ಡೋಗ್ರಿ ಭಾಷೆ
ಡೋಗ್ರಿ ( ಹೆಸರು ಡೋಗ್ರಾ ಅಕ್ಖರ್ ; ದೇವನಾಗರಿ : ಡೊಗರಿ ; ನಸ್ತಾಲಿಕ್ : ڈوگری ; IPA: [ɖoːɡɾiː] ) ಎಂಬುದು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭಾರತದ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಜಮ್ಮು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಉತ್ತರ ಪಂಜಾಬ್,[೨] ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಪಕ್ಕದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಣ್ಣ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[೩] ಇದು ಡೋಗ್ರಾಗಳ ಜನಾಂಗೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್ ದುಗ್ಗರ್ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ : ಕಥುವಾ, ಜಮ್ಮು, ಸಾಂಬಾ, ಉಧಂಪುರ್, ಮತ್ತು ರಿಯಾಸಿ, ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಿವಾಸಿಗಳು ಕಾಶ್ಮೀರಿ, ಹಿಂದಿ, ಉರ್ದು ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಡೋಗ್ರಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪಹಾರಿ ಭಾಷೆಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯ.[೪] ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ, ಡೋಗ್ರಿ ಟೋನಲ್ ಆಗಿದೆ.[೫] ಇದು ಇತರ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪಹಾರಿ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಲವಾರು ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲವೂ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಲೆಕ್ಸಿಕಲ್ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದೊಳಗೆ). [೬]
| ಡೋಗ್ರಿ 𑠖𑠵𑠌𑠤𑠮ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Script/doc/id-unk/report, डोगरी, ڈوگری [[File:    | ||||
|---|---|---|---|---|
| ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು: |
ಭಾರತ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ | |||
| ಪ್ರದೇಶ: | ಜಮ್ಮು ಪ್ರದೇಶ, Western ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಪಂಜಾಬ್ | |||
| ಒಟ್ಟು ಮಾತನಾಡುವವರು: |
೧.೬ million in India | |||
| ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ: | ಇಂಡೋ ಇರಾನಿನ್ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಉತ್ತರ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಪಹಾರಿ ಡೋಗ್ರಿ | |||
| ಬರವಣಿಗೆ: | ಡೋಗ್ರ ಅಕ್ಕರ್ ದೇವನಾಗರಿ ಪರ್ಷಿಯೋ-ಅರಾಬಿಕ್ (ನಾಸ್ತಾಲಿಕ್) ಮಹಾಜಾನಿ (ಚಾರರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ) | |||
| ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನ | ||||
| ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ: |  ಭಾರತ | |||
| ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ: |
no official regulation | |||
| ಭಾಷೆಯ ಸಂಕೇತಗಳು | ||||
| ISO 639-1: | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ | |||
| ISO 639-2: | doi
| |||
| ISO/FDIS 639-3: | either: dgo – Dogri proper xnr – ಕಾಂಗ್ರಿ
| |||
ಡೋಗ್ರಿಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2.6 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. (2011 ರ ಜನಗಣತಿ ಆಧಾರ). ಇದು 2003 ರಿಂದ ದೇಶದ 22 ಅನುಸೂಚಿತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದ 5 ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರ
ಬದಲಾಯಿಸಿಸ್ವರಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ| ಮುಂಭಾಗ | ಕೇಂದ್ರ | ಹಿಂದೆ | |
|---|---|---|---|
| ಮುಚ್ಚಿ | iː | uː | |
| ಹತ್ತಿರ-ಹತ್ತಿರ | ɪ | ʊ | |
| ಹತ್ತಿರ-ಮಧ್ಯ | eː | ə | oː |
| ತೆರೆದ-ಮಧ್ಯ | ɛː | ɔː | |
| ತೆರೆಯಿರಿ | aː | ||
- ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸ್ವರಗಳ ನಾಸಲ್ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿವೆ / ĩ ũ ẽ õ ɛ̃ ɔ̃ ã /. [೭]
- ಪದ-ಮಧ್ಯದ ಅಥವಾ ಪದ-ಅಂತಿಮ / n / ಮೊದಲು ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ ಸ್ವರ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೂಗಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ.
- / ʊ / ಒಂದು /a/ ಸ್ವರ ಧ್ವನಿಯ ಮೊದಲು ಸಂಭವಿಸಿ [ ʊᵛ ] ಅನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು.
