ಜಲ ಚಕ್ರ

ಜಲ ಚಕ್ರ ಅಥವಾ ಜಲವಿಜ್ಙಾನ ಚಕ್ರ ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿರುವ ನೀರಿನ ಸಂಪತ್ತು, ಭೂ ಮೇಲ್ ಮೈಯ ಹೊರಗೆ (ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ಒಳಗೆ (ನೆಲದ ಕೆಳಗೆ) ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುವ ನೀರಿನ ಚಕ್ರೀಯ ಪರಿಚಲನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಒಟ್ಟು ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೂ, ಜಲಚಕ್ರದ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ನೀರು ವಿವಿಧ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ದ್ರವ, ಅನಿಲ ಅಥವಾ ಘನ (ಹಿಮ) ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಗೆ, ಹಾಗೆಯೇ, ಸಿಹಿನೀರು, ಉಪ್ಪುನೀರು, ಹಿಮದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾದ ನೀರು, ವಾತಾವರಣದ ನೀರು ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಭಿನ್ನ ರೂಪ-ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಗೆ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಬಹುದು. ಜಲಚಕ್ರದ ನೀರು ಒಂದು ಜಲಸಂಗ್ರಹದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಅಂದರೆ ನದಿಗಳಿಂದ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ , ಸಮುದ್ರದಿಂದ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಮತ್ತೆ ಭೂಮಿಗೆ ಚಲಿಸಲು, ಸಹಕರಿಸುವ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳೆಂದರೆ ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ (evapotranspiration), ಸಾಂದ್ರೀಕರಣ(condensation), ವರ್ಷಾವತರಣ(precipitation), ಒಳಸೋಸುವಿಕೆ(infiltration), ಮೇಲಿನ ಹರಿವು(surface flow) ಮತ್ತು ನೆಲದಡಿಯ ಹರಿವು(subsurface flow). ಹೀಗೆ, ಚಕ್ರೀಯ ಪರಿಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿ ಕೊಂಡ ನೀರು - ದ್ರವ, ಘನ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ.

ಜಲ ಚಕ್ರವು ವಾತಾವರಣದ ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ಶಾಖ ವಿನಿಮಯವನ್ನೂ ಕೂಡಾ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನವೆಂದರೆ, ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ ಹೊಂದುವ ನೀರು ತನ್ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದು ಪರಿಸರವನ್ನು ತಂಪಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಸಾಂದ್ರೀಕರಣ ಹೊಂದುವ ನೀರು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿ ಪರಿಸರವನ್ನು ಬೆಚ್ಚಗಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಶಾಖ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹವಾಮಾನದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.

ಜಲಚಕ್ರದ ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ (ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ) ಹಂತದಲ್ಲಿ ಆವಿಯಾಗುವ ನೀರು ಶುಧ್ಧ ರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿ ತದನಂತರ ಭೂಮಿಗೆ ಮರಳಿ ಬರುತ್ತದೆ. ನೀರು (ಮತ್ತು ಹಿಮಪ್ರವಾಹ) ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹರಿದು ಹೋಗುವ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಖನಿಜಗಳನ್ನು, ಮರಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಶಿಲೆಗಳ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಜಲಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ನೀರು ಹರಿಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭೂ ಭಾಗಗಳ ಸವಕಳಿಯಾಗುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಜಲಜ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಉಂಟಾಗುವುದರಿಂದಾಗಿ ಮೂಲಕ ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಭೂಸ್ವರೂಪಗಳ ಬದಲಾವಣೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ.

