ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ

 

ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಭೂಗೋಳ
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಕರ್ನಾಟಕ
ಜಿಲ್ಲೆ	ದಾವಣಗೆರೆ
ಸ್ಥಳ	ಹರಿಹರ
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ	ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ	ವೀರ ನರಸಿಂಹ II

ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ತೆರೆದ ಮಂಟಪದ (ಸಭಾಂಗಣ) ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಂಡ ಚೌಕಾಕಾರದ ಯೋಜನೆ

ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ (ಕ್ರಿ.ಶ.೧೨೨೧ ) ಕಂಬಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿದ ತೆರೆದ ಸಭಾಂಗಣ

ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಹರಿಹರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೨೩ – ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೨೪ ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ವೀರ ನರಸಿಂಹ II ರ ದಂಡನಾಯಕ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿ ಪೊಲಾಲ್ವಾ ಅವರಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣ ಪಟ್ಟಿತು.ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೬೮ ರಲ್ಲಿ, ಅದೇ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜ ನರಸಿಂಹ III ರ ದಂಡನಾಯಕ ಸೋಮ ಕೆಲವು ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹಿಂದೂ ದೇವರುಗಳಾದ ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನ ಸಮ್ಮಿಲನವಾದ ಹರಿಹರ ದೇವರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇವತೆಯ ಚಿತ್ರವು ಶಿವನ ಬಲ ಲಂಬ ಅರ್ಧ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಎಡ ಲಂಬ ಅರ್ಧದ ಸಮ್ಮಿಲನವಾಗಿದೆ. ಚಿತ್ರವು ಅದರ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ದಂತಕಥೆ

ಹಿಂದೂ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಗುಹ (ಅಥವಾ ಗುಹಾಸುರ) ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಒಮ್ಮೆ ಈ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದನು. ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚಂಗಿ ದುರ್ಗ, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಗೋವಿನಹಾಲು, ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮುದನೂರು ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಐರಣಿ ಅವನ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿತ್ತು. . ಗುಹನು ತನ್ನ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ವರವನ್ನು ಪಡೆದನು, ಅದರ ಸದ್ಗುಣದಿಂದ, ಹರಿ (ವಿಷ್ಣು) ಅಥವಾ ಹರ (ಶಿವ) ಅವನನ್ನು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ನಂತರ ಗುಹನು ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೀಡಕನಾದನು. ಬ್ರಹ್ಮನ ವರವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಮತ್ತು ಗುಹನನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹರಿಹರ (ಸಮ್ಮಿಳನ) ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಭೂಮಿಗೆ ಇಳಿದು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಂದರು. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಅವತಾರದ ಅವರೋಹಣವು ತುಂಗಭದ್ರಾ ಮತ್ತು ಹರಿದ್ರಾ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದಲ್ಲಿ ಸಮೀಪದ ಕೂಡಲೂರಿನಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ

ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಒಳ ಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ

ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳು ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಹೋಗುವ ಮುಚ್ಚಿದ ಸಭಾಂಗಣದ ಚಾವಣಿ ಅನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತವೆ

ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳರ ನಿರ್ಮಾಣದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಚೌಕಾಕಾರದ ಮಂಟಪ (ಸಭಾಂಗಣ) ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಮಂಟಪದ ಹೊರ ಗೋಡೆಯು ಅನೇಕ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳು ಮತ್ತು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಟಪದ ಗೋಡೆಯು ಪ್ಯಾರಪೆಟ್ ಗೋಡೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಮೇಲೆ ಛಾವಣಿಯ ಹೊರ ತುದಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಅರ್ಧ ಕಂಬಗಳಿವೆ . ತೆರೆದ ಮಂಟಪದ ಚಾವಣಿಯು ಕಮಲದಂತಹ ಕಲಾತ್ಮಕ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಚಾವಣಿಯು ತಿರುಗಿದ ಪೂರ್ಣ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಬಳಸುವ ವಸ್ತು ಸಾಬೂನು ಕಲ್ಲು (ಇದನ್ನು ಪಾಟ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ). ದೇಗುಲದ ಮೇಲಿನ ಮೂಲ ಗೋಪುರ ( ವಿಮಾನ ) ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಗಾರೆಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಹಳೆಯ- ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ವೀರಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಛಾಯಾಂಕಣ

• 
  ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಒಳ ಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಬಾಗಿಲು
• 
  ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹೊರ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸೀಲಿಂಗ್ ರಿಲೀಫ್
• 
  ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಒಳ ಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕೃತ ಬಾಗಿಲು
• 
  ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಶ.೧೧೭೧ ಮತ್ತು ಶ.೧೨೨೩ ದಿನಾಂಕದ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳು
• 
  ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಹರಿಹರನ ಚಿತ್ರ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

• Cousens, Henry (1996) [1926]. The Chalukyan Architecture of Kanarese Districts. New Delhi: Archaeological Survey of India. OCLC 37526233.
• Rice, B.L. (2001) [1897]. Mysore Gazetteer Compiled for Government-vol 2. New Delhi, Madras: Asian Educational Services. ISBN 81-206-0977-8.
• Kamath, Suryanath U. (2001) [1980]. A concise history of Karnataka : from pre-historic times to the present. Bangalore: Jupiter books. LCCN 80905179. OCLC 7796041.
• Foekema, Gerard (1996). Complete Guide to Hoysala Temples. New Delhi: Abhinav. ISBN 81-7017-345-0.