸಮಾರಂಭ ಮೇ ೨೨, ೨೦೦೪ ರಂದು ನಡೆಯಿತು.}
ಆಡಳಿತದ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರ ಹಲವಾರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣಾ ಮಸೂದೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು. ಇವು ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಮಸೂದೆ, ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಹೊರಗಿನ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ ಎನ್ಎಸಿ ಮತ್ತು ಎಡಪಂಥೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಂತಹ ಶಾಸನಗಳ ಹಿಂದೆ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಚಾಲನಾ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬಂದವು. ಯು.ಎಸ್. ಎ (ಅಮೇರಿಕ) -ಭಾರತ ಸಿವಿಲ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಒಪ್ಪಂದದ ಬಗ್ಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಎಡಪಂಥೀಯ ಸರ್ಕಾರವು ತನ್ನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ 62 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡರೂ, ಸರ್ಕಾರವು ನಂಬಿಕೆಯ ಮತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ನಡೆದ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 207 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು, 1991 ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ದೊರಕಿದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಾನ ಇದಾಗಿತ್ತು. ಯುಪಿಎ ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ 262 ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದು, ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಸರಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಮೊದಲ ಯುಪಿಎ ಸರಕಾರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ನೀತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿಯ ವಿಭಜನೆಯುನೀತಿಯ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯವೆಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.[೮೦][೮೧]
2014 ರ ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆಗೆ, ದೇಶದ ಹಲವು ಕಠಿಣ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ, ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಲ್ಲಿಯೂ, ಬೆಂಬಲದಲ್ಲೂ ಪಕ್ಷವು ಕಳೆಗುಂದಿತು ಮತ್ತು 2 ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಂ ಪ್ರಕರಣ, ಭಾರತೀಯ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಹಂಚಿಕೆ ಹಗರಣ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಆರೋಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮಾಧಾನ ತಲೆದೋರಿತು. 2014ರ ಸಾರ್ತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೇವಲ 44 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು, ಅದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕೆಟ್ಟ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಪಕ್ಷವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆಯೇ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸಿತು. 2017 ಡಿಸೆಂಬರ್`ನಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಿವೃತ್ತರಾದರು, ಇದು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯ ದಾಖಲೆಯಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು 131 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಪಕ್ಷದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅವರು ಈಗಾಗಲೇ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.ನಂತರ ಅವರ ನಂತರ ಅವರ ಮಗ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು.[೮೨][೮೩]
ಮೋಹನದಾಸ್ ಗಾಂಧಿಯವರು 1921 ರಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಂದು ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. [157] ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು "ವಿಶಾಲ ಚರ್ಚ್" (ಗ್ರಾಮ-ರಾಜ್ಯ-ದೇಶ ಸಂಯೋಜಿತ) ಆಗಿತ್ತು; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜವಾಹರ್ ಲಾಲ್ ನೆಹರೂ 1951,52, 53,54 ರಿಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಅವಧಿಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ನಂತರ ಅವರ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಯು. ಎನ್. ಧೇಬರ್ ಎರಡು ಅವಧಿ, ನುತರ ನೆಹರೂ ಮಗಳು ಇಂದಿರಾ, ಅವರ ನಂತರ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ 1960- 61 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ನಂತರ ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ 1964 ರಲ್ಲಿ ಅದ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಯವರು 1962 & 63 ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ; 1959ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರಾ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ನಂತರ ನಾಲ್ಕುಬಾರಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಯವರು 1960, 1961, 1962, 1963 ಪ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಯಾಗಿದ್ದರು.
ಅವರ ನಂತರ ಕೆ. ಕಾಮರಾಜ್ ಮೂರು ಅವಧಿಗೂ ಅವರ ನಂತರ ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪನವರು 1968, 1969 ರಎರಡು ಅವಧಿಗೂ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದಾಗ ಜಗಜೀವನ್ ರಾಮ್ 2 ಅವಧಿ, ನಂತರ ಶಂಕರ್ ದಯಾಲ್ ಶರ್ಮಾ 1972–74 ರವರೆಗೆ ಮೂರು ಅವಧಿ, ಅವರ ನಂತರ ದೇವಕಾಂತ ಬರುವಾ ಮೂರು ಅವಧಿ, ಆ ನಂತರ ಕಸು ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದ ರೆಡ್ಡಿ 1977ರಿಂದ 1978 ರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಅವಧಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.