- ಪದ-ಅಂತಿಮ / aː / ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಕ್ ಸೌಂಡ್ [ ɑː ] ಎಂದು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ [ äː ] ಧ್ವನಿಯ ಕಡೆಗೆ ಚಲಿಸಬಹುದು. [೮]
ಸ್ವರ ನಿಯಮಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿಇವು ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಡೋಗ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ನಿಯಮಗಳಾಗಿವೆ.[೯] ಅವು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ:-
- ಪಂಜಾಬಿಯಂತೆಯೇ, ಡೋಗ್ರಿಯಲ್ಲೂ ನಾದದ ಬಳಕೆಗಳಿಗಾಗಿ घ (gʱə), झ (d͡ʒʱə), ढ (ɖʱə), ध (d̪ʱə), भ (bʱə) ಮತ್ತು ढ़ (ɽʱə) ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಅದು ಹೆಚ್ಚು ಬೀಳುವ ಸ್ವರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ; ಅಂದರೆ:- घ (kə̂), झ (t͡ʃə̂), ढ (ʈə̂), ध (t̪ə̂), भ (pə̂) ಮತ್ತು ढ़ (ɽə̂). ಪದದ ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಹಿಂದಿನ ಸ್ವರವು ಕಡಿಮೆ-ಏರುತ್ತಿರುವ ಸ್ವರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ; ಅಂದರೆ:- अघ (ə̌ɡ), अझ (ə̌d͡ʒ), अढ (ə̌ɖ), अध (ə̌d̪), अभ (ə̌b) ಮತ್ತು अढ़ (ə̌ɽ). ಉದಾಹರಣೆಗಳು:- घड़ी (kə̂ɽiː)- ಗಡಿಯಾರ, ಮತ್ತು बध (bə̌d̪).
- ಪಂಜಾಬಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ह (ɦə) ಶಬ್ದವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೀಳುವ ಸ್ವರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಅಂದರೆ:- हत्थ (ə̂t̪ːʰə)- ಕೈ.
- ಪದಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ-ಏರುತ್ತಿರುವ ಸ್ವರವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು, ಹಿಂದಿನ ಸ್ವರವು ಉದ್ದವಾದಾಗ ಅದನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಡೋಗ್ರಿ ह (ह ನೊಂದಿಗೆ ಹೇಲಂಟ್ ) ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ; ಅಂದರೆ:- आ (aː), ई (iː), ऊ (uː), ए (eː), ऐ (ɛː), ओ (oː) ಮತ್ತು औ (ɔː). ಉದಾಹರಣೆ:- साह्ब (sǎːb)- ಸಾಹಬ್ . ಹಿಂದಿನ ಸ್ವರವು ಚಿಕ್ಕದಾದಾಗ, ಅಂದರೆ, - अ (ə), इ (ɪ) ಮತ್ತು उ (ʊ); ಸಂಯೋಜಿಸುವ ಅಪಾಸ್ಟ್ರಫಿ ( ʼ ) ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆ:- ल ʼ त्त (lə̌tː)- ಕಾಲು.
- ಚಿಕ್ಕ ಸ್ವರ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಸ್ವರದ ನಡುವೆ ಇರುವಾಗ ಪದಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೀಳುವ ಸ್ವರವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಸಹ ಬಳಸಬಹುದು.
ವ್ಯಂಜನಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ| ಓಷ್ಟ್ಯ | ದಂತ್ಯ / |
ಮೂರ್ಧನ್ಯ | ತಾಲವ್ಯ |
ಕಂಠ್ಯ | ಗಳಕುಹರ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ನಾಸಲ್ | m | n | ɳ | ɲ | ŋ | ||
| ಪ್ಲೋಸಿವ್ | ಧ್ವನಿಯಿಲ್ಲದ | p | t̪ | ʈ | tʃ | k | |
| ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ | pʰ | t̪ʰ | ʈʰ | tʃʰ | kʰ | ||
| ಧ್ವನಿಗೂಡಿಸಿದರು | b | d̪ | ɖ | dʒ | ɡ | ||
| ಫ್ರಿಕೇಟಿವ್ | ಧ್ವನಿಯಿಲ್ಲದ | ( f ) | s | ʃ | ( x ) | ||
| ಧ್ವನಿಗೂಡಿಸಿದರು | ( z ) | ( ɣ ) | ɦ | ||||
| ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡಿ | ɾ | ɽ | |||||
| ಅಂದಾಜು | ʋ | l | j | ||||
- / ɾ ɳ ɽ ʃ / ವ್ಯಂಜನಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯಂಜನಗಳಲ್ಲಿ ಜೆಮಿನೇಷನ್ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.
