ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವು ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ. ಅದು ಭಾರತದ ಕೇರಳದ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿ ತಿರುವನಂತಪುರದಲ್ಲಿದೆ. ಮಲಯಾಳಂನ 'ತಿರುವನಂತಪುರಂ' ನಗರದ ಹೆಸರಿನ ಅನುವಾದದ ಅರ್ಥ "ಭಗವಾನ್ ಅನಂತ ನಗರ" ಎಂದು. ಇದು ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ದೇವತೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ ಹೆಸರು. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 'ಚೇರಾಶೈಲಿ'ಯ ಮತ್ತು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯ ಎತ್ತರದ ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು 16 ನೇ ಶತಮಾನದ ಗೋಪುರದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುಂಬಳದಲ್ಲಿರುವ ಅನಂತಪುರ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದೇವತೆಯ ಮೂಲಸ್ಥಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ, ಈ ದೇವಾಲಯವು ತಿರುವತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಆದಿಕೇಶವ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದಿರುವ ಸಂಪತ್ತು ಜಗತ್ತಿನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಂಗ್ರಹವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೧]^[೨]

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ:

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವತೆ

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಗೋಪುರವು

ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ (ವಿಷ್ಣು) ಆದಿಶೇಷ ಎಂಬ ಸರ್ಪದ ಮೇಲೆ ಶಾಶ್ವತ ಯೋಗನಿದ್ರೆಯ- "ಅನಂತ ಶಯನ" ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ತಷ್ಠಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ರಾಜಮನೆತನದ ದೇವರು. ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಮಹಾರಾಜ, ಮೂಲಂ ತಿರುನಾಳ್ ರಾಮ ವರ್ಮ, ದೇವಾಲಯದ ಟ್ರಸ್ಟಿ.

ಇತಿಹಾಸ

ಬ್ರಹ್ಮ ಪುರಾಣ, ಮತ್ಸ್ಯ ಪುರಾಣ, ವರಾಹ ಪುರಾಣ, ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ, ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ, ವಾಯು ಪುರಾಣ, ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತದಂತಹ ಹಲವಾರು ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಅನಂತಶಯನ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ದೇವಾಲಯವನ್ನು (ದಾಖಲಾದ)ಕ್ರಿ.ಪೂ 500 ಮತ್ತು ಕ್ರಿ.ಶ 300 ರ ನಡುವಿನ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅವಧಿಯ ಕಾಲದ 'ಸಂಗಮ' ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೩] ಅನೇಕ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಹೆಸರನ್ನು "ಗೋಲ್ಡನ್ ಟೆಂಪಲ್" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅಕ್ಷರಶಃ ದೇವಾಲಯವು ಆ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೆ ಊಹಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಅಕ್ಷರಶಃ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ^[೪]^[೫]
ಸಂಗಮ್ ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯದ ಅನೇಕ ತುಣುಕುಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರದ 9 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಕವಿ-ಸಂತರಾದ ನಮ್ಮಲ್ವಾರ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ನಗರವನ್ನು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ, ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಇಡೀ ನಗರವು ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ವರ್ಗವೆಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೬]
ಈ ದೇವಾಲಯವು ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿನ 108 ಪ್ರಮುಖ ದಿವ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ("ಪವಿತ್ರ ವಾಸಸ್ಥಾನಗಳು") ಒಂದು ಮತ್ತು 'ದಿವ್ಯ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ' ವೈಭವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ದಿವ್ಯ ಪ್ರಬಂಧವು ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮಲೈನಾಡಿನ 13 ದಿವ್ಯ ದೇಸಂಗಳಲ್ಲಿ(ದೇಶ) ಒಂದಾಗಿದೆ. (ಇಂದಿನ ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದೆ). 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಕವಿ ಅಲ್ವಾರ್ ನಮ್ಮಲ್ವರ್ ಅವರು ಪದ್ಮನಾಭದ ವೈಭವವನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ^[೭]. ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಅನಂತಪುರಂ ದೇವಾಲಯವು ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಯ "ಮೂಲಸ್ಥಾನ"ವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ^[೮]

ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣದ ಕಥೆ

ಪರಶುರಾಮನು ದ್ವಾಪರ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಪರಶುರಾಮನು ಏಳು 'ಪೊಟ್ಟಿ ಕುಟುಂಬ'ಗಳಿಗೆ 'ಕ್ಷೇತ್ರ ಕಾರ್ಯಂ' (ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತ) ವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿದನು; ಅವರು ಕೂಪಕ್ಕರ ಪೊಟ್ಟಿ, ವಂಚಿಯೂರ್ ಅಥಿಯಾರಾ ಪೊಟ್ಟಿ, ಕೊಲ್ಲೂರು ಅಥಿಯಾರ ಪೊಟ್ಟಿ, ಮುತ್ತವಿಲಾ ಪೊಟ್ಟಿ, ಕರುವಾ ಪೊಟ್ಟಿ, ನೇತಸ್ಸೇರಿ ಪೊಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕಾರ್ಯತು ಪೊಟ್ಟಿ. ಪರಶುರಾಮನು ವಾಂಚಿ (ವೆನಾಡ್) ರಾಜ ಆದಿತ್ಯ ವಿಕ್ರಮನನ್ನು ದೇವಾಲಯದ 'ಪರಿಪಲನಂ' (ರಕ್ಷಣೆ) ಮಾಡಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದನು. ಪರಶುರಾಮನು ದೇವಾಲಯದ ತಂತ್ರವನ್ನು ತರಣನಲ್ಲೂರು ನಂಬೂತಿರಿಪಾಡ್ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಿದನು. ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು 'ಬ್ರಹ್ಮಂಡ ಪುರಾಣ'ದ ಭಾಗವಾಗಿರುವ' ಕೇರಳ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಂ 'ನಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ವಿಗ್ರಹದ ಪಾವಿತ್ರ್ಯತೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ಪೌರಾಣಿಕ ಋಷಿ ವಿಲ್ವಮಂಗಲತು ಸ್ವಾಮಿಯಾರ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅನಂತಪುರಂ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಬಳಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಸ್ವಾಮಿಯಾರ್, ವಿಷ್ಣುವಿನ ದರ್ಶನ ಅಥವಾ "ಶುಭ ದೃಶ್ಯ" ಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಚೇಷ್ಟೆಯ ಸ್ವಭಾವದ ಪುಟ್ಟ ಹುಡುಗನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತ ಬಂದಿದ್ದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆ ಹುಡುಗ ಪೂಜೆಗೆ ಇಡಲಾಗಿದ್ದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಅಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಿದನು. ಇದರಿಂದ ಋಷಿ ಕೋಪಗೊಂಡು ಹುಡುಗನನ್ನು ಓಡಿಸಿದನು. ಹುಡುಗನು ಅವನ ಮುಂದೆ ಕಣ್ಮರೆಯಾದನು. ಹುಡುಗ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ ಎಂದು ಅರಿತುಕೊಂಡ ಋಷಿ ಕ್ಷಮೆ ಬೇಡಿ ಕಣ್ಣೀರಿಟ್ಟನು ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಕೇತ ದರ್ಶನವನ್ನು ಕೇಳಿದನು. "ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ನೋಡಲು ಬಯಸಿದರೆ ಅನಂತವನಕ್ಕೆ (ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದ ಅರಣ್ಯ ಅಥವಾ ಅನಂತಕಾಡು) ಬರಲು ಅಶರೀರ ವಾಣಿ ಹೇಳಿತು. ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಹುಡುಕಾಟದ ನಂತರ, ಅವರು ಲಕ್ಕಾಡಿವ್ ಸಮುದ್ರದ ತೀರದಲ್ಲಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಒಂದು ಪುಲಯ(ನಿಮ್ನವರ್ಗದ) ಮಹಿಳೆ ತನ್ನ ಮಗುವಿಗೆ, ಅವನನ್ನು ಅನಂತಂಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುವುದಾಗಿ ಗದರಿಸುವುದನ್ನು ಅವನು ಕಂಡನು. ಸ್ವಾಮಿ ಅನಂತಂಕಾಡು ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಕೇಳಿದ ಕ್ಷಣ ಅವನು ಖುಶಿಪಟ್ಟನು. ಅವನು ವಿಚಾರಿಸಿದ ಮಹಿಳೆಯ ನಿರ್ದೇಶನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅವನು ಅನಂತಂಕಾಡಿಗೆ ಹೊರಟನು. ಋಷಿ ಹುಡುಗನನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಅನಂತಂಕಾಡು ತಲುಪಿದನು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಹುಡುಗನು ಇಲುಪ್ಪ ಮರದಲ್ಲಿ (ಭಾರತೀಯ ಬೆಣ್ಣೆ ಮರ) ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನೋಡಿದನು. ಮರ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದು ಅನಂತಶಯನ ಮೂರ್ತಿ (ವಿಷ್ಣುವು ಅನಂತಹಾವಿನ ಮೇಲೆ ಒರಗಿಕೊಂಡ ಭಂಗಿಯ ಮೂರ್ತಿ ಆಯಿತು. ಆದರೆ ಭಗವಂತನು ಧರಿಸಿದ ಮೂರ್ತಿ ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಅವನ ತಲೆಯು ತುಕ್ಕಲೆ ಬಳಿಯ ತಿರುವತ್ತರದಲ್ಲಿ= ತಮಿಳುನಾಡು, ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿ ದೇಹ ಅಥವಾ ಉಡಾಲ್, ಮತ್ತು ಕುಲತೂರು ಮತ್ತು ಟೆಕ್ನೋಪಾರ್ಕ್ (ತ್ರಿಪ್ಪಪ್ಪೂರ್) ಬಳಿಯ ತ್ರಿಪ್ಪದಪುರಂನಲ್ಲಿ ಪಾದಕಮಲಗಳು, ಮೂರ್ತಿ ರೂಪದ ಅವನ ದೇಹ ಎಂಟು ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿತ್ತು. ಋಷಿಯು ಭಗವಂತನನ್ನು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಗಾತ್ರಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಊರುಗೋಲಿನ(ದೊಣ್ಣೆ) ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಉದ್ದಕ್ಕೆ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುವಂತೆ ವಿನಂತಿಸಿದನು. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಂಡುಬರುವ ವಿಗ್ರಹದ ರೂಪಕ್ಕೆ ತಕ್ಷಣ ಭಗವಂತ ಕುಗ್ಗಿದನು.
ಆದರೆ ಆಗಲೂ ಅನೇಕ ಇಲುಪ್ಪ ಮರಗಳು ಭಗವಂತನನ್ನು ಋಷಿಯ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಾಣದಂತೆ ಅಡ್ಡಬಂದವು. ಋಷಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ತಿರುಮುಖಂ, ತಿರುವುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪ್ಪದಂ ಎಂದು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡಿದನು. ಸ್ವಾಮಿ ಪದ್ಮನಾಭನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸುವಂತೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಸ್ವಾಮಿ ಅವರು ಪುಲಯ ಮಹಿಳೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಪೆರುಮಾಳಿಗೆ (ದೇವರಿಗೆ) ತೆಂಗಿನ ಚಿಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕಿ ಗಂಜಿ ಮತ್ತು ಉಪ್ಪುಮಂಗ (ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ, ಉಪ್ಪುಸಹಿತ ಮಾವಿನ ತುಂಡುಗಳನ್ನು) ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ಋಷಿಯು ಭಗವಂತನ ದರ್ಶನ ಪಡೆದ ಸ್ಥಳ 'ಕೂಪಕ್ಕರ ಪೊಟ್ಟಿ' ಮತ್ತು 'ಕರುವಾ ಪೊಟ್ಟಿ'ಗೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಆಳುವ ರಾಜ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ವಾಯುವ್ಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ 'ಅನಂತಕಾಡು ನಾಗರಾಜ ದೇವಸ್ಥಾನ' ಇಂದಿಗೂ ಇದೆ. ಪದ್ಮನಾಭ ದೇವಾಲಯದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಸ್ವಾಮಿಯಾರ್‌ನ ಸಮಾಧಿ (ಅಂತಿಮ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸ್ಥಳ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಆ ಸಮಾಧಿಯ ಮೇಲೆ ಕೃಷ್ಣ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಲ್ವಮಂಗಲಂ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ದೇವಾಲಯವು ತ್ರಿಶೂರ್ ನಾಡುವಿಲ್ ಮಾಧೋಮ್‌ಗೆ ಸೇರಿದೆ. ^[೯]

ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನ

18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಮಾತೃಪ್ರಧಾನ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, 'ಅನಿಜಮ್ ತಿರುನಾಲ್ ಮಾರ್ಥಂಡಾ ವರ್ಮಾ', ತಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ರಾಮ ವರ್ಮಾ ಅವರ ನಂತರ 23 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ರಾಜರಾದರು. ಅವರು 700 ವರ್ಷ ಹಳೆಯ ಎಟ್ಟುವೆಟಿಲ್ ಪಿಲ್ಲಮಾರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳ ಪಿತೂರಿ ಮತ್ತು ವಿರೋಧವನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿ ಆದರೆ ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಅವರು ಆಡಳಿತದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು. (ಈ ಕಥೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಿಧ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಾದಗಳಿವೆ)
906 ಎಂಇ (ಸಿಇ 1731) ರಲ್ಲಿ ಅನಿಜಮ್ ತಿರುನಾಲ್‍ರು "ಮಸ್ನದ್"(ಪ್ರಾಂತ್ಯ?) ಆಡಳಿತವನ್ನು ಪಡೆದದ ಕೂಡಲೇ ಸ್ವಾಮಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಕೊನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ನವೀಕರಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ರಾಜ- ರಾಜ್ಯವು ಅನಂತ ಸಂಪದ

1750 ರ ಜನವರಿ 17 ರಂದು ಅನಿಜಮ್‍ ತಿರುನಾಲ್ ಅವರು ತಿರುವಾಂಕೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ದೇವಾಲಯದ ದೇವತೆಯಾದ ಪದ್ಮನಾಭ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ವಂಶಸ್ಥರು ಪದ್ಮನಾಭನ ದಾಸರಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನೆಡೆಸುವ ದೇವತೆಯ ಏಜೆಂಟರು ಎಂದು ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜನ ಹೆಸರಿನ ಮೊದಲು ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭ ದಾಸ ಎಂಬ ಬಿರುದು ನೀಡಲಾಯಿತು; ರಾಜಮನೆತನದ ಮಹಿಳಾ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭ ಸೇವಿನಿಗಳು (ಸೇವಕಿಯರು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಗೆ ರಾಜನ ಕೊಡಿಗೆಯನ್ನು 'ತ್ರಿಪ್ಪಡಿ-ದಾನಮ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. 53 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅನಿಜಮ್ ತಿರುನಾಲ್ ಅವರು ನಿಧನರಾದಾಗ ಅವರ ಅಂತಿಮ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಮಹಾರಾಜ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ನಡುವಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದೆ: "ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಮರ್ಪಣೆಯನ್ನು ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಯಾವುದೇ ವಿಚಲನವನ್ನು(ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು) ಮಾಡಬಾರದು ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ವಾಧೀನಗಳನ್ನು (ರಾಜ್ಯವು ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ದೇವರ ಆಸ್ತಿಯಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಸಬೇಕು) ದೇವಸ್ವಂಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಬೇಕು." ^[೧೦]

ದೇವಾಲಯದ ರಚನೆ

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮಾರ್ಗ

ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯ

ಶೇಷಶಾಯಿ ಪದ್ಮನಾಭ- ವಿಷ್ಣು

ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ, ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಯು ನಾಗ ಅನಂತ ಅಥವಾ ಆದಿ ಶೇಷ ಸರ್ಪದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿ ಒರಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸರ್ಪವು ಐದು ಹೆಡೆಗಳನ್ನು ಒಳಮುಖವಾಗಿ ಬಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಧ್ಯಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಭಗವಂತನ ಬಲಗೈ ಶಿವಲಿಂಗದ ಮೇಲೆ ಇಟ್ಟಿದೆ. ಸಂಪತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯ ದೇವತೆ ಶ್ರೀದೇವಿ- ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ದೇವತೆ ಭೂದೇವಿಯರು, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಎರಡು ಪತ್ನಿಯರು ಅವನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಭಗವಂತನ ಹೊಕ್ಕುಳಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಕಮಲದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಹ್ಮ ಕುಳಿತಿದ್ದಾನೆ. ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು 12,008 ಸಲಿಗ್ರಾಮ್‌ಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸಲಿಗ್ರಾಮ್‌ಗಳು ನೇಪಾಳದ ಗಂಡಕಿ ನದಿಯ ದಡದಿಂದ ಬಂದವು, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಇದರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಪಶುಪತಿನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪದ್ಮನಾಭ ದೇವತೆಯ ಮೂರ್ತಿ ವಿಶೇಷ ಆಯುರ್ವೇದ ಮಿಶ್ರಣವಾದ "ಕಟುಶರ್ಕರ ಯೋಗಂ" ಯಿಂದ ಲೇಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಲೇಪನ ದೇವತೆಯನ್ನು ಪರಿಶುದ್ಧವಾಗಿಡುವ ಪ್ಲ್ಯಾಸ್ಟರ್/ಅಂಟು ಅಥವಾ ಮೇಣ. ದೈನಂದಿನ ಪೂಜೆಯನ್ನು ವೇದೋಕ್ತ ಅಭಿಶೇಕದೊಂದಿಗೆ ಹೂವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಮಾಡಲಾಗುವುದು. ಮತ್ತು ಅಭಿಷೇಕಕ್ಕಾಗಿ, ವಿಶೇಷ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೧]
ವಿಮಾನದ (ಗರ್ಭಗುಡಿಯ) ಮುಂಭಾಗದ ಪ್ರಾಂಗಣ ಮತ್ತು ದೇವತೆ ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಬೃಹತ್ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು "ಒಟ್ಟಕ್ಕಲ್-ಮಂಟಪ" (ಒಟ್ಟುಗೂಡಿದ ಮಂಟಪ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಥಂಡ ವರ್ಮಾ (1706–58) ರಾಜನ ಆದೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ಒಟ್ಟಕ್ಕಲ್-ಮಂಟಪವನ್ನು ದೇವಾಲಯದ ಉತ್ತರಕ್ಕಿರುವ, ಸುಮಾರು 4 ಮೈಲಿ (6.4 ಕಿ.ಮೀ) ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಲದಲ್ಲಿರುವ ಬಂಡೆಯಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ 20 ಚದರ ಅಡಿ (1.9 ಮೀ 2; 190 ಡಿಎಂ 2; 19,000 ಸೆಂ 2) ಯನ್ನು, 2.5 ಅಡಿ (30 ಇಂಚು; 7.6 ಡಿಎಂ; 76 ಸೆಂ.ಮೀ) ದಪ್ಪದ ಅಳತೆಯದು. ಮತ್ತು 906 ಎಂ.ಇ. (1731 ಸಿಇ)ರಲ್ಲಿ ಮಲೆಯಾಳಿ ಎಡವೊಮ್ ಎಂಬ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯ ಮುಂದೆ ಇಡಲಾಯಿತು. . ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಥಂಡಾ ವರ್ಮಾ ಅವರು 12,000 ಶಾಲಿಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು, ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೈವಿಕ (ಮಾನವಾತೀತ) ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನುಸೂಚಿಸಲು ಗಂಡಕಿ ನದಿಯಿಂದ ವಾರಣಾಸಿಯ ಉತ್ತರದಿಂದ (ಕಾಶಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಪದ್ಮನಾಭದ ಮರುಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಮುಖ್ಯ ವಿಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು 18 ಅಡಿ ಉದ್ದವಿದೆ. ಅದನ್ನು ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ಬಾಗಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ನೋಡಬೇಕಾಗುವುದು:- ತಲೆ ಮತ್ತು ಎದೆ ಒಂದು ಬಾಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ, ಎರಡನೇ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ ಕೈಗಳು ಮತ್ತು ಪಾದಗಳನ್ನು ಮೂರನೇ ಮಹಡಿಯ ಮೂಲಕ.^[೧೨]

