ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಜನಾಂಗೀಯ ಉಚ್ಛಾಟನೆ

(1890) ಪಂಡಿತರು ಶಾಸ್ತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿರುವುದು.

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. [ ಇದು ಭಾರತದ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜ್ಯದ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಒಂದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯ, ಅವರು ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯ ಏಕೈಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಮೂಲ ನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯ. ^[೧]

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಇತಿಹಾಸ

ಎಂಟನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಶಂಕರರು ಏರಿದ ಸರ್ವಜ್ಞ ಪೀಠವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಶಾರದಾ ಪೀಠ - ದುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ (Sharda Peeth)

ಕಾಶ್ಮೀರ ದಲ್ಲಿ ದಾಮರ ಪಾಳೇಗರರ (ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು) ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಬೆಳೆಯಿತು. ರಾಜನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದು, ತಮ್ಮತಮ್ಮಲ್ಲಿನ ನಿರಂತರ ಘರ್ಷಣೆಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ದೇಶವನ್ನು ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಿತು.
ಕೊನೆಯ ಲೋಹರ ರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತರ ತೆರಿಗೆ ಹೇರಿಕೆಯಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಸಮಾಧಾನ ಇತ್ತು ; ಹಿಂದೆ ಅವರು ತೆರಿಗೆಯಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರೆಂದು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಟರ್ಕಿಸ್ಥಾನದ ಮಂಗೋಲ್ ಯಾರು ಜುಲ್ಜು 1320 ರಲ್ಲಿ, ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯ ಹಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಅಧಿಪತ್ಯ ಮಾಡಿದಾಗ ದುರಂತಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜುಲ್ಜು ಬಹುಶಃ ಮುಸ್ಲಿಂ ಅಲ್ಲ. ^[೨]

ಮುಸ್ಲಿಂ ದೊರೆಯ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ

ಕಾಶ್ಮೀರ ಪ್ರದೇಶ 2004

ಸುಲ್ತಾನ್ ಸಿಕಂದರ್ ಬುಟ್ಶಿಖಾನ್ (1389-1413),ಕಾಶ್ಮೀರದ ಏಳನೇ ಮುಸ್ಲಿಂ ದೊರೆಯ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಕ್ರಿಯೆಗಳೂ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಹಲವಾರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಪರಧರ್ಮಸಹಿಷ್ಣುಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಂಥವರ ಪೈಕಿ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸುಲ್ತಾನ್ ಸಿಕಂದರ‍ ಬಟ್ಷಿಕಾನ್(1389-1413) ಅತ್ಯಂತ ನೀಚ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಆತನ ಅನೇಕ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಕಂದರ್‌ನು ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ಉಪದ್ರವ ಕೊಟ್ಟು ಗೋಳಾಡಿಸಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಯಾರನ್ನೇ ಆಗಲಿ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡುವ ಆದೇಶವನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡಿದ ಎಂದು ತಾರೀಖ್-ಇ-ಫರಿಶ್ತಾ ಕೃತಿಯು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ "ಬಂಗಾರದ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು" ಒಡೆದುಹಾಕುವಂತೆಯೂ ಆತ ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದ. ತಾರೀಖ್-ಇ-ಫರಿಶ್ತಾ ಕೃತಿಯು ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಾ, "ಬಹುಪಾಲು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ತಮ್ಮ ಧರ್ಮವನ್ನು ತೊರೆಯುವ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ತೊರೆಯುವ ಬದಲಿಗೆ ಸ್ವತಃ ವಿಷ ಸೇವಿಸಿದರೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮನೆಗಳಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದು ಗುಳೆಹೊರಟರು, ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ದೇಶಬಿಟ್ಟು ಹೋದ ನಂತರ, ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ದೇವಾಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕೆಡವಿ ಉರುಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಸಿಕಂದರ‍್ ಆಜ್ಞೆಮಾಡಿದ. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಡೆದುಹಾಕುವ ಮೂಲಕ, ‘ವಿಗ್ರಹಗಳ ಭಂಜಕ’ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು (ಸಿಕಂದರ‍್) ಸಂಪಾದಿಸಿದ" ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ^[೩]

ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಆರಂಭದ ಕಾಲ

ಅಕ್ಬರ್ 1587 ಕ್ರಿ.ಶ. ಕಾಶ್ಮೀರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಈ ಮೊಘಲರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವತ್ತಿನ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ಉನ್ನತ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅವರ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಅವರಿಗೆ ಪಂಡಿತ್ ಎಂಬ ಉಪನಾಮ ನೀಡಿದನು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರು ಮೊದಲ ರಜಪೂತ ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ರ ಆಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಡೋಗ್ರಾ ರಾಜರ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ಭಾರತದ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡರು. . ಈ ಸಮುದಾಯ ಅಕ್ಷರಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಯಿಂದ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ವೈಚಾರಿಕ ಚರ್ಚಿ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಮೊದಲಿಗರು. ^[೪]

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಕಷ್ಟದ ಹಿನ್ನೆಲೆ

1984 ರಲ್ಲಿ, ಗುಲಾಂ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಶಾ ಅವರು ತಮ್ಮ ಭಾವ ಫಾರೂಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅವರಿಂದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡು , ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಶಾ ಜಮ್ಮುವಿನ ಹೊಸ ನಾಗರಿಕ ಸಚಿವಾಲಯದ ಪ್ರದೇಶದ ಒಳಗೆ ಇರುವ ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿಯೆ ದೊಡ್ಡ ಮಸೀದಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಜಮ್ಮುವಿನ ಅನೇಕ ಜನರು ಈ ನಿರ್ಧಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಮತ್ತು ಮೆರವಣಿಗೆಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿಯಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಗುಲ್ ಶಾ ತಿರುಗೇಟು ನೀಡಲು ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ಖತರೇ ಮೆ ಹೈ (ಅನುವಾದ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ) ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಉದ್ರೇಕಿಸಿದನು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರನ್ನು ಗುರಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಮೃತರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು ಹಾನಿಯಾದವು ಅಥವಾ ನಾಶವಾದವು; ಹಲವಾರು ಹಿಂಸಾ ಘಟನೆಗಳು ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಹೊಡೆತ ಬಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಸೋಪೋರ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದವು. ವನಪೊಹ, ಲಕಬವನ ಅನಂತ್ನಾಗ್, ಸಲಾರ್ ಮತ್ತು ಫತೇಪುರ್ ಗಳು.