- ರೆಟ್ರೋಫ್ಲೆಕ್ಸ್ ವ್ಯಂಜನಗಳು / ɽ ɳ / ಪದದ ಆರಂಭಿಕ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಿರಳವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.
- / f z x ɣ / ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಸಾಲದ ಪದಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. / f / ಅನ್ನು / pʰ / ನ ಅಲೋಫೋನ್ ಆಗಿಯೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
- / ɾ / ಕೆಲವು ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಟ್ರಿಲ್ಡ್ [ r ] ಎಂದು ಸಹ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಕೇಳಬಹುದು.
- ಕೆಲವು ಪದಗಳಲ್ಲಿ, / s / ಹೆಚ್ಚು ದುರ್ಬಲವಾಗಿ ಉಚ್ಚರಿಸಬಹುದು, ಅಥವಾ ಗ್ಲೋಟಲ್ ಫ್ರಿಕೇಟಿವ್ ಸೌಂಡ್ ಮೂಲಕ ಹೊರಹಾಕಬಹುದು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು [ h ].
- ಹಲ್ಲಿನ ನಾಸಲ್ ನಂತರದ ಅಲ್ವಿಯೋಲಾರ್ ಅಫ್ರಿಕೇಟ್ ವ್ಯಂಜನಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಪದ-ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ ಪ್ಯಾಲಟಲ್ ಮೂಗಿನ ಧ್ವನಿ [ ɲ ] ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.
- ಅನುನಾಸಿಕ ಧ್ವನಿ [ ŋ ] ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ನಾಲಗೆಯು ಹಲ್ಲನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಮೂಗಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಪದ-ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.[೧೦]
ಲಿಪಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಡೋಗ್ರಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಹಳೆಯ ಡೋಗ್ರಾ ಅಕ್ಕರ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ - ಟಕ್ರಿಯ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿ.[೧೧] ಈ ಲಿಪಿಯ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮಹಾರಾಜ ರಣಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಆದೇಶದಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ನಂತರ ಡೋಗ್ರಾ ಅಕ್ಕರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.[೧೨] ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಈ ಹೊಸ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ; ಆದಾಗ್ಯೂ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಡೋಗ್ರಿ-ಮಾತನಾಡುವ ಜನಗಿಗೆ ಹಿಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡೋಗ್ರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಲಿಪಿ ದೇವನಾಗರಿ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಡೋಗ್ರಿ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ1317 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉರ್ದು ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕವಿ ಅಮೀರ್ ಖುಸ್ರೊ ಅವರು ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವಾಗ ಡುಗರ್ (ಡೋಗ್ರಿ) ಅನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ: "ಸಿಂಧಿ-ಒ-ಲಹೋರಿ-ಒ-ಕಾಶ್ಮೀರಿ-ಒ-ಡುಗರ್." [೧೩] [೧೪]
ಹೆಸರಿನ ಮೂಲದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮಹಾರಾಜ ರಣಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ದುಗ್ಗರ್ ಅನ್ನು ದ್ವಿಗರ್ತ ಎಂಬ ಪದದ ವಿಕೃತ ರೂಪ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದರರ್ಥ 'ಎರಡು ತೊಟ್ಟಿಗಳು', ಇದು ಮನ್ಸಾರ್ ಮತ್ತು ಸುರಿನ್ಸರ್ ಸರೋವರಗಳ ಸಂಭವನೀಯ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿದೆ.[೧೫]
ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜಾರ್ಜ್ ಗ್ರಿಯರ್ಸನ್ ಅವರು ದುಗ್ಗರ್ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಪದದ ಡೂಂಗರ್‌ನೊಂದಿಗೆ 'ಬೆಟ್ಟ' ಎಂಬರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಡೋಗ್ರಾವನ್ನು ಡೊಂಗರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದಾರೆ.[೧೫] ರಾಜಸ್ಥಾನದಿಂದ ಡೋಗ್ರಿಗೆ ತೋರಿಕೆಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಅಸಂಗತತೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ (ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಡೋಂಗರ್ ಡೋಗ್ರಾ ಆದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಡೋಂಗರ್ ಹೇಗೆ ದುಗ್ಗರ್ ಆದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇದೆ), ಮತ್ತು ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ವಿರೋಧವಾಗಿದೆ.[೧೬]
ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಚಂಬಾದಲ್ಲಿರುವ ಭೂರಿ ಸಿಂಗ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದ ತಾಮ್ರ ಫಲಕದ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹೆಸರಾದ ದುರ್ಗರಾ ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪವು ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ. ದುರ್ಗಾರ ಪದವು ಹಲವಾರು ಉತ್ತರ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ 'ಅಜೇಯ' ಎಂದರ್ಥ, ಮತ್ತು ದುಗ್ಗರ್ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಒರಟುತನ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಯತ್ತ ಡೋಗ್ರಾ ಸಮಾಜಗಳಿಗೆ ಸೂಚಿಸಬಹುದು.
