ಜಯ-ವಿಜಯ

  ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಿವಾಸದ ಇಬ್ಬರು ದ್ವಾರಪಾಲಕರು (ದ್ವಾರಪಾಲಕರು), ಇದನ್ನು ವೈಕುಂಠ ( ಶಾಶ್ವತ ಆನಂದದ ಸ್ಥಳ ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಲ್ಕು ಕುಮಾರರ ಶಾಪದಿಂದಾಗಿ, ಅವರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿವಿಧ ಅವತಾರಗಳಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುವ ಮರ್ತ್ಯರಾಗಿ ಬಹು ಜನ್ಮಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರು ಸತ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷರಾಗಿ, ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ರಾವಣ ಮತ್ತು ಕುಂಭಕರ್ಣರಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ದ್ವಾಪರ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಶಿಶುಪಾಲ ಮತ್ತು ದಂತವಕ್ರರಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದರು.

ಜಯ-ವಿಜಯ
ವೈಕುಂಠ ದ್ವಾರಪಾಲಕರು
ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಕುಮಾರರ ಹಾದಿಯನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತಾರೆ
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ವೈಷ್ಣವರು
ನೆಲೆ	ವೈಕುಂಠ
ತಂದೆತಾಯಿಯರು	ಕಾಳಿ (ರಾಕ್ಷಸ)

ಮೂಲ

ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಕಾಳಿಯ ಮಕ್ಕಳು, ಕಾಳಿ ಒಬ್ಬನು ರಾಕ್ಷಸನಾಗಿದ್ದನು, ಅವನು ವರುಣ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿ ಸ್ತುತಾ (ಸಂಸ್ಕೃತ (ಸ್ತುತ, ಅಂದರೆ 'ಹೊಗಳಿಕೆ') ಅವರ ಪುತ್ರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿದ್ದನು. ಕಾಳಿಯ ಸಹೋದರನ ಹೆಸರು (ಮತ್ತು ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಅವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ) ವೈದ್ಯ.

ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರ

ಜಯಾ ತನ್ನ ಮೇಲಿನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಚಕ್ರ, ಮೇಲಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಶಂಖ, ಕೆಳಗಿನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಗದೆ ಮತ್ತು ಕೆಳಗಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಜಯನು ತನ್ನ ಮೇಲಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವನ್ನು, ಮೇಲಿನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಶಂಖವನ್ನು, ಕೆಳಗಿನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಗದೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಳಗಿನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವುದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಚಕ್ರ, ಶಂಖ ಮತ್ತು ಗದೆ ಎಂಬ ಮೂರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರ ನಾಲ್ಕನೇ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಖಡ್ಗವಿದೆ, ಆದರೆ ವಿಷ್ಣುವು ಕಮಲವನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ.

ನಾಲ್ಕು ಕುಮಾರರ ಶಾಪ

ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದ ಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ರಹ್ಮನ ಮಾನಸಪುತ್ರರಾದ ನಾಲ್ಕು ಕುಮಾರರು, ಸನಕ, ಸನಂದನ, ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಸನತ್ಕುಮಾರರು (ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳು) ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ನೋಡಲು ವೈಕುಂಠಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.

ಜಯ-ವಿಜಯ ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯನ್ನು ಕಾವಲು ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ.

