ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರ

ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರವು ಜೈವಿಕ ಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಚಕ್ರವಾಗಿದ್ದು ಇದರ ಮೂಲಕ ಸಾರಜನಕವು ವಾತಾವರಣ, ಭೂ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಹಿಸುವಾಗ ಅನೇಕ ರಾಸಾಯನಿಕ ರೂಪಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾರಜನಕದ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಜೈವಿಕ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಬಹುದು. ಭೂಮಿಯ ವಾತಾವರಣದ ಬಹುಪಾಲು (೭೮%) ವಾತಾವರಣದ ಸಾರಜನಕವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಸಾರಜನಕದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ವಾತಾವರಣದ ಸಾರಜನಕವು ಜೈವಿಕ ಬಳಕೆಗೆ ಸೀಮಿತ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇದು ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಸಾರಜನಕದ ಕೊರತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಸರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಸಾರಜನಕದ ಲಭ್ಯತೆಯು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ವಿಭಜನೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ದರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ದಹನ, ಕೃತಕ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸಾರಜನಕದ ಬಿಡುಗಡೆಯಂತಹ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರವನ್ನು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. ಜಾಗತಿಕ ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದ ಮಾನವ ಮಾರ್ಪಾಡು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಮಾನವನ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು

ಸಾರಜನಕವು ಸಾವಯವ ಸಾರಜನಕ, ಅಮೋನಿಯಂ (NH+4), ನೈಟ್ರೈಟ್ (NO−2), ನೈಟ್ರೇಟ್ (NO−3), ನೈಟ್ರಸ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ (N₂O), ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ (NO) ಅಥವಾ ಅಜೈವಿಕ ಸಾರಜನಕ ಅನಿಲ (N₂) ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ರಾಸಾಯನಿಕ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿದೆ. ಸಾವಯವ ಸಾರಜನಕವು ಜೀವಂತ ಜೀವಿ, ಹ್ಯೂಮಸ್ ಅಥವಾ ಸಾವಯವ ವಸ್ತುಗಳ ವಿಭಜನೆಯ ಮಧ್ಯಂತರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿರಬಹುದು. ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಒಂದು ರೂಪದಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು. ಆ ಅನೇಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅವುಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾರಜನಕ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸಸ್ಯಗಳು ಬಳಸಲು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿರುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾವನ್ನು ನೈಟ್ರೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಾರಜನಕ ಸ್ಥಿರೀಕರಣ

ವಾತಾವರಣ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾರಜನಕ ಅನಿಲವನ್ನು (N₂) ನೈಟ್ರೇಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೈಟ್‌ಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ಸಾರಜನಕ ಸ್ಥಿರೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾತಾವರಣದ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಸಸ್ಯಗಳು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸಬೇಕು ಅಥವಾ "ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಬೇಕು". ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೫ ರಿಂದ ೧೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಮಿಂಚಿನ ಹೊಡೆತಗಳಿಂದ ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಿರೀಕರಣವನ್ನು ಡಯಾಜೊಟ್ರೋಫ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮುಕ್ತ-ಜೀವಂತ ಅಥವಾ ಸಹಜೀವನದ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾಗಳು ಸಾರಜನಕ ಕಿಣ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಅನಿಲ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಹೈಡ್ರೋಜನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾವು ಇತರ ಸಾವಯವ ಸಂಯುಕ್ತಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಜೈವಿಕ ಸಾರಜನಕ ಸ್ಥಿರೀಕರಣವು ಮಾಲಿಬ್ಡಿನಮ್ (Mo) - ಸಾರಜನಕದ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಆರ್ಕಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಮೊ-ನೈಟ್ರೋಜನೇಸ್ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಎರಡು-ಘಟಕದ ಕಿಣ್ವವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಅನೇಕ ಲೋಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರಾಸ್ಥೆಟಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಸಮೀಕರಣ

ಸಸ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇರಿನ ಕೂದಲುಗಳಿಂದ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅಥವಾ ಅಮೋನಿಯಂ ಅನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ನೈಟ್ರೇಟ್ ಹೀರಲ್ಪಟ್ಟರೆ ಅದನ್ನು ಮೊದಲು ನೈಟ್ರೈಟ್ ಅಯಾನುಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅಮೋನಿಯಂ ಅಯಾನುಗಳಾಗಿ ಅಮೈನೊ ಆಮ್ಲಗಳು, ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯಿಕ್ ಆಮ್ಲಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲೋರೊಫಿಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರೈಜೋಬಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ಸಹಜೀವನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನಾಡ್ಯೂಲ್‌ಗಳಿಂದ ಅಮೋನಿಯಂ ಅಯಾನುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ರೈಜೋಬಿಯಾ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಾಯ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಅಮೈನೋ ಆಮ್ಲಗಳ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್ ಇದೆ ಎಂದು ಈಗ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಸಸ್ಯವು ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಾಯ್ಡ್‌ಗಳಿಗೆ ಅಮೈನೋ ಆಮ್ಲಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅಮೋನಿಯಾ ಸಮೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಾಯ್ಡ್‌ಗಳು ಅಮೈನೊ ಆಮ್ಲಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಸಸ್ಯಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸುವುದರಿಂದಾಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಅವಲಂಬಿತ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಅಮೋನಿಫಿಕೇಶನ್

ಒಂದು ಸಸ್ಯ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿ ಸತ್ತಾಗ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದಾಗ ಸಾರಜನಕದ ಆರಂಭಿಕ ರೂಪವು ಸಾವಯವವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಅಥವಾ ಶಿಲೀಂಧ್ರಗಳು ಅವಶೇಷಗಳೊಳಗಿನ ಸಾವಯವ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಅಮೋನಿಯಂ (NH+4) ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ ಇದನ್ನು ಅಮೋನಿಫಿಕೇಶನ್ ಅಥವಾ ಖನಿಜೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಿಣ್ವಗಳೆಂದರೆ:

• ಜಿಎಸ್: ಜಿಎಲ್ಎನ್ ಸಿಂಥೆಟೇಸ್ (ಸೈಟೋಸೊಲಿಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್)
• ಗೋಗಟ್: ಗ್ಲು ೨-ಆಕ್ಸೊಗ್ಲುಟರೇಟ್ ಅಮಿನೊಟ್ರಾನ್ಸ್ಫೆರೇಸ್ (ಫೆರೆಡಾಕ್ಸಿನ್ ಮತ್ತು ಎನ್ಎಡಿಎಚ್-ಅಲಂಬಿತ)
• ಜಿಡಿಎಚ್: ಗ್ಲು ಡಿಹೈಡ್ರೋಜಿನೇಸ್:
  • ಅಮೋನಿಯಂ ಸಮೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರ.
  • ಅಮೈನೋ ಆಮ್ಲ ಕ್ಯಾಟಬಾಲಿಸಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ.

ಅಮೋನಿಯಂಗೆ ಡಿಸ್ಸಿಮಿಲೇಟರಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಕಡಿತ

ಅಮೋನಿಯಂ (ಡಿಎನ್ಆರ್‌ಎ) ಅಥವಾ ನೈಟ್ರೇಟ್ / ನೈಟ್ರೈಟ್ ಅಮೋನಿಫಿಕೇಶನ್‌ಗೆ ಡಿಸ್ಸಿಮಿಲೇಟರಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಕಡಿತವು ಆಮ್ಲಜನಕರಹಿತ ಉಸಿರಾಟದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ಡಿಎನ್ಆರ್‌ಎಯನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳು ಸಾವಯವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆಕ್ಸಿಡೀಕರಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅನ್ನು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಸ್ವೀಕಾರಕವಾಗಿ ಬಳಸಿ ಅದನ್ನು ನೈಟ್ರೈಟ್, ನಂತರ ಅಮೋನಿಯಂ (NO−3 → NO−2 → NH+4) ಆಗಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತೆದೆ. ಡಿನೈಟ್ರೈಫೈಯಿಂಗ್ ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅಮೋನಿಫಿಕೇಶನ್ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾಗಳೆರಡೂ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೇಟ್‌ಗಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಡಿಎನ್‌ಆರ್‌ಎ ಡೈನೈಟ್ರೋಜನ್ ಅನಿಲವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಬದಲು ಜೈವಿಕವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಕರಗಬಲ್ಲ ಅಮೋನಿಯಂ ಆಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಆಮ್ಲಜನಕರಹಿತ ಅಮೋನಿಯಾ ಆಕ್ಸಿಡೀಕರಣ