ಇಂದಿರಾ ಅವರು 1978 ರಿಂದ 1694 ರ ವರೆಗೆ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ನಂತರ ಮಾತ್ರಾ ಅವರ ಮಗ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಹೊಸಬರಾದರೂ ಪಕ್ಷ ಅವರನ್ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಇಂದಿರಾ ಅವರು ಮಗನನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಬದುಕಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ರಾಜೀವ್ ಗಾಂದಿಯವರ ಹತ್ಯೆಯಾದ ನಂತರ ಪಿ.ವಿ.ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ 1992 ರಿಂದ 1996 ರ ವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು, ಅವರ ನಂತರವೂ ನೆಹರೂ ಕುಟುಂಬದವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪದವಿಗೆ ಬರಲಿಲ್ಲ.
ರಾಜೀವ್ ಪತ್ನಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ದೂರವೇ ಇದ್ದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ಬಹಳ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡಿತ್ತು. ಪಕ್ಷದ ಬಹಳಷ್ಟು ನಾಯಕರು ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಅನುಭವ ಇಲ್ಲದ – ದೇಶ ಭಾಷೆಯಾದ ಹಿಂದಿ ಸರಯಾಗಿ ಬಾರದ, ಆಸಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲದ ಭಾರತೀಯರೇ ಆದರೂ, ಇಟಲಿಸಂಜಾತ ರಾಜೀವ್ ಪತ್ನಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಯವರನ್ನು ಬಲವಂತ ಮಾಡಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಿದರು. ಶರದ್ ಪವಾರ್ ವಿರೋಧಿಸಿ ಪಕ್ಷತೊರೆದು ಬೇರೆ ಪಕ್ಷ ಕಟ್ಟಿದರು. ಸೋನಿಯಾ ಅವರು ಹಿಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸೀತಾರಾಂ ಕೇಸರಿಯವರ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗ ದರ್ಶನ ಕೇಳಿದರು. ಅವರು ಅವರನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಸೋನಿಯಾಗೆ ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದರು. ಅನನುಭವಿಯಾದರೂ, ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕ ಪಕ್ಷಗಳೊಮದಿಗೆ ಒಕ್ಕೂಟ ರಚಿಸಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಯಕ ವಾಜಪೇಯಿಯವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಅನುಭವಿ ಮನಮೋಹನ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಅಥವಾ ಅವರ ಕುಟುಂಬದವರ ತಪ್ಪೇನಿದೆ? 2017 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಜಿನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟಾಗ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಅವರ ಮಗ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆರಿಸಿದರು. ವಿಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬರು ಅದ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಸಣ್ಣ ದನಿಯೂ ಕೇಳಿ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಬಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದವರು ಮಾತ್ರಾ ನೆಹರೂ ಮನೆತನದವರೇ ಅದ್ಯಕ್ಷರಾಗತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ಆಪಾದನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇದ್ದಾರೆ. ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷ ಅವರಿಂದ ಬೆಳೆದು ಹೆಚ್ಚುಕಾಲ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದು ನಿಜ ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷವು ನೆಹರೂ ಅವರ ವಂಶ ಪಾರಂಪರ್ಯವಾಯಿತು ಎಂದು ಆಪಾದನೆ ಇದೆ. ಆದರೆ ಮೇಲಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ಅದು ವಾಸ್ತವ ಅಲ್ಲವೆಂದು ತೋರುವುದು. ಆದರೆ ಅವರ ಕುಟುಂಬದವರಲ್ಲಿ ಐದು ಜನರು ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿರುವುದು ನಿಜ. ಈ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಗಳು ಕಲವೇ ಮನೆತನದ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ನೆಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಅನೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾಪಕ್ಷವೂ ಅದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾಗಿಲ್ಲ.[೮೬][೮೭][೮೮][೮೯]
ಪಕ್ಷದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜನೆ
ಪ್ರಸ್ತುತ,
ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿ (ಎಐಸಿಸಿ)ಸದಸ್ಯರು ವಾರ್ಷಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ; ಪ್ರತಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ -ರಾಜ್ಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿ (ಪಿಸಿಸಿ) ಇದೆ, ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಚಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಪಕ್ಷದ ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಘಟಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸದೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಿಸಿಸಿ ಯು ಇಪ್ಪತ್ತು ಸದಸ್ಯರ ಕಾರ್ಯ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ನೇಮಕಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ರಾಜ್ಯಗಳ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಗಳ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದವರು ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಶಾಸಕಾಂಗ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಾರೆ; ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ. ಪಕ್ಷವು ವಿವಿಧ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದೆ; ಇದು ದಿನನಿತ್ಯದ ಪತ್ರಿಕೆಯಾದ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ರಚನೆಯೊಂದಿಗಿನ ಪಕ್ಷವಾಗಿಯೂ, ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ 1972 ರ ನಂತರ ಯಾವುದೇ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಿಲ್ಲ.[೯೦]
