ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿ, ಹಂಪಿ
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿಯು ಹಂಪಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಭವ್ಯವಾದ ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಏಕಶಿಲಾ ಮೂರ್ತಿ ಎಂಬುದು ಶಿಲ್ಪದ ವಿಶೇಷತೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಹೇಮಕೂಟ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವ ದೇವಾಲಯಗಳ ಹೇಮಕೂಟ ಗುಂಪಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಕಲ್ಲಿನ ರಚನೆಯು ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಮಾರಕಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವರ್ಷವಿಡೀ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ[೧].
 ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿ, ಹಂಪಿ | |
| ಸ್ಥಳ | ಹಂಪಿ,ಕರ್ನಾಟಕ,ಭಾರತ |
|---|---|
| ಶಿಲ್ಪಿ | https://www.karnataka.com/personalities/emperor-krishnadevaraya/ |
| ವಿಧ | ಮೂರ್ತಿ |
| ಎತ್ತರ | 6.7 ಮೀಟರ್ |
| ಸಮರ್ಪಿಸಿದ್ದು | ಲಕ್ಶ್ಮಿ ನರಸಿಂಹ |
ತ್ವರಿತ ಸಂಗತಿಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿಸಮಯ: ವಾರದ ಎಲ್ಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ೬:೦೦ ರಿಂದ ಸಂಜೆ ೬:೦೦ ರ ವರೆಗೆ
ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ: ಯಾವುದೇ ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ
ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ: ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ
ಭೇಟಿ ಅವಧಿ: ಸುಮಾರು 1 ½ ಗಂಟೆಗಳು
ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಉತ್ತಮ ಸಮಯ: ಅಕ್ಟೋಬರ್ ನಿಂದ ಫೆಬ್ರವರಿವರೆಗೆ
ಇತಿಹಾಸ
ಬದಲಾಯಿಸಿಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ಪ್ರತಿಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೫೨೮ AD ಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹತ್ತು ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ನರಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಿದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ[೨]. ಅಂದಹಾಗೆ, ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ ಶಿಲ್ಪವು ನರಸಿಂಹನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಸಣ್ಣ ಆಕೃತಿಯನ್ನು ಅವನ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿತ್ತು. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಮೊಘಲರ ದಾಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ೧೫೬೫ A.D ನಲ್ಲಿ ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವಿರೂಪಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.
ದಾಳಿಯ ವೇಳೆ ನರಸಿಂಹನ ಪ್ರತಿಮೆಯ ಕೈಕಾಲುಗಳು ಮುರಿದಿವೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಆಕೃತಿಯು ನರಸಿಂಹನಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿತು. ವಿನಾಶದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಒಂದು ಕೈ ಮುರಿದುಹೋಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ದೇವಿಯ ಮುರಿದ ಕೈ ನರಸಿಂಹನ ಬೆನ್ನಿನ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.ಈಗ ಕಮಲಾಪುರದ ಪುರಾತತ್ವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ.
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಂಪಿಯಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹನ ಪ್ರತಿಮೆಯು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅದ್ಭುತ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ಅಪರೂಪದ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿದ್ದು, ಉತ್ತಮ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಮೆಯು ೬.೭ ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ವಿಜಯನಗರ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ[೩].
ನರಸಿಂಹನ ಪ್ರತಿಮೆಯು ನುಣ್ಣಗೆ ಛಿದ್ರಗೊಂಡ ವಿಶಾಲವಾದ ಎದೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಮೇನ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನರಸಿಂಹನು ಸುಂದರವಾದ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ಅಡ್ಡ ಕಾಲಿನ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಶಿಲ್ಪವು ಎಲ್ಲಾ ಹಾವುಗಳ ರಾಜನಾದ ಆದಿಶೇಷನ ಸುರುಳಿಯ ಮೇಲೆ ನರಸಿಂಹನು ಕುಳಿತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಅವನ ಹಿಂದೆ ಏಳು ಹುಡ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಏರುತ್ತದೆ.
ನರಸಿಂಹನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಮೇಲಾವರಣವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಹುಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಮಕರ ತೋರಣ ಅಥವಾ ಕಮಾನಿನೊಳಗೆ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಿಶೇಷನ ಕವಚದ ಮೇಲೆ ಸಿಂಹದ ಮುಖವಾಡವಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿಮೆಯ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ನರಸಿಂಹನ ಉಬ್ಬುವ ಕಣ್ಣುಗಳು. ದೊಡ್ಡ ಸುತ್ತಿನ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಣ್ಣುಗಳು ಪ್ರತಿಮೆಗೆ ಅಸಾಧಾರಣ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನರಸಿಂಹನ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಕುಳಿತಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಅದರ ಮೂಲ ಹಾನಿಯಾಗದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರತಿಮೆಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಊಹಿಸಬಹುದು.
ಅಂತಹ ಬೃಹತ್ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಗ್ರಾನೈಟ್ ಬಂಡೆಯಿಂದ ರಚಿಸಿರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿದೆ. ಈ ಶಿಲ್ಪವು ಆ ಪ್ರಾಚೀನ ಯುಗದ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ.
