ನಂದಕ

 

ನಂದಕ
ವಿಷ್ಣು ತನ್ನ ಮೇಲಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ನಂದಕವನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ
ದೇವನಗರಿ	नन्दक
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ವೈಷ್ಣವ
ಗ್ರಂಥಗಳು	ಅಗ್ನಿ ಪುರಾಣ

ನಂದಕ ಅಥವಾ ನಂದಕಿ, ಇದು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಖಡ್ಗವಾಗಿದೆ. ನಂದಕವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವು ತನ್ನ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ (ಪ್ರಮುಖ ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯ), ಸಂತರಾದ ಅನ್ನಮಾಚಾರ್ಯ ಮತ್ತು ಪೇಯಾಳ್ವಾರ್ ಅವರನ್ನು ನಂದಕದ ಅವತಾರಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದಂತಕಥೆ

ಅಗ್ನಿ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ-ದೇವರಾದ ಬ್ರಹ್ಮನು ಮೇರು ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು. ನೂರು ತೋಳುಗಳ ಅಸುರ ಲೋಹನು ಅದನ್ನು ತಡೆದನು. ವಿಷ್ಣುವು ಯಜ್ಞದ ಅಗ್ನಿಯಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮನ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು. ವಿಷ್ಣುವು ಅಸುರನಿಂದ ನಂದಕ ಎಂಬ ಖಡ್ಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿದನು. ಖಡ್ಗವನ್ನು ರತ್ನ-ಹೊದಿಕೆಯ ಹಿಡಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ನೀಲಿ-ವರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತನ್ನ ಗದೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಅಸುರನು ಹಲವಾರು ಸ್ವರ್ಗೀಯ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪರ್ವತದಿಂದ ಓಡಿಸಿದನು. ವಿಷ್ಣುವು ಖಡ್ಗದಿಂದ ಅಸುರನನ್ನು ಕೊಂದನು. ನಂದಕದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದಾಗಿ ಅಸುರನ ದೇಹದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ಭಾಗಗಳು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಕಬ್ಬಿಣವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು. ವಿಷ್ಣುವು ಅಸುರನಿಗೆ ಅವನ ಬಿದ್ದ ದೇಹದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಆಯುಧಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದನು.

ಸಾಹಿತ್ಯ

ನಂದಕನು ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದ ಯುವಕನಂತೆ ನಿರೂಪಿಸಿರುವುದು.

ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳಿವೆ: ಶಂಖ (ಶಂಖ), ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ, ಪದ್ಮ ( ಕಮಲ ) ಮತ್ತು ಕೌಮೋದಕಿ ಗಡ (ಗದೆ). ದೇವತೆಯ ಎಂಟು ಅಥವಾ ಹದಿನಾರು ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ, ಅವನು ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಖಡ್ಗವು ಬಹಳ ವಿರಳವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಗುಪ್ತರ ಯುಗದ (೩೨೦-೫೫೦) ವರೆಗಿನ ವಿಷ್ಣು ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ನಂದಕವನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ರಾಮನ ಖಡ್ಗ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹರಿವಂಶ ಮತ್ತು ಬೃಹತ್ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಹಿತೆ ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಬೇಕಾದ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಸತ್ವತ ಸಂಹಿತಾವು ಆರು ತೋಳುಗಳ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ತೋಳುಗಳ ವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಬೇಕೆಂದು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ, ವಾಮನ, ಕಾಳಿಕಾ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ನಂದಕವನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಚಿತ್ರವು ಅವನ ಸೊಂಟಕ್ಕೆ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ವಿಷ್ಣುವಿನ ೧೦೦೦ ವಿಶೇಷಣಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವ ವಿಷ್ಣು ಸಹಸ್ರನಾಮವು ನಂದಕವನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಮಂತ್ರದಲ್ಲಿ, ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಶಂಖ, ನಂದಕ ಮತ್ತು ಚಕ್ರದ ಧಾರಕ ಎಂದು ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ೯೯೪ ನೇ ಹೆಸರು ನಂದಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ "ನಂದಕಿ".

ಗುಪ್ತ ದಿಯೋಗರ್ ದೇವಾಲಯದ ಶೇಷಶಾಯಿ ವಿಷ್ಣು ಫಲಕದಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪದ ಚಿತ್ರಣದಲ್ಲಿ, ನಂದಕನು ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಯುವಕನಂತೆ ಮಾನವರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ . ಮಧು ಮತ್ತು ಕೈಟಭ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸರ ವಿರುದ್ಧ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಇತರ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹಾಬಲಿಪುರದ ಮಹಿಷಾಸುರಮರ್ದಿನಿ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಮಧು ಮತ್ತು ಕೈಟಭನ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ನಂದಕನನ್ನು ಆಯುಧಪುರುಷನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ

ನಂದಕ, "ಶುದ್ಧ ಖಡ್ಗ", ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಇದು ವಿದ್ಯಾದಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ( ಜ್ಞಾನ, ವಿಜ್ಞಾನ, ಕಲಿಕೆ, ಪಾಂಡಿತ್ಯ, ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಎಂದು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ), ಅದರ ಪೊರೆ ಅವಿದ್ಯೆ ( ಅಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಭ್ರಮೆ) . ವರಾಹ ಪುರಾಣವು ಇದನ್ನು ಅಜ್ಞಾನದ ನಾಶಕ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಕೃಷ್ಣ ಉಪನಿಷತ್ತು ಖಡ್ಗವನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಕ ದೇವರಾದ ಶಿವನಿಗೆ ಸಮೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. 'ಮಹಾ ದೇವ' (ಮಹೇಶ್ವರ, ಶಿವನ ವಿಶೇಷಣ) ಜ್ಞಾನದ ಜ್ವಾಲೆಯ ಖಡ್ಗದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ, ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.