ಎಐಸಿಸಿ ಪಿಸಿಸಿಗಳಿಂದ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಹಿರಿಯ ಪಕ್ಷದ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ಕಚೇರಿ ಧಾರಕರು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿ ಸೇರಿದಂತೆ. ಎಐಸಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 1978 ರಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ: ಪಕ್ಷದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಯಕ, ಸಂಘಟನೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ, ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಮುಖ್ಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಗಳು, ಮುಖ್ಯ ವಕ್ತಾರರು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಯ್ಕ ಇವೆಲ್ಲಾ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿಯ ಆಯ್ಕೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಶಾಸಕರ ಆಯ್ಕೆಯಗುರಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕವಾಗಿ, ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಪಿಸಿಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಎಐಸಿಸಿ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಚುನಾಯಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ಅನೇಕವೇಳೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಸಮಿತಿಯಿಂದ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.[೯೧]
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟರಿ ಪಾರ್ಟಿ (ಸಿಪಿಪಿ) ಲೋಕಸಭೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಚುನಾಯಿತ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಶಾಸಕಾಂಗ ಪಕ್ಷದ (ಸಿಎಲ್`ಪಿ) ಮುಖಂಡರೂ ಸಹ ಇದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಾಸನಸಭೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಸಿಎಲ್`ಪಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಏಕೈಕ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಎಲ್`ಪಿ ನಾಯಕ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ಇತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷದ ಒಕ್ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ (ಎನ್ಎಸ್`ಯು ಐ), ಭಾರತೀಯ ಯುವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ - ಭಾರತೀಯ ಯುವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಮಹಿಳಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಅದರ ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗ, ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸೇವಾ ದಳದ ಸ್ವಯಂಸೇವಾ ಸಂಘಟನೆ ಸೇರಿವೆ.[೯೨][೯೩]
ರಾಜವಂಶವಾದ
ವಂಶ ರಾಜಕಾರಣವು ಭಾರತದ ಅನೇಕ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ರಾಜವಂಶದ ಪಕ್ಷ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಆಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ . 131 ವರ್ಷದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ನೆಹರು-ಗಾಂಧಿ ಕುಟುಂಬದ ಆರು ಸದಸ್ಯರು ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಹೊರಗಿನವರು ಆರು ಜನ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕುಟುಂಬದ ಕಡೆಗೆ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ನೋಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ನಂತರ ಇದು ಗಾಂಧಿಯ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು. ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಅಭಿಮಾನಿ ಜನರು, ಅವರು ಮಾತ್ರಾ ಜನರನ್ನು ಭಾರತಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಿಸಬಲ್ಲರೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. 1978 ರಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಐ) ರಚನೆಯಾದಂದಿನಿಂದ, ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು 1991 ರಿಂದ 1998 ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. 1990 ರ ನಂತರ ಎಲ್ಲ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲೂ ಈ ನೆಡೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ರಾಜಕೇಯ ನೇತಾರರ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರು ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.[೯೪]
ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಘಟಕಗಳು
ಪಿ.ಸಿ.ಸಿ. = ಪ್ರದೇಶ (ರಾಜ್ಯ) ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಕಮಿಟಿ; ಟಿ.ಸಿ.ಸಿ = ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಕಮಿಟಿ.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ: ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘ, ಭಾರತೀಯ ಯುವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಮಹಿಳಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಮತ್ತು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್.