ಮೂರ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ದರ್ಶನ

ದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ ಒಬ್ಬರು ಮಂಟಪಕ್ಕೆ ಏರಿ ಹೋಗಬೇಕು. ದೇವರ ದರ್ಶನ ಮೂರು ಬಾಗಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ - ಒರಗಿರುವ ಭಗವಂತ ಮತ್ತು ಅವನ ಕೈಯ ಕೆಳಗಿರುವ ಶಿವಲಿಂಗದ ದರ್ಶನವು ಮೊದಲ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ; ಶ್ರೀದೇವಿ ಕಟುಸಾರ್ಕರದಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ಭೃಗು ಮುನಿ, ಭಗವಂತನ ಹೊಕ್ಕುಳಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಕಮಲದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುವ ಬ್ರಹ್ಮ, (ಆದ್ದರಿಂದ "ಪದ್ಮನಾಭ",) ಭಗವಾನ್ ಪದ್ಮನಾಭ, ಶ್ರೀದೇವಿ ಮತ್ತು ಭೂದೇವಿಯ ಚಿನ್ನದ ಅಭಿಷೇಕ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಎರಡನೇ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ ಆಗುವುದು; ಭಗವಂತನ ಪಾದಗಳು, ಮತ್ತು ಕಟುಸಾರ್ಕರದಲ್ಲಿರುವ ಭೂದೇವಿ ಮತ್ತು ಪದ್ಮನಾಭದ ಬೆಳ್ಳಿ ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿ, ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಮುನಿ. ಮೂರನೆಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ ಆಗುವುದು. ಚಾಮರಂ, ಗರುಡ, ನಾರದ, ತುಂಬುರು, ವಿಷ್ಣು, ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ, ಸಪ್ತರ್ಶಿ (ಏಳು ಋಷಿಗಳು), ಮಧು, ಮತ್ತು ಕೈತಭರ, ಆರು ಆಯುಧಗಳ ದೈವಿಕ ರೂಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು ದೇವತೆಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿವೆ. ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜನು ಮಾತ್ರ "ಒಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಮಂಟಪ" ದಲ್ಲಿ ಸಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು ಅಥವಾ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುವ ಯಾರಾದರೂ ಅವನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲ ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ದೇವತೆಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಆರ್ಥ. ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ರಾಜನು ಈಗಾಗಲೇ ಎಲ್ಲ ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ದೇವತೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಈ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಲು ಅನುಮತಿ ಇದೆ. ^[೧೩]

ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳು

ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗೆ, ಕ್ರಮವಾಗಿ ಉಕ್ರ ನರಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣ ಸ್ವಾಮಿ ಎಂಬ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ, ತೆಕ್ಕೇಡೋಮ್ ಮತ್ತು ತಿರುವಂಬಾಡಿ. ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ, ಕೃಷ್ಣ ಕ್ಷತ್ರಿಯರ ಹಲವಾರು ಕುಟುಂಬಗಳು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಅವರು ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭದ ಪವಿತ್ರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದಾಗ ಅವರು ಭಕ್ತದಾಸ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಲರಾಮ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ನೇತಸ್ಸೇರಿ ಪೊಟ್ಟಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಇಂದಿನ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬುಧಪುರಂನಲ್ಲಿ ನಯತಸ್ಸೇರಿ ಪೊಟ್ಟಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ಈ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಕೃಷ್ಣನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ವೃಷ್ಣರು ವೆನಾದ್ ಮಹಾರಾಜ ಉದಯ ಮಾರ್ಥಂಡ ವರ್ಮ ಅವರಿಗೆ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು. ಈ ವಿಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಮಹಾರಾಜರು ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ತಿರುವಂಬಡಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ತಿರುವಂಬಾಡಿ ದೇವಾಲಯವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ತಿರುವಂಬಾಡಿಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಂಟಪ, ಬಾಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಫ್ಲ್ಯಾಗ್‌ಮಾಸ್ಟ್‌ಗಳಿವೆ. ತಿರುವಂಬಾಡಿಯ ಭಗವಾನ್ ಅರ್ಜುನನ ದೈವಿಕ ರಥವಾದ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ. ಎರಡು ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ಗ್ರಾನೈಟ್ ವಿಗ್ರಹ, ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಚಾವಟಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದರೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಎಡ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಶಂಖವನ್ನು ಅದರ ಹತ್ತಿರ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಿಂತಿರುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಏಕಾದಶಿ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ಮೋಹಿನಿಯಂತೆ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವೆನಾದ್‌ಗೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ ವೃಷ್ಣರು ಕೃಷ್ಣನ ವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ್ ವಕ್ಕರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸೀತಾ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಹನುಮಾನ್, ವಿಶ್ವಸೇನ (ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಿರ್ಮಾಲ್ಯಧಾರಿ ಮತ್ತು ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವವರು), ವ್ಯಾಸ, ಗಣಪತಿ, ಸಾಸ್ತಾ ಮತ್ತು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಳ (ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವವರು) ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಗರುಡ ಮತ್ತು ಹನುಮನ ಭವ್ಯ ವಿಗ್ರಹಗಳು ವಲಿಯಾ ಬಾಲಿಕಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಡಿಸಿದ ಕೈಗಳಿಂದ ನಿಂತಿವೆ. ಚಿತಿರಾ ತಿರುನಾಲ್ ಬಲರಾಮ ವರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಉತ್ರಡೋಮ್ ತಿರುನಾಲ್ ಮಾರ್ಥಂಡ ವರ್ಮ ಅವರ ದೇವರ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ದೇವಾಲಯದ ಆಗ್ನೇಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೧೪]

ಗೋಪುರಂ

ಪ್ರಸ್ತುತ ಗೋಪುರದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು 1566 ರಲ್ಲಿ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈ ದೇವಾಲಯವು 100 ಅಡಿ (30 ಮೀ), 7 ಹಂತದ ಗೋಪುರವನ್ನು ಪಾಂಡ್ಯನ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಪದ್ಮ ತೀರ್ಥಂ (ಕಮಲದ ವಸಂತ ಎಂದರ್ಥ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ತೊಟ್ಟಿಯ-ಕೊಳದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕಾಲು ಭಾಗದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಗ್ರಾನೈಟ್-ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳ 365 ಕಂಬಗಳ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಲಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ಈ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇರುಕೃತಿಯನ್ನು ಕೆತ್ತಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಕರ್ಮ ಸ್ಥಪಾತಿಗಳಿಗೆ ಅಂತಿಮ ಪ್ರಶಂಸಾಪತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರಿಡಾರ್ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಿಂದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. 80 ಅಡಿ (24 ಮೀ) ಧ್ವಜಸ್ಥಂಬ (ಫ್ಲ್ಯಾಗ್‌ಸ್ಟಾಫ್)ವು ಪ್ರಕಾರಂ (ದೇವಾಲಯದ ಮುಚ್ಚಿದ ಪ್ರಾಂತ) ದಿಂದ ಹೊರಗಿನ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರವೇಶದ ಮುಂದೆ ನಿಂತಿದೆ. ಗೋಪುರಂ (ಪೂರ್ವ ಭಾಗದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ನೆಲಮಹಡಿಯನ್ನು 'ನಾಟಕ ಶಾಲಾ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯ ಕಲೆ ಕಥಕಳಿಯನ್ನು ರಾತ್ರಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಮಲಯಾಳಂ ಹಬ್ಬ ನಡೆಸುವ ಮೀನಮ್ ಮತ್ತು ತುಲಾಮ್ ತಿಂಗಳುಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ (ಹಬ್ಬ) ದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ವೀಡುವರು.^[೧೫]^[೧೬]

ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ವಿಧಿಗಳು

ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಹಬ್ಬಗಳಿವೆ. ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಸವಗಳು ದ್ವಿ-ವಾರ್ಷಿಕ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ / ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಅಲ್ಪಾಶಿ ಹಬ್ಬ ಮತ್ತು ತಮಿಳು ತಿಂಗಳಾದ ಪಂಗುನಿ, ಮಾರ್ಚ್ / ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪಂಗುನಿ ಹಬ್ಬವು ತಲಾ 10 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಒಂಬತ್ತನೇ ದಿನ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಮಹಾರಾಜರು, ತ್ರಿಪ್ಪಪ್ಪೂರ್ ಮೂಪ್ಪನ್ ಅವರ ಮುಂದಾಳತ್ವದಲ್ಲಿ, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪಲ್ಲಿವೆಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ವೆಟ್ಟಕ್ಕಲಂಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ಸವಗಳು 'ಆರತು' (ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ) ಮೆರವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಶಂಕುಮುಗಂ ಸಮುದ್ರತೀರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಪದ್ಮನಾಭ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬವೆಂದರೆ ನವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬ. ಸರಸ್ವತಿ ಅಮ್ಮನ್, ಮುನ್ ಉದಿತಾ ನಂಗೈ (ಸರಸ್ವತಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯವರ ಮುಂದೆ ಹಾಜರಾದ ಪರಾಶಕ್ತಿ, ಅನಸುಯಾ ಅವರ ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಶಿಶುಗಳಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡ ತಮ್ಮ ಗಂಡಂದಿರನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಕುಮಾರ ಸ್ವಾಮಿ (ಮುರುಗನ್) ಅವರ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪದ್ಮನಾಭ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕುಟೀರ ಮಾಲಿಕ ಅರಮನೆಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಬ್ಬವು 9 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಪ್ರಸಿದ್ಧ 'ಸ್ವಾತಿ ಸಂಗೀತ ಉತ್ಸವ' ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹಬ್ಬವೆಂದರೆ ಲಕ್ಷದೀಪಮ್, ಅಂದರೆ ಲಕ್ಷ ದೀಪಗಳ ಉತ್ಸವ. ಈ ಉತ್ಸವವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 6 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಮೊದಲು, ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಪಠಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಮೂರು ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವುದು 56 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಮುರಾಜಪಂ) ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ದಿನ, ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ತೈಲ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ಲಕ್ಷ ಡೀಪಮ್ ಅನ್ನು ಜನವರಿ 2020 ರಲ್ಲಿ ನೆಡೆಸಲಾಗಿದೆ.^[೧೭]

ದೇವಾಲಯದ ಸಂಪತ್ತು

ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ನಿಧಿಯು ಚಿನ್ನದ ಸಿಂಹಾಸನಗಳು, ಕಿರೀಟಗಳು, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳು, ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಮೂಲ್ಯ ವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯವಾದ ತಿರುವನಂತಪುರಂನ ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕೆಲವು ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ. ಅದರ ಆರು ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಐದು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು 2011 ರ ಜೂನ್ 27 ರಂದು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‍ನ ಆದೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ಈ ಐದು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತನೆಡೆವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಕೋರಿ ಖಾಸಗಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಿಧಿಯ ಆವಿಷ್ಕಾರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ವಿಶ್ವದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಂಗ್ರಹವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಅದರ ಸ್ವತ್ತುಗಳು ಭಗವಾನ್ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಗೆ ಸೇರಿವೆ, ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನದ ನೇತೃತ್ವದ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರಸ್ತುತ, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ದೇವಾಲಯದ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಮುಂದಾಗದಂತೆ ಮಾಡಿದೆ. ತಿರುವನಂತಪುರದ ವಕೀಲ ಟಿ ಪಿ ಸುಂದರರಾಜನ್ ಅವರ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳು ಜಗತ್ತು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನೋಡುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು.^[೧೮]

ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು

ಜೂನ್ 2011 ರಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸೇವೆಗಳ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಒಳಗೆ ಇರಿಸಲಾಗಿರುವ ವಸ್ತುಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಗಾಗಿ ದೇವಾಲಯದ ರಹಸ್ಯ ಕೊಠಡಿಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲು ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು, ^[೧೯]
ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾತಿ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಈ ದೇವಾಲಯದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯು ಆರು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು (ಮಲೆಯಾಳಿಯಲ್ಲಿ-ನೀಲವರಸ್- ನೆಲಮಾಳಿಗೆ) ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಆಜ್ಞೆಮಾಡಿತು. (ಆದಾಗ್ಯೂ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರ ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿ ವರದಿಯು ಏಪ್ರಿಲ್ 2014 ರಲ್ಲಿ, ಇನ್ನೂ ಎರಡು ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ ಅದನ್ನು ಜಿ ಮತ್ತು ಎಚ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ). ಕೋಣೆ ಬಿ ಅನ್ನು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ತೆರೆಯಲಾಗದಿದ್ದರೂ, ಎ ಅನ್ನು ಬಹುಶಃ 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಿ ಯಿಂದ ಎಫ್ ವರೆಗಿನ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಇಬ್ಬರು ಪುರೋಹಿತರು, 'ಪೆರಿಯಾ ನಂಬಿ' ಮತ್ತು 'ತೆಕ್ಕದತು ನಂಬಿ', ನಾಲ್ಕು ಕೋಣೆಗಳ ಪಾಲಕರು; ಸಿ ಯಿಂದ ಎಫ್, ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ನಿಯತಕಾಲಿಕವಾಗಿ ತೆರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿ ಯಿಂದ ಎಫ್ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವಾಗ ಮತ್ತು ಅದರೊಳಗಿನ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ ದೇವಾಲಯದ "ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಆಚರಣೆಗಳು, ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು" ಅನುಸರಿಸಬೇಕೆಂದು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿತ್ತು; ಆದರೆ ಅದು ಕೋಣೆ ಎ ಮತ್ತು ಬಿ ಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ದಾಖಲೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮಾತ್ರ ತೆರೆಯತಕ್ಕದ್ದು, ನಂತರ ಮುಚ್ಚತಕ್ಕದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಿತ್ತು. ದೇವಾಲಯದ ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಯನ್ನು ದಾಸ್ತಾನು-ಸಂಗ್ರಹವಸ್ತುಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೇಮಿಸಿದ ಏಳು ಸದಸ್ಯರ ಸಮಿತಿಯು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಬೀಗಮುದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ('ಲಾಕ್ ಮತ್ತು ಕೀ')/ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿರುವ ವಸ್ತುಗಳ ಅಪಾರ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಎಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಚಿನ್ನ, ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯದ ಆಸ್ತಿಗಳ ವಿವರವಾದ ದಾಸ್ತಾನು ಇನ್ನೂ ಮಾಡಲಾಕಾಗಿಲ್ಲ.^[೨೦]
ಆರು ಕೋಣೆಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಅವು ದೇವಾಲಯದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ದೇಗುಲ-ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಬಹಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ. ದಾಖಲೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ಈ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು, ಕೋಣೆ- ಎ, ಬಿ, ಸಿ, ಡಿ, ಇ ಮತ್ತು ಎಫ್ ಎಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ತರುವಾಯ, ಇನ್ನೂ ಎರಡು ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಕೋಣೆ- ಜಿ ಮತ್ತು ಕೋಣೆ ಎಚ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ನೈರುತ್ಯ ರಾಜ್ಯವಾದ ಕೇರಳದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ರಹಸ್ಯ ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ವಿಗ್ರಹಗಳು, ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಿಧಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ(2012) ಎಂದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅದರ ಮೌಲ್ಯದ ಅಂದಾಜುಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಇದರ ಮೌಲ್ಯ ಯು.ಎಸ್ ಡಾಲರ್ 20 ಶತಕೋಟಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೨೧] ^[೨೨]

ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಅಮೂಲ್ಯ ವಸ್ತುಗಳು

ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗದೆ ಉಳಿಯಿತು; ಕೋಣೆ 'ಎ, ಸಿ, ಡಿ, ಇ ಮತ್ತು ಎಫ್' ಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಕೆಲವು ಒಳಜೋಡಣೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸುವುರೊಂದಿಗೆ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ವರದಿಯಾದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ (ಕಂಡವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ):
೧)ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಮೂರೂವರೆ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಘನ ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ,
೨)ನೂರಾರು ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ.
೩)18 ಅಡಿ ಉದ್ದದ ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದ ಸರಪಳಿ,
೪)500 ಕೆಜಿ (1,100 ಪೌಂಡು) ತೂಕದ ಚಿನ್ನದ ಕವಚ,
೫)36 ಕೆಜಿ (79 ಪೌಂಡು) ಚಿನ್ನದ ಮುಸುಕು,
೬)ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯದ 1200 ಸರಗಳು.
೮)ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯ ಸರಪಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ನೆಕ್ಲೇಸ್ಗಳು, ವಜ್ರಗಳು, ವಜ್ರಗಳು, ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳು, ನೀಲಮಣಿಗಳು, ಪಚ್ಚೆಗಳು, ರತ್ನದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಮೂಲ್ಯ ಲೋಹಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಹಲವಾರು ಚೀಲಗಳು.
೯)ಸುಮಾರು 30 ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು (66 ಪೌಂಡು) ತೂಕದ 16-ಭಾಗದ ಚಿನ್ನದ ಆಂಕಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೇವಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಉಡುಪುಗಳು,
೧೦)ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪಚ್ಚೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಚಿನ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ತೆಂಗಿನ ಚಿಪ್ಪುಗಳು ಮತ್ತು,
೧೧)18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಲವಾರು ನೆಪೋಲಿಯನ್ ಯುಗದ ನಾಣ್ಯಗಳು ಇತರ ಅನೇಕ ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಕಂಡುಬಂದವು.
*2012 ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಈ ವಸ್ತುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ತಜ್ಞರ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. 1990 ರಿಂದ ಕೆಲವು ದೇವಾಲಯದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಆಡಿಟ್ ಮಾಡಿದ ಭಾರತದ ಮಾಜಿ ಕಂಟ್ರೋಲರ್ ಮತ್ತು ಆಡಿಟರ್-ಜನರಲ್ (ಸಿಎಜಿ) ವಿನೋದ್ ರೈ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಆಗಸ್ಟ್ 2014 ರಲ್ಲಿ, ಈಗಾಗಲೇ ತೆರೆದ ವಾಲ್ಟ್ ಎ ನಲ್ಲಿ, 800 ಕೆಜಿ (1,800 ಪೌಂಡು) ) ಕ್ರಿ.ಪೂ 200 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಪ್ರತಿ ನಾಣ್ಯದ ಬೆಲೆ 2.7 ಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್ $ 380,000).
೧೨)18 ಅಡಿ ಉದ್ದದ ದೇವಮೂರ್ತಿಗಾಗಿ ನೂರಾರು ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದ ಸಿಂಹಾಸನವೂ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಈ ಕೋಣೆ 'ಎ' ಒಳಗೆ ಹೋದವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ಪ್ರಕಾರ, ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡ ವಜ್ರಗಳು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಮನುಷ್ಯನ ಹೆಬ್ಬೆರಳಿನಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿವೆ.
೧೩)ವಿಭಿನ್ನ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಘನ ಚಿನ್ನದ ಕಿರೀಟಗಳು (ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರು, ಹೆಚ್ಚು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.
೧೪)ಕೆಲವು ಇತರ ಮಾಧ್ಯಮ ವರದಿಗಳು ನೂರಾರು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದ ಕುರ್ಚಿಗಳು, ಸಾವಿರಾರು ಚಿನ್ನದ ಮಡಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಡಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿವೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಣೆ ಎ ಮತ್ತು ಅದರ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬದಿಕೋಣೆಗಳಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದವುಗಳಾಗಿವೆ. ^[೨೩] ^[೨೪]

ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಎ ಕೋಣೆಯ ನಿಧಿ

ಹಾಲ್ಪರ್ನ್-ಪತ್ರಕರ್ತನ ವರದಿಯ ಸಾರಾಂಶ:
ಕೋಣೆ ಎ ಮತ್ತು ಬಿ ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಅನೇಕ ಕೀಲಿಗಳು ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು, ಅದನ್ನು ವರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ವಿ.ಕೆ.ಹರಿಕುಮಾರ್ ಅವರಿಗೆ ವಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಲೋಹದ-ಗ್ರಿಲ್ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಕೋಣೆ ಬಿ ಯನ್ನು ತೆರೆಯಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ನೇಮಿಸಿದ ವೀಕ್ಷಕರು ಕೀಲಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದರ ಹಿಂದೆ ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮರದ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಕಂಡರು. ಅವರು ಆ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆದರು ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿಣದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಮೂರನೆಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಕಂಡರು. ಅದು ಮುಚ್ಚಿಹೋಗಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗಮನವನ್ನು ಕೋಣೆ ಎ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸಿದರು. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಅವರು ಎರಡು ಹೊರ ಬಾಗಿಲುಗಳ ಬೀಗ ತೆಗೆದರು, ಒಂದು ಲೋಹ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಮರದ್ದು. ಉರುಳಿಬಿದ್ದ ಸಮಾಧಿಯಂತೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಆಯತಾಕಾರದ ಚಪ್ಪಡಿ ಇರುವ ಸಣ್ಣ ಕೋಣೆಗೆ ಅವರು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಚಪ್ಪಡಿ ಸರಿಸಲು ಐದು ಪುರುಷರು ಮೂವತ್ತು ನಿಮಿಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಅವರು ಕಿರಿದಾದ, ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯ ಹಾದಿಯನ್ನು ಕಂಡುರು, ಅದು ವಯಸ್ಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಸಾಕಾಗುವಷ್ಟು ಅಗಲವಿತ್ತು, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಇಳಿಯುವ ಮೆಟ್ಟಿಲಿತ್ತು. ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮಿಷನರಿ ವಿವರಿಸಿದ “ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಿದ ಸುರಂಗದ ಕಿಂಡಿಯಂತೆ ಇತ್ತು. ವೀಕ್ಷಕರು ಇಳಿಯುವ ಮೊದಲು, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ದಳದ ತಂಡವು ಆಗಮಿಸಿ ಆವರಣಕ್ಕೆ ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ಪಂಪ್ ಮಾಡಲು ವಿಶೇಷ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೋಣೆ ಇತ್ತು.
ವೀಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಐವತ್ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷದ ಎಂ. ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ಎಂಬ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಸುಂದರರಾಜನ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ಕೂಡ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ(ವರದಿಗಾರನಿಗೆ) ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಆ ನಿಧಿಯಕಡೆ ತಮ್ಮ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ನೋಟವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು: “ಅವರು ಗ್ರಾನೈಟ್ ಕಲ್ಲನ್ನು ತೆಗೆದಾಗ, ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕತ್ತಲೆಯಾಗಿತ್ತು, ನಮ್ಮ ಹಿಂದಿರುವ ದ್ವಾರದ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಬೆಳಕು ಬರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ. ನಾನು ಕತ್ತಲೆಯಾದ ಕೋಣೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಚಂದ್ರನಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ರಾತ್ರಿ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರುವಂತಿರುವ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ನಾನು ಕಂಡೆ. ವಜ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳು ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದವು, ಅಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಸ್ವಲ್ಪ ಬೆಳಕನ್ನು ಅದು ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮರದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ, ಕಾಲಗತಿಯೊಂದಿಗೆ, ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಬಿರುಕುಬಿಟ್ಟು ಧೂಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ರತ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನವು ಧೂಳಿನ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ರಾಶಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಗುಪ್ಪೆಯಾಗಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದವು. ಈ ದೃಶ್ಯ ಅದ್ಭುತವಾಗಿತ್ತು."

ರಾಜನ್ ಪ್ರಕಾರ, ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವೀಕ್ಷಕರು ದೇವಾಲಯದ ನೌಕರರಿಗೆ ಕೋಣೆ ಎ ಯಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಲು ಸೂಚನೆ ನೀಡಿದರು. ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹದಿನೈದು ಪುರುಷರಿಗೆ ಇಡೀ ದಿನ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ರಾಜನ್ ನಿಧಿಯನ್ನು ನೋಡುವುದು "ದೈವಿಕ ಕ್ಷಣ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಚಿನ್ನದ ಉಂಗುರಗಳು, ಬಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಾಕೆಟ್‌ಗಳು ಇದ್ದವು, ಅನೇಕವು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟವು. ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಆಭರಣಗಳು ಇದ್ದವು; ಅಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ವಿಗ್ರಹದ ಅಳತೆಯ ಹದಿನೆಂಟು ಅಡಿ ಉದ್ದದ-ಸರಗಳು ಇದ್ದವು. ನಾಣ್ಯ ತಜ್ಞರು ಅಂದಾಜು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿರಬಹುದು ಎಂದು ರಾಜನ್ ಹೇಳಿದ್ದರು, ಇದು ರೋಮನ್, ನೆಪೋಲಿಯನ್, ಮೊಘಲ್, ಡಚ್‍ ರೋಡನೆ ಮಾಡಿದ ತಮಾನಗಳ ವ್ಯವಹಾರದ ಫಲ: ಮುಖ್ಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಆಂಗಿ- ಕವಚ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಘನ-ಚಿನ್ನದ ದೇಹ-ರಕ್ಷಾಕವಚವನ್ನು ನೋಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ವಿವರಿಸಿದರು.

ಆ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಡಿಯಾದ ವಜ್ರಗಳು, ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳು, ಪಚ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ರತ್ನಗಳು ದೊಡ್ಡ ವಜ್ರಗಳು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರ ಹತ್ತು ಕ್ಯಾರೆಟ್‌ಗಳು- “ದೊಡ್ಡ ಹೆಬ್ಬೆರಳಿನ ಗಾತ್ರ”. ನೂರಾರು ರತ್ನಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸಣ್ಣ ಘನ-ಚಿನ್ನದ ವಿಗ್ರಹವು ಮೂವತ್ತು ದಶಲಕ್ಷ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪುರಾತತ್ತ್ವಜ್ಞರು ಮತ್ತು ರತ್ನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಅಂದಾಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ಅವರು ತಾವು ಕಂಡದ್ದನ್ನು ನೋಡಿ ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟರು, ಅವರ ಕ್ಲೈಂಟ್/ಕಕ್ಷೀದಾರ ಸುಂದರರಾಜನ್ ಅಸಡ್ಡೆ ತೋರಿದರು. "ಅವರು ಚಿನ್ನದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು. "ಕೋಣೆಯೊಳಗೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಂತರಿಕ ಒಳದಾರಿಗಳಿವೆಯೇ ಎಂದು ನೋಡಲು ಅವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಇರಲಿಲ್ಲ.)" ಸುಂದರರಾಜನ್ ನಿಜವಾದ ತಪಸ್ವಿ ಎಂದು ಬಾಲಗೋವಿಂದನ್ ಹೇಳಿದರು.

ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ, ಕೋಣೆ ಎ ಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ನಿಧಿಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಯಾರೂ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ದೇವಾಲಯದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ- ಈಗ ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ನೋಡಿದ ಹರಿಕುಮಾರ್- ಇದು ಕನಿಷ್ಠ ಇಪ್ಪತ್ತು ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನವದೆಹಲಿಯ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನ ಮಾಜಿ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಆನಂದ ಬೋಸ್ ಅವರು ನಿಧಿಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುವ ತಂಡವನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ/ಚುರುಕಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಇದರ ಸರಿಯಾದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ಒಂದು ವರ್ಷಕಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ಬೋಸ್ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವರು ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಪಿರಮಿಡ್‌ಗಳ ಗೋರಿಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆತವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗ್ರಹಗಳ ಕುರಿತು ಅವರು ಕೆಲವು ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೂ ಈ ದೇವಾಲಯದ ನಿಧಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ,ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.^[೨೫]

ನೆಲಮಾಳಿಗೆ 'ಬಿ' ಕೋಣೆ ("ನಿಷೇಧಿತ ವಲಯ")

ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವು ಭಗವಾನ್ ಬಲರಾಮನು ಫಲ್ಗುನಂ ಊರಿಗೆ (ತಿರುವನಂತಪುರಂ) ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಪಂಚಪ್ಸರಗಳಲ್ಲಿ (ಪದ್ಮತೀರ್ತಂದಲ್ಲಿ) ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಹಸುಗಳನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಪುರುಷರಿಗೆ(ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ) ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ಮಾಡಿದನು. ^[೨೬] ಇದು ಬಲರಾಮನ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಇದು ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ಭಗವಂತನ ದೇವಾಲಯವು ನಂತರ ಬಂದಿತು. ಬಲರಾಮನು ಹಸುಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿದ ಚುಟ್ಟಂಬಲಂನ ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗವನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವೆಂದೂ, ಅಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಇದ್ದಾನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಗವನ್ನು 'ಮಹಾಭಾರತ ಕೋಣಂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕಲ್ಲಿನ(ಕಲ್ಲರೆ) ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಮತ್ತು ಕೋಣೆ 'ಎ' ಎರಡೂ ಅಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ^[೨೭]
ಜನಪ್ರಿಯ ದಂತಕಥೆಯೊಂದರ ಪ್ರಕಾರ, ಭಗವಾನ್ ಬಲರಾಮನನ್ನು ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳು ಪದ್ಮತೀರ್ಥಂ ತೀರದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಭಗವಂತನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಆತನನ್ನು ಕೋರಿದರು. ಬಲರಾಮರು ಅವರ ಆಶಯಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಮುನಿಗಳು ನೆಲಮಾಳಿಗೆಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಭಗವಂತನ ಭಕ್ತರಾದ ನಾಗ ದೇವತೆಗಳು ಈ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ನಂಬುಗೆ ಇದೆ. ["Sri Padmanabho Rakshatu" by G Sekharan Nair, Mathrubhumi, Thiruvananthapuram Edition dated 17 September 2017/74] ಮುಖ್ಯ ಗರ್ಭಗೃಹದ ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೋಡಿಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಉಗ್ರ ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಕಾಂಜಿರೊಟ್ಟು ಯಕ್ಷಿಯು, ಈ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ನರಸಿಂಹನನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತದೆ. ^[೨೮]. ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಈ ಕಲ್ಲರೆ ಕೋಣೆಯ ಕೆಳಗೆ 'ಶ್ರೀಚಕ್ರಂ'ನಂತಹ ಪವಿತ್ರ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಥೆಕ್ಕೆಡೊಮ್‍ನ ಭಗವಾನ್ ಉಗ್ರನರಸಿಂಹನು ಕಲ್ಲರೆಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯ ರಕ್ಷಕ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಲ್ಲರೆ 'ಬಿ' ಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಪದ ಚಿತ್ರವಿದ್ದು ಅದನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಅಪಾಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆಗಸ್ಟ್ 2011 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ "ಅಷ್ಟಮಂಗಲ ದೇವಪ್ರಶ್ನಂ" ನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲರೆಕೋಣೆ 'ಬಿ, ಯನ್ನು "ನಿಷೇಧಿತ ವಲಯ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ^[೨೯]

೧೮೮೦ ರಲ್ಲಿ ತೆರೆದ ದಾಖಲೆ

2011 ರಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ಗುಪ್ತ ನಿಧಿ (ಅಥವಾ ಸ್ವತ್ತುಗಳು) ಪತ್ತೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ ಕಲ್ಲರೆ ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಬಗ್ಗೆ ಕೇವಲ ಹಳೆಯ ಅಂದಾಜು ಮಾತ್ರಾ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನದವರು ಸ್ವತಃ 1880 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಅಂದಾಜು ಹಳೆಯ ದಾಸ್ತಾನನ್ನು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಬೆಲೆಕಟ್ಟಿದ್ದರು; ಅದರ ಪ್ರಕಾರ, ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯಲ್ಲಿರುವ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕಲ್ಲುಗಳು 12,000 ಕೋಟಿ ರೂ.(1880 ರ)ನಿಯಮಗಳ/ಆ ಕಾಲದ ಬೆಲೆಯವು. ನಂತರದ ರೂಪಾಯಿ ಹಣದುಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಮತ್ತು ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲ್ಲುಗಳ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ತೆರೆಯದೆ ಇರುವ ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯಲ್ಲಿನ ನಿಧಿ ಇಂದಿನ ದಿನಗಳ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ರೂ.50 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ (1 ಟ್ರಿಲಿಯನ್= 1 ಲಕ್ಷಕೋಟಿ ರೂ.) (ಯುಎಸ್ ಡಾ. 700 ಬಿಲಿಯನ್) ಮೌಲ್ಯದ್ದಾಗುವುದು. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮೌಲ್ಯವು ಅಪವರ್ತನೀಯವಾಗಿದೆ (ಪ್ರಾಚೀನತೆಯ ಮೌಲ್ಯ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನದು). 1880 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಬೆಲೆ, ದಾಸ್ತಾನು ಮತ್ತು ಅಂದಾಜು 1880 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾಂಗೆ ರೂ. 1.8 ಆಗಿತ್ತು (1880 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ರೂಪಾಯಿಗೆ 3.3 ಒಂದು ಡಾಲರ್ ಇದ್ದಾಗ ಚಿನ್ನದ ಬೆಲೆ ಔನ್ಸ್‌ಗೆ ಯು.ಎಸ್.ಡಾ.18 ಆಗಿತ್ತು). ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಈ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಥವಾ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸುವ ಮೊದಲೇ ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯಲ್ಲಿರುವ ಚಿನ್ನವು ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗಳಿಗೆ ಚಲಿಸಬಹುದು. ^[೩೦]

ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನ

1908 ರಲ್ಲಿ ಈ ಒಂದು 'ಬಿ' ಕಲ್ಲರೆ ಕೋಣೆಯನ್ನು ತೆರೆಯುವ ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಲೇಖನವಿದೆ. "ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಣದ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಾಗ, ಈ ಕೋಣೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಯಿತು." "ಜನರ ಗುಂಪು" ಒಗ್ಗೂಡಿ ಟಾರ್ಚ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆಕೋನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಆದರೆ "ಸರ್ಪಗಳ ಮುತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವ" ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಕಂಡಾಗ ಅವರು ಓಡಿಹೋದರು. ^[೩೧]
2011 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೇಮಿಸಿದ ವೀಕ್ಷಕರು ಕಲ್ಲರೆ ಬಿ ಕೋಣೆಯ ಬದಿಯಕೋನೆಯನ್ನು ತೆರೆದರು. ಆದರೆ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ಕಲ್ಲರೆ ಕೋಣೆ ಬಿ ತೆರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರು 2014 ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ದೇವಪ್ರಶ್ನಂ" ನಡೆಸಿದ ನಂತರ ಅದನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.
ಮಾಜಿ ಕಂಟ್ರೋಲರ್ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕ ಜನರಲ್ ವಿನೋದ್ ರಾಯ್ ಅವರ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲರೆ ಬಿ ಯ ಹೊರಗಿನ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ - 1991 ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಮತ್ತು 2002 ರಲ್ಲಿ ಐದು ಬಾರಿ. ವಿನೋದ್ ರೈ ಅವರ ವರದಿ ಹೊರಬಂದ ನಂತರ, ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಶ್ವತಿ ತಿರುನಾಲ್ ಗೌರಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಬಾಯಿ ಅವರು ಶ್ರೀ ರಾಯ್ ಅವರು ಕಲ್ಲರೆಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಗೆ ಬದಿಯ(ಆಂಟೆಚೇಂಬರ್) ಕೋಣೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದರು, ಅದನ್ನು 2011 ರಲ್ಲಿ ಸಹ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ನೇಮಿಸಿದ ವೀಕ್ಷಕರು ತೆರೆದಿದ್ದರು. ^[೩೨]

ವಿವಾದಗಳು

ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಅದರ ಆಸ್ತಿಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಕೇರಳ ಹೈಕೋರ್ಟ್ 2011 ರಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು. ಆದರೆ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನವು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಸ್ವತಂತ್ರ ವರದಿಯನ್ನು ಕೊಡಲು ಅದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಯನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿತು. ನವೆಂಬರ್ 2012 ರಲ್ಲಿ ವರದಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ರಾಜಮನೆತನವು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ ಎಂದು ವರದಿ ನೀಡಿತು.^[೩೩]
ಏಪ್ರಿಲ್ -2016 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಕೋಣೆಳಾದ ಬಿ, ಜಿ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಹಲವಾರು ಮುಂಭಾಗದ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ತೆರೆಯಲಾಗಿಲ್ಲ; ಸಿ, ಡಿ, ಇ, ಮತ್ತು ಎಫ್ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿನ ದಾಸ್ತಾನು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು (ಆಗಸ್ಟ್ 2012 ರಲ್ಲಿ); ಮತ್ತು ಕೋಣೆ 'ಎ' ಯ ಔಪಚಾರಿಕ ದಾಸ್ತಾನು ಲೆಕ್ಕ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ದೇವಾಲಯದ ಪುರೋಹಿತರು ತೀವ್ರ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹಲವಾರು ನೂರಾರು ಮಡಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಇತರ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ದೈನಂದಿನ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಂತರವಾಗಿ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಮಾರಂಭಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ 1.02 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು "ಚಿನ್ನದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು" ಕೋಣೆ ಎ ಮತ್ತು ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಕೋಣೆಗಳಿಂದ ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಒಂದು "ವಸ್ತು" ಅಥವಾ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸ್ತುವು ಹಲವಾರು ವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರಬಹುದು, ಎರಡನೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ 800 ಕೆಜಿ ತೂಕದ 1,95,000 'ರಸ್ಸಪ್ಪನಂಗಳು' (ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳು) ಮತ್ತು ನವರತ್ನಗಳ ಸೆಟ್ (ಒಂಬತ್ತು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ವಜ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳು). ಮಾರ್ಚ್ 2013 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದದ ವಸ್ತುಗಳ ಪೈಕಿ 60,000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕಲ್ಲುಗಳಿವೆ, ದೊಡ್ಡ ಚಿನ್ನದ ಆಭರಣಗಳ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ. ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಆದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ಇಡೀ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವವರೆಗೆ ದಾಸ್ತಾನು ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.^[೩೪]

ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಸಮಿತಿ ನೇಮಕ

ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಅವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿ ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯಾದ (ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ) ವಕೀಲ ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರು ಏಪ್ರಿಲ್ 2014 ರಲ್ಲಿ 577 ಪುಟಗಳ ವರದಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳು, ಟ್ರಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ನೈತಿಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಕಳೆದ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ ರಿಟರ್ನ್ಸ್ ಸಲ್ಲಿಸಲಿಲ್ಲ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಹಿಂದಿನ ತೀರ್ಪಿನ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಯನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ^[೩೫]
ವರದಿಯು ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ - "ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯು,ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರವುದು ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯವರಿಗೆ ಆಘಾತವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು, ಇದು ದುರುಪಯೋಗದ ಏಕೈಕ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ, ಎಂದರು.
ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಆರ್.ಎಂ.ಲೋಧಾ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎ.ಕೆ.ಪಟ್ನಾಯಕ್ ಅವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪೀಠವು 5 ಸದಸ್ಯರ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ವಿನೋದ್ ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕರಾಗಿ ನೇಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರಲು ಆದೇಶಿಸಿತು. ಈ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ತಿರುವನಂತಪುರಂ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶ ಕೆ.ಪಿ.ಇಂದಿರ, ದೇವಾಲಯದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ನಂಬಿ ಮತ್ತು ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸಬೇಕಾದ ಇಬ್ಬರು ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಐಎಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಮಾಜಿ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿ ಕೆ. ಎನ್. ಸತೀಶ್ ಅವರನ್ನು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಆದೇಶವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಮೂಲಂ ತಿರುನಲ್ ರಾಮ ವರ್ಮಾ ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಟ್ರಸ್ಟಿಯಾಗಿ ಉಳಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಇನ್ನೂ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಮಹಾರಾಜರಾಗಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ನ ಮಧ್ಯಂತರ ತೀರ್ಪಿನ ನಂತರ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಅವರು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ವರದಿಯು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ಕೋಣೆಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಹಿಂದೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅದರ ಮಾತಿಲ್ಲ.
ವರದಿಯು ಹೊಸ ಕೋಣೆಗಳಿಗೆ (ವಾಲ್ಟ್) 'ಜಿ' ಮತ್ತು (ವಾಲ್ಟ್) 'ಎಚ್' ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು. ಕೋಣೆ 'ಬಿ' ಮತ್ತು ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ಉಪಕೊಠಡಿಗಳಂತೆ, ಈ ಕೋಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಉಪಕೊಠಡಿಗಳನ್ನು ಮೇ 2014 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತೆರೆಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಎಂಟು ಕೋಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮುಂಚೂಣಿಯ ಹೊರಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಲೋಹಗಳು ಮತ್ತು ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡ ಕಬ್ಭಿಣದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು(ಟ್ರಂಕ್) ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಮಣಿಯನ್ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೩೬],]
ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾಗಿ ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಿರುವುದಕ್ಕೆ ಸಿಬಿಐ ಮತ್ತು ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸ್ ಬ್ಯೂರೋ ಅಸಮ್ಮತಿ ಹಾಕಿದೆ. ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕುರಿತಾದ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರ ವರದಿಯನ್ನು ಐಬಿ ಅವರು, ನ್ಯಾ. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ತರ್ಕಬದ್ಧ ತರ್ಕ ಮತ್ತು ಕಠಿಣ ಸಂಗತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಮ್ಮ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದಿದೆ. ಶ್ರೀ ಪದ್ಮನಾಭ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಕುರಿತ ತನ್ನ ಎರಡನೇ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರೇ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ, "ಇದು ಅವರು ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು [ಮುಚ್ಚಿ ದೇವನಿಂದ] ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಪಡೆಯುವುದು ಅವರ ಬೆಳಿಗ್ಗಿನ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಈ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು." ^[೩೭]

ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು

ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯು (ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ವಕೀಲ ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರು) ದೇವಾಲಯದ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ ಆರೋಪವೂ ಇದೆ. ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ತೇವರಪ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೇದವ್ಯಾಸ ಮಂದಿರದ ಮುಂದೆ ಪೂಜೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ರಾಜಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ತಂತ್ರಿಗಳ ವಿರೋಧದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಅವರು ಹತ್ತಿರದ ಮಾರ್ಥಂಡನ್ ಮಾಧೋಮ್ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಕಲ್ಲಿನ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದು ಹಲವಾರು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಅದರ ಮೇಲೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿದರು. ಯಂತ್ರಕ್ಕೆ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಇದು ಅರಮನೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಎಂದು ತಂತ್ರಿಗಳು(ಪೂಜಾರಿ) ವಿವರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯು ಇದನ್ನು ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ತಂತ್ರಿಗಳ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧದಿಂದಾಗಿ ಯಂತ್ರವು ಇದ್ದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಪ್ರತಿದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ, ಭಗವಾನ್ ಪದ್ಮನಾಭನು ಶಂಖವನ್ನು ಊದುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು 'ಶ್ರೀಪದ ಸೂಕ್ತಂ' ಜಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಎಚ್ಚರಗೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆದರೆ ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯು ಭಗವಂತನನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಲು 'ವೆಂಕಟೇಶ ಸುಪ್ರಭಾತಂ,ಅನ್ನು ದೈನಂದಿನ ಬೆಳಗಿನ ಘೋಷಣೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು. ವೆಂಕಟೇಶ ಸುಪ್ರಭಾತಂ ಹಾಡಬಹುದೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಅಂತಿಮ ತೀರ್ಮಾನ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ತಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಕೋರಿತು. ಅದರ ನಂತರ, ಹಿರಿಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ನೆಡುಂಪಿಲ್ಲಿ ತರಣನಲ್ಲೂರು ಪರಮೇಶ್ವರನ್ ನಂಬೂತಿರಿಪಾಡ್ ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ವೆಂಕಟೇಶ ಸುಪ್ರಭಾತಂ ಪಠಣವನ್ನು ಕೂಡಲೇ ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದು 'ಅನ್ಯಾಮಂತ್ರ ಯಾಜನ ದೋಷಂ' (ದೇವತೆಗೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗದ ಮಂತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ತೊಂದರೆ). ಈ ದೋಷಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವಾಗಿ, ವೇದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ಯಜುರ್‍ವೇದವನ್ನು ತಲಾ 12 'ಮುರಾ'ಗಳನ್ನು ಜಪಿಸಬೇಕೆಂದು ತಂತ್ರವು ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ನೀಡಿದ ಮೊದಲ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಅಮಿಕಸ್ ಕ್ಯೂರಿಯು ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯ ಮುಂದೆ ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬಹುದೇ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದರು.{^[೩೮]

ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತ ಪುನಃ ಹಿಂದಿನ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನಕ್ಕೆ

13 ಜುಲೈ 2020 ರಂದು, ಕೇರಳ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ಜನವರಿ 2011 ರ ತೀರ್ಪನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹಿಂದಿನ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನದಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುವುದು ಎಂದು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು. ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜರ ನಡುವೆ 1949 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ ಒಪ್ಪಂದ (ಒಪ್ಪಂದ) ದಲ್ಲಿ ವಿವಾದದ ಕಾನೂನು ಮೂಲವಿದೆ, ಇದರ ಮೂಲಕ ತಿರುವಾಂಕೂರ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವವು ಭಾರತೀಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾಗವಾಯಿತು. ಒಪ್ಪಂದದ VII ನೇ ವಿಧಿಯು ಪದ್ಮನಾಭ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟು ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಅಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಡೆಸಬೇಕು, ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ^[೩೯]

ಆಡಳಿತ ಕ್ರಮ

ತೀರ್ಪಿನ ಸಾರಾಂಶ:
ದೇವಾಲಯದ ಖಜಾನೆಯ ಕೋಣೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕೇ ಬೇಡವೇ ಎಂದು ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ರಾಜಮನೆತನದ ನೇತೃತ್ವದ ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು.
ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜಮನೆತನದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸತಕ್ಕದ್ದು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ತಿರುವನಂತಪುರ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇತೃತ್ವದ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯು, ದೇವಾಲಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು.
‘ರಾಜಮನೆತನದ ಕೊನೆಯ ರಾಜ ಮೃತನಾದ ಒಂದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ, ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮನೆತನವು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಆತನ ವಾರಸುದಾರರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ’.
ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸದ್ಯ ಮಾಡಿರುವ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಯುವುದು. ಆದರೆ, ಇನ್ನುಮುಂದೆ ಅದರ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯು ಭರಿಸಬೇಕು.
ದೇವಸ್ಥಾನದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿ ಹಾಗೂ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿಗಳ ರಚನೆ ಮಾಡಬೇಕು. ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಗಳ ಕುರಿತು ಈ ಸಮಿತಿಗಳೇ ನಿರ್ಣಯ ಕೈಗೊಳ್ಳತಕ್ಕದ್ದು.^[೪೦]