ಆಮ್ಲಜನಕರಹಿತ ಅಮೋನಿಯಾ ಆಕ್ಸಿಡೇಶನ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಅನಾಮೋಕ್ಸ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಈ ಮೂರು ಪದಗಳ ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಚಿಸಲಾದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಜೈವಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಒಂದು ರೆಡಾಕ್ಸ್ ಕಾಂಪ್ರೆಸೇಶನ್ ಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಅಮೋನಿಯಾ (ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಅಪಕರ್ಷಣಕಾರಿ) ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೈಟ್ (ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಆಕ್ಸಿಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜೆಂಟ್) ಮೂರು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಿ ಡಯಾಟಾಮಿಕ್ ನೈಟ್ರೋಜನ್ (N₂) ಅನಿಲ ಮತ್ತು ಎರಡು ನೀರಿನ ಅಣುಗಳಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸಾಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾರಜನಕ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಅನಾಮೋಕ್ಸ್ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸ್ಟೋಕಿಯೋಮೆಟ್ರಿಕ್ ಸಮತೋಲಿತ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಬರೆಯಬಹುದು. ಅಲ್ಲಿ ಅಮೋನಿಯಂ ಅಯಾನು ಅಮೋನಿಯಾ ಅಣುವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಸಂಯೋಜಿತ ಪ್ರತ್ಯಾಮ್ಲ:

NH+4 + NO−2 → N₂ + 2 H₂O (ΔG° = −357 kJ⋅mol⁻¹)

ಇದು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಒಂದು ಎಕ್ಸರ್ಗೋನಿಕ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ (ಇಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಒಂದು ಎಕ್ಸೋಥರ್ಮಿಕ್ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ) ΔG° ನ ಋಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಗಳ ನಡುವಿನ ಗಿಬ್ಸ್ ಮುಕ್ತ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಇತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು

ಸಾರಜನಕ ಸ್ಥಿರೀಕರಣವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯ-ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಾರಜನಕದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮೂಲವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಾರಜನಕ-ಸಮೃದ್ಧ ಬಂಡೆಗಲ್ಲು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ. ಈ ಬಂಡೆಯ ವಿಭಜನೆಯು ಸಾರಜನಕದ ಮೂಲವಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ನೈಟ್ರೇಟ್ ಕಡಿತವು ಕಬ್ಬಿಣದ ಚಕ್ರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು ಅನಾಕ್ಸಿಕ್ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ Fe(II) ಒಂದು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಅನ್ನು NO−3 ಗೆ ದಾನ ಮಾಡಬಹುದು. ಇದರಿಂದ Fe(III) ಆಕ್ಸಿಡೀಕರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ NO−3 ಅನ್ನು NO−2, N₂O, N₂ ಮತ್ತು NH+4 ಗೆ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೆಟಾಸಿಯನ್‌ಗಳ ಮಲದ ಹೊಗೆ ಸಮುದ್ರದ ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜಂಕ್ಷನ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಸಮುದ್ರ ಪದರಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಡುವ ಮೊದಲು ಸಾಗರ ಪರಿಸರದ ಎಪಿಪ್ಲಾಜಿಕ್ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಾಗರದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದ ಮೇಲೆ ಮಾನವನ ಪ್ರಭಾವಗಳು

ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸೋಯಾ, ಅಲ್ಫಾಲ್ಫಾ ಮತ್ತು ಕ್ಲೋವರ್) ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಬರ್-ಬಾಷ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ವಾಹನಗಳು ಹಾಗೂ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸ್ಥಾವರಗಳು ಹೊರಸೂಸುವ ಮಾಲಿನ್ಯದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮಾನವರು ಜೈವಿಕವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಸಾರಜನಕದ ವಾರ್ಷಿಕ ವರ್ಗಾವಣೆಯನ್ನು ದ್ವಿಗುಣಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಸಾರಜನಕದ ಜಾಡು ಅನಿಲಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಜಲಚರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಮಾನವರು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಜಾಗತಿಕ ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರಕ್ಕೆ ಮಾನವ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ತೀವ್ರವಾಗಿವೆ.

ಜಾಗತಿಕ ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಕಳೆದ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಎನ್ಆರ್, ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕದ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ೧೦ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಸಾರಜನಕದ ಈ ರೂಪವು ಜೀವಗೋಳದ ಮೂಲಕ ವಿವಿಧ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಕ್ಯಾಸ್ಕೇಡ್ ಅನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ದರವು ಡಿನೈಟ್ರೀಕರಣದ ದರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ.

