ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ

ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಅಥವಾ ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣ ( ಸಂಸ್ಕೃತ:लक्ष्मी-नारायण ) ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳ ದ್ವಂದ್ವ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ನಾರಾಯಣ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅವರ ನಿವಾಸವಾದ ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ . ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ದೇವತೆಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಪಾಂಚಜನ್ಯ, ಕೌಮೋದಕಿ, ಪದ್ಮ ಮತ್ತು ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣನ ಮತ್ತೊಂದು ಚಿತ್ರಣವು ಕ್ಷೀರ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ತೇಲುತ್ತಿರುವ ವಿಶ್ವ ಸರ್ಪವಾದ ಶೇಷನ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ನಾರಾಯಣನ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.

ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ
ಗರುಡನ ಮೇಲೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣರ ಚಿತ್ರ
ದೇವನಾಗರಿ	लक्ष्मी-नारायण
ಸಂಸ್ಕೃತ ಲಿಪ್ಯಂತರಣ	लक्ष्मी नारायण
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ವೈಷ್ಣವ
ನೆಲೆ	ವೈಕುಂಠ
ಆಯುಧ	ಪಾಂಚಜನ್ಯ, ಕೌಮೋದಕಿ, ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ, ಶಾರಂಗ, ನಂದಕ
ಲಾಂಛನ	ಪದ್ಮ
ವಾಹನ	ಗರುಡ
ಗ್ರಂಥಗಳು	ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ, ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ, ಗರುಡ ಪುರಾಣ

ದಂತಕಥೆಗಳು

ವಿವಿಧ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ-ನಾರಾಯಣ ಪುರಾಣವು ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವು ಕ್ಷೀರಸಾಗರವನ್ನು ಮಥಿಸುವ ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಸುರರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ತನ್ನ ಕೂರ್ಮ ಅವತಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಮಂಥನದ ಉತ್ಪನ್ನವಾದ ಅನೇಕ ಸಂಪತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾಳೆ. ಸೇರಿದ ರಾಕ್ಷಸರೆಲ್ಲ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ತನಗೆ ತನಗೆ ಎಂದು ಮುಗಿಬೀಳುತ್ತಾರೆ.ಆಗ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಶೇಷ ಮಾಲೆಯನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮೀಯ ಕೈಗಿತ್ತು ತನಗೆ ಬೇಕಾದವರನ್ನು ವರಿಸು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಮಾಲೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬಂದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ತುಂಬಿದ ಸಭೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾಳೆ. ಆ ತುಂಬಿದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳ‌ ಮಧ್ಯೆ ಶೋಭಿಸುವ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಅವಳಿಗೆ ಕಂಡದ್ದು ನಾರಾಯಣ, ಅವನಿಗೆ ಸುಮಾ ಮಾಲೆಯನ್ನು ಹಾಕಿ ವರಿಸುತ್ತಾಳೆ.

ತಿರುಮಲದ ದಂತಕಥೆಯಲ್ಲಿ, ಋಷಿ ಭೃಗುವನ್ನು ಯಾರಿಗೆ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮ, ಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಶಿವನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವನು ವೈಕುಂಠಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸುತ್ತಾನೆ, ಅಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಶೇಷನ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪಾದಗಳನ್ನುಒತ್ತುದನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಗ್ರಹಿಸಿದ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಕೋಪಗೊಂಡ ಭೃಗು ತನ್ನ ಕಾಲಿನಿಂದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಎದೆಗೆ ಒದೆಯುತ್ತಾನೆ. ಶಾಂತ ವಿಷ್ಣುವು ಋಷಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಗೌರವದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ಭೃಗು ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ತುಂಬಾ ಕೋಪಗೊಂಡಳು, ಎದೆಯು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ, ಮತ್ತು ಅವಳ ಸಂಗಾತಿಯು ಅವಮಾನಕ್ಕೆ ಏರಲಿಲ್ಲ. ಅವಳು ಚೋಳ ರಾಜನ ಮಗಳು ಪದ್ಮಾವತಿಯಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಇಳಿಯುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಪತ್ನಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ, ಅವಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ, ತಿರುಮಲದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ದೇವತೆ ಎಂದು ಶ್ಲಾಘಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣ ಅವರ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಶೇಷಣಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ - ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿಪತಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪತಿ ಎಂದು ಶ್ಲಾಘಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ವಿಷ್ಣುಪ್ರಿಯಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ನೆಚ್ಚಿನ, ಹಾಗೆಯೇ ವೈಷ್ಣವಿ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣಿ . ವಿಷ್ಣುವಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸ್ತ್ರೀ ಭಕ್ತೆ.

ಪ್ರಪನ್ನ ಪಾರಿಜಾತದಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ತನ್ನ ದ್ವಂದ್ವವು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತಾಳೆ.   ದೇವರು, ನಾರಾಯಣ, ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಸಾರ; ಮತ್ತು ನಾನು, ಪರಮ ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಅದರ ಗುಣ (ಬಿ-ನೆಸ್) ಆಗಿದ್ದೇನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬ್ರಹ್ಮನು ಶಾಶ್ವತವಾದವನು.