ಜಲಚಕ್ರದ ವಿವರ

ಜಲಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಚಲನೆಗೆ ಮೂಲಕಾರಣವಾದ ಸೂರ್ಯನ ಶಾಖದಿಂದ ಸಾಗರ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಗಳ ನೀರು ಕಾದು ಬಿಸಿಯಾಗಿ ಆವಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆವಿಯಾದ ನೀರು ವಾತಾವರಣದ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹಿಮಗಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಮಂಜು ರೂಪದ ನೀರು ಕೂಡಾ ಕರಗಿ ನೇರವಾಗಿ ನೀರಾವಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ನೀರು ಬಾಷ್ಪವಿಸರ್ಜನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಮಣ್ಣಿನಿಂದಲೂ ಆವಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ನೀರಾವಿಯ ಕಣಗಳ ( H2O) ಸಾಂದ್ರತೆಯು, ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಆಮ್ಲಜನಕ (O) ಸಾರಜನಕ(N) ಮತ್ತಿತರ ಘಟಕಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಹಗುರವಾದ ಅನಿಲರೂಪದ ನೀರಾವಿಯ ಕಣಗಳು ತೇಲುತ್ತಾ ಮೇಲೆ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುತ್ತವೆ. ಗಾಳಿಯ ಪ್ರವಾಹದೊಂದಿಗೆ ನೀರಾವಿಯ ಕಣಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡು ಗಾಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಭೂಮಂಡಲದ ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತಾ ಇರುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆಯೆ, ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ತೇಲುವ ನೀರಾವಿಯ ಕಣಗಳು ಮೇಲೆ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಾ ಎತ್ತರಗುಣ (altitude) ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಗಾಳಿಯ ಒತ್ತಡ (pressure) ಹಾಗೂ ಉಷ್ಣಮಾನ (temperature) ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಉಷ್ಣಮಾನ ಕಡಿಮೆಯಾದ ಕಾರಣ ನೀರಾವಿಯ ಕಣಗಳು ಅನಿಲ ಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ತಣಿದು ದ್ರವರೂಪದ ನೀರಿನ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಕಣಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದುತ್ತವೆ. ದ್ರವರೂಪದ ನೀರಿನ ಕಣಗಳು ಗಾಳಿಗಿಂತ ಭಾರವಾಗಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚುಹೆಚ್ಚು ದಟ್ಟವಾಗಿ ಒಟ್ಟು ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾಂದ್ರವಾಗಿ ಮೋಡಗಳ ರೂಪ ಪಡೆದು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ನೀರಿನ ಕಣಗಳು ತಣಿದು ಅನಿಲರೂಪದಿಂದ ದ್ರವರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಭೂಮಿಯ ನೆಲಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮಿಗೆ ಒತ್ತಡ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ ಮಂಜು (fog) ಆವರಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಮೋಡದನೀರಿನ ಕಣಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಿಸಿ, ಅಥವಾ ಪರಸ್ಪರ ಕೂಡಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆದು ಭಾರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭೂಮಿಗೆ ಮಳೆಯಾಗಿ (ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹಿಮವಾಗಿ) ಬೀಳುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವರ್ಷಾವತರಣ (precipitation) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹಿಮವಾಗಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದ ನೀರು ಹಿಮಗೆಡ್ಡೆ (ice caps) ಯಾಗಿ ಹಿಮಚ್ಚಾದಿತ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಖರವಾಗಿ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಇಲ್ಲವೆ ಹಿಮನದಿ (glacier) ಗಳಾಗಿ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಹರಿದುಹೋಗಬಹುದು. ನೀರಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಮಳೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹರಿದು (run off) ತೋಡು ಹೊಳೆ ನದಿಕಣಿವೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡು ಹರಿಯುತ್ತಾ ಕೊನೆಗೆ ಕಡಲನ್ನು ಸೇರಬಹುದು. ಕೆಲವೊಂದು ಭಾಗ ಕೆರೆ ಜಲಾಶಯಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಿದು ಹೋಗುವ ನೀರಿನ ಒಂದು ಭಾಗ ನೆಲದೊಳಗೆ ಇಂಗಿ ಕ್ರಮೇಣ ಒಳಗೆ ಹರಿದು ಶಿಲೆಗಳ ಬಿರುಕು ಸೆಲೆಗಳ ನಡುವೆ ಗಳನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಅಂತರ್ಜಲವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತರ್ಜಲದ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಜಲಭರ (aquifer)ಗಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.ಅಂತರ್ಜಲ ಸಂಗ್ರಹದ ಒಂದು ಭಾಗ ಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿನಿಂದ ಸ್ತರ ಭಂಗಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಲುಮೆ(spring)ಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಇತರ ಸೂಕ್ತ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಸರಾಗಿ (seepage) ಹೊರಹರಿದು ನದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಕಡಲು ಸೇರುತ್ತದೆ.

.

ಜಲಚಕ್ರದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು

ವರ್ಷಾವತರಣ (Precipitation): ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಸಾಂದ್ರವಾದ ನೀರಿನ ಆವಿಯು ಬಹುತೇಕ ಮಳೆಯಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ, ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ಅತಿತಂಪು ಹವಾಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಮ, ಆಲಿಕಲ್ಲು, ಮಂಜು, ಹಿಮ ಹರಳು (graupel), ಹಾಗೂ ಹಿಮಮಿಶ್ರಿತ ಮಳೆ (sleet) ಯಾಗಿ ಕೂಡಾ ಬೀಳಬಹುದು.^[೧] ಹೀಗೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಮಳೆ ಮತ್ತು ಹಿಮದ ರೂಪಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ವರ್ಷಾವತರಣ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸರಿಸಮಾರು ೫೦೫,೦೦೦ ಘನ ಕಿ.ಮಿ ಯಷ್ಟು ನೀರು ಮಳೆ ಮತ್ತು ಹಿಮರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ೩೯೮,೦೦೦ ಘನ ಕಿ.ಮಿ.ಯಷ್ಟು ಮಳೆ-ಹಿಮಪಾತಗಳು ಸಮುದ್ರಗಳ ಮೇಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೨]
ಸಸ್ಯ ಪ್ರತಿಬಂಧನ (Canopy interception): ಆಕಾಶದಿಂದ ಉದುರುವ ಮಳೆ ನೀರು ಮರಗಿಡ(ಸಸ್ಯ)ಗಳ ಎಲೆಗೊಂಚಲುಗಳ ಹೊದಿಕೆಗಳಿಂದ ತಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟು (ಪ್ರತಿಬಂಧಿತವಾಗಿ) ಭೂಮಿಗೆ ಬೀಳುವ ಬದಲು ಬಾಷ್ಪೀಕರಣಗೊಂಡು ನೀರಾವಿಯಾಗಿ ವಾಯುಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಮರಳುತ್ತದೆ.
ಹಿಮ ಪ್ರವಾಹ

