ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ

೨೦೧೩ ರಿಂದ ಜಿಡಿಪಿ ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ೫೦% ಹೆಚ್ಚಳದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ^[೧] ವಿಶ್ವದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಅಪೌಷ್ಟಿಕ ಮಕ್ಕಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪೈಕಿ ಮೂರು ವರ್ಷದೊಳಗಿನ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ಕಡಿಮೆ ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆ . ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ಕಡಿಮೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ, ಅವರ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣ ಇವೆರಡು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರು ಆರೋಗ್ಯವಂತ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ. ಪೌಷ್ಠಿಕಾಂಶದ ಕೊರತೆಯು ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ಉತ್ತಮ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಕೊರತೆಯಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಮತ್ತು ಕ್ಷಯರೋಗದಂತಹ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಕೊರತೆಯಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಡಿಮೆ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯು ಅವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ವೇತನವನ್ನು ನೀಡುವುದಲ್ಲದೆ, ಅವರನ್ನು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ವಿಷವರ್ತುಲದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಸುತ್ತದೆ. ^[೨] ಹಾಗೆಯೇ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅಸಮರ್ಥತೆಯನ್ನು ತರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಆರ್ಥಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ^[೩] ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಅತಿಯಾದ ಪೋಷಣೆಯೂ ಕೂಡ ತೀವ್ರ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆಯ ದರಗಳು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ೧೪% ಹಾಗೆಯೇ ಕೆಲವು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ೪೦% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನ ದರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪುರುಷರಿಗೆ ೧೮%. ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆಯು ಹೃದಯರಕ್ತನಾಳದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು, ಮಧುಮೇಹ, ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಉಸಿರಾಟದ ಕಾಯಿಲೆಗಳಂತಹ ಹಲವಾರು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕವಲ್ಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ^[೨]

ಕಾರಣಗಳು

ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಶ್ರೇಣಿಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ತೂಕದ ಮಕ್ಕಳ ಪ್ರಮಾಣವು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಧಿಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಚಲನಶೀಲತೆ, ಮರಣ, ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಭೀಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಬ್ ಸಹಾರನ್ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು ದ್ವಿಗುಣವಾಗಿದೆ. ^[೪]

ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಡ್ ಪಾಲಿಸಿ ರಿಸರ್ಚ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನ (ಐಎಫ಼್‌ಪಿಆರ್‌ಐ) ೨೦೧೭ ರ ಜಾಗತಿಕ ಹಸಿವು ಸೂಚ್ಯಂಕ ( ಜಿಎಚ್‌ಐ) ವರದಿಯು ಗಂಭೀರ ಹಸಿವಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿರುವ ೧೧೮ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ೧೦೦ ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಇದು ೨೯.೦ ( "ಗಂಭೀರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ" ) ಜಿಹೆಚ್‌ಐ ಸ್ಕೋರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಂತರ ಮೂರನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಜಾಗತಿಕ ಹಸಿವು ಸೂಚ್ಯಂಕ ( ಜಿಎಚ್‌ಐ) ವರದಿಯು ಮಕ್ಕಳ ಕ್ಷೀಣಿಸುವಿಕೆಯ ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ೧೧೭ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ೧೦೨ ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಐದು ವರ್ಷದೊಳಗಿನ ಐದು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಒಂದು ಮಗು ವ್ಯರ್ಥವಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಭಾರತವು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ೧.೩೬೫ ಶತಕೋಟಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ೧.೫%– ೧.೭% ರಷ್ಟು ( ೨೦೦೧ ರಿಂದ ೨೦೦೭ ರವರೆಗೆ) ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ^[೫] ^[೬] ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಲು ಭಾಗಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಇನ್ನೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಡತನ ರೇಖೆಯ ಕೆಳಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ಹರಡುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳದ ಕಡೆಗೆ ಚಲನೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಬಡತನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರ ಸಂಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು, ಎರಡು ವಿಧದ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಸಹ-ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ, ಒಂದು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ ಮತ್ತೊಂದು ಅತಿಯಾದ ಪೋಷಣೆ.^[೭]

ಜಾಗತಿಕ ಹಸಿವು ಸೂಚ್ಯಂಕದಲ್ಲಿ ೮೦ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಭಾರತವು ೬೭ ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಕೆಟ್ಟ ಹಸಿವಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ ಅಥವಾ ಸುಡಾನ್‌ನಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗಿಂತ ಕೂಡ ಕಡೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹಸಿದವರ ಪೈಕಿ ೨೫% ಜನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೯೦ ರಿಂದ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿವೆ. ಆದರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹಸಿದವರ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೫ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ೪೪% ಮಕ್ಕಳು ಕಡಿಮೆ ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ೭೨% ಶಿಶುಗಳು ಮತ್ತು ೫೨% ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ರಕ್ತಹೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯು ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಗುವಿಗೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು, ದೈಹಿಕ ಕುಂಠಿತತೆ ಮತ್ತು ಅರಿವಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆಯು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದೆ.

ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೨೩.೬% ರಷ್ಟು ಜನರು ದಿನಕ್ಕೆ $೧.೨೫ ಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಬಡತನವು ನೇರವಾಗಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗವನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಆಹಾರ ಸಿಗದಿಲ್ಲದಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಆಹಾರದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಜನರು ತುಂಬಾ ಬಡವರಾಗಿದ್ದು ಅದನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ^[೮] ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್ ಜನರಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಪ್ರಕಾರ, ಐದು ವರ್ಷದೊಳಗಿನ ಮಕ್ಕಳ ಮರಣವು ಪ್ರತಿ ೧೦೦೦ ಜೀವಂತ ಜನನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೫೯ ಆಗಿದೆ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿನ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಸೇವ್ ದಿ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ^[೯] ಮಗುವಿನ ಜೀವನದ ಮೊದಲ ಸಾವಿರ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕಳಪೆ ಪೋಷಣೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಇದು ಕುಂಠಿತ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ದುರ್ಬಲವಾದ ಅರಿವಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಕಡಿಮೆ ಶಾಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಅತಿಸಾರದಂತಹ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೫ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ೬೮% ಸಾವುಗಳು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ. ^[೧೦]

ವಿವಿಧ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಗುಂಪುಗಳ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು

ಪ್ರದೇಶ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಅಂಶಗಳು ಭಾರತೀಯರ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಸ್ಥಿತಿಯ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ^[೧೧]

ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿ

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಡವರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಕೊರತೆಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ^[೧೨] ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರು ಅತಿ-ಪೋಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ರಕ್ತಹೀನತೆ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ^[೧೧]

ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಿಡಿಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಗೋಧಿ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಿತರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಧಾನ್ಯಗಳಿಂದ ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. '''ಧರ್ಮವು''' ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಕೂಡ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಂಸ ಸೇವನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯರು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳು. ಅಂದರೆ ಅವರು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಪ್ರಾಣಿ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅಸಮರ್ಪಕ ಪ್ರೋಟೀನ್ ಸೇವಿಸುವುದು ಒಂದು ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ೫೬% ಬಡ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳು ಪ್ರೋಟೀನ್ ಸೇವಿಸಲು ಏಕದಳವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಏಕದಳದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರೋಟೀನ್‌ನ ಪ್ರಕಾರವು ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಮಾನಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಗಮನಿಸಲಾಗಿದೆ (ಗುಲಾಟಿ, ೨೦೧೨). ^[೧೩] ಈ ವಿದ್ಯಮಾನವು ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಮಕ್ಕಳು ಸೂಕ್ತವಾದ ತೂಕ ಮತ್ತು ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆಯೇ ಎಂಬುದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ^[೧೪] ಕಡಿಮೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳ ಮಕ್ಕಳು ಉಪ-ಉತ್ತಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಪೋಷಣೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೆ, ಮಗುವಿನ ಪೋಷಣೆಯು ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ತಾಯಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೇಲೆ , ಮನೆಯ ಜನಾಂಗೀಯತೆ ಮತ್ತು ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಕಲ್ಯಾಣದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ, ಮಕ್ಕಳ ಪೋಷಣೆಯೂ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೧೫]

ಪ್ರದೇಶ

ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ರಕ್ತಹೀನತೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೪೦% ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ೩೬% ಮಹಿಳೆಯರು ಸೌಮ್ಯ ರಕ್ತಹೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ^[೧೧] ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ತೂಕದ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆಯು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ^[೧೧]

ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿವೆ. ಮಿಜೋರಾಂ, ಸಿಕ್ಕಿಂ, ಮಣಿಪುರ, ಕೇರಳ, ಪಂಜಾಬ್, ಮತ್ತು ಗೋವಾದಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಕಡಿಮೆ ಶೇಕಡಾವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸೇರಿವೆ. ಆದರೂ ದರವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಬಿಹಾರ, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ೭೦% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ತಹೀನತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಗೋವಾ, ಮಣಿಪುರ, ಮಿಜೋರಾಂ ಮತ್ತು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ೫೦% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ರಕ್ತಹೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ^[೧೬]

ಪಂಜಾಬ್, ಕೇರಳ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ತೂಕ ಮತ್ತು ಬೊಜ್ಜು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ^[೧೧]

ಧರ್ಮ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್, ಸಿಖ್ ಅಥವಾ ಜೈನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಬಂದವರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೂ ಅಥವಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಿನ್ನೆಲೆಗೆ ಸೇರಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ^[೧೭]