— ಪ್ರಪನ್ನ ಪಾರಿಜಾತ

ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು

ಹಳೇಬೀಡು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಭಾರತದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ-ನಾರಾಯಣ

ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣ ದೇವತೆಗಳ ಉಭಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವು ಅನೇಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಂದ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾರಾಯಣನ ಇಚ್ಛೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವತಾರದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವತೆಯು ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿಯೊಂದಿಗೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಅವತರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ವಿಷ್ಣುವು ಪರಶುರಾಮನಾಗಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಇಳಿದಾಗ, ದೇವಿಯು ಧರಣಿಯಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದಳು; ಅವನು ರಾಜಕುಮಾರ ರಾಮನಾಗಿ ಜನಿಸಿದಾಗ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ರಾಜಕುಮಾರಿ ಸೀತೆಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು; ಮತ್ತು ಅವನು ಕೃಷ್ಣನಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವಳು ರಾಧಾ ಅಥವಾ ರುಕ್ಮಿಣಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮುಂದಿನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಲಿಯುಗದ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ಅವನು ಪದ್ಮಾವತಿಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ, ಅವಳು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಅವತಾರವೂ ಆಗಿದ್ದಾಳೆ. ವೈಷ್ಣವರ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ದೇವತೆಗಳ ಈ ದ್ವಂದ್ವ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ, ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ, ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ, ಬ್ರಹ್ಮ ವೈವರ್ತ ಪುರಾಣ, ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ, ಮತ್ತು ಇತರ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶೋಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುರಹಸ್ಯದ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯವು ಜಗನ್ನಾಥ ಮತ್ತು ಬಲಭದ್ರ, ಸುಭದ್ರ, ನಡುವಿನ ಸ್ತ್ರೀ ಮರದ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು

ಶ್ರೀ ಸಂಪ್ರದಾಯ

ತೆಂಕಲೈ ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಊರ್ಧ್ವ ಪುಂಡ್ರಂ

ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ, ದೇವತೆ ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಮೋಕ್ಷದ ಮೂಲ, ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವರನ್ನು ತಲುಪಲು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಹೆಸರಿನ ಮೂಲವು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ದೇವತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ, ಅವರನ್ನು ಶ್ರೀ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಭಕ್ತರು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣರನ್ನು ಅಂತಿಮ ದ್ವಂದ್ವತೆ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೂ ಅವರು ಸೀತಾ-ರಾಮ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿ-ಕೃಷ್ಣ ಸೇರಿದಂತೆ ದಶಾವತಾರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉರ್ಧ್ವ ಪುಂಡ್ರ, ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಧರಿಸಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಗುರುತು, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಿಳಿ ಪಾದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ ಎಂದು ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಡುವೆ ಇರುವ ಕೆಂಪು ಗೆರೆಯು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.

ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ

ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ, ಕೊಳಲುಧಾರಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಅವನ ಪತ್ನಿ ರಾಧೆಯೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಿಗೆ ದೇವತೆಯನ್ನು ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ , ಆದರೆ ಅವನ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನು ಶಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರಿ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಿದರು. ದೇವರನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಂಥದ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ್ ಅವರು ಗುಜರಾತಿನ ಗಧಾಡಾದ ಶ್ರೀ ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಮಂದಿರ, ವಡ್ತಾಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣರ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.

ಪೂಜೆ

ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಪೂಜೆ ವೈಷ್ಣವರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ದೈವಿಕ ದಂಪತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು (ಪಂಗಡಗಳು) ಇವೆ, ಅದು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಅಂತಿಮ ದೈವತ್ವವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಭವ್ಯವಾದ ಮತ್ತು ಸೊಗಸಾದ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವುದರಿಂದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ದೈವಿಕ ದಂಪತಿಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಆಶೀರ್ವಾದ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತರಿಗೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಕಲ್ಯಾಣ, ಯಶಸ್ಸು, ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ಥಕ ಜೀವನವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ತಮಿಳು ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ, ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಮೂರು ಅಂಶಗಳಾದ ಶ್ರೀದೇವಿ, ಭೂದೇವಿ ಮತ್ತು ನೀಲಾದೇವಿ ಎಂದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

• 
  ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ದೇವಾಲಯ
• 
  ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಪ್ರತಿಮೆ.
• 
  ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ.
• 
  "ತುಲಾ ರಾಮ್" ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಮುಂಭಾಗ.

ದೇವಾಲಯಗಳು

• ಗೋಲ್ಡನ್ ಟೆಂಪಲ್, ಶ್ರೀಪುರಂ
• ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಗರ್ತಲಾ
• ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನ
• ದಿವ್ಯ ದೇಶಂ
• ಶ್ರೀವರಾಹಂ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ವರಾಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ತಿರುವನಂತಪುರಂ

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ
• ಶ್ರೀ ಸಂಪ್ರದಾಯ
• ಮಧ್ವ ಸಂಪ್ರದಾಯ
• ವೈಷ್ಣವರು

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಸ್ವಾಮಿನಾರಾಯಣ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ದೇವ್ ಗಡಿಯ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್
• ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ
• ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣ ಶಾಲಿಗ್ರಾಮ