1976 ರಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಪ್ರಾಚ್ಯವಸ್ತು ಸಮ್ಮೇಳನದ ಭಾಷಾ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ತಜ್ಞರು ದ್ವಿಗರ್ತ ಮತ್ತು ದುರ್ಗರ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮತವನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಡೋಂಗರ್ - ಡುಗ್ಗರ್ ಸಂಪರ್ಕದ ಬಗ್ಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ನಂತರ1982 ರಲ್ಲಿ ಜೈಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಪ್ರಾಚ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ದುಗ್ಗರ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸವು ಕೆಲವು ಸಾಮ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ದುಗ್ಗರ್ ಮತ್ತು ಡೋಗ್ರಾ ಪದಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ದುಗ್ಗರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಡೋಗ್ರಾಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದುಗ್ಗರ್ನ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳಿವೆ, ಇದು ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ.
ಸಾಹಿತ್ಯ ಪತ್ರಿಕೆ ಶಿರಜಾ ಡೋಗ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಧರಮ್ ಚಂದ್ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಬರೆದ ಲೇಖನವು " ದುಗ್ಗರ್ ಪದವು ದುಗ್ಗರ್ಹ್ ಪದದ ರೂಪವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದೆ. [೧೭]
ಇತ್ತೀಚಿನ ಇತಿಹಾಸ
ಬದಲಾಯಿಸಿಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಭಾಸ್ಕರಾಚಾರ್ಯರಿಂದ (ಬಿ. 1114 AD) ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗಣಿತದ ಕೃತಿ ಲೀಲಾವತಿಯ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಡೋಗ್ರಿ ಭಾಷಾಂತರವನ್ನು (ಹೊಸ ಡೋಗ್ರಾ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ) 1873 ರಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾ ವಿಲಾಸ್ ಪ್ರೆಸ್, ಜಮ್ಮುವಿನಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು [೧೮] ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಕ್ಷರತೆಯು ಕೆಲವರಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ದಿವಂಗತ ಮಹಾರಾಜ ರಣಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಲೀಲಾವತಿಯನ್ನು ಡೋಗ್ರಿ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು, ಆಗ ಜಮ್ಮು ಪಾಠಶಾಲಾದಲ್ಲಿ ಜ್ಯೋತಿಷಿ ಬಿಶೇಶ್ವರರು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾಗಿದ್ದರು.[೧೯]
ಡೋಗ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಕವನ, ಕಾದಂಬರಿ ಮತ್ತು ನಾಟಕೀಯ ಕೃತಿಗಳ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಇವೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಕವಿಗಳು ರಾಜ ರಂಜಿತ್ ದೇವ್ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಡೋಗ್ರಿ ಕವಿ ಕವಿ ದತ್ತು (1725-1780) ರಿಂದ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ರಾಮ್ ನಾಥ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತಿ. ಪದ್ಮಾ ಸಚ್‌ದೇವ್ . ಕವಿ ದತ್ತು ಅವರ ಬರಹ ಮಸ್ಸಾ (ಹನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳುಗಳು), ಕಮಲ್ ನೇತ್ರ (ಕಮಲ ಕಣ್ಣುಗಳು), ಭೂಪ್ ಬಿಜೋಗ್ ಮತ್ತು ಬೀರ್ ಬಿಲಾಸ್ ಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.