ಕಾಳರಾತ್ರಿ

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಮಹಾದೇವಿಯ ಒಂಬತ್ತು ನವದುರ್ಗೆಯ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಏಳನೆಯದು. ಆಕೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಮಾತೃ ದೇವತೆಯ ಭಯಂಕರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಕಾಳಿ ಮತ್ತು ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಬದಲಿಯಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಎರಡು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಕೆಲವರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಘಟಕಗಳೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಮೊದಲುಕ್ರಿ.ಶ.೩೦೦ ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ದೇವತೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ ೫ ನೇ ಮತ್ತು ೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನವರಾತ್ರಿ ಆಚರಣೆಯ ಒಂಬತ್ತು ರಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನವರಾತ್ರಿ ಪೂಜೆಯ ಏಳನೇ ದಿನ (ಹಿಂದೂ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಆಚರಣೆ) ಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆಕೆಯನ್ನು ಮಾತೃ ದೇವತೆಯ ಉಗ್ರ ರೂಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಕೆಯ ನೋಟವು ಭಯವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಈ ರೂಪವು ಎಲ್ಲಾ ರಾಕ್ಷಸ ಘಟಕಗಳು, ಪ್ರೇತಗಳು, ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಾಶಕ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಅವಳ ಆಗಮನದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದ ನಂತರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಸೌಧಿಕಾಗಮ, ಒರಿಸ್ಸಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಶಿಲ್ಪ ಪ್ರಕಾಶದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ನವರಾತ್ರಿಯ ಏಳನೆಯ ದಿನ ಮತ್ತು ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಳುವ ದೇವತೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಕಿರೀಟ, ಚಕ್ರದ ( ಸಹಸ್ರಾರ ಚಕ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ)ವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಆ ಮೂಲಕ ಆವಾಹಕ, ಸಿದ್ಧಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿಧಿಗಳನ್ನು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಜ್ಞಾನ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು) ನೀಡುತ್ತಾರೆ.

ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಶುಭಂಕರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ - ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಶುಭ/ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಎಂದರ್ಥ. ಅವಳು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಮಂಗಳಕರ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವಳು ತನ್ನ ಭಕ್ತರನ್ನು ನಿರ್ಭೀತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯ ಇತರ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೆಸರುಗಳೆಂದರೆ ರೌಧ್ರಿ ಮತ್ತು ಧುಮೋರ್ನ.

ಧರ್ಮಗ್ರಂಥದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

 

ಮಹಾಭಾರತ

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯ ಹಿಂದಿನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ (ಪಠ್ಯದ ಮೂಲಕ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೩೧೩೭ - ೩೦೬೭ರ ನಡುವೆ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ, ಸೇರ್ಪಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿಲ್ಲ. ೧ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಮುಂದುವರೆದವು, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹದಿನೆಂಟು ಪರ್ವ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಹತ್ತನೇ ಪುಸ್ತಕವಾದ ಸೌಪ್ತಿಕ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ (ನಿದ್ರೆಯ ಪುಸ್ತಕ). ಪಾಂಡವರು ಮತ್ತು ಕೌರವರ ನಡುವಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ, ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯರ ಮಗ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಸಾವಿನ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ರಾತ್ರಿಯ ರಹಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಅವನು ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾದ ಪಾಂಡವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ಕುರು ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ನುಸುಳುತ್ತಾನೆ. ರುದ್ರನ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ, ಅವನು ನಿದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ.

ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವನ ಉನ್ಮಾದದ ದಾಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ.

“..... ಅವಳ ಮೂರ್ತರೂಪದಲ್ಲಿ, ಕಪ್ಪು ಬಿಂಬ, ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಬಾಯಿ ಮತ್ತು ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಕಣ್ಣುಗಳು, ಕಡುಗೆಂಪು ಮಾಲೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಮತ್ತು ಕಡುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊದಿಸಿ, ಒಂದೇ ಕೆಂಪು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕುಣಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸಾದವರನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಾಳೆ. ಮಹಿಳೆ, ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳ ಮುಂದೆ ನಿರುತ್ಸಾಹದ ಸ್ವರವನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ .

ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಈ ಉಲ್ಲೇಖವು ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯು ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಹಿತಕರತೆಯನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯುವಂತೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣ

ದುರ್ಗಾ ಸಪ್ತಶತಿಯ ಅಧ್ಯಾಯ ೧, ಶ್ಲೋಕ ೭೫, ಎಲ್ಲಾ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯು ವ್ಯಕ್ತಿಗತಗೊಳಿಸಿರುವ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ:

ಪ್ರಕೃತಿಸ್ತ್ವಂ ಚ ಸರ್ವಸ್ಯ ಗುಣತ್ರಯಾ ವಿಭಾವಿನೀ

ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ನೀನೇ ಮೂಲ ಕಾರಣ

ಮೂರು ಗುಣಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವುದು (ಸತ್ವ, ರಜಸ್ ಮತ್ತು ತಮಸ್)

ನೀವು ಆವರ್ತಕ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ಕರಾಳ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದೀರಿ

ನೀವು ಅಂತಿಮ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ಮಹಾ ರಾತ್ರಿ ಮತ್ತು ಭ್ರಮೆಯ ಭಯಾನಕ ರಾತ್ರಿ

ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ

ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣವು ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು (ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಸೃಜನಶೀಲ ಶಕ್ತಿ) ರಾಕ್ಷಸ-ರಾಜ, ದುರ್ಗಮಾಸುರನಿಂದ (ಕೊಂದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದುರ್ಗಾದೇವಿಯಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ) ದೇವರುಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಳು ಮತ್ತು ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯು ಈ ರಾಕ್ಷಸನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ, "... ಮೂರು ಲೋಕಗಳ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಮೋಡಿ ಮಾಡಿದ ಹೆಣ್ಣು . . ." [೧] . ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣವು ತಾಯಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪಾರ್ವತಿ (ದುರ್ಗಾ) ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಆಕೆಯ ಗಾಢವಾದ ಕಾಲರಾತ್ರಿ ರೂಪವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಅವಳ ಚಿನ್ನದ ಚರ್ಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುತ್ತದೆ.

ದೇವಿ-ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ

ಅಂಬಿಕಾ ದೇವಿಯು (ಕೌಶಿಕಿ ಮತ್ತು ಚಂಡಿಕಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ದೇಹದಿಂದ ಹೊರಬಂದ ನಂತರ, ಪಾರ್ವತಿಯ ಚರ್ಮವು ಅತ್ಯಂತ ಕಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ (ಕಪ್ಪು ಮೋಡಗಳ ಛಾಯೆಯಂತೆ ಬಹುತೇಕ ಕಪ್ಪು). ಆದ್ದರಿಂದ ಪಾರ್ವತಿಗೆ 'ಕಾಳಿಕಾ' ಮತ್ತು 'ಕಾಳರಾತ್ರಿ' ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಎರಡು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ, ಸ್ಕಿಮಿಟಾರ್ ಮತ್ತು ಅರ್ಧ ಮುರಿದ ತಲೆಬುರುಡೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾಳೆ (ಅದು ರಕ್ತವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಬಟ್ಟಲಿನಂತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ), ಮತ್ತು ಅವಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜ ಶುಂಭನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾಳೆ. ದೇವಿ ಭಾಗವತದಲ್ಲಿನ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯು ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಆವೃತ್ತಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.

ವರಾಹ ಪುರಾಣ

ಈ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ, ರೌದ್ರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಧ್ಯಾಯ ೯೦-೯೬ ರೌಧ್ರಿ (ಕಾಳರಾತ್ರಿ) ದೇವಿಯು ರುರು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ವಿಷ್ಣುಧರ್ಮೋತ್ತರ ಪುರಾಣ

ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣದ ಅನುಬಂಧವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ವಿಶ್ವಕೋಶದ ನಿರೂಪಣೆಯು ಮೂರನೆಯ ಖಂಡದ (ಭಾಗ) ೪೮ ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ (ಭಾಗ) ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಾವಿನ ದೇವರಾದ ಯಮ ದೇವರ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಪ್ರತಿರೂಪವಾದ ದುಮೋರ್ಧನ .