ಹಿಮಪಾತ ಕರಗಿ ಹರಿಯುವಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ನೀರಿನ ಆಂಶ.
ಹರಿಯುವ ನೀರು: ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ಕಾಲುವೆಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಹರಿಯುವ ನೀರು. ಹರಿಯುವ ನೀರು, ಭಾಗಶಃ ಭೂಮಿಯೊಳಗೆ ಜಿನುಗಿ ಇಂಗಬಹುದು, ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಆವಿಯಾಗಬಹುದು, ಅಥವಾ ಕೆರೆ ಜಲಾಶಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಬಹುದು, ಅಥವಾ ಬೇಸಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತಿತರ ಮಾನವ ಬಳಕೆಗಳಿಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಬಹುದು.
ಇಂಗುವಿಕೆ: ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಯಿಂದ ನೆಲದ ಒಳಗೆ ಇಂಗಿಕೊಂಡು ಹರಿಯುವ ನೀರು. ಭೂಮಿಯೊಳಗೆ ಇಂಗಿದ ನೀರು, ಮಣ್ಣಿನ ತೇವವಾಗಿ ಅಥವಾ ಅಂತರ್ಜಲವಾಗಿ (ಭೂಜಲ) ಇರಬಹುದು.^[೩]
ನೆಲದ ಕೆಳಗಿನ ಹರಿವು: ಭೂಮಿಯ ಕೆಳಭಾಗದ ಜಲದ ಹರಿವು ವ್ಯಾಡೊಸ್ ವಲಯ ಹಾಗೂ ಆಕ್ವಿಫರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ. ಮೇಲ್ಮೈಯ ಕೆಳಗಿನ ಜಲ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಮರಳಬಹುದು (ಉದಾಹರಣೆ. ನೀರಿನ ಬುಗ್ಗೆಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಪಂಪ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ) ಅಥವಾ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಮುದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಜಿನುಗುವುದರಿಂದ. ಜಿನುಗುವ ಸ್ಥಾನದ ಬದಲು ಔನತ್ಯಯ ಕೆಳಗಿನ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಜಲ ಮರಳುತ್ತದೆ, ಇದು ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಭಾವ ಅಥವಾ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯಿಂದ ಆಕರ್ಷಿಸಿದ ಒತ್ತಡದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತದೆ. ಭೂಜಲ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಚಲಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತೋರುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಪುನಃ ಭರ್ತಿ ಆಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗೆ ಅದು ಆಕ್ವಿಫರ್‌‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿಯಬಹುದು.
ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ (ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ): ಜಲ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ಜಲದ ಕಾಯಗಳಿಂದ ಮೇಲಿರುವ ವಾಯು ಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುವಾಗ ಆಗುವ ಜಲದಿಂದ ಅನಿಲದ ಹಂತಗಳ ಜಲದ ಪರಿವರ್ತನೆ.^[೪] ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ ಶಕ್ತಿಯ ಮೂಲ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಸೂರ್ಯನ ಪ್ರಸರಣ. ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿ ಗಿಡಗಳಿಂದ ಸ್ವೇದನ ವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಹೇಗಿದ್ದರೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಷ್ಪೀಕರಣ (ಇವ್ಯಾಪೊ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪಿರೇಷನ್ - evapotranspiration) ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟು ವಾರ್ಷಿಕ ಭಾಷ್ಪೀಕರಣದ ಪ್ರಮಾಣ ಸರಿಸುಮಾರು ಜಲದ 505,000 km³ (121,000 cu mi) ಆಗಿ ಮೊತ್ತವಾಗುತ್ತದೆ, 434,000 km³ (104,000 cu mi) ರಷ್ಟು ಸಮುದ್ರಗಳಿಂದ ಆವಿಯಾಗುತ್ತದೆ.^[೨]
ಶುದ್ಧೀಕರಣ: ಘನರೂಪದ ನೀರು (ಹಿಮ ಅಥವಾ ಮಂಜುಗಡ್ಡೆ) ನೇರವಾಗಿ ನೀರಾವಿಯ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬದಲಾಗುವ

ಸಂಚಲನೆ

ವಾಯುಮಂಡಲದ ಮೂಲಕ ಜಲದ ಚಲನೆ - ಘನ, ದ್ರವ ಅಥವಾ ಆವಿ ಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ. ವಾಯುಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಗಾಳಿಯ ಅಡ್ಡಚಲನೆಯಿಂದ ತಾಪು ಮುಂತಾದುವುಗಳ ಚಲನೆ ಇಲ್ಲದೆ, ಸಮುದ್ರದ ಮೇಲೆ ಆವಿಯಾದ ಜಲ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದಕ್ಕೆ ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.^[೫]
ಘನೀಕರಣ: ಜಲದ ಆವಿಯ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ದ್ರವ ಜಲ ಹನಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಮೋಡ ಹಾಗೂ ಮಂಜಿನಿಂದುಂಟಾದ ಮಸುಕನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ.^[೬]
ಉತ್ಸರ್ಜನ: ಗಿಡಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಗಾಳಿಗೆ ಜಲದ ಆವಿಯ ಬಿಡುಗಡೆ. ಜಲದ ಆವಿ ಕಾಣಿಸದಂತಹ ಅನಿಲ.

