ಕನಕ ರೆಲೆ

ಕನಕ ರೆಲೆ ಯವರು ೧೧ಜೂನ್ ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ ಜನಿದರು. ಇವರು ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ನರ್ತಕಿ, ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕಿ ಮತ್ತು ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂ ಘಾತಕ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾಗಿದ್ದರೆ. ಅವರು ನಳಂದ ನೃತ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರದ ಸ್ಥಾಪಕ-ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈ ನಳಂದಾ ನೃತ್ಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸ್ಥಾಪಕ-ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಕನಕರೆಲೆ
ಜನನ	ಜನ್ಮ ದಿನಾಂಕ ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸು ಗುಜರಾತ್, ಭಾರತ.
ವೃತ್ತಿ	ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ ಸಂಯೋಜಕ ಸಂಘ
ಗಮನಾರ್ಹ ಕೆಲಸಗಳು	ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂ

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ

ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಡಾ. ರೆಲೆ ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ ಮತ್ತು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದರು. ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಮತ್ತು ಮೋಹಿನಿಯಾಟಂ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಆಕೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿತ್ತು, ಅದು ಅವಳ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸಂವೇದನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮುಂಬೈನ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಾನೂನು ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಎಲ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಪಡೆದ ಅರ್ಹ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮುಂಬೈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂ ಕಲಾವಿದೆ

ಡಾ. ರೆಲೆ ಅವರು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದೆರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಗುರು ಪಾಂಚಾಲಿ ಕರುಣಕರ ಪಣಿಕರ್ ಅವರ ಏಳನೇ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂಗೆ ಅವರ ದೀಕ್ಷೆ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ರಾಜಲಕ್ಷ್ಮಿ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು. ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಫೋರ್ಡ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ನೀಡಿದ ಅನುದಾನವು ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೦-೭೧ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಕೇರಳಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ಕುಂಜುಕುಟ್ಟಿ ಅಮ್ಮಾ, ಚಿನ್ನಮ್ಮು ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣಿಕುಟ್ಟಿ ಅಮ್ಮಾ ಅವರಂತಹ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರದ ನಿರೂಪಕರನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದರು. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಂನ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬೋಧನಾ ವಿಧಾನವನ್ನು ವಿಕಸಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಯಿತು. ಈ ಕಲಾವಿದರ ಕುರಿತಾದ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಹಸ್ತಲಕ್ಷನದೀಪಿಕಾ ಮತ್ತು ಬಲರಾಮಭಾರತಂನಂತಹ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಠ್ಯಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ತಂತ್ರವು ಮೋಹಿನತ್ತಂನ ಕನಕ ರೆಲೆ ಶಾಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಂನ ತನ್ನದೇ ಆದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಡಾ. ರೆಲೆ ಅವರ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇಹದ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಒಂದು ಪ್ರವರ್ತಕ ನಾವೀನ್ಯತೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸಂಕೇತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿನ ದೇಹದ ಚಲನೆಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತದೆ. ಡಾ. ರೆಲೆ ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಂನ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕಠಿಣತೆಯನ್ನು ತಂದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.

ಗಮನಾರ್ಹ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು

ತನ್ನ ಅಭಿನಯಗಳಲ್ಲಿನ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ಸಮಕಾಲೀನತೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಲವಾದ ಮಹಿಳಾ ಪಾತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೆಲೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ, ಇದು ಪ್ರೀತಿಗಾಗಿ ನಾಯಿಕಾ ಪೈನಿಂಗ್‌ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಮ್ ಥೀಮ್‌ನಿಂದ ಪ್ರೀತಿಗಾಗಿ ನಾಯಿಕಾ ಪೈನಿಂಗ್‌ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಮ್ ಥೀಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಗಮನವಾಗಿದೆ. ಅವಳ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ವಿಷಯಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕುಬ್ಜಾ, ಕಲ್ಯಾಣಿ, ಸಿಲಪ್ಪಾಡಿಕಾರಂ ಮತ್ತು ಸ್ವಪ್ನವಾಸವತ್ತಂ ಸೇರಿವೆ. ಮಲಯಾಳಂ ಕವಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸ ಕವಲಂ ನಾರಾಯಣ ಪಣಿಕರ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ರೆಲೆ ಅವರ ಒಡನಾಟವು ಸೋಪನ ಸಂಗೀತಮಂದ್ ಅವರ ಪರಿಚಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸೋಪನ ಸಂಗೀತಂನ ತಲಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಯ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳಾ ಪಾತ್ರಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಆಘಾತವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಹಲವಾರು ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕವಾಲಂ ಅವರ ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಪೂರ್ತಿದಾಯಕವೆಂದು ರೆಲೆ ಗೌರವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತನ್ನ ನಳಂದ ಶಾಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ನೃತ್ಯ ಭಾರತಿ ಯನ್ನು ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವಾಲಯವು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಕ್ಯಾಪ್ಸುಲ್ ಆಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಜ್ಞಾನೋದಯ - ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ ಮುಂಬೈ ಮೇಲಿನ ೨೬/೧೧ ದಾಳಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ.

ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೃತ್ತಿ

ಮುಂಬೈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಲಲಿತಕಲಾ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ರೆಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅದರ ಡೀನ್ ಆಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ರೆಲೆ ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ ನಳಂದ ನೃತ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ ನಳಂದಾ ನೃತ್ಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಮುಂಬೈನ ನಳಂದ ನೃತ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರವು ಮೋಹಿನಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪದವಿಗಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವಾಲಯವು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದೆ. ರೆಲೆ ಅವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ನೃತ್ಯದ ಪರಿಣಿತ ಮತ್ತು ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಧನಸಹಾಯ ಆಯೋಗದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ತಂಡದ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ನೃತ್ಯ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು

೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಗೌರವ್ ಪುರಾಸ್ಕರ್ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಅವರನ್ನು ರೆಲೆ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ಪ್ರವರ್ತಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ವಿಪಂಚಿ ಅವರು ಕನಕ್ ರೆಲೆ ಅವರಿಗೆ ಕಲಾ ವಿಪಂಚಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರು. ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾಳಿದಾಸ್ ಸಮ್ಮಾನನ್ ಅವರಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿತು. ಅವರು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಎಂ ಎಸ್ ಸುಬ್ಬುಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಪದ್ಮಭೂಷಣವನ್ನು ನೀಡಿತು.

ಕನಕ ರೆಲೆ ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳು

ಎ ಹ್ಯಾಂಡ್‌ಬುಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಾಲಜಿಯ ಮೋಹಿನತ್ತಮ್. ದಿ ಲಿರಿಕಲ್ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಭವನಿರೂಪಾನದ ಲೇಖಕ ರೆಲೆ.