ಆದರ್ಶ - ಧ್ಯೇಯ ಮತ್ತು ನೀತಿಗಳು
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ - ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸಹಿಷ್ಣುತೆ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳಉ, ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಒಂದು ನಾಗರೀಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾ ಪಕ್ಷವಾಗಿದೆ.[೯೫]
ಶೀತಲ ಸಮರದ ಅವಧಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ, ಭಾರತವು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಬಣ(ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಬ್ಲಾಕ್ ) ಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸ್ನೇಹಪರ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ಭಾರತವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಗುರಿಯುಳ್ಳ ಒಂದು ವಿದೇಶಿ ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಬಣಗಳ ಜೊತೆ ಮೈತ್ರಿಕೂಟಗಳನ್ನು ರಚಿಸದಿರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು.[೯೬] 1971 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಅಮೇರಿಕ ಬಣಸೇರಿ, ಅದರ ಬೆಂಬಲವು ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ಬೆದರಿಕೆ ನೀತಿಯು, ಪಕ್ಷವು ಭಾರತವನ್ನು ಸೋವಿಯೆಟ್ ಒಕ್ಕೂಟದೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ದೂಡಿತು. 2004 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ಒಕ್ಕೂಟವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಅದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್`ಗೆ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿತ್ವವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟರು. ಆ ಸಿಂಗ್ ನೇತೃತ್ವದ "ಯುಪಿಎ - ಐ" ಸರ್ಕಾರ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಸನ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು, ಉದಾ: ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್, ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಜನಪರಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಿತು.[೯೭]
ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿ
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಎರಡು ಅವಧಿಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ಮೊದಲ ಅವಧಿಯು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಿಂದ 1947, 1991 ರವರೆಗೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತ ಅನೇಕ ವಲಯಗಲ್ಲಿ, ಆಹಾರ ಉತ್ಪಾದನೆಯೂ ಸೇರಿ ಕೊರತೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಕೊರತೆ ಇತ್ತು. ಆಗ ನೆಹರೂ ನಾಯಕತ್ವದ ಪಕ್ಷ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತರ ಒತ್ತು ನೀಡಿತು.
1991 ರಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣದೊಂದಿಗೆ ಎರಡನೆಯ ಅವಧಿ ಆರಂಭವಾಯಿತುದಿದರಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ವಲಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶೀಬಂಡವಾಳಹೂಡಿಕೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿತು. ಮೊದಲ ಅವಧಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ “ಆಮದು ಬದಲಿ ಕೈಗಾರೀಕರಣ”ದ (ಬಂಡವಾಳ ಅಮದು ಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ- ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ರಫ್ತು ಯೋಜನೆಇರತಕ್ಕದ್ದು) ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ-ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯವು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸಹ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಿಶ್ರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿತು. ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮತ್ತು ಆಧುನೀಕರಣಕ್ಕೆ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಭಾರೀ ಉದ್ಯಮದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಸಾರ್ವಜನಿಕ-ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ-ಉಕ್ಕು, ಕಬ್ಬಿಣ, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು, ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ-ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳು ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ನೀತಿಯೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳದ ಕೊರತೆ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಇದು ಅನಗತ್ಯ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ಬಂಡವಾಳ ನಷ್ಟವಾಗದ ರಕ್ಷಣಾನೀತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತು ಈ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್, ಅಥವಾ ಪರ್ಮಿಟ್ ರಾಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು, ಇದು 1947 ಮತ್ತು 1990 ರ ನಡುವೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಲಾಯಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ಪರವಾನಗಿಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಜೊತೆಗಿನ ನಿಧಾನಗತಿ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿಕೆ(ಕೆಂಪು ಟೇಪ್) ಆಗಿತ್ತು.[೯೮][೯೯]
ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್
ನೆಹರು ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಯೋಜನಾಬದ್ಧ (ಯೋಜಿತ) ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಬೇಕೆಂಬ ಆಶಯದಿಂದಾಗಿ. ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಆಯ್ದ ಕೆಲವು ನಿಯಮಿತ ಪರವಾನಗಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮೊದಲು 80 ಸರ್ಕಾರಿ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಅನುಮತಿ ನೀಡಲು ಒಪ್ಪಗೆಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು; ಮತ್ತು, ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ನೀತಿಯಿಂದ, ಸರ್ಕಾರ (ಅನಗತ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿನ) ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. (ಟಿಪ್ಪಣಿ:ಉದಾಹರಣೆಗೆ ೨೦೧೪ -೧೫ ರಿಂದ ಸಕ್ಕರೆ ಉತ್ಪಾದನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಮಾರಾಟವಾದೆ ಸಕ್ಕರೆ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಬ್ಬಿನ ಬೆಳೆಗಾರರಿಗೆ ಅವರಿಂದ ಕೊಂಡ ಕಬ್ಬಿನ ಬೆಲೆಯ ಹಣವನ್ನು ಹತ್ತಿಪ್ಪತ್ತು ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ಪಾವತಿಸದೆ ಬಾಕಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕಲವರು ಹಣದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಕ್ಕರ ಬೆಲೆ ಇಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಕೊಳ್ಳುವವರಿಲ್ಲದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉಂಟಾಗಿದೆ.) ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿಯು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಉಕ್ಕು ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಮತ್ತು ತೈಲ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಂಡವು. ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಸಣ್ಣ ಹಂತಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.[೧೦೦]
ಉದಾರ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿ - ಪಿ.ವಿ.ನರಸಿಂಹ ರಾವ್
1991 ರಲ್ಲಿ, ಪಿ.ವಿ.ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ ನೇತೃತ್ವದ ಹೊಸ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್-ಪಕ್ಷ ಸರ್ಕಾರವು 1991 ರ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು. [130] [177] ಈ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವಲ್ಲಿ, ಬಂಡವಾಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡುವುದು ಆಗಿತ್ತು, ಸ್ವದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸುವುದು. ರಾವ್ ಸರಕಾರದ ಗುರಿಗಳು ಹಣಕಾಸಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುವುದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯವನ್ನು ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು. ಬಾಹ್ಯ ಸಾಲಗಳನ್ನು ಸ್ಥಿರೀಕರಿಸುವಾಗ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಭಾರತವನ್ನು ತೆರೆಯಲು ವಾಣಿಜ್ಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆಯ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತರಲಾಯಿತು. ರಾವ್ ಅವರು ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ರಿಸರ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್`ನ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಸಿಂಗ್, ಈ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು.