ಕೃಷಿ ಫಲೀಕರಣ, ಜೀವರಾಶಿ ಸುಡುವಿಕೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಮೇವುಗಳು ಹಾಗೂ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮೂಲಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರಸ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ (N₂O) ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. N₂O ಸ್ಟ್ರಾಟೋಸ್ಫಿಯರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾನಿಕಾರಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಅದು ಒಡೆದು ವಾತಾವರಣದ ಓಝೋನ್ ನಾಶದಲ್ಲಿ ವೇಗವರ್ಧಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ನೈಟ್ರಸ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಸಹ ಹಸಿರುಮನೆ ಅನಿಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ ಮತ್ತು ಮೀಥೇನ್ ನಂತರ ಜಾಗತಿಕ ತಾಪಮಾನ ಏರಿಕೆಗೆ ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್‌ನಂತೆ ಹೇರಳವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಮಾನ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಗಾಗಿ ಗ್ರಹವನ್ನು ಬೆಚ್ಚಗಾಗಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದು ಸುಮಾರು ೩೦೦ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗಿದೆ.

ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಅಮೋನಿಯಾ (NH₃) ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇದು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿವರ್ತಕವಾಗಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಇದು ಏರೋಸಾಲ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಗಾಳಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಹನಿಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆಮ್ಲ ಮಳೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಮ್ಲ (HNO₃)ದ ಉತ್ಪತ್ತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ವಾತಾವರಣದ ಅಮೋನಿಯಾ ಮತ್ತು ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಮ್ಲವು ಉಸಿರಾಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹಾನಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರದ ಮಾನವ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳ ಪರಿಣಾಮ

ನೈಸರ್ಗಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮಗಳು

ಸಾರಜನಕ ಶೇಖರಣೆಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಮಟ್ಟವು ಭೂ ಮತ್ತು ಜಲ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಾರಜನಕ ಅನಿಲಗಳು ಮತ್ತು ಏರೋಸಾಲ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ವಿಷಕಾರಿಯಾಗಬಲ್ಲವು. ಇದು ಮೇಲ್ಮೈ ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಸಾರಜನಕ ಮಾಲಿನ್ಯದ ದೊಡ್ಡ ಬಿಂದು ಮೂಲಗಳ ಬಳಿ ಸಸ್ಯಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಸಾರಜನಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಶೇಖರಣೆಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ, ಸಸ್ಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಾರಜನಕ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದರಿಂದ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಬಹುದು.

ಅಮೋನಿಯಾ ಮತ್ತು ಅಮೋನಿಯಂ - ಸಾರಜನಕದ ಎರಡು ಕಡಿಮೆ ರೂಪಗಳು - ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜಾತಿಯ ಸಸ್ಯಗಳ ಕಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿದ ವಿಷತ್ವದಿಂದಾಗಿ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಹಾನಿಕಾರಕವಾಗಬಹುದು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಾರಜನಕದ ಮೂಲವಾಗಿ ಬಳಸಲು ಒಗ್ಗಿಕೊಂಡಿರುವ ಸಸ್ಯಗಳು, ಅವುಗಳ ಬೇರುಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಗುರುಗಳ ಕಳಪೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿದ ಸಾರಜನಕ ಶೇಖರಣೆಯು ಮಣ್ಣಿನ ಆಮ್ಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೇಸ್ ಕ್ಯಾಟಯಾನ್ ಲೀಚಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಲ್ಯೂಮಿನಿಯಂ ಹಾಗೂ ಇತರ ವಿಷಕಾರಿ ಲೋಹಗಳ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಸಂಭವಿಸುವ ನೈಟ್ರೀಕರಣದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯದಿಂದ ಪಡೆದ ಕಸವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾರಜನಕ ಶೇಖರಣೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ನಿರಂತರ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ರೋಗಕಾರಕಗಳಂತಹ ಪರಿಸರದ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಸರದ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಬಹುದು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅದರ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಚೈತನ್ಯದ ಮೇಲೆ ಕಡಿಮೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಅಮೋನಿಯಾ (NH₃) ಮೀನುಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ವಿಷಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಅಮೋನಿಯಾದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ನಿಕಟವಾಗಿ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಮೀನುಗಳ ಸಾವುಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ವಿಸರ್ಜನೆಗೆ ಮೊದಲು ಗಾಳಿಯ ಮೂಲಕ ನೈಟ್ರೀಕರಣವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಬಳಕೆಯು ಗಾಳಿಯಾಡುವಿಕೆಗೆ ಆಕರ್ಷಕ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ.