ಸ್ತ್ರೀ ಜನಸಂಖ್ಯೆ

ಉಭಯ ಹೊರೆ

ಉಭಯ ಹೊರೆಯನ್ನು ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ತೂಕದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಳಗೆ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಸರಿಯಾದ ಪೋಷಣೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಪೋಷಕಾಂಶಗಳ ಕೊರತೆಯಿದೆ. ^[೧೮] ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವ ಹೊರೆಯು ಅಧಿಕ ತೂಕ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ತೂಕ ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಹ-ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ^[೧೮] ^[೧೯] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಉಭಯ ಹೊರೆಯಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ^[೨೦] ಮಹಿಳೆಯು ಬೊಜ್ಜು ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ತೂಕದ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತಾಳೆಯೇ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕಾರಣಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಥವಾ ನಗರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರು ಬೊಜ್ಜು ಮತ್ತು ಅತಿಯಾದ ಪೋಷಣೆಯ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಡಿಮೆ ತೂಕ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ^[೨೦] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಆಹಾರಗಳ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕ್ಯಾಲೋರಿ, ಕಡಿಮೆ-ಪೌಷ್ಠಿಕಾಂಶದ ಆಹಾರಗಳ ದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೧೮] ^[೨೦] ಉಭಯ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವು ಉತ್ತಮ ಪೋಷಣೆಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನೀತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಾಗ ಕ್ಯಾಲೊರಿಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಅಳೆಯುವ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ನೀತಿ ತಯಾರಕರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ^[೧೯]

೨೦೧೯-೨೦ ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾದ ಎನ್‌ಎಫ಼್‌ಹೆಚ್‌ಎಸ್- ೫ ನಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ತೂಕದ ಮಹಿಳೆಯರು ( ಬಿಎಮ್‌ಐ ೧೮.೫ ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ) ೧೮.೭% ಮತ್ತು ಅಧಿಕ ತೂಕದ ( ಬಿಎಮ್‌ಐ ನಡುವಿನ ೨೫.೦- ೨೯.೯) ಮತ್ತು ಬೊಜ್ಜು (ಬಿಎಮ್‌ಐ ೩೦.೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಥವಾ ಸಮನಾಗಿರುತ್ತದೆ) ಶೇ.೨೪ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ^[೨೧]

ರಕ್ತಹೀನತೆ

ಎನ್‌ಎಫ಼್‌ಹೆಚ್‌ಎಸ್- ೫ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ (೧೫- ೪೯ ವಯಸ್ಸಿನ) ರಕ್ತಹೀನತೆಯ ಪ್ರಭುತ್ವವು ೫೭% ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದಿನ ಎನ್‌ಎಫ಼್‌ಹೆಚ್‌ಎಸ್- ೪ ಗಿಂತ ೪% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಅದೇ ವಯಸ್ಸಿನ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ೨೫% ರಷ್ಟು ಹರಡುವಿಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯ ಹೆರಿಗೆ ಸ್ಥಿತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮನೆಯ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ರಕ್ತಹೀನತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ೬೧% ಹಾಲುಣಿಸುವ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ರಕ್ತಹೀನತೆ ಕಂಡುಬಂದರೆ, ೫೨% ಗರ್ಭಿಣಿಯರು ರಕ್ತಹೀನತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ರಕ್ತಹೀನತೆಯ ಹರಡುವಿಕೆಯು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣದೊಂದಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ೧೨ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವರ್ಷಗಳ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರು ೫೨% ರಷ್ಟು ರಕ್ತಹೀನತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಶಾಲೆಯಿಲ್ಲದವರಲ್ಲಿ ೫೯% ರಷ್ಟಿದೆ. . ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಮಹಿಳೆಯರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರಿಗಿಂತ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆ ರಕ್ತಹೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಬಿಹಾರ, ಗುಜರಾತ್, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಒಡಿಶಾ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಅಸ್ಸಾಂ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ೬೦% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಹಿಳೆಯರು ರಕ್ತಹೀನತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿಂಸೆ

ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ ಮತ್ತು ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ನಡುವೆ ಬಲವಾದ ಸಂಪರ್ಕವು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದೆ. ^[೨೨] ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿಂಸಾಚಾರವು ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ದುರುಪಯೋಗದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿನ ನಡವಳಿಕೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ^[೨೩] ಈ ನಿಯಂತ್ರಣವು ಮಹಿಳೆಯ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.ಅಂದರೆ ಯಾವ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣದ ಆಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಎಂದು. ಇದು ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ^[೨೪] ಆಕ್ಸಿಡೇಟಿವ್ ಸ್ಟ್ರೆಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡವು ರಕ್ತಹೀನತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡದ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ, ಆರೋಗ್ಯಕರ ಕೆಂಪು ರಕ್ತ ಕಣಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡುವ ಫ಼್ರೀ ರಾಡಿಕಲ್ಸ್‌ಗಳು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಮೋಗ್ಲೋಬಿನ್ ರಕ್ತದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಕ್ತಹೀನತೆಯು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ^[೨೨] ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಕಡಿಮೆ ತೂಕವಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಶಾರೀರಿಕ ಅಥವಾ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಒತ್ತಡವು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ^[೨೨] ^[೨೫]