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯ ಇತರ ಗ್ರಂಥಗಳ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸೇರಿವೆ - ಲಲಿತಾ ಸಹಸ್ರನಾಮ ಸ್ತೋತ್ರಂ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಸಹಸ್ರನಾಮ ಸ್ತೋತ್ರಂ ( ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ) .

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

  ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂಬ ಪದದ ಮೊದಲ ಭಾಗ ಕಾಲ . ಕಾಲಾ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಸಮಯ ಎಂದರ್ಥ ಆದರೆ ಬೆಳಕಿನ ಮೊದಲು ಮೊದಲ ಸೃಷ್ಟಿ ಎಂಬ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಕಪ್ಪು ಎಂದರ್ಥ. ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗ ನಾಮಪದವಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ದಾರ್ಶನಿಕರು ಗ್ರಹಿಸಿದಂತೆ ಸಮಯವು ಎಲ್ಲವು ನಡೆಯುತ್ತದೆ; ಎಲ್ಲಾ ಸೃಷ್ಟಿಯು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಚೌಕಟ್ಟು. ವೈದಿಕ ದಾರ್ಶನಿಕರು ಕಾಲವನ್ನು ಒಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಂತೆ ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇದು ಸಮಯವು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಬಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಭಕ್ಷಿಸುವವನಾಗಿ ದೇವತೆಯಾದ ಕಾಲದ ವೈದಿಕ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು. ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂದರೆ ಕಾಲದ ಮರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದವ ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಮಹಾನಿರ್ವಾಣ ತಂತ್ರದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕಾಲ (ಸಮಯ) ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ತನ್ನ ಸಂಗಾತಿಯಾದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಸೃಜನಶೀಲ ಶಕ್ತಿಯಾದ ಕಾಳಿಯಿಂದ ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕಾಳಿಯು ಕಾಲಮ್ (ಕಪ್ಪು, ಗಾಢ ಬಣ್ಣ) ದ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ರೂಪವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಾಚೆಗಿನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಿಘಂಟು, ಶಬ್ದಕಲ್ಪದ್ರುಮ್, ಹೇಳುತ್ತದೆ: ಕಾಲಃ ಶಿವಃ ತಸ್ಯ ಪತ್ನೀತಿ - ಕಾಳಿ । ಕಾಲಃ ಶಿವಃ । ತಸ್ಯ ಪತ್ನೀತಿ ಕಾಳಿ - "ಶಿವನು ಕಾಲ, ಹೀಗಾಗಿ, ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಕಾಳಿ"

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂಬ ಪದದ ಎರಡನೇ ಭಾಗವು ರಾತ್ರಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ವೇದಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಋಗ್ವೇದದ ರಾತ್ರಿಸೂಕ್ತದ ಪ್ರಕಾರ, ಋಷಿ ಕುಶಿಕನು ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವಾಗ ಕತ್ತಲೆಯ ಸುತ್ತುವರಿದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ರಾತ್ರಿಯನ್ನು (ರಾತ್ರಿ) ಸರ್ವಶಕ್ತ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದನು. ಹೀಗಾಗಿ, ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದ ನಂತರದ ಕತ್ತಲೆಯು ದೈವಿಕವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಭಯ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಬಂಧನದಿಂದ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಋಷಿಗಳಿಂದ ಆಹ್ವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರತಿ ಅವಧಿಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭಯಂಕರ ದೇವತೆಯ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದೆ, ಅವರು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಆಸೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ತಂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂಬ ಪದವು ರಾತ್ರಿಯ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಭಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಆದರೆ ದೇವಿಯ ಆರಾಧಕರಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನಂತರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ರಾತ್ರಿದೇವಿ (ರಾತ್ರಿ ದೇವತೆ' ಅಥವಾ 'ರಾತ್ರಿಯ ದೇವತೆ) ವಿವಿಧ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು - ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಥರ್ವ ವೇದದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿದೇವಿಯನ್ನು ದುರ್ಗಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಮೊದಲು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕತ್ತಲೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಿಯ ಈ ರೂಪವನ್ನು ಅಜ್ಞಾನದ ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವವಳು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಆದ್ದರಿಂದ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಆವಾಹನೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಭಕ್ತನಿಗೆ ಕಾಲ (ಸಮಯ) ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿಯ (ರಾತ್ರಿ) ಎಲ್ಲಾ-ಸೇವಿಸುವ ಸ್ವಭಾವದೊಂದಿಗೆ ಶಕ್ತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ - ಎಲ್ಲಾ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಎಲ್ಲಾ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಸಮಯದ ರಾತ್ರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವಾಗಿದೆ.