ಮಾನವನ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮಗಳು: ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಶೇಖರಣೆ

ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಎನ್ಆರ್ (ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕ) ಸೋರಿಕೆಯು ನೈಸರ್ಗಿಕ ನೀರಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಶೇಖರಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ಇದು ಮಾನವ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಹಾನಿಕಾರಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಎನ್-ರಸಗೊಬ್ಬರದ ಅತಿಯಾದ ಬಳಕೆಯು ಅಂತರ್ಜಲ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಮೈ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಮಾಲಿನ್ಯದ ಗಮನಾರ್ಹ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕರಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಕಡಿಮೆ ಧಾರಣಶಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಸುಲಭವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನ ಪದರದಿಂದ ಅಂತರ್ಜಲಕ್ಕೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಇದು ನೈಟ್ರೇಟ್ ಮಾಲಿನ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತರ್ಜಲದಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಮಾಲಿನ್ಯಕ್ಕೆ ಇತರ ಕೆಲವು ಬಿಂದುವಲ್ಲದ ಮೂಲಗಳು ಜಾನುವಾರು ಆಹಾರ, ಪ್ರಾಣಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಮಾಲಿನ್ಯ ಮತ್ತು ಪುರಸಭೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ತ್ಯಾಜ್ಯದಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ.

ಅಂತರ್ಜಲವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಗೃಹಬಳಕೆಯ ನೀರು ಸರಬರಾಜಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವುದರಿಂದ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ಅಂತರ್ಜಲದಿಂದ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಮತ್ತು ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಸಮುದಾಯ ನೀರು ಸರಬರಾಜುಗಳಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಕಳಪೆ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಮತ್ತು ಅನೈರ್ಮಲ್ಯ ನೀರನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಮಾನದಂಡವು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಮಾನ್ಯತೆಗಾಗಿ ೫೦ ಮಿಗ್ರಾಂ NO−3 L⁻¹ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಪರಿಣಾಮಕ್ಕಾಗಿ ೩ ಮಿಗ್ರಾಂ NO−3 L⁻¹ . ಒಮ್ಮೆ ಇದು ಮಾನವ ದೇಹವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ನಂತರ ನೈಟ್ರೇಟ್ ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿನ ನೈಟ್ರೋಸೇಶನ್ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾವಯವ ಸಂಯುಕ್ತಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ತಿಸಿ ನೈಟ್ರೋಸಮೈನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನೈಟ್ರೋಸಮೈಡ್‌ಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇವು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬಾಯಿಯ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಸ್ಟ್ರಿಕ್ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್) ಭಾಗಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಮಾನವನ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮಗಳು: ಗಾಳಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ

ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಜಾಗತಿಕ ವಾತಾವರಣದ ಸಾರಜನಕ ಮಾಲಿನ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾರಜನಕ ಅನಿಲಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜಾಗತಿಕ ಸಾರಜನಕ ಚಕ್ರವನ್ನು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. ವಾತಾವರಣದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕ (ಎನ್ಆರ್) ಫ್ಲಕ್ಸ್‌ಗಳ ಅನೇಕ ಮೂಲಗಳಿವೆ. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕದ ಕೃಷಿ ಮೂಲಗಳು ವಾತಾವರಣದ ಅಮೋನಿಯಾ (NH₃), ಸಾರಜನಕ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಗಳು (NO
_x) ಮತ್ತು ನೈಟ್ರಸ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ (N
₂O). ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿನ ದಹನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು NO
_x ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ರೂಪಿಸಬಹುದು. ಆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಸಾರಜನಕಗಳನ್ನು ಕೆಳ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವು ಹೊಗೆ, ಕಣಗಳು ಮತ್ತು ಏರೋಸಾಲ್‌ಗಳ ರಚನೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಬಹುದು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯದಿಂದ ಮಾನವನ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಆರೋಗ್ಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ NO
₂ ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಮ್ಲ (HNO
₃)ವಾಗಿ ಆಕ್ಸಿಡೈಸ್‌ಗೊಂಡು NH
₃ ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿ ಅಮೋನಿಯಂ ನೈಟ್ರೇಟ್ (NH₄NO₃) ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ನೈಟ್ರೇಟ್ ಕಣದ ರಚನೆಯನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ NH
₃ ಇತರ ಆಮ್ಲ ಅನಿಲಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ತಿಸಿ ಅಮೋನಿಯಂ-ಹೊಂದಿರುವ ಕಣಗಳನ್ನು (ಸಲ್ಫ್ಯೂರಿಕ್ ಮತ್ತು ಹೈಡ್ರೋಕ್ಲೋರಿಕ್ ಆಮ್ಲಗಳು) ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಇವು ದ್ವಿತೀಯ ಸಾವಯವ ಏರೋಸಾಲ್ ಕಣಗಳಿಗೆ ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳಾಗಿವೆ.