ಕೋಟೆಕೇರಿ ಶ್ರೀ ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ,ಬಾರ್ಕೂರು

ಕೋಟೆಕೇರಿ ಶ್ರೀ ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬ್ರಹ್ಮಾವರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಬಾರ್ಕೂರಿನಲ್ಲಿದೆ. ಶ್ರೀ ಪಂಚ-ಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೭೧೩ರವರೆಗೆ ಮಾರ್ಕಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ದೇವಾಲಯವು ಅಲುಪರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು ಮತ್ತು ಬಾರ್ಕೂರಿನ ಮಧ್ಯಬಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಬಾರ್ಕೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ೩೬೫ ದೇವಾಲಯಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿರುವ ಶ್ರೀ ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ವಾರ್ಷಿಕ ರಥೋತ್ಸವಕ್ಕಾಗಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಶಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ 'ಕೋಟೆಕೆರೆ ಶ್ರೀ ಪಂಚ-ಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ' ರಥೊತ್ಸವ ಈಗ ಮೂರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಳವು ಋಷಿ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯನ ತಪಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಆಸನವಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಥಳದ ಪುರಾಣವು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯನು ಶಿವನನ್ನು ಕುರಿತು ಕಠಿಣ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದನೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ಶಿವ ಅವನ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಐದು ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ಹೇಳಿದನು. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯನು ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯರನ್ನು ಕಾಶಿಯಿಂದ ಐದು ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ತರಲು ಕಳುಹಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಅವರು ಹಿಂದಿರುಗುವುದು ತಡವಾಯಿತು. ಪವಿತ್ರೀಕರಣದ ಮಹೂರ್ತವನ್ನು (ಶುಭದ ಸಮಯ) ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದಂತೆ, ಋಷಿ ಸೀತಾ ನದಿಯಿಂದ ಐದು ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಐದು ಲಿಂಗಗಳಿಂದ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾಶಿಯಿಂದ ಬಂದ ಲಿಂಗಗಳು ಬಾರ್ಕೂರಿನ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ದಂತಕತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಶಿವನು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯನಿಗೆ ಎರಡು ಬಾವಿಗಳ ವರವನ್ನು ನೀಡಿದನು. ಒಂದು ಸಿಧರಸ ಬಾವಿ. ಇನ್ನೊಂದು ಪಾದರಸ ಬಾವಿ. ಪಾದರಸ ಬಾವಿಯಲ್ಲಿ ಅದ್ದಿದ ಕಬ್ಬಿಣದ ವಸ್ತುವು ಬೆಳ್ಳಿಗೆ ತಿರುಗಿತು ಮತ್ತು ಸಿದ್ದರಸದಲ್ಲಿ ಅದ್ದಿದಾಗ ಅದು ಚಿನ್ನವಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈಗ ಈ ಎರಡೂ ಬಾವಿಗಳು ನಿರುಪಯುಕ್ತವಾಗಿವೆ ಏಕೆಂದರೆ ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲುಗಳು ಬಂದಿವೆ ಮತ್ತು ಪಾದರಸ ಬಾವಿಯು ನಾಗಬನವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾಗ ದೇವರ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರಚನೆ

ದೇವಾಲಯ ಆಯತಾಕಾರದ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಕೆಂಪುಕಲ್ಲು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೃಹತ್ ಮತ್ತು ಎತ್ತರದ ಮರದ ಧ್ವಜ ಸ್ಥಂಬವು ಇಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ, ಈಗ ಇದನ್ನು ತಾಮ್ರದ ಹಾಳೆಯ ಹೊದಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ನೇರಗೊಳಿಸಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಾರ್ಕೂರಿನಲ್ಲಿ ಆಳಿದ ವಿವಿಧ ರಾಜವಂಶಗಳಿಂದ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹಲವು ಬಾರಿ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೭ ಮತ್ತು ೮ ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಬಾರ್ಕೂರಿನ ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹೊರಗೆ ಕುತೂಹಲಕಾರಿ, ಕೆತ್ತಿದ ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆ ಇದೆ, ವರ್ಷಗಳ ಬಳಕೆಯ ನಂತರ ನಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಿಂಧೂರದಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಒಬ್ಬನು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಯ ಕಲ್ಲನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸಿದರೆ, ಕುತೂಹಲದಿಂದ, ಬಹುತೇಕ ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ, ವಿವರಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ-ಎತ್ತರಿಸಿದ ಉಬ್ಬುಗಳು, ಹತ್ತಿರದ ತಪಾಸಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕತ್ತರಿಸಿದ ತೋಳುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳ ಜೋಡಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇದರ ಎರಡು ಅಂತಸ್ತಿನ ಗೇಟ್‌ವೇ, ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಬದ ಜಗುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂಭಾಗವು ಆನೆಯ ಹಿಂಭಾಗದಂತಹ ವಕ್ರರೇಖೆಯ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಕೆರೆ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ದೊಡ್ಡ ಕೆರೆಯಿದೆ. ಇದು ಕುಡಿಯಲು, ನೀರಾವರಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ಮೂಲವಾಗಿತ್ತು. ಕಲ್ಲು ಚಪ್ಪರ ಬಳಿಯ ಶ್ರೀ ರಾಮಚಂದ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಣೇಶನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅದೇ ಕೊಳದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ

ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಚೌಕಾಕಾರದ ಗರ್ಭಗುಡಿ, ನವರಂಗ ಮತ್ತು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಆಯತಾಕಾರದ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಈಗ ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಂದಿ ಮಂಟಪವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಅನೇಕ ಶೈಲಿಗಳ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಚಾಲುಕ್ಯ, ಹೊಯ್ಸಳ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರಭಾವವು ಸುಂದರವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಾಜೂಕಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರ / ಕಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.