ಈ ರೂಪವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಜೀವನವು ಒಂದು ಕರಾಳ ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ - ಪ್ರಕೃತಿ ತಾಯಿಯ ಹಿಂಸೆ ಸಾವು ಮತ್ತು ವಿನಾಶವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ದಂತಕಥೆಗಳು

ಒಮ್ಮೆ ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ರಾಕ್ಷಸರಿದ್ದರು, ಅವರು ದೇವಲೋಕವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ದೇವತೆಗಳ ಅಧಿಪತಿಯಾದ ಇಂದ್ರನು ಇತರ ದೇವರುಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಶಿವನ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಹಿಮಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋದನು. ಇಬ್ಬರೂ ಸೇರಿ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಪಾರ್ವತಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ಅವರ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದಳು, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಚಂಡಿ ( ಅಂಬಿಕಾ ) ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ದೇವತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಳು. ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡ ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭನಿಂದ ಕಳುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಇಬ್ಬರು ರಾಕ್ಷಸ ಸೇನಾಪತಿಗಳು. ಅವರು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, ಚಂಡಿ ದೇವಿಯು ಕಾಳಿ (ಕೆಲವು ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ) ಕಡು ದೇವತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಳು. ಕಾಳಿ/ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಅವರನ್ನು ಕೊಂದು, ಆ ಮೂಲಕ ಚಾಮುಂಡಾ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದರು.

ಆಗ ರಕ್ತಬೀಜ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು. ರಕ್ತಬೀಜ ತನ್ನ ಯಾವುದೇ ರಕ್ತದ ಹನಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದರೆ, ಅವನ ತದ್ರೂಪಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ವರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಅವನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ಅವನ ಚೆಲ್ಲಿದ ರಕ್ತವು ಅವನ ಹಲವಾರು ತದ್ರೂಪುಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ, ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಇದರಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡು, ಕೆಳಗೆ ಬೀಳದಂತೆ ಅವನ ರಕ್ತವನ್ನು ಕುಡಿದು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಕ್ತಬೀಜವನ್ನು ಕೊಂದು ಚಂಡಿ ದೇವಿಗೆ ತನ್ನ ಸೇನಾಪತಿಗಳಾದ ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು. ಅವಳು ಎಷ್ಟು ಉಗ್ರ ಮತ್ತು ವಿಧ್ವಂಸಕಳಾದಳು ಎಂದರೆ ತನ್ನ ಮುಂದೆ ಬರುವ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು. ಅವಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಎಲ್ಲಾ ದೇವರುಗಳು ಶಿವನ ಮುಂದೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು, ಆದ್ದರಿಂದ ಶಿವನು ಅವಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾ ಅವಳ ಪಾದದ ಕೆಳಗೆ ಬರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಅವಳು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲಲು ತೊಡಗಿದಾಗ, ಅವಳ ಪಾದದ ಕೆಳಗೆ ಶಿವನು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು. ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಪಾದದ ಕೆಳಗೆ ನೋಡಿ, ಅವಳು ತನ್ನ ನಾಲಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿದಳು (ಅವಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳು ಈ ನೋಟವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ) ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ (ಶಿವ ದೇವರು) ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು ಮತ್ತು ತಪ್ಪಿತಸ್ಥಳಾಗಿ, ಅವಳು ಜಗಳವನ್ನು ಮರೆತಳು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವರು ಅವಳನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಿದನು.

ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಾಮುಂಡಾ ದೇವಿಯು (ಕಾಳಿ) ದೇವಿ ಕಾಳರಾತ್ರಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತಳು. ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಕತ್ತೆಯ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದು ಅವರನ್ನು ಹಿಡಿದು ಕಾರಾಗೃಹದಲ್ಲಿಟ್ಟ ನಂತರ ಕಾಳಿಗೆ ಕರೆತಂದಳು. ನಂತರ ಈ ರಾಕ್ಷಸರು ಚಾಮುಂಡಾ ದೇವತೆಯಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಈ ಕಥೆಯು ಚಂದಮಾರಿ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ.

ಅವಳು ಅತ್ಯಂತ ಕರಾಳ ರಾತ್ರಿಗಳ ಶಕ್ತಿ. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಣಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕೆಲಸದಿಂದ ವಿರಾಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರೆಲ್ಲರೂ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುವಾಗ, ಅವರ ಬಳಲಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳು ಮಾತೃ ದೇವತೆಯ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ, ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅವಳು ಕರಾಳ ರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯ, ಸಾವು-ರಾತ್ರಿ. ಅವಳು ಮಹಾರಾತ್ರಿ, (ಆವರ್ತಕ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ಮಹಾ ರಾತ್ರಿ) ಹಾಗೆಯೇ ಮೊಹರಾತ್ರಿ (ಭ್ರಮೆಯ ರಾತ್ರಿ). ಸಮಯದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ವಿನಾಶವು ತನ್ನ ಆಗಮನವನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ, ದೇವಿಯು ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಕಾಲರಾತ್ರಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಅವಳು ಯಾವುದೇ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಬಿಡದೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಯವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾಳೆ.

ಇನ್ನೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದುರ್ಗಸುರನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಜಗತ್ತನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಬಯಸಿದನು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ಓಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ವೇದಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡನು. ಪಾರ್ವತಿ ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿ, ದುರ್ಗಸುರನಿಗೆ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಿದಳು. ದುರ್ಗಾಸುರನ ಕಾವಲುಗಾರರು ಕಾಳರಾತ್ರಿಯನ್ನು ದೂತಳಾಗಿ ಬಂದಾಗ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ನಂತರ ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಅವನಿಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ತರುವಾಯ, ದುರ್ಗಾಸುರನು ಕೈಲಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಬಂದಾಗ, ಪಾರ್ವತಿಯು ಅವನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ ಅವನನ್ನು ಕೊಂದು ದುರ್ಗಾ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದರು. ಇಲ್ಲಿ ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಪಾರ್ವತಿಯಿಂದ ದುರ್ಗಾಸುರನಿಗೆ ಸಂದೇಶ ಮತ್ತು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಏಜೆಂಟ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ದುಮ್ರಿ ಬುಜುರ್ಗ್ ನಯಾಗಾಂವ್, ಬಿಹಾರ, ಸರನ್