ಮುಸ್ಲಿಂ ದಂಗೆಕೋರರು ಹಿಂದುಗಳ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಲೂಟಿಮಾಡಿದರರು ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದರು. 1986 ರಲ್ಲಿ ಅನಂತನಗ್ ಗಲಭೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಯಾವುದೇ ಹಿಂದೂಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು, ಲೂಟಿಮಾಡಿದರು, ಅಥವಾ ಸುಟ್ಟು ಹಾನಿಮಾಡಿದರು. ಅನೇಕ ಹಿಂದುಗಳು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯನ್ನು ತೊರೆದರು. ಗವರ್ನರ್ ಜಗಮೋಹನ್ ಅವರ ಸರ್ಕಾರವು ಕೆಳಗಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಕೋಮು ಗಲಭೆ ಕಾರಣ , ಮಾರ್ಚ್ 12, 1986 ಕ್ಕೆ ಆ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿದರು. ^[೫]^[೬]^[೭]^[೮]

ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ಕೂಗು

ಇಸ್ಲಾಮಿ ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳು 1983 ಮತ್ತು 1987 ರ ರಾಜ್ಯ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಸೊತರು. ಆದರೆ, ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಜಾತ್ಯತೀತ ಪಕ್ಷಗಳು (ಎನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಐಎನ್ಸಿ) ಗೆಲ್ಲಲು ವಂಚಿಸಿದೆ ಎಂದು 1987 ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಅನೇಕ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ಕಾರಣ, ಅಸಂತುಷ್ಟ ಇಸ್ಲಾಮಿ ಬಣಗಳು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಪಡೆದು, ಮತ್ತು ಹಿಂಸೆಗೆ ತಿರುಗಿತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ಕೂಗು ಎಬ್ಬಿಸಿದವು. ^[೯];

ಭಯಭೀತ ಪಂಡಿತರ ಬಲವಂತ ಪಲಾಯನ

ಭಾರತದ ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಮುಫ್ತಿ ಮಹಮ್ಮದ್ ಸಯೀದ್ ಸಚಿವ ತನ್ನ ರಾಜಕೀಯ ಎದುರಾಳಿಯಾದ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಫಾರೂಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ - ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಹಾಳುಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಪ್ರಧಾನಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಗೆ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಜಗಮೋಹನ್ ರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅವರು ಜಗಮೋಹನ್ ನೇಮಕದಿಂದ ಸಿಟ್ಟಾದರು. ಹಿಂದೆ ಏಪ್ರಿಲ್ 1984 ರಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ನೇಮಕವಾಗಿದ್ದ ಅವರು ಮತ್ತು ಜುಲೈ 1984 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನಿ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಗೆ ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾರನ್ನು ವಜಾಮಾಡುವ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಮುಫ್ತಿಯವರ ಇಂಥ ಕ್ರಮವು ಅಬ್ದುಲ್ಲಾರಿಗೆ ಕಿರಿಕಿರಿ ಮಾಡಿತು. ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಹಿಂದಿನ ಜಗಮೋಹನ್ ಅವರನ್ನು ಪುನಃ ಗವರ್ನರ್ ಮಾಡಿದರೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಜನವರಿ 19, 1990 ರಂದು ಜಗಮೋಹನ್ ಅವರನ್ನೇ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡಿತು. ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅದೇ ದಿನ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಇದು ಆಡಳಿತದ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜಗಮೋಹನ್ ಕೆಟ್ಟ ಹವಾಮಾನದಿಂದ ಶ್ರೀನಗರಕ್ಕೆ ಬರಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಜಮ್ಮು ವಿನಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಬೇಕಾಯಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಅರಾಜಕತೆ ತಲೆದೋರಿತು. ಗುಂಪು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಘೋಷಣೆಗಳನ್ನು ಕೂಗುತ್ತಾ ಮತ್ತು ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನ ತೊರುತ್ತಾ ರಸ್ತೆ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ತಿರುಗಾಟ ಆರಂಭಿಸಿದರು.^[೧೦](ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಮುಂದಾಲೋಚನೆ ಇಲ್ಲದೆ, ಪಂಡಿತರು ಕಣಿವೆಯಿಂದ ದಾರುಣವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತೆರವಾಗಲು ಕಾರಣರಾದರು.)

ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳ ಸುದ್ದಿ ಬರುತ್ತಾ ಇದ್ದವು ಮತ್ತು ಆದಿನ ರಾತ್ರಿ ಬದುಕುಳಿದ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಬಿಟ್ಟು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ತೆರಳಿದರು. [15] ^[೧೧]

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಸಂಕಷ್ಟ

ಡೋಗ್ರಾ ಆಡಳಿತದ (1846-1947) ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರದು ಗೌರವಯುತ ಪಂಗಡವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಕಣಿವೆಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ. ಸುಮಾರು ಶೇ.30 ರಷ್ಟು ಇದ್ದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 1948 ಮುಸ್ಲಿಂ ಕೋಮು ಘರ್ಷಣೆ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 1950 ಭೂಸುಧಾರಣೆಗಳ ಕಣಿವೆಯ ಪಂಡಿತರು ಕಣಿವೆಯನ್ನು ತೊರೆದರು. 1981 ರಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ,ಒಟ್ಟು ಶೇಕಡಾ 5 ರಷ್ಟಿತ್ತು. ^[೧೨]

ಅವರು, ಇಸ್ಲಾಮಿ ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳ ಮತ್ತು ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳು ಶೋಷಣೆ ಮತ್ತು ಬೆದರಿಕೆಗಳ ನಂತರ, ಉಗ್ರವಾದ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 1990 ರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಗುಳೆಹೊಗಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ^[೧೩]