[೨೦] ಶಿರಜಾ ಡೋಗ್ರಿ ಎಂಬುದು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಲೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಗಳ ಅಕಾಡೆಮಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಡೋಗ್ರಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ನಿಯತಕಾಲಿಕವಾಗಿದೆ. ಇದು ಆಧುನಿಕ ಡೋಗ್ರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಟಣೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲಾ ಶಾಪಯ್ಯ ದೊಗರಿಯಾ, ಮನ್ನೆ ಡಿ ಮೌಜ್ ಮತ್ತು ಶೋರಿ ದೇಯಾ ಸೇರಿವೆ. ಹೆಸರಾಂತ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಗಾಯಕಿ ಮಲಿಕಾ ಪುಖರಾಜ್ ಅವರು ಮೂಲತಃ ದುಗ್ಗರ್‌ನವರು.[೨೧] ಮತ್ತು ಅವರ ಹಲವಾರು ಡೋಗ್ರಿ ಹಾಡುಗಳ ನಿರೂಪಣೆಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಕರಣ್ ಸಿಂಗ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಕೆಲವು ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳು ( ಭಜನೆಗಳು ) ಕೌನ್ ಕರೇಯಾನ್ ತೇರಿ ಆರತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿವೆ.
ಡೋಗ್ರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ರೇಡಿಯೋ ಕಾಶ್ಮೀರ ( ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋದ ವಿಭಾಗ), ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ (ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ ದೂರದರ್ಶನ) ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಡೋಗ್ರಿಯು ಕಾಶ್ಮೀರಿಯಂತೆ (ಇದು ದೂರದರ್ಶನ ಕೊಶುರ್ ಚಾನೆಲ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಕೇಬಲ್ ಮತ್ತು ಉಪಗ್ರಹ ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ) ಮೀಸಲಾದ ರಾಜ್ಯ ದೂರದರ್ಶನ ಚಾನೆಲ್ ಅನ್ನು ಇನ್ನೂ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.
ಭಾಷೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಮನ್ನಣೆಯು ಪ್ರಗತಿಪರವಾಗಿದೆ. 2 ಆಗಸ್ಟ್ 1969 ರಂದು, ದೆಹಲಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಜನರಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಸಮಿತಿಯ ಸರ್ವಾನುಮತದ ಶಿಫಾರಸಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೋಗ್ರಿಯನ್ನು ಭಾರತದ "ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಧುನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಷೆ" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿತು.[೨೨] ಡೋಗ್ರಿ ಭಾರತೀಯ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. 22 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2003 ರಂದು, ಭಾಷೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಮೈಲಿಗಲ್ಲು, ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಡೋಗ್ರಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು.[೨೩] [೨೪]
2005 ರಲ್ಲಿ, ಕಳೆದ 50 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಡೋಗ್ರಿಯಲ್ಲಿನ 100 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಗದ್ಯ ಮತ್ತು ಕವನಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಮೈಸೂರಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜಸ್ (CIIL) ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಬರಹಗಾರ ಧಿನು ಭಾಯಿ ಪಂಥ್, ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಮದನ್ ಮೋಹನ್ ಶರ್ಮಾ, ಬಿಪಿ ಸಥಾಯ್ ಮತ್ತು ರಾಮ್ ನಾಥ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.[೨೫]
ಮಾದರಿ ಪಠ್ಯ
ಬದಲಾಯಿಸಿಕೆಳಗಿನ ಪಠ್ಯವು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಘೋಷಣೆಯ ಆರ್ಟಿಕಲ್ 1 ರಿಂದ ಬಂದಿದೆ.