ಮಕ್ಕಳು

ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಮಟ್ಟದ ದರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯು ತನ್ನ ನೆರೆಹೊರೆಯ ದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ತಲಾ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿದೆ. ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದಾಗಿ ಭಾರತವು ತನ್ನ ಜಿಡಿಪಿಯ ೪% ಮತ್ತು ೮% ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಭಾರತದ ಜಿಡಿಪಿಗೆ ೩% ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ^[೨೬] ^[೨೭]

ನಿರ್ವಹಣೆ

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶವುಳ್ಳ ಮಕ್ಕಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರವನ್ನು ಒಮ್ಮುಖಗೊಳಿಸಲು ಹಲವಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರ ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೇವೆಗಳು, ಎನ್‌ಸಿಎಫ಼್, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್‌ಗಳು ಹೀಗೆ ಮುಂತಾದವು ಸೇರಿವೆ. ^[೨೮] ^[೨೯] ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೋವಿಡ್-೧೯ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಭಾರತವು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಭದ್ರತೆಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ತಜ್ಞರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ^[೩೦] ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯ ಅಡುಗೆ ಮನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಬೇಳೆಕಾಳು ಮತ್ತು ರಾಗಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಶಾಲೆಯ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದು ಹೀಗೆ ಮುಂತಾದವು ಸೇರಿವೆ.

ಭಾರತೀಯ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟದ ಯೋಜನೆ

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫, ೧೯೯೫ ರಂದು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು, ಸರ್ಕಾರಿ ನಿಧಿಯಿಂದ ನೆರವು ಪಡೆದು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಸಿ-ಊಟವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಇದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಫಾರ್ ಕೃಷ್ಣಾ ಕಾನ್ಶಿಯಸ್‌ನೆಸ್‌ನ (ಇಸ್ಕಾನ್) ಇಸ್ಕಾನ್ ಫುಡ್ ರಿಲೀಫ್ ಫೌಂಡೇಶನ್, ನಲಬೋತು ಫೌಂಡೇಶನ್ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷಯ ಪಾತ್ರ ಫೌಂಡೇಶನ್ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡಗಳು ಎನ್‌ಜಿಒ ನಡೆಸುವ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಹೊಸದಾಗಿ ಬೇಯಿಸಿದ ಸಸ್ಯ ಆಧಾರಿತ ಊಟವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತದ ೧.೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಕ್ಕಳು ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಅನುದಾನಿತ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಭಾಗಶಃ ಸರ್ಕಾರದ ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಭಾಗಶಃ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹಾಗೂ ನಿಗಮಗಳ ದೇಣಿಗೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫುಡ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್ ಅನ್ನಾಮೃತ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷಯ ಪಾತ್ರದಿಂದ ನೀಡಲಾಗುವ ಊಟಗಳು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ನೀಡಿದ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಫುಡ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್ ಅನ್ನಾಮೃತವು (ಎಫ್‌ಎಫ್‌ಎಲ್‌ಎ) ಫುಡ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಚಿತ ಆಹಾರ ಪರಿಹಾರ ಜಾಲವಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಇದು ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ^[೩೧]

ಸಮಗ್ರ ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆ

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಸರ್ವಿಸಸ್ (ಐಸಿಡಿಎಸ್) ಎಂಬ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳು, ಪೂರಕ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಶಾಲಾಪೂರ್ವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ೬ ವರ್ಷದೊಳಗಿನ ಮಕ್ಕಳ ಮತ್ತು ತಾಯಂದಿರ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವಲ್ಲಿ ಐಸಿಡಿಎಸ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ. ಐಸಿಡಿಎಸ್ ಅನ್ನು ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯದ ಮೂಲಕ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ, ನಗರ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ೭೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ೧೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಗರ್ಭಿಣಿ ಮತ್ತು ಹಾಲುಣಿಸುವ ತಾಯಂದಿರನ್ನು ಕೂಡ ತಲುಪಿದೆ. ^[೩೨]

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟ ಯೋಜನೆ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ( ಪಿಡಿಎಸ್) ಮುಂತಾದವು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಇತರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಾಗಿವೆ. ದಕ್ಷತೆ, ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದು ಈ ಯೋಜನೆಗಳ ಸವಾಲಾಗಿದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಬಾಲ್ ಕುಪೋಶನ್ ಮುಕ್ತ ಬಿಹಾರ್ (ಬಿಕೀಮ್‌ಬಿ) ಎಂಬುದು ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಮಾಜ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಅಭಿಯಾನವಾಗಿದೆ.

ಅಭಿಯಾನ :

ನಡವಳಿಕೆ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸಂವಹನ
ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣ
ಮೂರ್ತ ಮತ್ತು ಅಮೂರ್ತ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರವೇಶ
ಸಮುದಾಯದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು
ಸಾಮೂಹಿಕ ವಿಧಾನ

ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಂತಹ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ವರ್ತನೆಯ ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಂವಹನ (ಬಿಸಿಸಿ) ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ನಿಭಾಯಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಬಹು-ಹಂತದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ^[೩೩]

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಕ್ಕಳ ನಿಧಿ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಕ್ಕಳ ನಿಧಿಯನ್ನು ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ ಚಾರಿಟಬಲ್ ಎಂಡೋಮೆಂಟ್ ಫಂಡ್ ಆಕ್ಟ್(೧೮೯೦) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನಿಧಿಯು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಸ್ವಯಂಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆ

೧೯೯೦ ರ ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲಿನ ವಿಶ್ವ ಶೃಂಗಸಭೆಯು ರೂಪಿಸಿದ ೨೭ ಬದುಕುಳಿಯುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿಗಳಿಗೆ ಭಾರತವು ಸಹಿ ಹಾಕಿದೆ. ಈ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು, ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಇಲಾಖೆಯು ಮಕ್ಕಳ ಮೇಲಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ.. ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳು, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು/ಯು.ಟಿ. ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಸ್ವಯಂಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸಲು ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಗುರಿಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ (ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ) ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಸಮಿತಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಗುರಿಗಳ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳನ್ನು ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

೧೫ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು, ೧೯೯೫ ಮತ್ತು ೨೦೦೦ ಕ್ಕೆ ಗುರಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರ ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿವೆ.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಕ್ಕಳ ತುರ್ತು ನಿಧಿ

ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಇಲಾಖೆಯು ಯುನಿಸೆಫ್‌ನ ನೋಡಲ್‌ನ ಇಲಾಖೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು ೧೯೪೯ ರಿಂದ ಯುನಿಸೆಫ್‌ ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈಗ ಹಿಂದುಳಿದ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಅವರ ತಾಯಂದಿರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಐದನೇ ದಶಕದ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಮಹಿಳಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ನಗರ ಮೂಲ ಸೇವೆಗಳು, ಸಮುದಾಯ ಆಧಾರಿತ ಒಮ್ಮುಖ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ, ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪೋಷಣೆ, ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ, ಅಂಗವಿಕಲ ಮಕ್ಕಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಷ್ಟಕರ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿರುವ ಮಕ್ಕಳು, ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಯುನಿಸೆಫ್‌ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತವು ೩೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೭ ರವರೆಗೆ ಯುನಿಸೆಫ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಮಂಡಳಿಯು ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೩ ನಿಯಮಿತ ಅವಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಅಧಿವೇಶನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಯುನಿಸೆಫ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಈ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ೧೨ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೯೭ ರಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಯುನಿಸೆಫ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಸಭೆಯು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಒಂಬತ್ತನೇ ಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಿಂಕ್ರೊನೈಸ್ ಮಾಡಲು ಮುಂದಿನ ಮಾಸ್ಟರ್ ಪ್ಲಾನ್ ಆಫ್ ಆಪರೇಷನ್ಸ್ ೧೯೯೯- ೨೦೦೨ ಗೆ ಸಹಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ^[೩೪]

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಅಭಿಯಾನ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ೨೦೦೫- ೨೦೧೨ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. "ಜನರಿಂದ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಯ ಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವವರಿಗೆ, ಬಡವರು, ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು" ಇದು ಈ ಮಿಷನ್‌ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.

ಈ ಮಿಷನ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗುರಿಗಳ ಉಪವಿಭಾಗ:

ಶಿಶು ಮರಣಗಳ ಪ್ರಮಾಣ (ಐಎಮ್‌ಆರ್) ಮತ್ತು ತಾಯಿಯ ಮರಣಗಳ ಅನುಪಾತ (ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಆರ್), ನವಜಾತ ಶಿಶುಗಳ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣಗಳನ್ನು (ಎನ್‌ಎಮ್‌ಎರ್) ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು.
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು.
ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ರೋಗಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕವಲ್ಲದ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವುದು ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು.
ಸಮಗ್ರ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು.
ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸ್ಥಿರೀಕರಣ, ಹಾಗೆಯೇ ಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ರಚಿಸುವುದು.
ಸ್ಥಳೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಆಯುಷ್ ಅನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವುದು.
ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು.