ಜನವರಿ 1990 19 ರ ಸಂಗತಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅನೈತಿಕ. ಆ ದಿನ, ಮಸೀದಿಗಳಿಂದ, "ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಕಾಫಿರರು, ಗಂಡಸರು ಕಾಶ್ಮೀರ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಬೇಕು ಇಲ್ಲವೇ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳಬೇಕು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲಾಗುವುದು", ಎಂದು ಘೋಷಣೆಗಳು ಮೊಳಗಿದವು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಡಲು ಹೇಳಿದರು. ಮೊದಲ ಆಯ್ಕೆಯೆಂದರೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಅಥವಾ ಕೊಲ್ಲುವ ಗುರಿಯಿತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಪಂಡಿತ್ ರ ಮನೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ^[೧೪]

ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಪರಕೀಯರಾದ ಪಂಡಿತರು

ಜಮ್ಮು-ಕಾಶ್ಮೀರ ಬಿಜೆಪಿ ಘಟಕದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ ಟಿಕಾ ಲಾಲ್ ಟಪ್ಲೂ ಕಣಿವೆಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ಗುಂಡಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆಂದು ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಆಡ್ವಾಣಿ ಸಹಿತ ಇತರೆಲ್ಲರ ಮೇಲೂ ಮುಸುಕು ಧರಿಸಿ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿ ಪುಂಡರು ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ತೂರಿದರು. ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಂ ಬೇಧವಿಲ್ಲದೇ ಎಲ್ಲ ಕೋಮುಗಳಲ್ಲೂ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀನಗರದ ಹಬ್ಬಾ ಕದಾಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಟಿಕಾರ ಹತ್ಯೆ ಇಡೀ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೂತಕದ ಮುಸುಕು ಹಾಕಿತ್ತು. ಆದರೇನಂತೆ, ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿದ್ದ ಅಷ್ಟೂ ಅಂಗಡಿ ಮುಂಗಟ್ಟುಗಳನ್ನೂ ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಬಾಗಿಲು ತೆಗೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳು ಸಂತೋಷ ಆಚರಿಸಿದರು.
ಹಾಗೆ ಶುರುವಾಗಿತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಮಾರಣಹೋಮ. ಸುಮಾರು ಏಳು ಲಕ್ಷ (ಕೆಲವರು ಎಂಟು ಲಕ್ಷವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ) ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಕ್ರೂರವಾಗಿ ತಮ್ಮ ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಬೇರುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ಜಮ್ಮು ಹಾಗೂ ದಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೯೦ರಿಂದಲೇ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರನ್ನು ಒಕ್ಕಲೆಬ್ಬಿಸುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ೨೦೧೮ ಜನವರಿ ೧೯ಕ್ಕೆ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಸಮುದಾಯದ ಕರುಣಾಜನಕ ಕತೆಗೆ ೧೯ ವರ್ಷಗಳು ತುಂಬಿಹೋದವು.

ಉರ್ದು ಪತ್ರಿಕೆ ‘ಅಫ್ತಾಬ್ ’

೧೯೯೦ರ ಜನವರಿ ೪ರಂದು ಸ್ಥಳೀಯ ಉರ್ದು ಪತ್ರಿಕೆ ‘ಅಫ್ತಾಬ್’ನಲ್ಲಿ ಹಿಜ್ಬುಲ್ ಮುಜಾಹಿದೀನ್ ಸಂಘಟನೆ ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಕಟಣೆಯೊಂದನ್ನು ನೀಡಿತು. ಹಿಂದೂಗಳು ಕಾಶ್ಮೀರ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಬೇಕು ಹಾಗೂ ಕಾಶ್ಮೀರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಆಗ್ರಹ ಹೊತ್ತ ಒಕ್ಕಣೆಯಾಗಿತ್ತದು. ಅದರ ಬೆನ್ನಲ್ಲೇ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದೂಕಿನ ಘರ್ಜನೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ತುಚ್ಛ ಘೋಷಣೆಗಳು ಒಟ್ಟೊಟ್ಟಿಗೇ ಮೊಳಗತೊಡಗಿದವು. ‘ಗಡಿ ದಾಟುತ್ತೇವೆ. ಕಲಾಷ್ನಿಕೋವ್ ತರುತ್ತೇವೆ ’ ಅಂತ ಒಂದು ಧ್ವನಿವರ್ಧಕ ಅರಚಿಕೊಂಡರೆ, ‘ಪಂಡಿತರೇ ನಿಮ್ಮ ಹೆಂಡಂದಿರನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಹೋಗಿ, ನಾವು ಜತೆ ಸೇರಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತೇವೆ ’ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಘೋಷಣೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳು ಮನುಷ್ಯರಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತಿತ್ತು. ಹಿಂದುಗಳು ಮನೆಯಿಂದಲೇ ಹೊರಬೀಳದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿಹೋಯಿತು. ಜೀವ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಯಾವಾಗಲೋ ಒಮ್ಮೆ ಹೊರಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಹಿಂದುಗಳಿಗೆ ಕಂಡದ್ದು , ‘ಅಲ್ಲಾನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಿ; ಇಲ್ಲವೇ ಕಾಶ್ಮೀರ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ’ ಎಂದು ಜಿಹಾದಿಗಳು ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಅಂಟಿಸಿಹೋಗಿದ್ದ ಭಿತ್ತಿಪತ್ರ. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಹಿಂದುಗಳ ಹೆಣ ಬೀಳತೊಡಗಿತು. ಟಿಕಾ ಹತ್ಯೆ ನಡೆದ ಕೆಲ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲೇ ೩೦೦ ಹಿಂದುಗಳನ್ನು ಅಮಾನುಷವಾಗಿ ಕೊಲೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಶ್ರೀನಗರ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಕೆ. ಎನ್. ಗಂಜು ಅವರೇ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿ ಹೋದರು ಎಂದರೆ ಇನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯರ ಕತೆಯೇನಾಗಿರಬಹುದು? ೮೦ರ ವೃದ್ಧ ಸರ್ವಾನಂದ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಮಗನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದ ಜಿಹಾದಿಗಳು ಇಬ್ಬರ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಿಂಸಾವಿನೋದ ಅನುಭವಿಸಿ ಸಾಯಿಸಿದರು. ^[೧೫]

