ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಕೋಟೆ

ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಕೋಟೆ ಎಂಬುದು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೋಟೆಯಾಗಿದೆ. ೧೪೫೪ ರಲ್ಲಿ ತಿಮ್ಮಣ್ಣ ನಾಯಕ ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ನಂತರದ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭದ್ರಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಇದನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಆಡಳಿತಗಾರರು ಬಳಸಿದ್ದರು.

ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಕೋಟೆ

ಮೂರು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ನದಿಗಳು ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ. ಕಾವೇರಿ ನದಿಯು ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಯ ಗಡಿಯಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಕಾವೇರಿ ನದಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕೋಟೆಯು ಲಾಲ್ ಮಹಲ್ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಇದನ್ನು ೧೭೯೯ ರಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅದನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು. ಈ ಕೋಟೆಯು ಏಳು ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ವೃತ್ತದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಸ್ಮಾರಕಗಳಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ: ಕರ್ನಲ್ ಬೈಲಿಸ್ ಡಂಜಿಯನ್; ದರಿಯಾ ದೌಲತ್ ಬಾಗ್; ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಸಮಾಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗುಂಬಜ್; ಜುಮಾ ಮಸೀದಿ (ಮಸ್ಜಿದ್-ಇ-ಆಲಾ); ಒಬೆಲಿಸ್ಕ್ ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಕಂಠೀರವ ಪ್ರತಿಮೆ; ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ; ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಇನ್ಮ್ಯಾನ್ಸ್ ಡಂಜಿಯನ್.

ಇತಿಹಾಸ

ಕರ್ನಲ್ ಬೈಲಿಯ ಡಂಜಿಯನ್

ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ೧೪೫೪ ರಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತಗಾರ ತಿಮ್ಮಣ್ಣ ನಾಯಕ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ೧೪೯೫ ರವರೆಗೆ ಒಡೆಯರ್‌ಗಳು ವಿಜಯನಗರದ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವವರೆಗೂ ಕೋಟೆಯು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕೈಯಲ್ಲಿತ್ತು.

ಒಡೆಯರ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮೈಸೂರಿನಿಂದ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಚಿಕ್ಕ ದೇವರಾಜ ಒಡೆಯರ್ (೧೬೭೩ ರಿಂದ ೧೭೦೪) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ (೧೭೩೪-೬೬) ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯವು ಪ್ರಬಲವಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿಯಾಯಿತು; ಇದನ್ನು ಮಿಲಿಟರಿ ಜನರಲ್ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರು. ೧೭೫೭ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಮರಾಠರಿಗೆ ೩೨ ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು, ನಂತರ ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದರು.

೧೭೮೨ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹೈದರ್ ಅಲಿಯ ಮಗ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದನು. ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಹಲವು ಬಾರಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಟಿಪ್ಪು ಫ್ರೆಂಚರೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನೆಪೋಲಿಯನ್ ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ನಂತರ, ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪಡೆಗಳು, ಕರ್ನಲ್ ಆರ್ಥರ್ ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿ, ೧ನೇ ಡ್ಯೂಕ್ ಆಫ್ ವೆಲ್ಲಿಂಗ್ಟನ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ, ೪ ಮೇ ೧೭೯೯ ರಂದು ದಾಳಿ ಮಾಡಿತು. ಪಡೆಗಳು ೨೪೯೪ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ೧೮೮೨ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.

ಟಿಪ್ಪು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹತನಾದ ನಂತರ, ಆಂಗ್ಲ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಒಡೆಯರ್ ರಾಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು.

ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ

ಕೋಟೆಯೊಳಗಿನ ಶ್ರೀರಂಗಂತಸ್ವಾಮಿ ಮತ್ತು ಜುಮ್ಮಾ ಮಸೀದಿಯ ಚಿತ್ರ

ಕೋಟೆಯು ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕೋಟೆಯು ಲಾಲ್ ಮಹಲ್ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಇವುಗಳನ್ನು ೧೭೯೯ ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೆಡವಲಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಏಳು ಮಳಿಗೆಗಳಿವೆ. ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ, ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೋಟೆಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ತೆರೆದ ಮೈದಾನ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ದೇವಾಲಯವಾದ ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವು ತೆರೆದ ಮೈದಾನದ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಕೋಟೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗವು ಬಂದೀಖಾನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಅರಮನೆಯು ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಎದುರುಗಡೆ ಇದೆ. ಜುಮಾ ಮಸೀದಿ, ಇಂಡೋ-ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೋಟೆಯೊಳಗಿನ ಪ್ರಮುಖ ಮಸೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಟಿಪ್ಪು ಮಸೀದಿ, ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