ನೋಡಿ

ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ

ಉಲ್ಲೇಖ

↑ Abram, David (1 November 2010). The Rough Guide to Kerala. Rough Guides UK[4]
↑ Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.
↑ T. S. Subramanian. "Eclectic architecture, exquisite features". The Hindu.
↑ [https://www.rediff.com/news/slide-show/slide-show-1-interview-with-prof-mg-sashibhushan-on-padmanabhaswamy-temple%20treasure/20110712.htm Treasure belongs to the temple and nobody else' Last updated on: July 12, 2011]
↑ The Real Riches of India’s Vishnu Temple 07/11/2011
↑ "The Real Riches of India's Vishnu Temple". HuffPost.
↑ Nammalvar : Poems and Biography". Poetry-chaikhana.com. Archived from the original on 10 August 2011
↑ http://ananthapuratemple.com/history
↑ Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.
↑ Ponmelil, V.A. "Temples of Kerala – Sri Padmanabhaswamy Temple". Temples.newkerala.com.
↑ Jayashanker, S (1999), Temples of Kerala
↑ Menon, P. Shungoony (1878). A History of Travancore from the Earliest Times. Madras: Higginbotham and Co.
↑ [ Santhanam, Kausalya (15 September 2011). "Writer with a royal lineage". The Hindu. Chennai, India. Retrieved 15 September 2011.]
↑ Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.
↑ T. Madhava Menon, (2000) A handbook of Kerala, Volume 1. pp.243
↑ Pippa De Bruyn, Keith Bain, David Allardice Frommer's India 2010 Page 281 "Padmanabhaswamy Temple – This Tamil style Vishnu temple, said to be the largest in Kerala,
↑ Ponmelil, V.A. "Temples of Kerala – Sri Padmanabhaswamy Temple". Temples.newkerala.com.
↑ "Apex court restrains opening of Kerala temple vaultExpress News Service , Express News Service : New Delhi, Sat Jul 09 2011,". Archived from the original on 2017-09-05. Retrieved 2020-07-23.
↑ ["Rs50k cr worth treasure in Kerala temple". The Times of India. 2 July 2011. Retrieved 3 July 2011.34]
↑ Charithram Kuricha Sree Padmanabha Swamy Kshethram by Dr MG Sasibhooshan and Dr RP Raja
↑ ಭಾರತ ದೇವಾಲಯದ ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿಧಿ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ; ಅಶ್ರಫ್ ಪಡಣ್ಣ ಅವರಿಂದ; ತಿರುವನಂತಪುರಂ
↑ The Secret of the Temple The discovery of treasure worth billions of dollars shakes southern India.;By Jake Halpern;April 23, 2012() ನಿಧಿಯ ರಹಸ್ಯ- ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ದರ್ಶಿಯ ವರದಿ
↑ Kerala's Padmanabha temple treasure worth over Rs 60k crore-೩೫
↑ Padmanabha Swamy temple's wealth beyond imagination: Vinod Rai; NEWS MONDAY, JANUARY 05, 2015 [35-47
↑ A Reporter at LargeApril 30, 2012 Issue;The Secret of the Temple;The discovery of treasure worth billions of dollars shakes southern India. By Jake Halpern;April 23, 2012
↑ ["Srimad Bhagavata" (Page 381 of Volume Three). Translated by Swami Tapasyananda. Published by Sri Ramakrishna Math, Chennai/72]
↑ [Letter of His Holiness the Pushpanjali Swamiyar to Chief Minister Pinarayi Vijayan/73]
↑ [Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi. 'Sree Padmanabha Swamy Temple' (Third Edition). Bharatiya Vidya Bhavan, 2013./75]
↑ [The Hindu dated 7 July 2011/76]
↑ Kerala's Sree Padmanabha Swamy temple may reveal more riches July 7, 2011/77-78-79
↑ ['Travancore: A Guide Book for the Visitor' (Oxford University Press, 1933) /11]
↑ [ Malayala Manorama Daily, 13 August 2014;/83]
↑ [Temple Riches: Render unto Padmanabhaswamy – The Economist, 19 February 2013]
↑ ["Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 March 2013. Retrieved 24 May 2013/ 86,85,87,87]
↑ [Apex court finds amicus curiae report on temple disturbing". The Hindu. Retrieved 24 April 2014.]
↑ ["SC entrusts Padmanabhaswamy temple to five-member committee". The Hindu. Retrieved 24 April 2014./90,to98]
↑ [Apex court finds amicus curiae report on temple disturbing"./99,100]
↑ Report of the Amicus Curiae, Pg 9;Report of the Amicus Curiae, Pg 63]
↑ Tripathi, Ashutosh (13 July 2020). "Padmanabha Swamy Temple to be managed by ex-royal family, rules Supreme Court". Hindustan Times.
↑ ರಾಜಮನೆತನದ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ಸಿರಿವಂತ ದೇಗುಲ;ಪಿಟಿಐ;d: 14 ಜುಲೈ 2020,

[1] Abram, David (1 November 2010). The Rough Guide to Kerala. Rough Guides UK[4]

[2] Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.

[3] T. S. Subramanian. "Eclectic architecture, exquisite features". The Hindu.

[4] [https://www.rediff.com/news/slide-show/slide-show-1-interview-with-prof-mg-sashibhushan-on-padmanabhaswamy-temple%20treasure/20110712.htm Treasure belongs to the temple and nobody else' Last updated on: July 12, 2011]

[5] The Real Riches of India’s Vishnu Temple 07/11/2011

[6] "The Real Riches of India's Vishnu Temple". HuffPost.

[7] Nammalvar : Poems and Biography". Poetry-chaikhana.com. Archived from the original on 10 August 2011

[8] ttp://ananthapuratemple.com/history

[9] Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.

[10] Ponmelil, V.A. "Temples of Kerala – Sri Padmanabhaswamy Temple". Temples.newkerala.com.

[11] Jayashanker, S (1999), Temples of Kerala

[12] Menon, P. Shungoony (1878). A History of Travancore from the Earliest Times. Madras: Higginbotham and Co.

[13] [ Santhanam, Kausalya (15 September 2011). "Writer with a royal lineage". The Hindu. Chennai, India. Retrieved 15 September 2011.]

[14] Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi (1995). Sree Padmanabha Swamy Temple. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay, India.

[15] T. Madhava Menon, (2000) A handbook of Kerala, Volume 1. pp.243

[16] Pippa De Bruyn, Keith Bain, David Allardice Frommer's India 2010 Page 281 "Padmanabhaswamy Temple – This Tamil style Vishnu temple, said to be the largest in Kerala,

[17] Ponmelil, V.A. "Temples of Kerala – Sri Padmanabhaswamy Temple". Temples.newkerala.com.

[18] "Apex court restrains opening of Kerala temple vaultExpress News Service , Express News Service : New Delhi, Sat Jul 09 2011,". Archived from the original on 2017-09-05. Retrieved 2020-07-23.

[19] ["Rs50k cr worth treasure in Kerala temple". The Times of India. 2 July 2011. Retrieved 3 July 2011.34]

[20] Charithram Kuricha Sree Padmanabha Swamy Kshethram by Dr MG Sasibhooshan and Dr RP Raja

[21] ಭಾರತ ದೇವಾಲಯದ ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿಧಿ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ; ಅಶ್ರಫ್ ಪಡಣ್ಣ ಅವರಿಂದ; ತಿರುವನಂತಪುರಂ

[22] The Secret of the Temple The discovery of treasure worth billions of dollars shakes southern India.;By Jake Halpern;April 23, 2012() ನಿಧಿಯ ರಹಸ್ಯ- ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ದರ್ಶಿಯ ವರದಿ

[23] Kerala's Padmanabha temple treasure worth over Rs 60k crore-೩೫

[24] Padmanabha Swamy temple's wealth beyond imagination: Vinod Rai; NEWS MONDAY, JANUARY 05, 2015 [35-47

[25] A Reporter at LargeApril 30, 2012 Issue;The Secret of the Temple;The discovery of treasure worth billions of dollars shakes southern India. By Jake Halpern;April 23, 2012

[26] ["Srimad Bhagavata" (Page 381 of Volume Three). Translated by Swami Tapasyananda. Published by Sri Ramakrishna Math, Chennai/72]

[27] [Letter of His Holiness the Pushpanjali Swamiyar to Chief Minister Pinarayi Vijayan/73]

[28] [Bayi, Aswathi Thirunal Gouri Lakshmi. 'Sree Padmanabha Swamy Temple' (Third Edition). Bharatiya Vidya Bhavan, 2013./75]

[29] [The Hindu dated 7 July 2011/76]

[30] Kerala's Sree Padmanabha Swamy temple may reveal more riches July 7, 2011/77-78-79

[31] ['Travancore: A Guide Book for the Visitor' (Oxford University Press, 1933) /11]

[32] [ Malayala Manorama Daily, 13 August 2014;/83]

[33] [Temple Riches: Render unto Padmanabhaswamy – The Economist, 19 February 2013]

[34] ["Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 March 2013. Retrieved 24 May 2013/ 86,85,87,87]

[35] [Apex court finds amicus curiae report on temple disturbing". The Hindu. Retrieved 24 April 2014.]

[36] ["SC entrusts Padmanabhaswamy temple to five-member committee". The Hindu. Retrieved 24 April 2014./90,to98]

[37] [Apex court finds amicus curiae report on temple disturbing"./99,100]

[38] Report of the Amicus Curiae, Pg 9;Report of the Amicus Curiae, Pg 63]

[39] Tripathi, Ashutosh (13 July 2020). "Padmanabha Swamy Temple to be managed by ex-royal family, rules Supreme Court". Hindustan Times.

[40] ರಾಜಮನೆತನದ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ಸಿರಿವಂತ ದೇಗುಲ;ಪಿಟಿಐ;d: 14 ಜುಲೈ 2020,

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]

[೩೧]

[೩೨]

[೩೩]

[೩೪]

[೩೫]

[೩೬]

[೩೭]

[೩೮]

[೩೯]

[೪೦]