ಮಿಷನ್ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ತಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿದೆ. ^[೩೫]

ಸಹ ನೋಡಿ

ಭಾರತ ರಾಜ್ಯ ಹಸಿವು ಸೂಚ್ಯಂಕ
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೊಜ್ಜು
ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದುವಿಕೆ

Measham, Anthony R.; Meera Chatterjee (1999). Wasting away: the crisis of malnutrition in India. World Bank Publications. p. 11. ISBN 978-0-8213-4435-4. Malnutrition in India.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ "The Indian exception". The Economist. 31 March 2011. Retrieved 13 February 2012.
↑ ^೨.೦ ^೨.೧ "Turning the tide of malnutrition" (PDF). World Health Organization. Retrieved 14 February 2012.
↑ "A call for reform and action". The World Bank. Archived from the original on 13 ಜೂನ್ 2018. Retrieved 14 February 2012.
↑ "World Bank Report". Source: The World Bank (2009). Archived from the original on 2018-06-13. Retrieved 2009-03-13. World Bank Report on Malnutrition in India
↑ "World Development Indicators – Google Public Data Explorer".
↑ "World Bank Report". Source: The World Bank 2009. Archived from the original on 2015-03-11. Retrieved 2009-11-25. India Country Overview 2009
↑ Yach, Derek; Hawkes, Corinna; Gould, C. Linn; Hofman, Karen J. (2004). "Journal of the American Medical Association". JAMA. 291 (21): 2616–2622. doi:10.1001/jama.291.21.2616. PMID 15173153. The global burden of chronic diseases
↑ "Why India remains malnourished". downtoearth.org.in (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-11-19.
↑ Singh, Abhishek (2020-03-02). "Childhood Malnutrition in India". Perspective of Recent Advances in Acute Diarrhea (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). doi:10.5772/intechopen.89701. ISBN 978-1-78923-865-5.
↑ "68 Per Cent Of Child Deaths Under Five Years In India Caused By Malnutrition In 2017: Study News". NDTV-Dettol Banega Swasth Swachh India (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2019-10-25. Retrieved 2021-03-31.
↑ ^೧೧.೦ ^೧೧.೧ ^೧೧.೨ ^೧೧.೩ ^೧೧.೪ "NFHS-3 Nutritional Status of Adults". Retrieved 2009-11-26.
↑ Kanjilal, B; et al. (2010). "Nutritional Status of Children in India: Household Socio-Economic Condition as the Contextual Determinant". International Journal for Equity in Health. 9: 19. doi:10.1186/1475-9276-9-19. PMC 2931515. PMID 20701758. Archived from the original on 2020-04-03. Retrieved 2022-08-28.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
↑ Gulati, A., Ganesh-Kumar, A., Shreedhar, G., & Nandakumar, T. (2012). Agriculture and malnutrition in India. Food And Nutrition Bulletin, 33(1), 74–86
↑ "HUNGaMA Survey Report" (PDF). Naandi foundation. Archived from the original (PDF) on 31 ಜನವರಿ 2012. Retrieved 1 February 2012.
↑ Kanjilal, Barun; Mazumdar; Mukherjee; Rahman (January 2010). "Nutritional status of children in India: household socio-economic condition as the contextual determinant". International Journal for Equity in Health. 9: 19–31. doi:10.1186/1475-9276-9-19. PMC 2931515. PMID 20701758.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
↑ "NFHS-3 Nutritional Status of Children". Retrieved 2009-11-26.
↑ "Nutrition and Anaemia" (PDF). Retrieved 2009-11-26.
↑ ^೧೮.೦ ^೧೮.೧ ^೧೮.೨ Meenakshi, J. V. (2016-11-01). "Trends and patterns in the triple burden of malnutrition in India" (PDF). Agricultural Economics (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 47 (S1): 115–134. doi:10.1111/agec.12304. ISSN 1574-0862.
↑ ^೧೯.೦ ^೧೯.೧ Thow, Anne Marie; Kadiyala, Suneetha; Khandelwal, Shweta; Menon, Purnima; Downs, Shauna; Reddy, K. Srinath (June 2016). "Toward Food Policy for the Dual Burden of Malnutrition: An Exploratory Policy Space Analysis in India" (PDF). Food and Nutrition Bulletin. 37 (3): 261–274. doi:10.1177/0379572116653863. PMID 27312356.
↑ ^೨೦.೦ ^೨೦.೧ ^೨೦.೨ Kulkarni, Vani S.; Kulkarni, Veena S.; Gaiha, Raghav (2017). "Double Burden of Malnutrition". International Journal of Health Services. 47 (1): 108–133. doi:10.1177/0020731416664666. PMID 27638762.
↑ "National Family Health Survey (NFHS-5)". rchiips.org. Archived from the original on 2021-11-24. Retrieved 2022-08-19.
↑ ^೨೨.೦ ^೨೨.೧ ^೨೨.೨ Ackerson, L. K.; Subramanian, S. V. (2008-05-15). "Domestic Violence and Chronic Malnutrition among Women and Children in India". American Journal of Epidemiology (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 167 (10): 1188–1196. doi:10.1093/aje/kwn049. ISSN 0002-9262. PMC 2789268. PMID 18367471.
↑ Yount, Kathryn M.; Digirolamo, Ann M.; Ramakrishnan, Usha (2011-05-01). "Impacts of domestic violence on child growth and nutrition: A conceptual review of the pathways of influence". Social Science & Medicine (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 72 (9): 1534–1554. doi:10.1016/j.socscimed.2011.02.042. ISSN 0277-9536. PMID 21492979.
↑ "Domestic violence associated with chronic malnutrition in women and children in India". News (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2008-04-22. Retrieved 2018-04-26.
↑ Ferreira, Marcela de Freitas; Moraes, Claudia Leite de; Reichenheim, Michael Eduardo; Verly Junior, Eliseu; Marques, Emanuele Souza; Salles-Costa, Rosana; Ferreira, Marcela de Freitas; Moraes, Claudia Leite de; Reichenheim, Michael Eduardo (January 2015). "Effect of physical intimate partner violence on body mass index in low-income adult women". Cadernos de Saúde Pública. 31 (1): 161–172. doi:10.1590/0102-311X00192113. ISSN 0102-311X. PMID 25715300.
↑ Singh, Abhishek (2020-05-06), K. Bhattacharya, Sujit (ed.), "Childhood Malnutrition in India", Perspective of Recent Advances in Acute Diarrhea (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್), IntechOpen, doi:10.5772/intechopen.89701, ISBN 978-1-78923-865-5, retrieved 2022-08-19
↑ "Child malnutrition in India: A systemic failure". www.downtoearth.org.in (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2022-08-19.
↑ "ICDS".
↑ "National health mission".
↑ Jayashree, R. Gopinath & B. "Beyond food rations: Six ways India can ensure nutrition security for its most vulnerable people". Scroll.in (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-07-24.
↑ http://www.ffl.org
↑ Balarajan, Yarlini; Reich, Michael R. (2016-07-01). "Political economy of child nutrition policy: A qualitative study of India's Integrated Child Development Services (ICDS) scheme". Food Policy (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 62: 88–98. doi:10.1016/j.foodpol.2016.05.001. ISSN 0306-9192.
↑ "A campaign to end malnutrition in Bihar". ideasforindia.in. Archived from the original on 2016-01-27. Retrieved 2015-10-09.
↑ "Child Development Website". Source: Child Development programs site (2009). Archived from the original on 6 December 2008. Retrieved 2009-03-14. Programs to address malnutrition in India
↑ "National Rural Health Mission" (PDF). Source: National Rural Health Mission (2005–2012). Archived from the original (PDF) on 2009-11-22. Retrieved 2009-11-26.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