| ಡೋಗ್ರಿ (ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿ) | ಸಾರೇ ಮನುಖ್ಖ ಮೇಹ್ಮಾ ತೆ ಅಧಿಕಾರಂ ದೇ ಬಿಷೇ ಚ ಜನಮೈ ಥಮಂ ಸುತೈಂತರ ತೆ ಬರೋ. ಉ'ನೆಂಗಿ ಬುದ್ಧಿ ತೇ ಜಮೀರೈ ದೀ ದೇನ ಥೋಯಿ ಏ ತೇ ಉ'ನೇಂಗಿ ಆಪೂಂ-ಬಿಚ್ಚೇ भावै कन्नै बाहार करना लोड़डा ऐ। |
|---|---|
| ಡೋಗ್ರಿ (ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿ) | سارے منکّھ میہما تے ادھکاریں دے بشے چ جنمے تھماں ستیںتر تے بروبر ن۔ ا'نیںگی بدّھ تے جمیرے دی دین تھہوئی اے تے ا'نیںگی آپوں-بچّیں بھائیچارے دے بھاوے کنّے بیہار کرنا لوڑدا اے۔ |
| ಡೋಗ್ರಿ ಲಿಪ್ಯಂತರ ( ISO 15919 ) | ಸಾರೇ ಮನುಕ್ಖ ಮೈಹ್ಮಾ ತೆ ಅಧಿಕಾರೆಂ ದೇ ಬಿಷೆ ಕಾ ಜನಮೈ ತಾಮಂ ಸುತೈಂಟರ್ ತೇ ಬರೋಬರ್ ನಾ. U'nēṁgī ಬುದ್ಧಿ ತೇ ಜಮಿರೈ ದಿ ದೇನ್ ಥೋಯಿ ತೆ u'nēṁgī āpūṁ-biccēṁ bhāīcārēdē bhāhāvāṛkaranai by. |
| ಡೋಗ್ರಿ IPA | [saːɾeː mənʊkːʰə mɛ́ːmaː t̪eː əd̪ɪ̀kaːɾẽː d̪eː bɪʃeː ʧə ʤənəmɛː t̪ʰəmãː sut̪ɛːnt̪əɾ t̪eː bəɾoːbəɾ nə ‖ ʊ́nẽːgiː bʊ́d̪ːɪ t̪eː dʒəmiːɾɛː d̪iː d̪eːn t̪ʰòːiː ɛː t̪eː ʊ́nẽːgiː aːpũːbɪʧːẽː pàːiːʧaːɾeː d̪eː pàːvɛː kənːɛː bjəàːɾ kəɾənaː loːɽəd̪aː ɛː ‖] |
| ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಅನುವಾದ | ಎಲ್ಲಾ ಮಾನವರು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಘನತೆ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ವಿವೇಚನೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಸಹೋದರತ್ವದ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ವರ್ತಿಸಬೇಕು. |
ಇವುಗಳನ್ನು ಸಹ ನೋಡಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಹೆಸರು ಡೋಗ್ರಾ ಅಕ್ಕರ್
- ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪಹಾರಿ ಭಾಷೆಗಳು
- ಡೋಗ್ರಾಸ್
- ದುಗ್ಗರ್
- ಡೋಗ್ರಿಗಾಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರ ಪಟ್ಟಿ
- ಡೋಗ್ರಿ ಸಿನಿಮಾ
- ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳು
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ↑ "The Jammu and Kashmir Official Languages Bill, 2020". prsindia. 23 September 2020. Retrieved 23 September 2020.
- ↑ "Dogri". Ethnologue (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2022-07-15.
- ↑ Cultural Forum. India (Republic) Ministry of Scientific Research and Cultural Affairs. 1970. p. 24.
- ↑ Masica, Colin P. (1993). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. p. 427. ISBN 978-0-521-29944-2.
- ↑
Ghai, Ved Kumari (1991). Studies in Phonetics and Phonology: With Special Reference to Dogri. Ariana Publishing House. ISBN 978-81-85347-20-2.
non-Dogri speakers, also trained phoneticians, tend to hear the difference as one of length only, perceiving the second syllable as stressed
- ↑ Brightbill, Jeremy D.; Turner, Scott B. (2007). "A Sociolinguistic Survey of the Dogri Language, Jammu and Kashmir" (PDF). SIL International. Retrieved 11 March 2016.
