ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ನಂಜನಗೂಡು

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Infobox ಶಿವಾಲಯ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ( ಶ್ರೀಕಂಠೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ). ಇದು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹಿಂದೂ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಪಟ್ಟಣವಾದ ನಂಜನಗೂಡುನಲ್ಲಿರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವರ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ( ಶಿವ ದೇವರ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು, ಇದನ್ನು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾವೇರಿಯ ಉಪನದಿಯಾದ ಕಪಿಲಾ ನದಿಯ ಬಲದಂಡೆಯ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ. ನಂಜನಗೂಡು ದಕ್ಷಿಣ ಪ್ರಯಾಗ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರಯಾಗ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ನಂಜು ಎಂದರೆ ವಿಷ; ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಅರ್ಥ ವಿಷವನ್ನು ಕುಡಿದ ದೇವರು ( ಹಾಲಾಹಲ ), ಇದು ಹಾಲು ಸಾಗರದ ಮಹಾ ಮಂಥನದ ದಂತಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಊರಿಗೆ ನಂಜನಗೂಡು ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂತು ಅಂದರೆ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವರ ವಾಸಸ್ಥಾನ ಎಂದರ್ಥ.

ನಂಜನಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ನಡೆಯುವ ದೊಡ್ಡ ಜಾತ್ರೆ ಉತ್ಸವವು ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿನ ಉತ್ಸವಗಳು ಐದು ವರ್ಣರಂಜಿತ ರಥಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ಇವುಗಳನ್ನು ರಥಬೀದಿ ಎಂಬ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಎಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹತ್ತಿರ ಪರಶುರಾಮ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ.