2004 ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಯುಪಿಎ ಸರಕಾರದ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಯುಪಿಎ 2009 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಸಿಂಗ್ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರವು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು. [178 -ಇಂ.] ಇದು ತಮ್ಮ ಸಾಲದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ ರೈತರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. [179 -ಇಂ.] 2005 ರಲ್ಲಿ, ಸರಕಾರದ ತೆರಿಗೆ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿತು. 2008 ರ ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಭಾರತವು ತನ್ನ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [180 -ಇಂ.] [181 -ಇಂ.] ವಾಜಪೇಯಿ ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಆಧುನೀಕರಣದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾದ ಸುವರ್ಣ ಚತುಷ್ಪಥವನ್ನು ಸಿಂಗ್ ಸರ್ಕಾರವು ಮುಂದುವರಿಸಿತು. [182-ಇಂ.]
ಪ್ರಸ್ತುತ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಂದು ಮಿಶ್ರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುತ್ತದೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ವಲಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಎರಡೂ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಯೋಜಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಮದು ಪರ್ಯಾಯ ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ-ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿದೇಶಿ ಆಮದುಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದು. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವೇಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಭಾರತೀಯ ಅರ್ಥವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಉದಾರೀಕರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಂಬುತ್ತದೆ.
ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ
2005 ರಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದು ಸುಮಾರು 500,000 ಸಮುದಾಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು. ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜೆಫ್ರಿ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಇದನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ್ದಾನೆ.[೧೦೧] 2006 ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ (ಎಐಐಎಂಎಸ್), ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ (ಐಐಟಿ), ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ (ಐಐಎಂ) ಮತ್ತು ಇತರ ಕೇಂದ್ರ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ 27% ಸೀಟುಗಳನ್ನು ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಕಾಯ್ದಿರಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಅದು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು., 2006 ರ ಭಾರತೀಯ ಮೀಸಲಾತಿ ವಿರೋಧಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸಿಂಗ್ ಸರಕಾರ ಸರ್ವ ಶಿಕ್ಷಾ ಅಭಿಯಾನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು, ಮಧ್ಯಮ ದಿನದ ಶಾಲಾ ಊಟಗಳ ಪರಿಚಯ introduction ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನಕ್ಷರತೆಗೆ ಹೋರಾಡಲು ಹೊಸ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ, ಗುಜರಾತ್, ಒರಿಸ್ಸಾ, ಪಂಜಾಬ್, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮನ್ಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿತ್ವದಲ್ಲಿ, ಎಂಟು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು.[೧೦೨][೧೦೩][೧೦೪][೧೦೫]
ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳು
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು (ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ) ಕಾಯಿದೆ (ಯುಎಪಿಎ) ಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.[೧೦೬] ನವೆಂಬರ್ 2008 ರ ಮುಂಬೈ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ದಾಳಿಯ ನಂತರ ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರವು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಗತ್ಯತೆಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಐಎ) ಅನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿತ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು 2009 ರ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.[೧೦೭][೧೦೮]
ಕಾಂಗ್ರಸ್ ಪಕ್ಷದ ವಿದೇಶೀ ನೀತಿ
ಶ್ವೇತಭವನದಲ್ಲಿ (ವೈಟ್ ಹೌಸ್` ನಲ್ಲಿ) ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಬರಾಕ್ ಒಬಾಮಾ ಜೊತೆ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್