- ↑ Cite web |title=Dogri |url=http://lisindia.ciil.org/Dogri/Dogri.html |access-date=2021-12-09 |website=lisindia.ciil.org
- ↑ Phonology and Grammatical Sketch
- ↑ https://www.google.com/search?q=dogra+akkhar&rlz=1C1CHBF_enIN845IN845&oq=dogra+akk&aqs=chrome.1.69i57j0i512j0i390i650l4.4715686j0j15&sourceid=chrome&ie=UTF-8#fpstate=ive&vld=cid:fb41a715,vid:zIMirzflO9s
- ↑ Cite book|title=Dogri: Phonology and Grammatical Sketch|last=Bahri|first=Ujjal Singh|publisher=New Delhi: Bahri Publications|year=2001|location=Series in Indian Languages and Linguistics, 24
- ↑ Pandey, Anshuman (2015-11-04). "L2/15-234R: Proposal to encode the Dogra script in Unicode" (PDF).
- ↑ "NammeDograAkkhar" (PDF).
- ↑ Shastri, Ram Nath (1981). Dogri Prose Writing before Independence (Translated). Dogri Research Centre, Jammu University.
- ↑ Datta, Amaresh (1987). Encyclopaedia of Indian Literature. Sahitya Akademi. ISBN 9780836422832.
- ↑ ೧೫.೦ ೧೫.೧ Cite book|url=https://books.google.com/books?id=O_-1AAAAIAAJ%7Ctitle=Cultural Heritage of the Dogras|last=Pathik|first=Jyoteeshwar|publisher=Light & Life Publishers|year=1980
- ↑ Bahri, Ujjal Singh (2001). Dogri: Phonology and Grammatical Sketch. Bahri Publications.
- ↑ Prashant, Dharam Chand (April–May 1991). "Duggar Shabad di Vayakha". Shiraza Dogri.
- ↑ Bhāskarācārya (1873). Līlāvatī (Dogri translation). Jammu: Vidya Vilas.
- ↑ Sharma, B. P. Century-Old Printed Dogri Literature. Jammu & Kashmir State Research Biannual.
- ↑ Jerath, Ashok (1988). Dogra Legends of Art & Culture. Indus Publishing. p. 236. ISBN 978-81-7387-082-8.
- ↑ Joseph, Suad; Najmabadi, Afsaneh (2003). Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. Leiden: Brill. p. 75. ISBN 978-90-04-12821-7.
- ↑ Rao, S. (2004). Five Decades; the National Academy of Letters, India: a Short History of Sahitya Akademi. Sahitya Akademi. ISBN 9788126020607.
- ↑
"Lok Sabha passes bill recognising Dogri, 3 other languages". Daily Excelsior. Jammu and Kashmir. 2003-12-23. Archived from the original on 2008-12-02. Retrieved 2008-10-31.
Dogri among other three languages has been included in the Eighth Schedule of the Constitution when Lok Sabha unanimously approved an amendment in the Constitution
- ↑ Tsui, Amy (2007). Language Policy, Culture, and Identity in Asian Contexts. Routledge. ISBN 978-0-8058-5694-1.
- ↑ "Finally, a boost: Dogri literature now a click away". Indian Express. 19 May 2005. Retrieved 26 Feb 2013.
ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಗೋಪಾಲ್ ಹಲ್ದಾರ್ (2000). ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳು . ನವದೆಹಲಿ: ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬುಕ್ ಟ್ರಸ್ಟ್
ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಡೋಗ್ರಿ ಭಾಷೆ, ವೇದ್ ಕುಮಾರಿ ಘಾಯ್ ಅವರ ಲೇಖನ
- ಡೋಗ್ರಿ ಭಾಷೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರರ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ Duggar Times.com
- Dailyexcelsior.com, "ನೂರನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ," ಡೋಗ್ರಿಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವ ಕುರಿತು ಸುದ್ದಿ ವರದಿ.
- ಡೋಗ್ರಿ ಟೋನ್ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ದೇವನಾಗರಿಗೆ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು
- Pahari.org, ಅಲಾಮಿ ಪಹಾರಿ ಅದಾಬಿ ಸಂಗತ್ (ಗ್ಲೋಬಲ್ ಪಹಾರಿ ಕಲ್ಚರಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್)
- Ancientscripts.com, ದಿ ಟಕ್ರಿ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್.
- Crulp.org, ಪಂಜಾಬಿಯಲ್ಲಿ ನಾದ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯ ಕುರಿತಾದ ಕಾಗದ.
- TDIL ನಲ್ಲಿ ಡೋಗ್ರಿ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು (ದೇವನಾಗರಿ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್)