ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಾಂತರವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಅಧಿಕಾರದ ಆಮಿಷಕ್ಕಾಗಿ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಹತ್ತನೇ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ರಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ೫೨ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಿಂದ ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂವಿಧಾನದ ಹತ್ತನೇ ಅನುಚ್ಛೇದದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಾಂತರ ವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನು ಇದೆ. ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ೧೦ನೇ ಅನುಚ್ಛೇದವು ಸಿಕ್ಕಿಂ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿತ್ತು.^[೧] ಸಿಕ್ಕಿಂ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ರಾಜ್ಯವಾದ ಬಳಿಕ ಈ ಅನುಚ್ಛೇದವನ್ನು ೩೬ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯ್ದೆಯ ಮೂಲಕ ರದ್ದುಪಡಿಸಲಾಯಿತು.^[೨]

ಪಕ್ಷಾಂತರದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಪಕ್ಷಾಂತರವನ್ನು "ಒಂದು ಸ್ಥಾನ ಅಥವಾ ಸಂಘವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಅಥವಾ ಪದೇ ಪದೇ ಎದುರಾಳಿ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರುವುದು" ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯನು ಆ ಪಕ್ಷದ ಬಗೆಗಿನ ತನ್ನ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ಅವನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು (ಅವನ ಮತದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನು ಯಾವುದೇ ರೂಪದಲ್ಲಿ ) ಮತ್ತೊಂದು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸುವುದನ್ನು ಇದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ

ಮೂಲತಃ, ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಬಹು-ಪಕ್ಷ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವು ೧೯೫೦ ಮತ್ತು ೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ, ಪಕ್ಷಾಂತರಗಳ ಉಷ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಅನುಭವಿಸಲಿಲ್ಲ. ೧೯೬೭ರ ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ ಹಲವಾರು ವಿಷಯಗಳು ಬದಲಾದವು. ೧೯೬೭ರ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪರ್ವಕಾಲ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೩]

1977 ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಏನಾಯಿತು?

1977ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೬ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತದಾನ ನಡೆಯಿತು.^[೪] ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಂದು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸರ್ಕಾರ ರಚಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮತವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಯುಗವು ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಈ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪಕ್ಷಾಂತರಗಳು ನಡೆದವು. 1977 ರಿಂದ 1978 ರ ನಡುವೆ, ಸುಮಾರು ೧೪೨ ಸಂಸದರು ಮತ್ತು ೧೯೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಸಕರು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ವಲಸೆ ಹೋದರು.^[೫] ಹರಿಯಾಣದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಅನೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸರ್ಕಾರವು ಕುಸಿದವು. ಪಕ್ಷಾಂತರ ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ಹರಿಯಾಣದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಬೇರೆ ಸರ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ಲಮ್ ಸಚಿವಾಲಯಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಹರಿಯಾಣದಲ್ಲಿ, ಶಾಸಕ “ಗಯಾ ಲಾಲ್” ಎಂಬುವವರು ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಾರಿ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು .ಆದ್ದರಿಂದ, ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಾಂತರಗಾರರನ್ನು “ಆಯಾ ರಾಮ್-ಗಯಾ ರಾಮ್” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[೬]

೫೨ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯ್ದೆ

ಈ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಲ್ಲಿ ೧೦೧, ೧೦೨, ೧೯೦ ಮತ್ತು ೧೯೧ನೇ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೆಳಗಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶಾಸಕರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ತಿಳಿಸಿದೆ:^[೭]

ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರು

ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದಾಗ ಅಥವಾ ಮತದಾನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದಾಗ.
ಪಕ್ಷದ ವಿಪ್ ಪ್ರಕಾರ ಯಾವಾಗ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗಾದರೂ, ಸದಸ್ಯನು ಪೂರ್ವಾನುಮತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಅಂತಹ ಮತದಾನ ಅಥವಾ ಮತದಾನದಿಂದ ೧೫ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ಕ್ಷಮಿಸಿದ್ದರೆ, ಸದಸ್ಯನನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.^[೮]

ಸ್ವತಂತ್ರ ಸದಸ್ಯರು

ಒಬ್ಬ ಸದಸ್ಯನನ್ನು “ಸ್ವತಂತ್ರ” ಎಂದು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ನಂತರ ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರೆ ಅನರ್ಹರಾಗುತ್ತಾರೆ.

ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ ಸದಸ್ಯರು

ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲದ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ ಸದಸ್ಯರು ಆರು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸೇರಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದು; ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಅಥವಾ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಿನಾಯಿತಿಗಳು

ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ಪೀಕರ್ ಅಥವಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅವರು ಆ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಬಹುದು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅನರ್ಹತೆ ಇಲ್ಲ.
ಪಕ್ಷದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಶಾಸಕರು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರೆ, ಒಂದು ಪಕ್ಷವನ್ನು ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ವಿಭಜಿಸಲು ಕಾನೂನು ಅನುಮತಿ ನೀಡಿತ್ತು, ಆದರೆ ಈಗ ಅದನ್ನು ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತವಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

91 ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯ್ದೆ, ೨೦೦೩

ಈ ಮೊದಲು, ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೊಂದರ ಚುನಾಯಿತ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಸದಸ್ಯರು ಪಕ್ಷಾಂತರಗೊಂಡರೆ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ ೯೧ನೇ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಕಾಯ್ದೆ, ೨೦೦೩ ಇದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ಅದರ ಅನುಸಾರ, ಈಗ ಪಕ್ಷದ ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಸದಸ್ಯರು ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಲೀನದ ಪರವಾಗಿರಬೇಕು. ೯೧ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯು ಪಕ್ಷಾಂತರಗೊಳ್ಳುವ ಎಲ್ಲರೂ - ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿರಲಿ - ತಮ್ಮ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸದಸ್ಯತ್ವಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಅವರು ಮರುಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಹತ್ತನೇ ಅನುಚ್ಛೇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಸಾರಾಂಶ

ಅನರ್ಹತೆಯ ನಿಯಮಗಳು

ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರೆ^[೯]:

ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಬಹುದು, ಅಥವಾ
ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ, ಶಾಸಕಾಂಗದಲ್ಲಿ ಪರವಾಗಿ ಅಥವಾ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಬಹುದು.
ಹೇಗಾದರೂ, ಸದಸ್ಯನು ಪೂರ್ವಾನುಮತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಅಂತಹ ಮತದಾನ ಅಥವಾ ಮತದಾನದಿಂದ ೧೫ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷವು ಕ್ಷಮಿಸಿದ್ದರೆ, ಸದಸ್ಯನನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯು ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರೆ.
ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ ಸದಸ್ಯರೊಬ್ಬರು ಶಾಸಕಾಂಗದ ಸದಸ್ಯರಾದ ಆರು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರೆ.

ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ

ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಸದನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಅಥವಾ ಸ್ಪೀಕರ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಅಥವಾ ಸ್ಪೀಕರ್ ಅವರ ಪಕ್ಷಾಂತರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದೂರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆ, ಆ ಸದನದಿಂದ ಚುನಾಯಿತರಾದ ಸದನದ ಸದಸ್ಯರೊಬ್ಬರು ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ವಿನಾಯಿತಿಗಳು-ವಿಲೀನ

ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವು ಇನ್ನೊಂದು ಪಕ್ಷದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡರೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು:

ಅವನು ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರು ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ, ಅಥವಾ
ಅವನು ಮತ್ತು ಇತರ ಸದಸ್ಯರು ವಿಲೀನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.^[೧೦]

ಸದನದಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಎರಡು ಭಾಗದಷ್ಟು ಸದಸ್ಯರು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಈ ವಿನಾಯಿತಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ

ಈ ಅನುಚ್ಛೇದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸದನದ ಸದಸ್ಯರ ಅನರ್ಹತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕಾಂಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ನಂತರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಪಕ್ಷಾಂತರ ವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ.^[೧೧]

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಾಂತರ ಇತಿಹಾಸ

ಉಲ್ಲೇಖ

[1] ttps://www.gktoday.in/gk/background-information-on-10th-schedule-of-constitution-of-india/

[2] ttp://www.indialawjournal.org/archives/volume3/issue_1/article_by_jenna.html

[3] ttps://www.dnaindia.com/analysis/column-1967-poll-that-changed-india-2330738

[4] ttp://indiansaga.com/history/postindependence/elections_67.html

[5] ttps://www.jstor.org/stable/2642897

[6] ttps://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/amp39Aaya-Ram-Gaya-Ramamp39-Haryanaamp39s-gift-to-national-politics/articleshow/11188018.cms

[7] ttps://www.gktoday.in/gk/constitution-52nd-amendment-act-1985/

[8] ttps://www.gktoday.in/gk/constitution-52nd-amendment-act-1985/

[9] ttps://www.insightsonindia.com/2019/01/22/10th-schedule-of-the-constitution/

[10] "ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು". Archived from the original on 2019-07-12. Retrieved 2019-07-12.

[11] ttp://www.commoncause.in/publication_details.php?id=494

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]