[1] "The Indian exception". The Economist. 31 March 2011. Retrieved 13 February 2012.

[Turning_the_tide_of_malnutrition-2] ೨.೦ ^೨.೧ "Turning the tide of malnutrition" (PDF). World Health Organization. Retrieved 14 February 2012.

[3] "A call for reform and action". The World Bank. Archived from the original on 13 ಜೂನ್ 2018. Retrieved 14 February 2012.

[4] "World Bank Report". Source: The World Bank (2009). Archived from the original on 2018-06-13. Retrieved 2009-03-13. World Bank Report on Malnutrition in India

[5] "World Development Indicators – Google Public Data Explorer".

[6] "World Bank Report". Source: The World Bank 2009. Archived from the original on 2015-03-11. Retrieved 2009-11-25. India Country Overview 2009

[7] Yach, Derek; Hawkes, Corinna; Gould, C. Linn; Hofman, Karen J. (2004). "Journal of the American Medical Association". JAMA. 291 (21): 2616–2622. doi:10.1001/jama.291.21.2616. PMID 15173153. The global burden of chronic diseases

[8] "Why India remains malnourished". downtoearth.org.in (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-11-19.

[9] Singh, Abhishek (2020-03-02). "Childhood Malnutrition in India". Perspective of Recent Advances in Acute Diarrhea (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). doi:10.5772/intechopen.89701. ISBN 978-1-78923-865-5.

[10] "68 Per Cent Of Child Deaths Under Five Years In India Caused By Malnutrition In 2017: Study News". NDTV-Dettol Banega Swasth Swachh India (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2019-10-25. Retrieved 2021-03-31.

[NFHS-3_adult-11] ೧೧.೦ ^೧೧.೧ ^೧೧.೨ ^೧೧.೩ ^೧೧.೪ "NFHS-3 Nutritional Status of Adults". Retrieved 2009-11-26.

[12] Kanjilal, B; et al. (2010). "Nutritional Status of Children in India: Household Socio-Economic Condition as the Contextual Determinant". International Journal for Equity in Health. 9: 19. doi:10.1186/1475-9276-9-19. PMC 2931515. PMID 20701758. Archived from the original on 2020-04-03. Retrieved 2022-08-28.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)

[13] Gulati, A., Ganesh-Kumar, A., Shreedhar, G., & Nandakumar, T. (2012). Agriculture and malnutrition in India. Food And Nutrition Bulletin, 33(1), 74–86

[14] "HUNGaMA Survey Report" (PDF). Naandi foundation. Archived from the original (PDF) on 31 ಜನವರಿ 2012. Retrieved 1 February 2012.

[Kanjilal_2010-15] Kanjilal, Barun; Mazumdar; Mukherjee; Rahman (January 2010). "Nutritional status of children in India: household socio-economic condition as the contextual determinant". International Journal for Equity in Health. 9: 19–31. doi:10.1186/1475-9276-9-19. PMC 2931515. PMID 20701758.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)

[NFHS-3_children-16] "NFHS-3 Nutritional Status of Children". Retrieved 2009-11-26.

[Nutrition_and_Anaemia-17] "Nutrition and Anaemia" (PDF). Retrieved 2009-11-26.

[:4-18] ೧೮.೦ ^೧೮.೧ ^೧೮.೨ Meenakshi, J. V. (2016-11-01). "Trends and patterns in the triple burden of malnutrition in India" (PDF). Agricultural Economics (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 47 (S1): 115–134. doi:10.1111/agec.12304. ISSN 1574-0862.

[:5-19] ೧೯.೦ ^೧೯.೧ Thow, Anne Marie; Kadiyala, Suneetha; Khandelwal, Shweta; Menon, Purnima; Downs, Shauna; Reddy, K. Srinath (June 2016). "Toward Food Policy for the Dual Burden of Malnutrition: An Exploratory Policy Space Analysis in India" (PDF). Food and Nutrition Bulletin. 37 (3): 261–274. doi:10.1177/0379572116653863. PMID 27312356.

[:3-20] ೨೦.೦ ^೨೦.೧ ^೨೦.೨ Kulkarni, Vani S.; Kulkarni, Veena S.; Gaiha, Raghav (2017). "Double Burden of Malnutrition". International Journal of Health Services. 47 (1): 108–133. doi:10.1177/0020731416664666. PMID 27638762.

[21] "National Family Health Survey (NFHS-5)". rchiips.org. Archived from the original on 2021-11-24. Retrieved 2022-08-19.

[:2-22] ೨೨.೦ ^೨೨.೧ ^೨೨.೨ Ackerson, L. K.; Subramanian, S. V. (2008-05-15). "Domestic Violence and Chronic Malnutrition among Women and Children in India". American Journal of Epidemiology (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 167 (10): 1188–1196. doi:10.1093/aje/kwn049. ISSN 0002-9262. PMC 2789268. PMID 18367471.

[23] Yount, Kathryn M.; Digirolamo, Ann M.; Ramakrishnan, Usha (2011-05-01). "Impacts of domestic violence on child growth and nutrition: A conceptual review of the pathways of influence". Social Science & Medicine (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 72 (9): 1534–1554. doi:10.1016/j.socscimed.2011.02.042. ISSN 0277-9536. PMID 21492979.

[24] "Domestic violence associated with chronic malnutrition in women and children in India". News (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2008-04-22. Retrieved 2018-04-26.

[25] Ferreira, Marcela de Freitas; Moraes, Claudia Leite de; Reichenheim, Michael Eduardo; Verly Junior, Eliseu; Marques, Emanuele Souza; Salles-Costa, Rosana; Ferreira, Marcela de Freitas; Moraes, Claudia Leite de; Reichenheim, Michael Eduardo (January 2015). "Effect of physical intimate partner violence on body mass index in low-income adult women". Cadernos de Saúde Pública. 31 (1): 161–172. doi:10.1590/0102-311X00192113. ISSN 0102-311X. PMID 25715300.

[26] Singh, Abhishek (2020-05-06), K. Bhattacharya, Sujit (ed.), "Childhood Malnutrition in India", Perspective of Recent Advances in Acute Diarrhea (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್), IntechOpen, doi:10.5772/intechopen.89701, ISBN 978-1-78923-865-5, retrieved 2022-08-19

[27] "Child malnutrition in India: A systemic failure". www.downtoearth.org.in (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2022-08-19.

[28] "ICDS".

[29] "National health mission".

[30] Jayashree, R. Gopinath & B. "Beyond food rations: Six ways India can ensure nutrition security for its most vulnerable people". Scroll.in (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-07-24.

[31] ttp://www.ffl.org

[32] Balarajan, Yarlini; Reich, Michael R. (2016-07-01). "Political economy of child nutrition policy: A qualitative study of India's Integrated Child Development Services (ICDS) scheme". Food Policy (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 62: 88–98. doi:10.1016/j.foodpol.2016.05.001. ISSN 0306-9192.

[33] "A campaign to end malnutrition in Bihar". ideasforindia.in. Archived from the original on 2016-01-27. Retrieved 2015-10-09.

[34] "Child Development Website". Source: Child Development programs site (2009). Archived from the original on 6 December 2008. Retrieved 2009-03-14. Programs to address malnutrition in India

[35] "National Rural Health Mission" (PDF). Source: National Rural Health Mission (2005–2012). Archived from the original (PDF) on 2009-11-22. Retrieved 2009-11-26.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]

[೩೧]

[೩೨]

[೩೩]

[೩೪]

[೩೫]