ಅವರ ತಪಸ್ಸಿನ ಬಲದಿಂದ, ನಾಲ್ಕು ಕುಮಾರರು ದೊಡ್ಡ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದರೂ ಕೇವಲ ಮಕ್ಕಳಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ವೈಕುಂಠದ ದ್ವಾರಪಾಲಕರಾದ ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಕುಮಾರರನ್ನು ಮಕ್ಕಳೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಕುಮಾರರಿಗೆ ವಿಷ್ಣುವು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಅವರನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಕುಮಾರರು ಈ ಜೀವಿಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಬೇಕೆಂದು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಮ, ಕ್ರೋಧ ಮತ್ತು ಲೋಭಗಳ ದೋಷಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ನಂತರ ಶುದ್ಧರಾಗಬೇಕು. ವಿಷ್ಣು ಅವರ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಮತ್ತು ದ್ವಾರಪಾಲಕರು ಕುಮಾರರ ಶಾಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಕೋರುತ್ತಾರೆ. ಕುಮಾರರ ಶಾಪವನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಿಷ್ಣು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಬದಲಾಗಿ ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯಾ ಎಂಬ ಎರಡು ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಏಳು ಜನ್ಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಮೊದಲ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡನೆಯದು ಅವನ ಬದ್ಧ ವೈರಿಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಜನ್ಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಪೂರೈಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು ವೈಕುಂಠದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಏಳು ಜನ್ಮ ವಿಷ್ಣುವಿನಿಂದ ದೂರ ಉಳಿಯುವುದನ್ನು ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಸಹಿಸಲಾರರು. ಅವರ ಶತ್ರುಗಳಾಗಿ, ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ದೇವತೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ೩ ಬಾರಿ ಅವತರಿಸಬೇಕು. ಹೀಗೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜನ್ಮದಲ್ಲೂ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಅವರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಶತ್ರುಗಳಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಮೂರು ಬಾರಿ ಹುಟ್ಟಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಸತ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ, ಅವರು ದಿತಿ (ದಕ್ಷ ಪ್ರಜಾಪತಿಯ ಮಗಳು) ಮತ್ತು ಋಷಿ ಕಶ್ಯಪಗೆ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ (ವಿಜಯ) ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ( ಜಯ) ಎಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷನನ್ನು ವರಾಹ (ಹಂದಿ ಅವತಾರ ) ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವನ್ನು ನರಸಿಂಹ (ಮನುಷ್ಯ-ಸಿಂಹ ಅವತಾರ) ನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲಾಯಿತು. ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಎರಡನೇ ಜೀವನದಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಾವಣ (ಜಯ) ಮತ್ತು ಕುಂಭಕರ್ಣ (ವಿಜಯ) ಆಗಿ ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರೂ ರಾಮನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ದ್ವಾಪರ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೂರನೇಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಶಿಶುಪಾಲ (ಜಯ) ಮತ್ತು ದಂತವಕ್ರ (ವಿಜಯ) ಎಂದು ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರೂ ಕೃಷ್ಣನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಎರಡು ಜನ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಹೋದರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಕೊನೆಯ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.

ಯುಗ ಪರಿಣಾಮದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರತಿ ನಂತರದ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಕ್ರಮೇಣ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕರು ಗಮನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಆಳಿದ ಅಸುರರಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಎರಡನೇ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇವಲ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳುವ ರಾಕ್ಷಸರಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೂರನೆಯ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕೃಷ್ಣನ ವಿಸ್ತೃತ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿಯೇ ಮನುಷ್ಯರಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಸತ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷ (ವರಾಹ) ಮತ್ತು ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು (ನರಸಿಂಹ) ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ವಿಷ್ಣು ಎರಡು ಅವತಾರಗಳಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದನು. ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ರಾಮನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ ಅವನು ರಾವಣ ಮತ್ತು ಕುಂಭಕರ್ಣ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಸೋಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ದ್ವಾಪರ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾವತಾರದಲ್ಲಿ, ದಂತವಕ್ರ ಮತ್ತು ಶಿಶುಪಾಲರ ಹತ್ಯೆಯು ಅವತಾರದ ಉದ್ದೇಶವೂ ಅಲ್ಲ, ಆದರೆ "ಭೂಭಾರ" (ಅನೇಕ ಪಾಪಿಗಳು ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ಜನರಲ್ಲದರಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಹೊರೆಯನ್ನು" ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲಾಗುತ್ತದೆ. )

ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರಪಾಲಕರು

ಪುರಿಯ ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ವಿಜಯಾ ಪ್ರತಿಮೆ

ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದಿರುವ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುಗ, ಜಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯಗಳು ತಮ್ಮ ಶಾಪದಿಂದ ಮುಕ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ದ್ವಾರಪಾಲಕರಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ತಿರುಮಲದಲ್ಲಿರುವ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರನ ದೇವಾಲಯ, ಪುರಿಯ ಜಗನ್ನಾಥನ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಂಗಂನ ರಂಗನಾಥನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಯ-ವಿಜಯರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ.

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ
• ಶಂಖ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[[ವರ್ಗ:ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯ]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್‍ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಲೇಖನ]]