ಲಿಲಿಯಮ್ ಮ್ಯಾಕ್ಲಿನಿಯೇ

ಲಿಲಿಯಮ್ ಮ್ಯಾಕ್ಲಿನಿಯೇ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಶಿರುಯಿ ಕಶೋಂಗ್ ಟಿಮ್ರಾವೊನ್ ಅಥವಾ ಶಿರುಯಿ ಲಿಲಿಯು, ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಉಖ್ರುಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿರುಯಿ ಬೆಟ್ಟ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುವ ಅಪರೂಪದ ಭಾರತೀಯ ಜಾತಿಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ೧,೭೩೦– ೨, ೫೯೦ ಮೀಟರ್ (೫,೬೮೦– ೮,೫೦೦ ಅಡಿ) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮಯನ್ಮಾರ್, ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಶಿರುಯಿ ಗ್ರಾಮ, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಚೊಯಿತಾರ್ ಗ್ರಾಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸಿಹೈ ಗ್ರಾಮದ ಗಡಿಯ ಬಳಿ ಇದೆ.

ಲಿಲಿಯಮ್ ಮ್ಯಾಕ್ಲಿನಿಯೇ

ನೆರಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಈ ಲಿಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯವು, ತಿಳಿ ನೀಲಿ ಹಾಗೂ ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ ದಳಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಕದ ಮೂಲಕ ವೀಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಇದು ಏಳು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಾದ ಜೂನ್ ಮತ್ತು ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಹೂಬಿಡುತ್ತವೆ. ಅವು ಕಾಲೋಚಿತ ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೇ- ಜೂನ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಅರಳಿದಾಗ ಅವು ಬಹು ಉತ್ತಮವಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ವಿವರಣೆ

ಹೂವು

ಇದರ ಹೂವುಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೇ ೧೫ ರಿಂದ ಜೂನ್ ೫ ರವರೆಗೆ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅರಳುತ್ತವೆ. ಸಸ್ಯದ ಎತ್ತರವು ೧- ೩ ಫೀಟ್(೦.೩೦- ೦.೯೧ ಮೀ) ಆಗಿದ್ದು, ಪ್ರತಿ ಗಿಡವು ಒಂದರಿಂದ ಏಳು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಸುಕಾದ ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ ದಳಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಆದರೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಕದ ಮೂಲಕ ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಏಳು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಅವು ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಂತವಾಗಿದ್ದು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಸುಕಾದ ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಹೊರಭಾಗವು ಕೆಂಪು- ನೇರಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ಕಹಳೆ ಆಕಾರದ ಹೂವಾಗಿದ್ದು, ಅವು ಕೆಳಮುಖವಾಗಿ ನೇತಾಡುತ್ತವೆ.

ಕೃಷಿ

ಹೂವುಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದು. ಅವು ತೇವಾಂಶದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಹ್ಯೂಮಸ್ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಸಿಗೆಯ ನೇರ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಬಲ್ಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಜಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದು. ಬೀಜಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು ೫ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ ಆಳದ ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರದಿಂದ ಮುಚ್ಚಬೇಕು ಮತ್ತು ತಂಪಾದ, ಆದರೆ ಉತ್ತಮ ಬೆಳಕಿನ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರಬೇಕು. ಕೃತಕ ಶಾಖವು ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತಣ್ಣಗಾದ ಅಥವಾ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದ ನಂತರ ಮಾತ್ರ ಅವು ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣ ಮಡಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಹೊರಗೆ ನೆಡಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಸಸ್ಯವು ಇರುವ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಉಖ್ರುಲ್, ಆರ್ದ್ರ ಬೇಸಿಗೆ ಮತ್ತು ತಂಪಾದ, ಶುಷ್ಕ ಚಳಿಗಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಬೀಜ ಪ್ರಸರಣ

ಈ ಸಸ್ಯದ ಬೀಜ ಪ್ರಸರಣ ಹಂತವು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ:

• ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಯ ಮಾಗಿದ ಹಣ್ಣಿನ ಕ್ಯಾಪ್ಸೂಲ್ಗಳಿಂದ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕು.
• ಯಾವುದೇ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ತಿರುಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಬೇಕು.
• ಪಾಚಿ, ಪರ್ಲೈಟ್ ಮತ್ತು ಮರಳಿನ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಣಗಿದ ಮಡಕೆ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ತಯಾರಿಸಬೇಕು.
• ಮಡಕೆ ಮಿಶ್ರಣದ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತನೆ ಮಾಡಿ ನಂತರ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಒತ್ತಬೇಕು.
• ಮಡಕೆಗಳನ್ನು ನೇರ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ದೂರವಿರುವ, ತಂಪಾದ ಮತ್ತು ನೆರಳಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಬೇಕು.
• ಮಣ್ಣನ್ನು ಮಂಜುಗಡ್ಡೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಲಘು ನೀರುಣಿಸುವ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಥಿರವಾದ ತೇವಾಂಶವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
• ಇದು ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯಲು ಹಲವಾರು ವಾರಗಳಿಂದ ತಿಂಗಳುಗಳ ಸಮಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ಈ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆದ ಸಸಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿರುತ್ತವೆ.
• ಮೊಳಕೆ ಸಸಿಗಳು ಕೆಲವು ನೈಜ ಎಲೆಗಳ ಸೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವುಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಣಗಿದ ಮಣ್ಣಿನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಡಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ

ಪಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಿ ಮಾಡಬಹುದು.

ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲು ಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯಗಳು

ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು

ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಆದರೆ ಪರೋಕ್ಷ(ನೇರವಲ್ಲದ) ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕನ್ನು ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಅವು ಭಾಗಶಃ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಫಿಲ್ಟರ್ ಮಾಡಿದ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ನೇರವಾದ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹಾನಿಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ್ದರಿಂದ, ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಯನ್ನು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಹಾಗೂ ನೇರ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿಗೆ ಒಡ್ಡುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.

ಮಣ್ಣು

ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಣಗುವ, ಫಲವತ್ತಾದ ಮಣ್ಣನ್ನು ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಸಾವಯವ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ತೇವಾಂಶ ಧಾರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಣ್ಣಿನ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. ಜೊತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನೀರನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕು. ಸ್ವಲ್ಪ ಆಮ್ಲೀಯದಿಂದ ತಟಸ್ಥ ಮಣ್ಣಿನ pH (ಸುಮಾರು ೬.೦ ರಿಂದ ೭.೦) ಲಿಲ್ಲಿಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.

ನೀರು

ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಗೆ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ತೇವಾಂಶದ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನೀರು ತುಂಬಿದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಇದು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಮಣ್ಣನ್ನು ಸಮವಾಗಿ ತೇವವಾಗಿರಿಸಬೇಕು ಆದರೆ ನೀರಿನಿಂದ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ತುಂಬಿಸಿಡಬಾರದು. ಈ ಸಸ್ಯಕ್ಕೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ನೀರುಣಿಸುವುದು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ನೀರಿನ ನಡುವೆ ಮಣ್ಣು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಣಗಲು ಬಿಡುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.

ತಾಪಮಾನ

ಈ ಸಸ್ಯವು ಮಣಿಪುರದ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತಂಪಾದ, ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಇತರ ಲಿಲ್ಲಿ ಹೂವುಗಳಿಗಿಂತ ತಂಪಾದ ತಾಪಮಾನವನ್ನು ಬಯಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಸುಮಾರು ೧೦° ನಿಂದ ೨೫°C ತಾಪಮಾನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಇದು ಬಯಸುತ್ತದೆ. ತಂಪಾದ ರಾತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಹಗಲಿನ ತಾಪಮಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಲ್ಲಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.

ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಯ ಆರೈಕೆ

ರಸಗೊಬ್ಬರ

ಲಿಲ್ಲಿಗಳು ಅಥವಾ ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಮತೋಲಿತ, ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ರಸಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. ಜೊತೆಗೆ ಅತಿಯಾದ ಫಲೀಕರಣವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಅತಿಯಾದ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಕಟಾವು

ಲಿಲಿಯಂ ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನಿಯಾಗೆ ಕಟಾವಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳು ಕನಿಷ್ಠವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸತ್ತ ಅಥವಾ ಹಾನಿಗೊಳಗಾದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದರ ಮೇಲೆ ಇದು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಕೀಟಗಳು ಅಥವಾ ರೋಗಗಳು ಹರಡುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಯಾವುದೇ ರೋಗಗ್ರಸ್ತ ಅಥವಾ ಕೀಟ-ಸೋಂಕಿತ ಸಸ್ಯ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತಕ್ಷಣ ತೆಗೆದುಹಾಕಬೇಕು. ಸೋಂಕನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸ್ವಚ್ಛ, ಕ್ರಿಮಿನಾಶಕ ಕತ್ತರಿಸುವ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಯು ಅಪರೂಪದ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜಾತಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಕಟಾವು ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಠ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಬೇಕು.

ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ರೋಗಗಳು

ಅದರ ವಿರಳತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಶಿರುಯಿ ಲಿಲ್ಲಿಗಳನ್ನು ಬಾಧಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ರೋಗಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಅಫಿಡ್‌ಗಳು, ಹುಳಗಳು ಅಥವಾ ಬಸವನಹುಳುಗಳಂತಹ ಕೀಟಗಳ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ, ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಶಿಲೀಂಧ್ರ ರೋಗಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಸಸ್ಯಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಉತ್ತಮ ಗಾಳಿಯ ಪರಿಚಲನೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಶಂಕಿತ ಕೀಟ ಅಥವಾ ರೋಗದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸರಿಯಾದ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ತಜ್ಞರು, ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳಿಂದ ಸಲಹೆ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಬಳಕೆ

ಶಿರುಯಿ ಲಿಲಿಯು ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು ಚರ್ಮ ಮತ್ತು ಹೊಟ್ಟೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಪೌರಾಣಿಕ ಮೂಲ

ಸಿರೋಯ್ ಲಿಲಿ

ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅದನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಸಸ್ಯವನ್ನು ಶಿರುಯಿ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬೆಳೆಸಬಹುದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೆ, ರಾಜಕುಮಾರಿಯೊಬ್ಬಳು ತನ್ನ ಪ್ರೇಮಿ ಶಿರುಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವಳು ಸತ್ತ ನಂತರ ಅವಳು ಇನ್ನೂ ಅವನಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಹೂವು ಅವಳನ್ನು ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಿದ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಉಖ್ರುಲ್ ಹಳ್ಳಿ ನಂಬುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಲಿಲಿ ಎಂಬ ಫಿಲವ ದೇವಿಯ ಮಗಳು ಈ ಬೆಟ್ಟಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬುದು. ಪ್ರೇಮಿಗಳಿಬ್ಬರು ಬಂಡೆಗಳಿಂದ ಜಿಗಿದು ಸತ್ತರು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಹೂವು ಬಂದಿತು ಎಂಬುದು ಮೂರನೇ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಹೂವನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಕಶೋಂಗ್ ಟಿಮ್ರಾವೊನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ದಯೆ, ರಕ್ಷಣೆ, ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದ ಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಿಂದ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ

ಜೀನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್ ಕಿಂಗ್ಡನ್-ವಾರ್ಡ್‌ರವರು ಈ ಹೂವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು. ಜೀನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್ ಕಿಂಗ್ಡನ್-ವಾರ್ಡ್‌ರವರು ಅವರು ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಮಣಿಪುರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅವರು ಉಖ್ರುಲ್‌ನಲ್ಲಿ "ಕಾಬ್ವೆಬ್ ಕಾಟೇಜ್ ಅಲಿಯಾಸ್ ಬಗ್ ಬಂಗಲೆ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ದಂಪತಿಗಳು ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಸಿರೋಯ್ ಲಿಲಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ನಂತರ ಫ್ರಾಂಕ್ ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಆವಿಷ್ಕಾರವು ರಾಯಲ್ ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಫ್ಲವರ್‌ನಿಂದ ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಮೆರಿಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.

ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಸೇವೆಯು(ಇಂಡಿಯಾ ಪೋಸ್ಟ್) ಅಂಚೆ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಶಿರುಯಿ ಲಿಲಿಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿತು. ಇದು ಮಣಿಪುರದ ರಾಜ್ಯ ಪುಷ್ಪವೂ ಆಗಿದೆ.

ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು

ಮಣಿಪುರದ ಸಿರೋಯಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ

ತೀವ್ರವಾದ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ತ್ಯಾಜ್ಯ ಮತ್ತುಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಎಸೆಯುವಿಕೆ, ಕೀಳುವುದು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯವನ್ನು ಬೇರುಸಹಿತ ಕಿತ್ತುಹಾಕುವುದರಿಂದ ಈ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದವು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಬಿದಿರಿನ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಕೂಡ ಆಕ್ರಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೂವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಿರೋಯಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಉದ್ಯಾನವನದ ಪ್ರದೇಶವು .೪೧ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಇದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಲಿಲ್ಲಿಯು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

೧೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೩ ರಂದು, ಗೋವಾದ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆ ಇಲಾಖೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಶಾಜಿನ್ ಜಿಂಕ್ಸ್ರವರು ಈ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಶಿರೋಯಿ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಗೆ ದಂಡಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಅಪರೂಪದ ಹೂವಿನ ಅರಿವು ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಅದರ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಶಿರುಯಿ ಲಿಲಿ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಮೇ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಉಖ್ರುಲ್ ಪಟ್ಟಣ ಹಾಗೂ ಮಣಿಪುರದ ಶಿರುಯಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯, ೨೦೧೫ ರಂದು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಬಯೋ-ರಿಸೋರ್ಸಸ್ ಅಂಡ್ ಸಸ್ಟೈನಬಲ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಈ ಸಿರೋಯಿ ಲಿಲಿಯ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾಡುವ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಅವರು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ನೆಡಲು ಮತ್ತು ಬೆಳೆಸಲು ಬೇರೆಡೆ ನರ್ಸರಿಗಳಿಗೆ ವಿತರಿಸುತ್ತಾರೆ.