೯ ಅಂತಸ್ತಿನ, ೧೨೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಹೊರಭಾಗವನ್ನು ಮೈಸೂರು ರಾಜ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ೩ ರ ರಾಣಿ ದೇವರಾಜಮ್ಮಣ್ಣಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶಿವಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಂಜುನಗೂಡನ್ನು ಶ್ರೀ ಗರಲಪುರಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪೌರಾಣಿಕ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಕಾಶಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತನ್ನ ಭಕ್ತರಾದ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ನಾರದ ಋಷಿಗಳ ಮನವಿಗೆ ಶಿವನು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು. ಕೇಶಿ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ದೇವರಿಂದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದನು, ಅವರು ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ವರದಿಂದ ಅವನು ಅಮರನಂತೆ ಒಳ್ಳೆಯವನೆಂದು ಭಾವಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಜನರು, ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳನ್ನು ತೊಂದರೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ನಾರದ ಋಷಿ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶಿವನನ್ನು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ರಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ಗರಲಪುರಿ ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ನಂಜನಗೂಡು) ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಕೇಶಿ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ತನ್ನ ಅಂಶಕ್ಕೆ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದನು - ತನ್ನ ದೈವಿಕ ಆತ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವು ಯಾವಾಗಲೂ ಇಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಥಳವು ಪಾಪಾ ವಿನಾಶಿನಿ - ಪಾಪಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಶಿವನು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದನು. ನಂಜುನಗೂಡಿನ ಶ್ರೀಕಂಠೇಶ್ವರ ಅಥವಾ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ (ಶಿವ)ನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನು ಪವಿತ್ರ ಕಬಿನಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಪಾಪಗಳನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಭಗವಂತ ಶಿವನಿಂದ ಆಶೀರ್ವದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನು ತನ್ನ ತಂದೆ ಯಮದಗ್ನಿ ಋಷಿಯ ಆದೇಶದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಶಿರಚ್ಛೇದವನ್ನು ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಮಾತೃಹತ್ಯ - ತಾಯಿಯ ಹತ್ಯೆಯಿಂದ ತನ್ನ ಪಾಪಗಳನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ಬಯಸಿದನು. ನಾರದ ಮುನಿಗಳ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಗರಲಪುರಿ (ನಂಜನಗೂಡು) ತಲುಪಿ ಶ್ರೀ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ಮಂಟಪವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮತ್ತು ಶಿವಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದನು. ತನ್ನ ಪರಶು - ಕೊಡಲಿಯಿಂದ ಪೊದೆಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನ ಕೊಡಲಿಯು ಶಿವಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಬಡಿದಿತು ಮತ್ತು ಶಿವಲಿಂಗದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸ್ರಾವ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮರು ತುಂಬಾ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರೆಂದು ಭಾವಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಾನು ಮತ್ತೊಂದು ಕ್ಷಮಿಸಲಾಗದ ಪಾಪವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ, ನನ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪಾಪಗಳಿಂದ ನಾನು ಮುಕ್ತನಾಗುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಸಿದ್ಧನಾದನು. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಶಿವಲಿಂಗದ ಮೇಲೆ ಒದ್ದೆಯಾದ ಮಣ್ಣನ್ನು ಲೇಪಿಸಲು ಹೇಳಿದನು (ಶ್ರೀ ನಂಜನಗೂಡಿನ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಅಪಾರವಾದ ಗುಣಪಡಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ). ಶಿವಲಿಂಗವು ರಕ್ತಸ್ರಾವವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿತು. ಶಿವನು ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ಮಂಟಪವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವನ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದನು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶಿವನು ಋಷಿ ಪರಶುರಾಮನನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಎಲ್ಲಾ ಪಾಪಗಳಿಂದ ಅವನನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ ಅಮರತ್ವವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಿದನು. ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯು ಈ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಬಯಸಿದ್ದಳು. ಶಿವನು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಗರಲಪುರಿ ನಂಗನಗೂಡಿಗೆ ಕರೆತಂದನು, ದೇವಿಯು ಕಬಿನಿ ನದಿಗೆ ಹೋಗಿ ನೀರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಲು ಬಾಗಿದ. ರತ್ನದ ಮಣಿ - ಮಣಿ ತನ್ನ ಕಿರೀಟದಿಂದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಳು. ಭಗವಾನ್ ಶಿವನು ಪ್ರಸನ್ನನಾಗಿ, ದೇವಿ, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ, ಈ ಸ್ಥಳವು ನನ್ನ ದೈವಿಕ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮತ್ತು ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಈ ಕ್ಷಣದಿಂದ ಅದು ನಿಮ್ಮ ಉಪಸ್ಥಿತಿ, ಅನುಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕಾ ಘಾಟ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ರಾಜ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಅವನ ರಾಜ ಆನೆ ಕುರುಡಾಯಿತು. ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಪೂರ್ಣಿಯರ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಆನೆಯನ್ನು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿ ೪೮ ದಿನಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿದರು. ೪೮ನೇ ದಿನ ಆನೆಯ ದರ್ಶನವಾಯಿತು. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಶ್ರೀ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಪಚ್ಚೆ ಹಸಿರು ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಿವನನ್ನು ಹಕೀಮ್ ನಂಜುಂಡ (ವೈದ್ಯ) ಎಂದು ಕರೆದರು.

ಛಾಯಾಂಕಣ

• 
  ನಂಜನಗೂಡು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಒಳಗಿನಿಂದ ಗೋಪುರದ ನೋಟ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸಾಲಾ ಗೋಪುರಗಳೊಂದಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕಂಬದ ಮಂಟಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸಾಲಾ ಛಾವಣಿಯೊಂದಿಗೆ ತೆರೆದ ಮಂಟಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಹಾದ್ವಾರದಲ್ಲಿರುವ ಯಾಲಿ ಕಂಬಗಳು
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಬದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಮಾವ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೧೭)
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತಾ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಗಣೇಶನ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತಾ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡು ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ವೀರಭದ್ರೇಶ್ವರ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತಾ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತಾ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ದೇವತಾ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕಂಬಗಳು
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಕಂಬಗಳ ಹತ್ತಿರದ ನೋಟ
• 
  ನಂಜನಗೂಡಿನ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂಟಪದ ಮೇಲಿರುವ ಸಾಲಾ ಗೋಪುರದ ಹತ್ತಿರದ ನೋಟ

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