ಬಾಳಿಕೆಯ ಅವಧಿ


ಸರಿಸುಮಾರು ಜಲಾಶಯದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಕೆಯ ಸಮಯಗಳು ^[೭]
	ಸರಿಸುಮಾರು ಸಂಗ್ರಹಿಕೆಯ ಸಮಯ
ಅಂಟಾರ್ಟಿಕ	೨೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ಸಾಗರಗಳು	೩,೨೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ಹಿಮನದಿಗಳು	೨೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ಕಾಲಿಕ ಹಿಮ ಹೊದಿಕೆ	೨ ರಿಂದ ೬ ತಿಂಗಳುಗಳು
ಮಣ್ಣಿನ ತೇವ	೧ ರಿಂದ ೨ ತಿಂಗಳುಗಳು
ಅಂತರ್ಜಲ: ಆಳವಿಲ್ಲದ	೧೦೦ ರಿಂದ ೨೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ಅಂತರ್ಜಲ: ಆಳವಾದ	೧೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ತಳಗಳು (ನೋಡಿ ತಳ ಹಿಡಿದಿಡುವ ಶಕ್ತಿಯ ಸಮಯ)	೫೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ವರ್ಷಗಳು
ನದಿಗಳು	೨ ರಿಂದ ೬ ತಿಂಗಳುಗಳು
ವಾಯುಮಂಡಲ	೯ ದಿನಗಳು

ಒಂದು ಜಲಚಕ್ರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಲಸಂಗ್ರಹಾಗಾರಗಳ ಬಾಳಿಕೆಯ ಅವಧಿ ಯು, ಆ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದಲ್ಲಿ ನೀರು ತನ್ನ ಯಾವುದೇ ಗುಣಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ಇರುವ ಸಮಯದ ಸರಾಸರಿಯನ್ನು ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ(ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಪಟ್ಟಿ ನೋಡಿ ). ಇದು ಒಂದು ಜಲಾಗಾರದಲ್ಲಿರುವ ನೀರಿನ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ಅಳೆಯುವ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.

ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಯಿಂದ ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಅಂತರ್ಜಲವನ್ನು ೧೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಖಾಲಿಯಾಗದೇ ಬಳಸಬಹುದು. ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ಅಂತರ್ಜಲವನ್ನು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ನೀರು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ನೀರು ಅಲ್ಲಿ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಇದು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ತೆಳುವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನೇರವಾಗಿ ಆವಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ, ಹಳ್ಳಗಳಾಗಿ ಹರಿಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಲಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಖಾಲಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆವಿಯಾದ ನೀರು ಸಾಂದ್ರೀಕರಣಗೊಂಡು ಮಳೆಯಾಗಿ ಸುರಿಯುವವರೆಗೆ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೯ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದಿರುತ್ತದೆ.

ಅಂಟಾರ್ಟಿಕಾ ಮತ್ತು ಗ್ರೀನ್‌ಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಂಜುಗಡ್ಡೆಗಳ ಹಲಗೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು,ಅವುಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಹಿಮನೀರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಅಧಿಕೃತ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸರಾಸರಿ ಬಾಳಿಕೆ ಅವಧಿಯು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದಾಗಿಯೂ ಸಹ ಅಂಟಾರ್ಟಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಮಂಜುಗಡ್ಡೆಗಳು ಇಂದಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ೮೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನಿಂದ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.^[೮]

ಜಲಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಳಿಕೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಅಂದಾಜಿಸಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಅಂದಾಜಿಸುವ ವಿಧಾನವು ಅಥವಾ ಸಿದ್ದಾಂತವು ’ದೊಡ್ಡಪ್ರಮಾಣದ ಸಂರಕ್ಷಣಾಗಾರದ ತತ್ವ’ದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಭಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಆ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತದೆಯೆಂದು ಊಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಳಿಕೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು, ಆ ಜಲಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು, ಜಲಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದಿಂದ ನೀರು ಹೊರಹೋಗುವ ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಜಲಸಂಗ್ರಹಾಗಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಪ್ರಮಾಣದ ದರದೊಂದಿಗೆ ಭಾಗಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಲ್ಪನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಇದು ಖಾಲಿಯಿರುವ ಸರೋವರವೊಂದು ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಸೋರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೇ ನೀರಿನಿಂದ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ತುಂಬಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿದ್ದಾಗಿದೆ. ಅಥವಾ ಒಂದು ತುಂಬಿದ ಜಲಾಶಯವು ಯಾವುದೇ ನೀರು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಖಾಲಿಯಾಗಲು ಎಷ್ಟು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿದೆ.