ಪಿ.ವಿ. ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿಯನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಂದುವರಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಾಯಕರು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಭೇಟಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.[೧೦೯] ಸಮಾಲೋಚನೆಯ ಮೂಲಕ ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೀನಾದೊಂದಿಗಿನ ಗಡಿ ವಿವಾದವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲು ಪಕ್ಷವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ.[೧೧೦] ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳು ಕೂಡ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ಗೆ ಒಂದು ಕಳವಳವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು.[೧೧೧] ಆಗಸ್ಟ್ 2008 ರಲ್ಲಿ ಆಫಘನ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಮೀದ್ ಕರ್ಜೈ ಅವರು ನವದೆಹಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ, ಮನ್ಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಶಾಲೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯಗಳು, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಸಹಾಯ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಅನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದರು. ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನೆರವು ನೀಡುವ ದಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಒಂದು ದಾನಿಯಾಗಿದೆ.[೧೧೨]
2004 ಮತ್ತು 2014 ರ ನಡುವೆ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿತು. ಭಾರತ-ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಾಗರಿಕ ಪರಮಾಣು ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಲು ಜುಲೈ 2005 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಯುಎಸ್ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಮಾರ್ಚ್ 2006 ರಲ್ಲಿ ಯುಎಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಜಾರ್ಜ್ ಡಬ್ಲು. ಬುಷ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು; ಈ ಭೇಟಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅದರ ಪರಮಾಣು ಒಪ್ಪಂದವು ಭಾರತದ ಪರಮಾಣು ಇಂಧನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನೀಡುವ ತನ್ನ ನಾಗರಿಕ ಪರಮಾಣು ರಿಯಾಕ್ಟರುಗಳ ಎಐಇಎ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ನೀಡಿದೆ. ಎಐಇಎ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಸಪ್ಲೈಯರ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನಿಂದ ಅನುಮೋದನೆಯ ನಂತರ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಸಮಾಲೋಚನೆಯ ನಂತರ, ಈ ಒಪ್ಪಂದವು 10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2008 ರಂದು ಸಹಿ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು.[೧೧೩]
ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೌಹಾರ್ದ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ನೀತಿಯು ಭಾಗವಾಗಿದೆ.[೧೧೪] ಏಪ್ರಿಲ್ 2006 ರಲ್ಲಿ, ಹೊಸದಿಲ್ಲಿ 15 ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಾಯಕರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಭಾರತ-ಆಫ್ರಿಕಾ ಶೃಂಗಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತು.[೧೧೫] ಇತರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬ್ರೆಜಿಲ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಕೂಡ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್`ನ ನೀತಿ ನಿಲುಮೆಯಾಗಿದೆ.[೧೧೬]
ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2019 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯು ಏಪ್ರಿಲ್ 11 ರಿಂದ 19 ಮೇ 2019 ವರೆಗೆ ಏಳು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ನೆಡೆದು 17 ನೇ ಲೋಕಸಭೆಯ ರಚನೆ ಯಾಯಿತು. ಮತಗಳ ಎಣಿಕೆಯು ಮೇ 23 ರಂದು ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಅದೇ ದಿನ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು 52 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಗತಿಪರ ಒಕ್ಕೂಟ 95 ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು.[೧೧೭]
2019 ರ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೀನಾಯ ಸೋಲುಂಡ ಬಳಿಕ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.[೧೧೮]
ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಳಪೆ ಸಾಧನೆ ತೋರಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ವರ್ಷದ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ ನೈತಿಕ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತು ಈ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಖಾಲಿ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ. 11.08.19 ರಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿ (ಸಿಡಬ್ಲ್ಯುಸಿ) ಶನಿವಾರ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಹಂಗಾಮಿ ಪಕ್ಷದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಯುಪಿಎ ಗೌರವಾಧ್ಯಕ್ಷೆ/ಛೇರ್ಮನ, ಸಹ ಆಗಿರುವ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಅವರ ಪುತ್ರ ರಾಹುಲ್ 2017 ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರೆಗೂ 19 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ್ದರು.