ಪಂಡಿತರು ‘ವಲಸಿಗರು’ ಎಂಬ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ

೮೦ರ ವೃದ್ಧ ಸರ್ವಾನಂದ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಮಗನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದ ಜಿಹಾದಿಗಳು ಇಬ್ಬರ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಿಂಸಾವಿನೋದ ಅನುಭವಿಸಿ ಸಾಯಿಸಿದರು. ಶ್ರೀನಗರದ ಸೌರಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜು ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ನರ್ಸ್ ಒಬ್ಬಳ ಮೇಲೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ ನಡೆಸಿ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅತ್ಯಾಚಾರಕ್ಕೊಳಗಾದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮಹಿಳೆಯ ದೇಹವನ್ನು ಶಾಮಿಲ್‌ನಲ್ಲಿಟ್ಟು ತುಂಡು ತುಂಡು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಫರೂಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟು ಸರಕಾರ ಇದ್ದೂ ಇಲ್ಲದ ಹಾಗಿತ್ತು.
ತಾಯ್ನಾಡನ್ನು ತೊರೆಯುವ ಯಾತನಾಮಯ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಬೇರೆ ದಾರಿಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೇ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದಿಡೀ ಸಮುದಾಯವೇ ಕಾಶ್ಮೀರ ತೊರೆದು ಜಮ್ಮು ಹಾಗೂ ದಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ನಿರಾಶ್ರಿತ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ೫ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದು ಸುದ್ದಿಯಾಗದಂತೆ ಸತ್ತುಹೋಯಿತು. ಘೋರ ವ್ಯಂಗ್ಯವೊಂದು ಭೀಭತ್ಸವಾಗಿ ನಕ್ಕಿದ್ದು ಆವಾಗಲೇ. ಹಿಂದು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಮೇಲಾಗುವ ಯಾವುದೇ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೂ ‘ಮಾರಣಹೋಮ’, ‘ಜನಾಂಗೀಯ ದಮನ’ ಎಂಬ ಪದಪುಂಜಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಮಾಧ್ಯಮ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಗೋಳು ಕೊನೆಪಕ್ಷ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿಯೂ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಜಿಹಾದಿಗಳ ಕ್ರೌರ್‍ಯಕ್ಕೆ ಯಾರಿಂದಲೂ ರಕ್ಷಣೆ ಸಿಗದೇ ತಾಯ್ನಾಡು ತೊರೆದು ಬಂದ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರನ್ನು ‘ವಲಸಿಗರು’ ಎಂಬ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು! ಅಂದರೆ, ಈ ಹಿಂದುಗಳು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರವಾಗಿ ವಲಸೆ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ಆಯೋಗ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನೆಪಕ್ಕೊಂದು ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಮೇಲಾದ ಕ್ರೌರ್‍ಯವನ್ನು ‘ಜಿನೋಸೈಡ್’(ಸಾಮೂಹಿಕ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ) ಹಾಗೂ ‘ಎಥ್ನಿಕ್ ಕ್ಲಿನ್ಸಿಂಗ್’ ಅಂತ ಆಯೋಗ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.^[೧]

ನಂತರ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸ್ಥಿತಿ

ಹಲವರ ಪ್ರಕಾರ ಒಟ್ಟು 140,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 100,000 ಪಂಡಿತರು 1990 ರಲ್ಲಿ ಕಣಿವೆಯನ್ನು ತೊರೆದರು. ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಒಟ್ಟು 200,000 ಪಂಡಿತ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ ಹಲವರು 800,000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು. ಕಣಿವೆಯನ್ನು ತೊರೆದರು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ವಲಸೆ ಯೋಜನೆ ಸ್ವರೂಪ ಗವರ್ನರ್ ಜಗಮೋಹನ್ ತೊಡಗಿದ ವಲಸೆ ಕ್ರಮ ಒಂದು ವಿವಾದದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. [26] ಅನೇಕ.ನಿರಾಶ್ರಿತ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಜಮ್ಮು ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ನೀಚದೆಸೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವಒತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನೂ ಕಾಶ್ಮೀರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಪಂಡಿತರು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನುÉದುರಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ^[೧೬]

ಹುತಾತ್ಮರ ದಿನ

2009 ರಲ್ಲಿ ಯು.ಎಸ್,ನ ಒರೆಗಾನ್ ಶಾಸನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಯಸುವ ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಜನಾಂಗೀಯ ಉಚ್ಛಾಟನೆಗೊಳಿಸುವಿಕೆಗಾಗಿ ಭಯಂಕರ ಪ್ರಚಾರ ಗುರುತಿಸಿ 14 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2007 ನ್ನು ಹುತಾತ್ಮರ ದಿನ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲು ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು,^[೧೭]

1990 ರಿಂದ 2011 ರಲ್ಲಿ

2010 ರಲ್ಲಿ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸರ್ಕಾರ, 3,445 ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ 808 ಪಂಡಿತ್ ಕುಟುಂಬಗಳು, ಇನ್ನೂ ವ್ಯಾಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವರೆಂದೂ ಮತ್ತು ಇತರರು ಮರಳಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿತು; ಆದರೆ ಅದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. . ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರ ಸರ್ಕಾರದ ಒಂದು ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಮುದಾಯದ 219 ಸದಸ್ಯರನ್ನು 1989 ಮತ್ತು 2004 ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ , 219 ಪಂಡಿತರನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕಿದ್ದರು. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಕಾಶ್ಮೀರ ಪಂಡಿತ್ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ 2008 ಮತ್ತು 2009 ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿದಾಗ , 1990 ರಿಂದ 2011 ರಲ್ಲಿ 399 ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲಿಯೇ ಬಂಡಾಯ ದಂಗೆಕೋರರಿಂದ 75% ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರೆಂದು ಹೇಳಿದರು.
ಗಡೀಪಾರು ಆದ ಸಮುದಾಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸುಧಾರಿಸಿದ ನಂತರ ಮರಳಲು ಆಶಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಅಸ್ಥಿರವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವಕ್ಕೆ ಅಪಾಯ ಒದಗಬಹುದೆಂದು ಹೆದರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.^[೧೮]

ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಸರ್ಕಾರದ ಹೇಳಿಕೆ ಪ್ರಕಾರ 1990 ರಿಂದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2015 ರವರೆಗೆ, ಕೇವಲ 1 ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಕುಟುಂಬ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಹಾಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಪುನರ್ವಸತಿ ನೀಡಿದ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಗೆ ಮರಳಿದ್ದಾರೆ. ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರ 2008 ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ರೂ 1,168 ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜ್. ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ 2016 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 1,800 ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಯುವಕರು ಕಣಿವೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದಾರೆ.^[೧೯] (ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಏಪ್ರಿಲ್ 2008 1,ರಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ನೆರವು ನೀಡಲು,618 ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‍ ಘೋಷಿಸಿದರು]

2010 ರಲ್ಲಿ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸರ್ಕಾರದ ಅಂಕೆ ಅಂಸದಂತೆ 3,445 ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ, 808 ಪಂಡಿತ್ ಕುಟುಂಬಗಳು, ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.^[೨೦]

ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ನೀಡಿದ ರೂ.1,618 ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜ್- ಉಪಯೋಗಿಸಿಲ್ಲ

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಕಣಿವೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಲು ಹೋರಾಟ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಇದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಅವರೆಲ್ಲಾ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗಡೀಪಾರಾದ ಈ ಪಂಡಿತ ಸಮುದಾಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸುಧಾರಿಸಿದ ನಂತರ ನಂತರ ಮರಳಲು ಆಶಿಸಿದ್ದರು. ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಅಸ್ಥಿರವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವಿದೆ ಎಂದು ಹೆದರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ವಲಸೆ ನಂತರ ಅವರ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. 2010 ರಲ್ಲಿ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸರ್ಕಾರ 808 ಪಂಡಿತ್ ಕುಟುಂಬಗಳ 3,445 ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಪುನಃ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವವರಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರರು ಮರಳಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶ.
ನಂತರ ಏಪ್ರಿಲ್ 2008 ರಲ್ಲಿ ರೂ.1,618 ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ನೆರವು ನೀಡಲು ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಘೋಷಿಸಿದರು.ಅದರಲ್ಲಿ ರೂ.218.46 ಕೋಟಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರಾ ಹಿಂತಿರುಗವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಖರ್ಚುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ^[೨೧]

೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ

ರಾಜ್ಯ ಸರಕಾರದ ಕಂದಾಯ ಮತ್ತು ಪುನರ್ವಸತಿ ಸಚಿವಾಲಯ ಪ್ರಕಾರ, 19.338 ಕುಟುಂಬಗಳು ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯ, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು 1980 ರಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜು 140,000 ರಿಂದ ಇಂದು 1998 ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 19,865 ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಇಳಿದಿದೆ; ಅದು ಈಗ 2016 ರಲ್ಲಿ 3,400 ಕ್ಕೆ ಕುಗ್ಗಿದೆ.[೨೧]

ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಪುನರ್ವಸತಿ

ಅನುಚ್ಛೇದ 370 ಎಂದು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಪುನರ್ವಸತಿ ಒಂದು ತಡೆ (ರೋಡ್ಬ್ಲಾಕ್ ) [24ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಂವಿಧಾನ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ದಿಂದ ಹೊರಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವರಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ನಾಗರೀಕ ಆಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ.
ತಜ್ಞರು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಅನುಚ್ಛೇದ 370 ಎರಡನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸಬೇಕು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಶುದ್ಧತೆಗಾಗಿ ಉಚ್ಛಾಟನೆ ವಿಭಿನ್ನದುದು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ^[೨೨]

2016 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 1,800 ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಯುವಕರು, ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರ 2008 ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ರೂ 1,618 ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಘೋಷಿಸಸಿದ್ದರಿಂದ ವ್ಯಾಲಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿವರು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಪಡೆದ ಯುವಕರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಲು ಬೆದರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಯುವ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಸಮಾಜದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಆರ್.ಕೆ ಭಟ್, ಅವರು ಇದು ಕೇವಲ ನೇತ್ರಮಾರ್ಜಕ (ಕಣ್ಣೊರೆಸುವ ತಂತ್ರ) ಎಂದು ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಯುವಕರು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಇಕ್ಕಟ್ಟಾದ ಶೆಡ್ ನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಬಾಡಿಗೆ ಅತಿಥಿ ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಸೌಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆಪಾದಿಸಿತು.

ಅವರು 2010 ರಿಂದ 4,000 ಹುದ್ದೆಗಳು ಖಾಲಿ ಬಿದ್ದಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳೀದರು. ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರ ಅದೇ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯ ಪುನರಾವರ್ತಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ನಿರಾಶ್ರಿತರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ಜನವರಿ 19 ರಂದು ಎನ್ಡಿಟಿವಿ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಫಾರೂಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅವರು, ‘ಪಂಡಿತರು ವಾಪಾಸು ಬರಲು ಯಾರೂ ಅವರನ್ನು ಬೇಡುವುದಿಲ್ಲ /ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಅವರೇ ಬರಬೇಕು‘, ಎಂದು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರ ಮೇಲೆ ದೂರಿದರು. ಅವರ ಟೀಕೆ / ಕಾಮೆಂಟ್ಗಳನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಲೇಖಕರು ನೀನು ಕೌಲ್, ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ ಗೀಗು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದ ಶಶಿ ತರೂರ್ ಮತ್ತು ನಿವೃತ್ತ ಜನರಲ್ ಸೈಯದ್ ಅತಾ ಹಸನಾಯಿನ್ ತೀವ್ರ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. . 1996 ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಆಗಿದ್ದಾಗ ಮರಳಿ ಬರಲು ಅವರನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಎಂದರು. ಜನವರಿ 23 ರಂದು ತನ್ನ ಕಾಮೆಂಟ್ಗಳನ್ನು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿ, ಅವರು ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಯ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ^[೨೩] ^[೨೪] ^[೨೫] ^[೨೬]

ಪಿಡಿಪಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರ ಬಂದ ನಂತರ

Aug 07, 2016
ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು ಎದುರಾಳಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಕಿತ್ತಾಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಹಿಜಬುಲ್ ಮುಜಾಹಿದೀನ್ ಉಗ್ರಗಾಮಿ, ಬುರ್ಹಾನ್ ಮುಜಾಫರ್ ವಾಣಿ, ಅವರು, ‘ಇದು ವಿನಾಶ, "ಪಂಡಿತ್ ಉಪ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಮೇಲೆ " ದಾಳಿಯ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದ್ದರು. ಒಂದು 6 ನಿಮಿಷಗಳ ದೀರ್ಘ ವೀಡಿಯೊ ಕ್ಲಿಪ್ ನಲ್ಲಿ, ಮುಸ್ಲಿಂಯೇತರ ಸಮುದಾಯದ ಪುನರ್ವಸತಿ ಇಸ್ರೇಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಪುನರ್ವಸತಿ ಯೋಜನೆಯಂತಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೨೭]^[೨೮]
2016 ರ ಕಾಶ್ಮೀರ ಅಶಾಂತಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕಾಶ್ಮೀರ ಪಂಡಿತರ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ಧಾಳಿಕೋರರ ಗುಂಪು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ 12 ಜುಲೈ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ಗುಂಪು ಸಾರಿಗೆ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ನೌಕರರ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿತು. ಸುಮಾರು 200-300 ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ನೌಕರರು ದಾಳಿಯ ಕಾರಣ ಶಿಬಿರಗಳಿಂದ ಪಲಾಯನ ಮಾಡಿದರು; ಮತ್ತು ಅವರ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದ ಬಂಡುಕೋರರು ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನೆಡೆಸಿರು. ಆವರ ಬೇಡಿಕೆ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ನೌಕರರು ತಕ್ಷಣ ಖಾಲಿಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಪಂಡಿತ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ 1300 ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರು ಈ ಅಶಾಂತಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಓಡಿಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಕಛೇರಿ ಆ ಹಿಂದೂ ನೌಕರರು ಸತತ ೧೨ ದಿನ ಸರ್ಕಾರದ ಗಮನ ಸೆಲೆಯಲು ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನೆಡರಸಿದರು. ಬಿಜೆಪಿ ನಾಯಕರು ಅವರನ್ನು ಭೆಟಿಮಾಡಿದರೂ ಯಾವ ಭರವಸೆಯೂ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರ ಬಂದರೂ ತಮ್ಮ ಬವಣೆ ಹರಿಯಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವರ ನಾಯಕರು ನಿರಾಶೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. "ಕಾಶ್ಮೀರ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಸಾಯಿಸಲಾಗುವುದು" ಎಂಬ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಬೆದರಿಕೆ ಪೋಸ್ಟರ್ಗಳನ್ನು, ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಸಂಘಟನೆ ಲಷ್ಕರ್ ಇ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ,ಎಂದು ಹೇಳಲಾದ ಸಂಘಟನೆಯಿಂದ (ಇದರ ಹೆಸರಲ್ಲಿ) ಪುಲ್ವಾಮ ಬಳಿ ಸಾರಿಗೆ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು. ^[೨೯] ^[೩೦]^[೩೧]

ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ನಿರೀಕ್ಷೆ

೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರ ಬಂದ ನಂತರ, ಸರ್ಕಾರ ರೂ..೮೦,೦೦೦ ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ತಾವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದರು. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲೂ ಅವರ ಪಕ್ಷವೇ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ ಪಂಡಿತರು ಇನ್ನೂ ಸಹಾಯದ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ರೂ.೮೦,೦೦೦ ಕೋಟಿ ಪ್ಯಾಕೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪಂಡಿತರ ಪುನರ್ವಸತಿಗಾಗಿ ಎಷ್ಟೆಂಬುದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಈ ಮೊದಲು ಬಂದಿದ್ದ ಮನಮೋಹನ ಸಿಂಗ್‍ರವರು ಅವರಿಗೆ ಕೊಡುವ ಪರಿಹಾರ ಧನವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದರು. 1989 ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಬೆಂಬಲದ ಸರ್ಕಾರ ಇದ್ದರೂ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಗೌರ್ನರಿಗೆ ಪುಂಡರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಅಧಿಕಾರ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಪಂಡಿತರನ್ನು ಹಿಂದೂ ಅಭಿಮಾನಿ ಸಂಘವೇ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದೆ ಎಂಬುದು ಅವರ ನಾಯಕರ ಚಿಂತೆ. ^[೩೨]

ಹಿಂದಿನ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿವರ

ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದು	ಪ್ರದೇಶ	ಜನಸಂಖ್ಯೆ	% ಮುಸ್ಲಿಂ	% ಹಿಂದೂ	% ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯ	% ಇತರೆ
ಭಾರತ	ಜಮ್ಮು	~3 ದಶಲಕ್ಷ	30%	66%	–	4%
	ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆ	~4 ದಶಲಕ್ಷ	95%	4%*	–	–
	ಲಡಾಖ್‌	~0.25 ದಶಲಕ್ಷ	46% ಷಿಯಾ	–	50%	3%
ಪಾಕಿಸ್ತಾನ	ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಪ್ರದೇಶಗಳು	~1 ದಶಲಕ್ಷ	99%	–	–	–
	ಅಜಾದ್‌ ಕಾಶ್ಮೀರ	~2.6 ದಶಲಕ್ಷ	100%	–	–	–
ಚೀನಾ	ಅಕ್ಸಾಯ್‌ ಚಿನ್‌	–	–	–	–	–
BBCಯ ಸಮಗ್ರವಾದ ವರದಿಯಿಂದ ಪಡೆಯಲಾದ ಅಂಕಿಅಂಶ. ಭಾರತದ ಆಡಳಿತ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿನ ಸರಿಸುಮಾರು 300,000ದಷ್ಟು ಹಿಂದೂಗಳು ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಾನಪಲ್ಲಟಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. - CIA Archived 2008-06-11 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

೨೦೧೧ ರ ಜನಗಣತಿಯಂತೆ ವಿವರ

ವಿಭಾಗ	ಪ್ರದೇಶ%	% ಜನಸಂಖ್ಯೆ	ಜನಸಂಖ್ಯೆ	ಮುಸ್ಲಿಂ%	% ಹಿಂದೂ%	ಸಿಖ್%	ಬೌದ್ಧ & ಇತರ
ಕಾಶ್ಮೀರ	15,73%	54,93%	6,888,475	96.40%	2.45%	0.98%	0.17%
ಜಮ್ಮು	25,93%	42,89%	5.378.538	33,45%	62,55%	3.30%	0.70%
ಲಡಾಖ್	58,33%	2.18%	274.289	46.40%	12.11%	0.82%	39,67%
ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ	100%	100%	12.541.302 68	31%	28,43%	1.87%	-

^[೩೩]

ಈಗ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ 168,768 ಹಿಂದೂ ಜನರ ಬದಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 10,000 ಮಾತ್ರಾ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ.

ನೋಡಿ

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗೆ ಹೊರ ಸಂಪರ್ಕ

Rai, Mridu (2004), Hindu Rulers, Muslim Subjects: Islam, Rights, and the History of Kashmir, Princeton University Press/Permanent Black. Pp. xii, 335., en:ISBN 81-7824-202-8
ರಾಮಚಂದ್ರ ಗುಹಾ;ಅತಿರೇಕದ ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತಿ ದೇಶಪ್ರೇಮವೇ ಅಲ್ಲ;18 Aug, 2017;ಬಲರಾಜ ಪುರಿ-ಜಮ್ಮು Archived 2017-08-18 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

ಉಲ್ಲೇಖ

↑ www.academia.edu.Duchinsky, Haley (26 September 2013)
↑ Hasan, Mohibbul (2005) [1959]. Kashmir Under the Sultans.
↑ "ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ದಿ ರೈಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹೊಮೆಡನ್ ಪವರ‍್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಜಾನ್‌ ಬ್ರಿಗ್ಸ್‌ರಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಮುಹಮ್ಮದ್‌ ಕಾಸಿಮ್ ಹಿಂದು ಫರಿಶ್ತಾ : ತಾರೀಖ್-ಇ-ಫರಿಶ್ತಾ, 1829ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು, ನವದೆಹಲಿ ಮರುಮುದ್ರಣ 1981.
↑ Mohan, Lalit (2 July 2007). "Patiala doctor pens book on Kashmiri Pandits". Tribune India. Retrieved 21 April 2015.
↑ Maniben Kara (1986). The Radical Humanist, Volume 50. p. 22.
↑ Aiyar, Mani Shankar (2006), Confessions of a Secular Fundamentalist, Penguin Books India, pp. 148
↑ Swami, Praveen (2006), India, Pakistan and the Secret Jihad:
↑ Colonel Tej K Tikoo (2012).} Kashmir: Its Aborigines and Their Exodus
↑ Aiyar, Mani Shankar (2006), Confessions of a Secular Fundamentalist, Penguin Books India, pp. 148
↑ Ananth, V. Krishna (2010), India Since Independence: Making Sense of Indian Politics, Pearson Education India, pp. 353
↑ https://web.archive.org/web/20090309001010/http://www.satp.org/satporgtp/kpsgill/2003/chapter9.htm K. P. S. Gill. "K P S Gill: The Kashmiri Pandits: An Ethnic Cleansing the World Forgot". on 12 May 2009
↑ [Zutshi, Languages of Belonging 2004, p. 318]
↑ K Pandita, Rahul (2013). Our Moon has Blood Clots: The Exodus of the Kashmiri Pandits. Vintage Books / Random House. p. 255.
↑ Tej Kumar Tikoo, India Defence Review, 19 January 2015. /
↑ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಪರಕೀಯರಾದ ಪಂಡಿತರ ಅಳಲೇಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ?
↑ [28 Jammu & Kashmir"].
↑ Senate Joint Resolution 23 "Senate Joint Resolution 23 - 75th OREGON LEGISLATIVE ASSEMBLY—2009 Regular Session
↑ Onus On Kashmiri Pandits To Return, No One Will Beg Them: Farooq Abdullah;All India | Barkha Dutt | Updated: January 19, 2016
↑ When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits
↑ Kashmiri pandits hold protest for second dayPTI | Last Updated: Friday, July 15, 2016
↑ (In April 2008, a Rs 1,618 crore package was announced by then PM Manmohan Singh for offering jobs and other assistance to Kashmiri Pandits. The state government spent Rs 218.46 crores to create transit accommodation, such as the one in which Pandita presently lives, while Rs 169 crore was set aside for salaries.)When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits;Sameer YasirJan,; 19 2016
↑ REKHA CHOWDHARY | Fri, 23 Apr 2010-12:31am , Mumbai , DNA
↑ When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits;Sameer Yasir;Jan, 19 2016
↑ Jan 24, 2016,;Pandits in Kashmir threaten to quit jobs Barkha Dutt (19 January 2016).
↑ ["Onus On Kashmiri Pandits To Return, No One Will Beg Them: Farooq Abdullah". NDTV.com.]
↑ http://www.ndtv.com/india-news/time-has-come-for-kashmiri-pandits-to-return-to-valley-farooq-abdullah-1269311 Time Has Come For Kashmiri Pandits To Return To Valley: Farooq Abdullah;All India | Press Trust of India | Updated: January 23, 2016]
↑ KPS seeks Centre’s intervention on Kashmiri Pandits township issue
↑ "BJP protests Burhan Wani's warning of action against Sainik, Pandit colonies in LC; June 9, 2016 by GNS". Archived from the original on ನವೆಂಬರ್ 11, 2016. Retrieved ಫೆಬ್ರವರಿ 10, 2017.
↑ [http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/jammu-kashmir-bjp-kashmiri-pandit-employees-protest-12th-day-kashmir-valley-jammu-2935545/ Jammu & Kashmir: BJP panel to meet Kashmiri Pandit employees as protest enters 12th day; :July 26, 2016; “State and central governments have failed to protect Kashmiri Pandit employees from mob attacks on their transit accommodations in Kashmir. It was virtually a second migration of KPs from the valley,” All Party Migrant Coordination Committee (APMCC) Chief Vinood Pandit said while addressing protesters here. He said Kashmiri Pandits, who had volunteered to serve in Kashmir had high hopes from Prime Minister Narendra Modi but these were dashed to the ground.]
↑ Posters warn Kashmiri Pandits to leave Valley or ‘face death’; Aug 07, 2016
↑ kashmiri-pandits offered, three-choices - by-radical islamists
↑ Jammu & Kashmir: BJP panel to meet Kashmiri Pandit employees
↑ Statistics from the 2011 Census India: Population by religious community