ಸಮಸ್ಥಾನೀಯ (ಸಮಸ್ಥಾನಿ)(isotope) ತಂತ್ರವು ಅಂತರ್ಜಲದ ಕಾಲವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲು ಒಂದು ಪರ್ಯಾಯ ವಿಧಾನವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿದೆ. ಐಸೋಟೋಪ್ ಜಲಶಾಸ್ತ್ರದ ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಕಾಲಾಂತರದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು

ಜಲಚಕ್ರವು ಇಡೀ ಜಲಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಚಲನೆಗೆ ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಘಟನಾವಳಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗಿಯೂ ಜಲಚಕ್ರದೊಂದಿಗೆ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನಂಶದ ನೀರು, ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಬಹುಪಾಲು ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವು ಸಮುದ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಇದರ ಸಂಗ್ರಹಿತ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣವು ಜಗತ್ತಿನ ಒಟ್ಟೂ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ೩೩೨,೫೦೦,೦೦೦ ಮೀ^೩ (೧,೩೮೬,೦೦೦,೦೦೦ ಕಿ.ಮೀ^೩) ರಷ್ಟು ಅಥವಾ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ೩೨೧,೦೦೦,೦೦೦ mi^೩ (೧,೩೩೮,೦೦೦,೦೦೦ km^೩) ರಷ್ಟು ಅಥವಾ ಶೇಕಡಾ ೯೫ ರಷ್ಟಾಗಿದೆ. ಜಲಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಹೋದ ೯೦% ಆವಿಯಾದ ಜಲವನ್ನು ಸಮುದ್ರಗಳು ಪೂರೈಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.^[೯]

ಚಳಿಯ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂಜುಗಡ್ಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಮ ಹಾಸುಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ನೀರು ಹಿಮವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಗೊಂಡು ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನೀರಿನ ಚಲನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದರ ವಿಪರೀತ ನಿಜವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಿಂದಿನ ಹಿಮಯುಗದಲ್ಲಿ, ಸಮುದ್ರಗಳು ಈಗಿರುವದಕ್ಕಿಂತ ೪೦೦ ಫೂಟ್ (೧೨೨ ಮೀಟರ್‍) ತಗ್ಗಿನಲ್ಲಿದ್ದರಿಂದ, ಹಿಮಕಲ್ಲುಗಳು ಸುಮಾರು ಭೂಮಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ನೆಲವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ೧೨೫,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ "ಜಾಗತಿಕ ತಾಪಮಾನದ" ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಗಳೆಲ್ಲವೂ ಈಗಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು 18 ft (5.5 m) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದ್ದವು. ಸುಮಾರು ಮೂರು ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಸಮುದ್ರಗಳು ೧೬೫ ಫೂಟ್ (೫೦ ಮೀಟರ್‍) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದ್ದವೆಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೯]

೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಅಂತರ್‌ಸರ್ಕಾರಿ ನಿಯೋಗಗಳು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಕುರಿತ ಒಮ್ಮತದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾ, (IPCC) ಪಾಲಿಸಿನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುವವರ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ^[೧೦] ಜಲಚಕ್ರವು ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತೀವೃವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ, ಆದಾಗಿಯೂ ನೀರಿನ ಸಾಂದ್ರೀಕರಣವು ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲೂ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಳ್ಳುವದಿಲ್ಲ ಎಂದರು. ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಈಗಾಗಲೇ ಒಣಗಿರುವ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಾಂದ್ರೀಕರಣಗೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಮಾಣವು ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಮಳೆಬಾರದೇ ಆ ಪ್ರದೇಶವು ಮರುಭುಮಿಯಾಗಿ ರೂಪಾಂತರವಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿರುತ್ತದೆ ಎಂದರು. ಒಣಪ್ರದೇಶಗಳು ಧೃವಗಳ ಅಂಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಬಲವಾಗಿ ರೂಪಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. (ಉದಾಹರಣೆಗೆ- ಮೆಡಿಟೇರಿಯನ್ ಬೇಸಿನ್, ದಕ್ಷಿಣಾಫ್ರಿಕಾ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ,ಮತ್ತು ನೈರುತ್ಯ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮುಂತಾದವುಗಳು). ವಾರ್ಷಿಕ ಸಾಂದ್ರೀಕರಣ ಪ್ರಮಾಣವು ಸಮಭಾಜಕವೃತ್ತದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುವದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ಇದರಿಂದ ಆ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಈಗಿರುವ ಹವಾಗುಣವು ತೇವಮಯವಾಗುವುದು. ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ವಾತಾವರಣದ ಮಾದರಿಯ ಮೇಲೆ ಹಲವು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಶೋಧನೆಯಿಂದ ಈ ಸಮಗ್ರ ವರದಿಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಐಪಿಸಿಸಿ (IPCC) ಯ ನಾಲ್ಕನೇ ನಿರ್ಣಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