ಪುರಾಣ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ನರಸಿಂಹ ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಲ್ಕನೇ ಅವತಾರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಅರ್ಧ ಮಾನವ (ನರ) ಮತ್ತು ಅರ್ಧಸಿಂಹ (ಸಿಂಹ) ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ನರಸಿಂಹನಿಗೆ ಸಿಂಹದ ಮುಖ ಮತ್ತು ಉಗುರುಗಳು ಮತ್ತು ಮುಂಡ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಕೆಳಭಾಗವಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಅಂದಹಾಗೆ, ಹಂಪಿಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಬೃಹತ್ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಸಿಂಹದ ಮುಖ ಮತ್ತು ಮಾನವನ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನರಸಿಂಹನ ಮೇನ್ ಮತ್ತು ಅಗಲವಾದ ದವಡೆಯು ಸಿಂಹದ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿಮೆಯ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ನರಸಿಂಹನ ರೂಪದ ಬಗ್ಗೆ ಎರಡು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಪ್ರತಿಮೆಯು ಉಗ್ರ ನರಸಿಂಹ (ಉಗ್ರ ನರಸಿಂಹ) ರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರತಿಮೆಯು ತೀವ್ರವಾದ ನೋಟವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಭಯಾನಕ ಮುಖಭಾವದ ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಸ್ತುತತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ.
ಇನ್ನೊಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಪ್ರತಿಮೆಯು ಮಲೋಲ ನರಸಿಂಹ ರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಹೇಳಲಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಈ ಪ್ರತಿಮೆಯಲ್ಲಿ ನರಸಿಂಹನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯನ್ನು ತನ್ನ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ (ಆದರೂ ಆಕೃತಿಯು ಈಗ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ). ಮಲೋಲಾ ಎಂಬುದು ಎರಡು ಪದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ - ಮಾ ಎಂದರೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಲೋಲಾ ಎಂದರೆ ಪ್ರಿಯ. ನರಸಿಂಹನ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಯಾವುದೇ ರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಇದು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶ್ರೀಮಂತ ಕಲಾತ್ಮಕ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವಾಗಿದೆ.
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪುವಿಕೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಂಪಿ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣವಾಗಿದ್ದು, ದೂರದ ಮತ್ತು ಸಮೀಪದ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ಪಟ್ಟಣಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳಿಂದ ಹಂಪಿಗೆ ತಲುಪಲು ಹಲವಾರು ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಹೇಮಕೂಟ ದೇವಾಲಯಗಳ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹನ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಪಟ್ಟಣದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು.
ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಂಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಿಲ್ಲದ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಾಮವಾಗಿದೆ. ಬಳ್ಳಾರಿ(ಬಳ್ಳಾರಿ) ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹತ್ತಿರದ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ[೪]. ಬಳ್ಳಾರಿಯು ಹಂಪಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೬೪ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಬಳ್ಳಾರಿಗೆ ವಿಮಾನದ ಮೂಲಕ ಬಂದು ನಂತರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರಿಗೆಯ ಮೂಲಕ ಹಂಪಿ ತಲುಪಬಹುದು.
ರೈಲು ಮೂಲಕ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಂಪಿ ರೈಲ್ವೇ ನಿಲ್ದಾಣ ಇಲ್ಲದ ಸ್ಥಳ. ಹತ್ತಿರದ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವು ಹೊಸಪೇಟೆ (ಹೊಸಪೇಟೆ) ನಗರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಹೊಸಪೇಟೆ ಜಂಕ್ಷನ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹೊಸಪೇಟೆಯು ಹಂಪಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಹೊಸಪೇಟೆಯಿಂದ ಹಂಪಿಗೆ ತಲುಪಲು ಇರುವ ಸರಳ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದು[೫]. ಹೊಸಪೇಟೆಯಿಂದ ಹಂಪಿ ತಲುಪಲು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರಿಗೆಯ ಇತರ ಮಾರ್ಗಗಳೂ ಲಭ್ಯವಿದೆ.
ರಸ್ತೆಮಾರ್ಗ ಮೂಲಕ
ಬದಲಾಯಿಸಿಹಂಪಿಯು ಬಲವಾದ ರಸ್ತೆ ಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಜಾಲದ ಮೂಲಕ ಹಲವಾರು ಪಟ್ಟಣಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಹಂಪಿ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಲವಾರು ಇತರ ಪಟ್ಟಣಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳ ನಡುವೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಬಸ್ಸುಗಳಿವೆ.ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಹಂಪಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಬೆಂಗಳೂರು (ಬೆಂಗಳೂರು) ಅಥವಾ ಮೈಸೂರು (ಮೈಸೂರು) ನಂತಹ ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಿಂದ ಖಾಸಗಿ ಕಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾಬ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇತರ ವಾಹನಗಳನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಪಡೆಯಬಹುದು.