ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ

ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ನೀತಿ (NPE- National Policy on Education) ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಜನರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ರೂಪಿಸಿದ ಒಂದು ನೀತಿ. ಈ ನೀತಿಯು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ನಗರ ಭಾರತದ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. 1968 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರಿಂದ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ನೀತಿ (NPE ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 1986 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅವರಿಂದ ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 2017 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಕೆ. ಕಸ್ತೂರಿರಂಗನ್ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಕರಡು ಸಿದ್ಧತೆಗಾಗಿ ಹೊಸ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿದೆ.
  • 2019 ರಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ಹೊಸ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ 2019 ಕರಡನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದರ ನಂತರ ಹಲವಾರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಮಾಲೋಚನೆಗಳು ನಡೆದವು. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 2020 ರ ಜುಲೈ 29 ರಂದು ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: Closing </ref> missing for <ref> tag

ಕೊಥಾರಿ ಕಮಿಷನ್ (1964-1966) ರ ವರದಿ ಮತ್ತು ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು 1968 ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅದು "ತೀವ್ರಗಾಮಿ ಪುನರ್ರಚನೆ" ಯನ್ನು ಕರೆದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸಮಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಏಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ 14 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನ ವರೆಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕಡ್ಡಾಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು , ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಕರ ಉತ್ತಮ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಅರ್ಹತೆ ಹೊಂದಿರುವುದು. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳ ಕಲಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕೆಂಬ ನೀತಿಯು, ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು " ಮೂರು ಭಾಷಾ ಸೂತ್ರವನ್ನು " ರೂಪಿಸಿತು - ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಸೂಚನೆಯು, ಶಾಲೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹಿಂದಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ, ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳ ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ನಡುವಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲು ಭಾಷಾ ಶಿಕ್ಷಣವು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರವು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಗೆ ಈ ನೀತಿ ಕರೆ ನೀಡಿತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೋಧನೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಈ ನೀತಿಯು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿತು, ಇದು ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 1968 ರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ನೀತಿ (NPE) ಶಿಕ್ಷಣ ಖರ್ಚು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯದ ಆರು ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕರೆ ನೀಡಿತು. 2013 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, NPE 1968 ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದೆ.[] []

1985 ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ನೀತಿಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ, ಪ್ರಧಾನಿ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಸರಕಾರ ಮೇ 1986 ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ (ಎಸ್ಸಿ) ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ "ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಲು ವಿಶೇಷವಾದ ಒತ್ತು ನೀಡಬೇಕೆಂದು" ಹೊಸ ನೀತಿಯನ್ನು ಕರೆದಿದೆ. ಅಂತಹ ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣ, ವಯಸ್ಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ಎಸ್ಸಿಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಿಕ್ಷಕರು ನೇಮಕ ಮಾಡಲು, ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಶಾಲೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು, ಹೊಸ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ವಸತಿ ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕರೆನೀಡಿದ ನೀತಿ ಇದಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ "ಮಗು-ಕೇಂದ್ರಿತ ವಿಧಾನ" ಕ್ಕೆ NPE ಕರೆನೀಡಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು "ಆಪರೇಷನ್ ಬ್ಲಾಕ್ಬೋರ್ಡ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. 1985 ರಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮುಕ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಈ ನೀತಿಯು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ "ಗ್ರಾಮೀಣ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ" ಮಾದರಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಈ ನೀತಿಯು ಕರೆ ನೀಡಿದೆ. 1986 ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ GDP ಯ 6% ಖರ್ಚು ಮಾಡಲು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. [] []

1986 ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿ 1992 ರಲ್ಲಿ ಪಿ.ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 2005 ರಲ್ಲಿ ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ತಮ್ಮ "ಸಾಮಾನ್ಯ ಕನಿಷ್ಟ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹೊಸ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಯುಕ್ತ ಪ್ರಗತಿಪರ ಒಕ್ಕೂಟ (ಯುಪಿಎ) ಸರ್ಕಾರ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ (ಎನ್.ಪಿ.ಇ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 1986 ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ (ಪಿಒಎ), ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಪರ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ (1986) ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರವೇಶದಲ್ಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ / ಯೋಜನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ 18 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2001 ರ ದಿನಾಂಕದಂದು ಮೂರು ಪರೀಕ್ಷಾ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು (JEEಮತ್ತು AIEEE ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆ SLEEE ಸೇರಲು ಒಂದು ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಇದು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಪ್ರವೇಶ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಮಾನದಂಡಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಅತಿಕ್ರಮಣಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಪೋಷಕರ ಮೇಲೆ ದೈಹಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.[]

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಹೊಸ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ ೨೦೨೦

ಬದಲಾಯಿಸಿ
 
ಪ್ರಧಾನಿ, ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಆಗಸ್ಟ್ 07, 2020 ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿಡಿಯೋ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ -2020 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿನ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಎಡದಲ್ಲಿ: ಹೊಸ ಎನ್‍ಇಪಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ; ಡಾ.ಕೃಷ್ಣಸ್ವಾಮಿ ಕಸ್ತೂರಿರಂಗನ್ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ, ಇಸ್ರೋ; ಬೆಂಗಳೂರು, ಕರ್ನಾಟಕ
  • 2019 ರಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು ಕರಡು ಹೊಸ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ 2019 ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಅದರ ನಂತರ ಹಲವಾರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಮಾಲೋಚನೆಗಳು ನಡೆದವು. ಕರಡು ಎನ್ಇಪಿ (National Education Policy) ಯೋಜನೆಯು ಅಗತ್ಯ ಕಲಿಕೆ, ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಗ್ರ ಅನುಭವ, ಚರ್ಚಾ-ಆಧಾರಿತ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಧಾರಿತ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಹಾಗೂ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ವಿಷಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಮಕ್ಕಳ ಅರಿವಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಪಠ್ಯಕ್ರಮ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ರಚನೆಯನ್ನು 10 + 2 ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ 5 + 3 + 3 + 4 ವ್ಯವಸ್ತೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಪರಿಷ್ಕರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಇದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 2020 ರ ಜುಲೈ 29 ರಂದು ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಹೊಸ ನೀತಿಯು ಹಿಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ, 1986 ಅನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ. [ಎ] ಈ ನೀತಿಯು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ನಗರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಪರ ತರಬೇತಿಗೆ ಸಮಗ್ರ ಚೌಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಈ ನೀತಿಯು 2040 ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[]

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ

ಬದಲಾಯಿಸಿ
  • Joshee, Reva (2008). "Citizenship Education in India: From Colonial Subjugation to Radical Possibilities". In James Arthur; Ian Davies; Carole Hahn. SAGE Handbook of Education for Citizenship and Democracy. SAGE. pp. 175–188. ISBN 1412936209.
  • Nair, Deepa (2009). "Contending `Historical' Identities in India". Journal of Educational Media, Memory & Society. 1 (1): 145–164. JSTOR 43049323.
  • Joshee, Reva (2008). "Citizenship Education in India: From Colonial Subjugation to Radical Possibilities". In James Arthur; Ian Davies; Carole Hahn (eds.). SAGE Handbook of Education for Citizenship and Democracy. SAGE. pp. 175–188. ISBN 1412936209.
  • Nair, Deepa (2009). "Contending `Historical' Identities in India". Journal of Educational Media, Memory & Society. 1. JSTOR 43049323.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

ಬದಲಾಯಿಸಿ
  1. National Informatics Centre" (PDF). National Informatics Centre: 38–45. Archived from the original (PDF) on 31 July 2009. Retrieved 12 July 2009.
  2. http://mhrd.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/NPE-1968.pdf
  3. "National Education Policy 1986". National Informatics Centre. pp. 38–45. Archived from the original on 19 June 2009.Retrieved 12 July 2009.
  4. https://web.archive.org/web/20101126024709/http://education.nic.in/policy/npe86-mod92.pdf "National Education Policy 1986". National Informatics Centre. pp. 38–45. Retrieved 12 July 2009
  5. "AIEEE". HRD Ministry. Archived from the original on 13 July 2012. Retrieved 15 July 2012.
  6. New Education Policy 2020; By: Education Desk | New Delhi |;;Updated: July 31, 2020