ನೀರ್ಗಲ್ಲುಗಳು ಈಗಿರುವ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಹಿಂದೆಸರಿಯುತ್ತಿರುವುದು ಜಲಚಕ್ರವು ಬದಲಾವಣೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಮಳೆಯ ಮೂಲಕ ನೀರ್ಗಲ್ಲುಗಳಿಗೆ ಪೂರೈಕೆಯಾಗುವ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣವು, ಹಿಮ ಕರಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಹಿಮ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ೧೮೫೦ ನೇ ವರ್ಷದಿಂದ ಈಚೆಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ.^[೧೧]

ನೀರಿನ ಆವರ್ತನವನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೆಂದರೆ:

ವ್ಯವಸಾಯ
ಉದ್ಯಮ
ವಾತಾವರಣದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಬದಲಾವಣೆ
ಆಣೇಕಟ್ಟುಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ
ಕಾಡು ಕಡಿಯುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಕಾಡು ಬೆಳೆಸುವಿಕೆ
ಬಾವಿಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಅಂತರ್ಜಲ ನೀರಿನ ತೆಗೆಯುವಿಕೆ
ನದಿಗಳಿಂದ ನೀರಿನ ತೆಗೆಯುವಿಕೆ
ನಗರೀಕರಣ

ಹವಾಗುಣದ ಮೇಲಿನ ಪರಿಣಾಮಗಳು

ನೀರಿನ ಆವರ್ತನೆಯು ಸೌರಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಶೇ.೮೬ ರಷ್ಟು ನೀರಾವಿಯು ಸಮುದ್ರಗಳಿಂದ ಅವುಗಳ ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ನೀರಾವಿಯ ತಂಪನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಈ ರೀತಿ ನಡೆಯದೇ ಹೋದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣದ ಉಷ್ಣತೆಯು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗಿ ಹಸಿರು ಮನೆ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು67 °C (153 °F) ಇಡೀ ಗ್ರಹದ ಮೇಲೆ ಬೀರುತ್ತದೆ.^[೧೨]

ನೀರು ಪೊಟರೆಗಳಿಂದ ನೀರನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹುವ ಮೂಲಕ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ಕೊರತೆಯುಂಟುಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ನೀರನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹುವುದರಿಂದ ಅಂತರ್ಜಲದ^[೧೩] ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಆವಿಯಾಗಲ್ಪಡುವ ನೀರಿನ ಆವಿಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮೋಡ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಇನ್ಪ್ರಾರೆಡ್‌ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆವರ್ತನಾ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಸೇರಿಸುದುದರಿಂದ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ಜಲ ಜೈವಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ.

ಜೈವಿಕಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಆವರ್ತನೆಯಿಂದಾಗುವ ಪರಿಣಾಮಗಳು

ನೀರಿನ ಆವರ್ತನೆಯೇ ಒಂದು ಜೈವಿಕಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು^[೧೪] ಭೂಮಿಯ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವುದರಿಂದ ಇತರ ಭೌತವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಹರಿಯುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಪದರದ ಸವಕಳಿ ಹಾಗೂ ರಂಜಕದ^[೧೫] ಪ್ರಮಾಣವು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗುವ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಜಲಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಕೆಳಗಡೆಯ ರಾಡಿಯು ಹೆಚ್ಚು ರಂಜಕದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳಿಗೆ ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮುದ್ರಗಳ ಲವಣತ್ವವು ಭೂಮಿಯ ಸವಕಳಿ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಸಾಗಿಬರುವ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿನ ಲವಣವು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳ ಸೇರ್ಪಡೆಯು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ರಂಜಕದಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕೄಷಿಭೂಮಿಗಳಿಗೆ ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳ ಹಾಕುವ ಮುಖಾಂತರ ಆಗುತ್ತಿದ್ದು, ಹೀಗೆ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು ಭೂಮಿಯಿಂದ ನದಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಲವಾಗಿ ಹರಿಯುವ ಎರಡೂ ನೀರು ಕೂಡ ಭೂಮಿಯ ನೀರಿನ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ನೈಟ್ರೋಜನ್‌ನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.^[೧೬] ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ನದಿಯು ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗಿ ನೈಟ್ರೆಟ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ದು ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಮೆಕ್ಸಿಕೋದ ಕೊಲ್ಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮೃತವಲಯವು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಕ್ರಿಯೆಯು ಇಂಗಾಲದ ಆವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮುಖ್ಯವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಇವು ಕಲ್ಲಿನ ಸವಕಳಿ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣು ಸವಕಳಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ.^[೧೭]

ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಸವಕಳಿ

ಜಲಭರಿತವೇಗದ ಗಾಳಿಯು ಭೂವಾತಾವರಣದ ಮೈಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾಯುವ ಗಾಳಿಯು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯು ಜರುಗಿ ಹೈಡ್ರೋಜನ್‌ನಂತಹ ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಂಶಗಳು ಬಾಹ್ಯಗೋಳದ ತಳಕ್ಕೆ ಸರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಭೂಮಿಯ ಬಾಹ್ಯಪದರದಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡದ ಅನಿಲವು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣದ ವೇಗದ ದರವನ್ನು ದಾಟಿ ಹೊರವಲಯವನ್ನು, ಉಳಿದ ಅನಿಲಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರದೇ ಹೋಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನದಿಂದ ಗ್ರಹದಿಂದ ಅನಿಲವು ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಗಾಳಿಗೆ ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ವೈಂಡ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.^[೧೮] ಬಿಸಿಯಾದ ಕೆಳಗಿನ ವಾತಾವರಣವು ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ತೇವ ಹೊಂದಿದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಠಿಸಿ ಹೆಡ್ರೋಜನ್‌ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಾನಿಯಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.^[೧೯].

ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ‌

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Portal

ಪ್ರವಾಹ
ಬರ
ಆರ್ದ್ರತೆಯ ವಾಯುವಿನಲ್ಲಿನ ಚಲನೆ
ಪರಿಸರ ಜಲವಿಜ್ಞಾನ

ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು

↑ ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. ತಳ ಸೇರುವಿಕೆ Archived 2011-07-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ^೨.೦ ^೨.೧ ಡಾ. ಆರ್ಟ್ಸ್ ಗೈಡ್ ಟು ಪ್ಲಾನೆಟ್ ಅರ್ಥ್. ಜಲ ಚಕ್ರ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ನ್ಯಾಶನಲ್ ವೆದರ್ ಸರ್ವೀಸ್ ನಾರ್ಥ್‌ವೆಸ್ಟ್ ರಿವರ್ ಫೋರ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ಸೆಂಟರ್. ಹೈಡ್ರಾಲಜಿಕ್ ಸೈಕಲ್ Archived 2006-04-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ (ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ) Archived 2007-04-21 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. Advection. Archived 2007-04-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. Condensation. Archived 2007-04-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ PhysicalGeography.net. ಚಾಪ್ಟರ್ 8: ಇಂಟ್ರಡಕ್ಷನ್ ಟು ದ ಹೈಡ್ರೋಸ್ಫಿಯರ್. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ doi:10.1126/science.1141038
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
↑ ^೯.೦ ^೯.೧ http://ga.water.usgs.gov/edu/watercycleoceans.html USGS, ದ ವಾಟರ್ ಸೈಕಲ್: ವಾಟರ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಇನ್ ಓಶಿಯನ್ಸ್ - ೨೦೦೮-೦೫-೧೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.
↑ ಇಂಟರ್‌ಗೌರ್ನಮೆಂಟಲ್ ಪ್ಯಾನೆಲ್ ಆನ್ ಕ್ಲೈಮೇಟ್ ಚೇಂಜ್. ಕ್ಲೈಮೇಟ್ ಚೇಂಜ್ 2007: ದ ಫಿಸಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಬೇಸಿಸ್, WG1 ಸಮ್ಮರಿ ಫಾರ್ ಪಾಲಿಸಿಮೇಕರ್ಸ್ Archived 2007-02-03 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
↑ [29] ^ ಯು. ಎಸ್. ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ. ಗ್ಲಾಸಿಯರ್ ರಿಟ್ರೀಟ್ ಇನ್ ಗ್ಲಾಸಿಯರ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಾರ್ಕ್, ಮಾಂಟಾನಾ. ೨೦೦೮-೦೫-೧೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.
↑ "Water Cycle — Science Mission Directorate". Archived from the original on 17 ಜನವರಿ 2009. Retrieved 7 January 2009.
↑ "Rising sea levels attributed to global groundwater extraction". University of Utrecht. Retrieved February 8, 2011.
↑ ದ ಎನ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಲಿಟರಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್. ಜೀವಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಚಕ್ರ Archived 2015-04-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ದ ಎನ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಲಿಟರಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್. ರಂಜಕ ಆವರ್ತನ Archived 2006-11-08 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ಒಹಾಯೋ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಎಕ್ಸ್‌ಟೆನ್ಶನ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ ಶೀಟ್. ನೈಟ್ರೋಜೆನ್ ಅಂಡ್ ದ ಹೈಡ್ರಾಲಜಿಕ್ ಸೈಕಲ್. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ ನಾಸಾಸ್ ಅರ್ಥ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ. ದ ಕಾರ್ಬನ್ ಸೈಕಲ್ ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ
↑ Nick Strobel (June 12, 2010). "Planetary Science". Archived from the original on ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 28, 2010. Retrieved September 28, 2010.
↑ Rudolf Dvořák (2007). Extrasolar Planets. Wiley-VCH. pp. 139–140. ISBN 9783527406715. Archived from the original on 2011-09-12. Retrieved 2009-05-05.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು‌