ಕಾಳರಾತ್ರಿಯ ಮೈಬಣ್ಣವು ರಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾದ ಕೂದಲು ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಗೀಯ ಆಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಕೆಗೆ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳಿವೆ - ಎಡ ಎರಡು ಕೈಗಳು ಸ್ಮಿಟರ್ ಮತ್ತು ಸಿಡಿಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿವೆ ಮತ್ತು ಬಲ ಎರಡು ವರದ (ಆಶೀರ್ವಾದ) ಮತ್ತು ಅಭಯ (ರಕ್ಷಿಸುವ) ಮುದ್ರೆಗಳಲ್ಲಿವೆ . ಅವಳು ಚಂದ್ರನಂತೆ ಹೊಳೆಯುವ ಹಾರವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಕಾಳರಾತ್ರಿಯು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಮಿಂಚಿನಂತೆ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೊರಸೂಸುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಉಸಿರಾಡುವಾಗ ಅಥವಾ ಬಿಡುವಾಗ ಅವಳ ಮೂಗಿನ ಹೊಳ್ಳೆಗಳ ಮೂಲಕ ಜ್ವಾಲೆಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅವಳ ಆರೋಹಣವು ಕತ್ತೆಯಾಗಿದ್ದು, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಶವವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಧರಿಸಲು ನೀಲಿ, ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು.

ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಿಯ ನೋಟವು ದುಷ್ಟರಿಗೆ ವಿನಾಶವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅವಳು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಫಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವಾಗ ಭಯದಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವಳು ಅಂತಹ ಭಕ್ತರ ಜೀವನದಿಂದ ಚಿಂತೆಯ ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುತ್ತಾಳೆ. ನವರಾತ್ರಿಯ ಏಳನೇ ದಿನದಂದು ಅವಳ ಆರಾಧನೆಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಯೋಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಧಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ.

ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು

ಮಂತ್ರ

ॐ ದೇವಿ ಕಾಲರಾತ್ರ್ಯೈ ನಮ: ಓಂ ದೇವಿ ಕಾಲರಾತ್ರ್ಯೈ ನಮಃ

ಮಾಂ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಮಂತ್ರ- ಮಾ ಕಲರಾತ್ರಿ ಮಂತ್ರ Archived 2022-12-05 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. :

ಯಾ ದೇವಿ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಮಾಂ ಕಾಲರಾತ್ರಿ ರೂಪೇಣ ಸಂಸ್ಥಿತಾ ನಮಸ್ತಸ್ಯ ನಮಸ್ತಸ್ಯೈ ನಮಸ್ತಸ್ಯ

ಧ್ಯಾನ ಮಂತ್ರ

ಕರಾಲವಂದನಾ ಧೋರಂ ಮುಕ್ತಕೇಶೀ ಚತುರ್ಭುಜಾಮ್ । ಕಾಲರಾತ್ರಿಂ ಕರಾಲಿಂಕಾ ದಿವ್ಯಾಂ ವಿದ್ಯುತಮಾಲಾ ವಿಭೂಷಿತಾಮ್॥

ಕರಲ್ವನ್ದನ ಧೋರಂ ಮುಕ್ತಕೇಶೀ ಚತುರ್ಭುಜಮ್ । ಕಾಲ ರಾತ್ರಿಂ ಕರಾಲಿಕಾಂ ದಿವ್ಯಂ ವಿದ್ಯುತ್ಮಲಾ ವಿಭೂಷಿತಾಮ್ ।

ದೇವಾಲಯಗಳು

• ಕಲರಾತ್ರಿ -ವಾರಣಾಸಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಡಿ.೮/೧೭, ಕಾಳಿಕಾ ಗಲ್ಲಿ, ಇದು ಅನ್ನಪೂರ್ಣೆಗೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾದ ಲೇನ್ – ವಿಶ್ವನಾಥ
• ಕಾಳರಾತ್ರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ದುಮ್ರಿ ಬುಜುರ್ಗ್, ನಯಾಗಾಂವ್, ಬಿಹಾರ
• ಕಲರಾತ್ರಿ -ವಿಂಧ್ಯಾಚಲ, ಮಿರ್ಜಾಪುರ (ಯುಪಿ).
• ಕಲರಾತ್ರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ- ಪಟಿಯಾಲ, ಪಂಜಾಬ್
• ಕಲರಾತ್ರಿ ದೇವಾಲಯ - ಸಂಗ್ರೂರ್, ಪಂಜಾಬ್

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಕಾಲ ಭೈರವ