[1] www.academia.edu.Duchinsky, Haley (26 September 2013)

[2] Hasan, Mohibbul (2005) [1959]. Kashmir Under the Sultans.

[3] "ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ದಿ ರೈಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹೊಮೆಡನ್ ಪವರ‍್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಜಾನ್‌ ಬ್ರಿಗ್ಸ್‌ರಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಮುಹಮ್ಮದ್‌ ಕಾಸಿಮ್ ಹಿಂದು ಫರಿಶ್ತಾ : ತಾರೀಖ್-ಇ-ಫರಿಶ್ತಾ, 1829ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು, ನವದೆಹಲಿ ಮರುಮುದ್ರಣ 1981.

[4] Mohan, Lalit (2 July 2007). "Patiala doctor pens book on Kashmiri Pandits". Tribune India. Retrieved 21 April 2015.

[5] Maniben Kara (1986). The Radical Humanist, Volume 50. p. 22.

[6] Aiyar, Mani Shankar (2006), Confessions of a Secular Fundamentalist, Penguin Books India, pp. 148

[7] Swami, Praveen (2006), India, Pakistan and the Secret Jihad:

[8] Colonel Tej K Tikoo (2012).} Kashmir: Its Aborigines and Their Exodus

[9] Aiyar, Mani Shankar (2006), Confessions of a Secular Fundamentalist, Penguin Books India, pp. 148

[10] Ananth, V. Krishna (2010), India Since Independence: Making Sense of Indian Politics, Pearson Education India, pp. 353

[11] ttps://web.archive.org/web/20090309001010/http://www.satp.org/satporgtp/kpsgill/2003/chapter9.htm K. P. S. Gill. "K P S Gill: The Kashmiri Pandits: An Ethnic Cleansing the World Forgot". on 12 May 2009

[12] [Zutshi, Languages of Belonging 2004, p. 318]

[13] K Pandita, Rahul (2013). Our Moon has Blood Clots: The Exodus of the Kashmiri Pandits. Vintage Books / Random House. p. 255.

[14] Tej Kumar Tikoo, India Defence Review, 19 January 2015. /

[15] ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಪರಕೀಯರಾದ ಪಂಡಿತರ ಅಳಲೇಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ?

[16] [28 Jammu & Kashmir"].

[17] Senate Joint Resolution 23 "Senate Joint Resolution 23 - 75th OREGON LEGISLATIVE ASSEMBLY—2009 Regular Session

[18] Onus On Kashmiri Pandits To Return, No One Will Beg Them: Farooq Abdullah;All India | Barkha Dutt | Updated: January 19, 2016

[19] When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits

[20] Kashmiri pandits hold protest for second dayPTI | Last Updated: Friday, July 15, 2016

[21] (In April 2008, a Rs 1,618 crore package was announced by then PM Manmohan Singh for offering jobs and other assistance to Kashmiri Pandits. The state government spent Rs 218.46 crores to create transit accommodation, such as the one in which Pandita presently lives, while Rs 169 crore was set aside for salaries.)When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits;Sameer YasirJan,; 19 2016

[22] REKHA CHOWDHARY | Fri, 23 Apr 2010-12:31am , Mumbai , DNA

[23] When will we finally return home, ask displaced Kashmiri Pandits;Sameer Yasir;Jan, 19 2016

[24] Jan 24, 2016,;Pandits in Kashmir threaten to quit jobs Barkha Dutt (19 January 2016).

[25] ["Onus On Kashmiri Pandits To Return, No One Will Beg Them: Farooq Abdullah". NDTV.com.]

[26] ttp://www.ndtv.com/india-news/time-has-come-for-kashmiri-pandits-to-return-to-valley-farooq-abdullah-1269311 Time Has Come For Kashmiri Pandits To Return To Valley: Farooq Abdullah;All India | Press Trust of India | Updated: January 23, 2016]

[27] KPS seeks Centre’s intervention on Kashmiri Pandits township issue

[28] "BJP protests Burhan Wani's warning of action against Sainik, Pandit colonies in LC; June 9, 2016 by GNS". Archived from the original on ನವೆಂಬರ್ 11, 2016. Retrieved ಫೆಬ್ರವರಿ 10, 2017.

[29] [http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/jammu-kashmir-bjp-kashmiri-pandit-employees-protest-12th-day-kashmir-valley-jammu-2935545/ Jammu & Kashmir: BJP panel to meet Kashmiri Pandit employees as protest enters 12th day; :July 26, 2016; “State and central governments have failed to protect Kashmiri Pandit employees from mob attacks on their transit accommodations in Kashmir. It was virtually a second migration of KPs from the valley,” All Party Migrant Coordination Committee (APMCC) Chief Vinood Pandit said while addressing protesters here. He said Kashmiri Pandits, who had volunteered to serve in Kashmir had high hopes from Prime Minister Narendra Modi but these were dashed to the ground.]

[30] Posters warn Kashmiri Pandits to leave Valley or ‘face death’; Aug 07, 2016

[31] shmiri-pandits offered, three-choices - by-radical islamists

[32] Jammu & Kashmir: BJP panel to meet Kashmiri Pandit employees

[33] Statistics from the 2011 Census India: Population by religious community

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]

[೩೧]

[೩೨]

[೩೩]