ಜಲ ಚಕ್ರ Archived 2014-01-08 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ
ಜಲ ಚಕ್ರ, ಡಾ. ಆರ್ಟ್ಸ್ ಗೈಡ್ ಟು ದ ಪ್ಲ್ಯಾನೆಟ್ ನಿಂದ.
ವಾಟರ್ ಸೈಕಲ್ ಸ್ಲೈಡ್ ಶೋ, ೧ ಎಂ.ಬಿ ಪ್ಲ್ಯಾಶ್ ಬಹುಭಾಷಾ ಎನಿಮೇಶನ್, ಇದು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಆಗುವ ನೀರಿನ ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಎತ್ತಿತೋರಿಸುತ್ತದೆ. managingwholes.comದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.
ವಿಲ್ ದ ವೆಟ್ ಗೆಟ್ ವೆಟ್ಟರ್ ಅಂಡ್ ದ ಡ್ರೈ ಡ್ರೈಯರ್? - ವಾಯುಗುಣ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾರಾಂಶ. NOAA ಜಿಯೋಫಿಸಿಕಲ್ ಫ್ಲ್ಯೂಯಿಡ್ ಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಲ್ಯಾಬೊರೇಟರಿ ದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪಠ್ಯ, ಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎನಿಮೇಶನ್ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

[1] ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. ತಳ ಸೇರುವಿಕೆ Archived 2011-07-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[The_Water_Cycle-2] ೨.೦ ^೨.೧ ಡಾ. ಆರ್ಟ್ಸ್ ಗೈಡ್ ಟು ಪ್ಲಾನೆಟ್ ಅರ್ಥ್. ಜಲ ಚಕ್ರ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[3] ನ್ಯಾಶನಲ್ ವೆದರ್ ಸರ್ವೀಸ್ ನಾರ್ಥ್‌ವೆಸ್ಟ್ ರಿವರ್ ಫೋರ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ಸೆಂಟರ್. ಹೈಡ್ರಾಲಜಿಕ್ ಸೈಕಲ್ Archived 2006-04-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[4] ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. ಬಾಷ್ಪೀಕರಣ (ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ) Archived 2007-04-21 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[5] ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. Advection. Archived 2007-04-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[6] ಆರ್ಕಟಿಕ್‌ ವಾಯುಗುಣ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ. Condensation. Archived 2007-04-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[PHYS-7] PhysicalGeography.net. ಚಾಪ್ಟರ್ 8: ಇಂಟ್ರಡಕ್ಷನ್ ಟು ದ ಹೈಡ್ರೋಸ್ಫಿಯರ್. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[8] :10.1126/science.1141038
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand

[USGS-9] ೯.೦ ^೯.೧ http://ga.water.usgs.gov/edu/watercycleoceans.html USGS, ದ ವಾಟರ್ ಸೈಕಲ್: ವಾಟರ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಇನ್ ಓಶಿಯನ್ಸ್ - ೨೦೦೮-೦೫-೧೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.

[10] ಇಂಟರ್‌ಗೌರ್ನಮೆಂಟಲ್ ಪ್ಯಾನೆಲ್ ಆನ್ ಕ್ಲೈಮೇಟ್ ಚೇಂಜ್. ಕ್ಲೈಮೇಟ್ ಚೇಂಜ್ 2007: ದ ಫಿಸಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಬೇಸಿಸ್, WG1 ಸಮ್ಮರಿ ಫಾರ್ ಪಾಲಿಸಿಮೇಕರ್ಸ್ Archived 2007-02-03 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

[11] [29] ^ ಯು. ಎಸ್. ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ. ಗ್ಲಾಸಿಯರ್ ರಿಟ್ರೀಟ್ ಇನ್ ಗ್ಲಾಸಿಯರ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಾರ್ಕ್, ಮಾಂಟಾನಾ. ೨೦೦೮-೦೫-೧೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.

[12] "Water Cycle — Science Mission Directorate". Archived from the original on 17 ಜನವರಿ 2009. Retrieved 7 January 2009.

[13] "Rising sea levels attributed to global groundwater extraction". University of Utrecht. Retrieved February 8, 2011.

[14] ದ ಎನ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಲಿಟರಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್. ಜೀವಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಚಕ್ರ Archived 2015-04-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[15] ದ ಎನ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಲಿಟರಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್. ರಂಜಕ ಆವರ್ತನ Archived 2006-11-08 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[16] ಒಹಾಯೋ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಎಕ್ಸ್‌ಟೆನ್ಶನ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ ಶೀಟ್. ನೈಟ್ರೋಜೆನ್ ಅಂಡ್ ದ ಹೈಡ್ರಾಲಜಿಕ್ ಸೈಕಲ್. ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[17] ನಾಸಾಸ್ ಅರ್ಥ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ. ದ ಕಾರ್ಬನ್ ಸೈಕಲ್ ೨೦೦೬-೧೦-೨೪ರಂದು ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ

[18] Nick Strobel (June 12, 2010). "Planetary Science". Archived from the original on ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 28, 2010. Retrieved September 28, 2010.

[Dvorak-19] Rudolf Dvořák (2007). Extrasolar Planets. Wiley-VCH. pp. 139–140. ISBN 9783527406715. Archived from the original on 2011-09-12. Retrieved 2009-05-05.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]