ಸಿಡಬ್ಲ್ಯುಸಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುವಂತೆ ರಾಹುಲ್ ಅವರನ್ನು ಸರ್ವಾನುಮತದಿಂದ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ವಿನಂತಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ನಿಯಮಿತ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಯುವವರೆಗೂ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಮಧ್ಯಂತರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಿಡಬ್ಲ್ಯೂಸಿ ಸರ್ವಾನುಮತದಿಂದ ತೀರ್ಮಾನಿಸಿತು. ಶ್ರೀಮತಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.[೧೧೯]
ಪಕ್ಷದ ಪುನರ್ ಸಂಘಟನೆಯ ಪ್ರಯತ್ನ
ಕರೋನವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗ ಹರಡಿದ ನಂತರ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹಂಗಾಮಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು, ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಂಧಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದ ಪಕ್ಷದ ಮುಖಂಡರನ್ನು 10 ಜನಪಥದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ನಾಲ್ಕು ಗಂಟೆಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಸಭೆ ನಡೆಯಿತು. ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ, ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಗಾಂಧಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದರು.
2020, 23 ಆಗಸ್ಟ್‍ನಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರು ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಗೆ "ಪೂರ್ಣ ಸಮಯ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ನಾಯಕತ್ವ" ಕ್ಕೆ ಪತ್ರ ಬರೆದರು. ಅವರು ಗುಲಾಮ್ ನಬಿ ಆಜಾದ್, ಆನಂದ್ ಶರ್ಮಾ, ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್, ಮನೀಶ್ ತಿವಾರಿ, ಶಶಿ ತರೂರ್, ವಿವೇಕ್ ತಂಖಾ, ಮುಕುಲ್ ವಾಸ್ನಿಕ್, ಜಿತಿನ್ ಪ್ರಸಾದ, ಭೂಪಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಹೂಡಾ, ರಾಜೇಂದರ್ ಕೌರ್ ಭಟ್ಟಲ್, ಎಂ ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯಿಲಿ, ಪೃಥ್‌ಜೈಜ್ ಚೌಧರಿ, ಮಿಲಿಂದ್ ದಿಯೋರಾ, ರಾಜ್ ಬಬ್ಬರ್, ಅರವಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಲವ್ಲಿ, ಕೌಲ್ ಸಿಂಗ್ ಠಾಕೂರ್, ಅಖಿಲೇಶ್ ಪ್ರಸಾದ್ ಸಿಂಗ್, ಕುಲದೀಪ್ ಶರ್ಮಾ, ಯೋಗಾನಂದ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, ಸಂದೀಪ್ ದೀಕ್ಷಿತ್. ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವದ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ನಿರಾಶೆಗೊಂದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪತ್ರವು ಸೂಚಿಸಿತ್ತು.
ಬಿಹಾರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಳಪೆ ಸಾಧನೆಯ ನಂತರ ತಲ್ಲಣಗೊಂಡ ನಾಯಕರ ಅಸಮಾಧಾನವು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿತು. ನಾಯಕರ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಹಾಜರಿಯ ಸಭೆ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸಭೆ ನೆಡೆದಿದ್ದು, ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ನೆಡೆಯಲಿದೆ ಎಂಬ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿದೆ.[೧೨೦]
ವಿಚಾರ ಮಂಥನ:ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಮೊದಲ ಅಂಶ ‘ನಿರಾಕರಣೆ’. ಎರಡನೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ, ನಾಯಕ ಇಲ್ಲದಿರುವುದೊಂದೇ ಅಲ್ಲ. ಪಕ್ಷದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಹೇಳುವವರು ಇಲ್ಲ. ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ವರ್ಚಸ್ಸು ಇರುವ ನಾಯಕ, ಇನ್ನೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಮೂಡಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂಬುದು ನಿಜ. ನಮಗೆಲ್ಲ ಗೊತ್ತಿರುವಂತೆ ಅವರು ಉತ್ತಮ ವಾಗ್ಮಿಯೂ ಹೌದು. ಆದರೆ, ಅವರ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೌಶಲ ಇರುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗೌಣವಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ. ಅಂದರೆ, ಮೋದಿ ಅವರು ಭಾರತದ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ತೀರಾ ಸರಳವಾದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ‘ದುರ್ಬಲ ಹಾಗೂ ಹೇಡಿ ನಾಯಕತ್ವದಿಂದಾಗಿ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ನಾನು ಅದನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸುವೆ’ ಎಂದು ಮೋದಿ ಹೇಳಬಲ್ಲರು.ಆಕಾರ್‌ ಪಟೇಲ್;ಕಾಂಗ್ರೆಸ್: ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರಲು ಕಾರಣ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ...(ಮುಳುಗುವುದು);27 Mar, 2017Archived 2017-03-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
↑"Indian National Congress, Political Party, India". Encyclopaedia Britannica.
↑The Handbook of Election News Coverage Around the World, Routledge
↑Jigyasu Intoday (2017-12-28). "On this day in 1885, Indian National Congress was formed: 12 facts about one of the oldest political parties of the country - Education Today News". Indiatoday
↑"The long march to freedom - IN SCHOOL". The Hindu. 2016
↑Sitaramayya, B. Pattabhi. 1935. The History of the Indian National Congress. Working Committee of the Congress.
↑Richard Sisson; Stanley A. Wolpert (1988). Congress and Indian Nationalism: The Pre-independence Phase. University of California Press.
↑Sanghvi, Vijay (2006). The Congress, Indira to Sonia Gandh. New Delhi: Kalpaz Publications. p. 77
↑R. D. Pradhan; Madhav Godbole (1 January 1999). Debacle to Revival: Y. B. Chavan as Defence Minister, 1962–65. Orient Blackswan. p. 17.
↑Arvind Panagariya Professor of Economics and Jagdish Bhagwati Professor of Indian Political Economy Columbia University School of International & Public Affairs (1 February 2008).
↑India: The Emerging Giant: The Emerging Giant. Oxford University Press. p. 27.
↑"General Elections, India, 1971: Statistical report" (PDF). eci.nic.in. Election Commission of India. Archived from the original (PDF) on 18 July 2014.
↑"Sonia Gandhi's Legacy: She Reinvented Herself to Fight Off Challenges but also Had Her Share of Failures". India Today. Retrieved 2 March 2018.
↑Naqshbandi, Aurangzeb (4 March 2018). "Sonia Gandhi's 19 years as Congress president: From husband death to son Rahul's elevation". Hindustan Times. Retrieved 16 December 2017.
↑Chandra, Rina (14 April 2009). "Sonia Gandhi keeps Congress hopes alive in India polls". Reuters. Retrieved 19 December 2017.
↑Adam Ziegfeld (28 April 2016). Kanchan Chandra, ed. Democratic Dynasties: State, Party and Family in Contemporary Indian Politics. Cambridge University Press. p. 105.
↑N. S. Gehlot (1991). The Congress Party in India: Policies, Culture, Performance. Deep & Deep Publications. p. 177.
↑"The Unlawful Activities (Prevention)" (PDF). www.nic.in. National Informatics Centre.
↑TNN (16 December 2008). "Finally, govt clears central terror agency, tougher laws". Articles.timesofindia.indiatimes.com. Retrieved 28 September 2013.
↑]K, Watfa, Mohamed (2011). E-Healthcare Systems and Wireless Communications: Current and Future Challenges: Current and Future Challenges. IGI Global. p. 190.
↑Position of negotiation". Firstpost. Firstpost staff. Network 18. 9 January 2013.
↑Indian Prime Minister Manmohan Singh visits Beijing". China Briefing. Business Intelligence. Dezan Shira & Associates. 14 January 2008
↑Bajoria, Jayshree (23 October 2008). "India-Afghanistan Relations".
↑"BBC NEWS - South Asia - India announces more Afghan aid"
↑Haass, Richard N. (23 November 2009). "A Conversation with Prime Minister Dr. Manmohan Singh". cfr.org. Council on Foreign Relations. Archived from the original on 19 August 2014. Retrieved 18 August 2014. ಇರಾನ್ ಜೊತೆಗಿನ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿವೆ, ಮತ್ತು ಇರಾನ್-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ-ಭಾರತ ಅನಿಲ ಪೈಪ್ಲೈನ್ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತುಕತೆಯಿದೆ.
↑Several African leaders to attend Africa-India summit, AU says". African Press International. 28 March 2008. Retrieved 11 December 2008.
↑"India-South Africa relations" (PDF). mea.gov.in. Ministry of External Affairs, Government of India. Retrieved 18 September 2014.
9. ದಾದಾಭಾಯಿನವರೋಜಿ- 1892ಅಲಹಾಬಾದ್
10. ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ವೆಬ್ – 1894- ಮದ್ರಾಸ್
12.ರಹಮತುಲ್ಲಾ ಎಮ್.ಸಹಾನಿ -1896-ಕಲ್ಕತ್ತಾ![13.ಸಿ.ಶಂಕರನಾಯರ್.-1897- ಅಮರಾವತಿ]]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/SirChetturSankaranNair.jpg/90px-SirChetturSankaranNair.jpg)
13.ಸಿ.ಶಂಕರನಾಯರ್.-1897- ಅಮರಾವತಿ]]
![13.ಸಿ.ಶಂಕರನಾಯರ್.-1897- ಅಮರಾವತಿ]]](/wiki/%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0:SirChetturSankaranNair.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
