ಸುನೀತಾ ನರೈನ್

ಸುನೀತ ನರೈನ್
ಸುನೀತ ನರೈನ್
	ಸುನೀತ ನರೈನ್
Born	1961
Nationality	ಭಾರತೀಯ
Alma mater	ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಭಾರತ), ಕ್ರಾನ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಯುಕೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ), ಕಲ್ಕತ್ತಾ (ಭಾರತ)
Occupation	ಪರಿಸರವಾದಿ
Awards	ಪದ್ಮಶ್ರೀ, ರಾಜ-ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸ್ಟೊಕ್‌ಹೊಮ್ ವಾಟರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ,

ಸುನೀತಾ ನರೈನ್ ಭಾರತೀಯ ಪರಿಸರವಾದಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ. ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಪಾದಕಿ. ^[೧] ನರೈನ್ ಅವರು ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟ್‌ನ ಜನರಲ್ ನಿರ್ದೇಶಕರು , ಸೊಸೈಟಿ ಫಾರ್ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟಲ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಮತ್ತು ಪಾಕ್ಷಿಕ ಪತ್ರಿಕೆ, ಡೌನ್ ಟು ಅರ್ಥ್‌ನ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 2016 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಟೈಮ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ100 ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಜನರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ^[೨]

ವೃತ್ತಿ

ನರೈನ್ 1982 ರಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಕೇಂದ್ರ (Centre for Science and Environment)ದೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅದರ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಅನಿಲ್ ಅಗರ್ವಾಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೇ, ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದರು. 1985 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಪರಿಸರ ವರದಿಯನ್ನು ಸಹ ಸಂಪಾದಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಅರಣ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಯೋಜನೆಗಾಗಿ, ಅವರು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಜನರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. 1989 ರಲ್ಲಿ ನರೈನ್ ಮತ್ತು ಅನಿಲ್ ಅಗರ್ವಾಲ್ ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು 'ಹಸಿರು ಗ್ರಾಮಗಳ ಕಡೆಗೆ' (Towards Green Villages) ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಅಗತ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. 2012 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ 7 ನೇ ಪರಿಸರ ವರದಿಗಳು, ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮುಖ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಮತ್ತು ಮಾಲಿನ್ಯದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ನರೇನ್ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಬೆಂಬಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದು 100 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. 1990ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಜಾಗತಿಕ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಈಗಲೂ ಸಹ ಸಂಶೋಧಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ವಕೀಲರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ಆಸಕ್ತಿಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾದವು - ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಿಂದ ( ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಗಮನಹರಿಸಿ) ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಗತ್ಯತೆಯವರೆಗೆ, ಅದರೊಳಗೆ ಅವರು ಅರಣ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ನೀರು-ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನರೈನ್ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವವರಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೇಂದ್ರದ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಸಂಶೋಧನಾ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅವರು ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮಂಡಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾಳಜಿ ಮತ್ತು ಪರಿಣತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ. 2008 ರಲ್ಲಿ "Why Environmentalism Needs Equity: Learning from the environmentalism of the poor to build our common future" (ಪರಿಸರವಾದಕ್ಕೆ ಸಮಾನತೆ ಏಕೆ ಬೇಕು) ಎಂಬ ಕೆಆರ್ ನಾರಾಯಣನ್ ಉಪನ್ಯಾಸವನ್ನೂ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿದ್ದರು. ^[೩]

ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ

20 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2013 ರಂದು ಭಾನುವಾರ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ (ಏಮ್ಸ್) ಬಳಿ ಸೈಕಲ್‌ ಮೇಲೆ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ರಸ್ತೆ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಮನೆಯಿಂದ ಲೋಧಿ ಗಾರ್ಡನ್‌ಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಸೈಕಲ್ ಮುಂಜಾನೆ ವೇಗವಾಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಿಗೆ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದಿದೆ. ಕಾರಿನ ಚಾಲಕ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ದಾರಿಹೋಕರಿಂದ ಅವಳನ್ನು ಏಮ್ಸ್ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯಲಾಯಿತು. ಆಕೆಗೆ ಮುಖದ ಗಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ^[೪]

ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ

ಬಿಫೋರ್ ದಿ ಫ್ಲಡ್ (Before The Flood ) ಎಂಬ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾರೈನ್ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಿಕಾಪ್ರಿಯೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಮಾನ್ಸೂನ್ ಮೇಲೆ ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಪರಿಣಾಮ ಮತ್ತು ಅದು ರೈತರ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡಿದರು. ^[೫]

ಪ್ರಕಟಣೆಗಳು

1989 ರಲ್ಲಿ ಸುನೀತಾ ಅವರು ಹಸಿರು ಗ್ರಾಮಗಳ ಕಡೆಗೆ ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ಸಹ-ಲೇಖಕರಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕೀಲಿಯಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.
1991 ರಲ್ಲಿ ಗ್ಲೋಬಲ್ ವಾರ್ಮಿಂಗ್ ಇನ್ ಆನ್ ಅನ್‌ಇಕ್ವಲ್ ವರ್ಲ್ಡ್: ಅ ಕೇಸ್ ಒಫ಼್ ಎನ್ವಿರಾನಮೆಂಟಲ್ ಕೊಲನಿಸಂ ^[೬]
1992 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಟುವರ್ಡ್ಸ್ ಎ ಗ್ರೀನ್ ವರ್ಲ್ಡ್: ಪರಿಸರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಕಾನೂನು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಅಥವಾ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೇ?
1997 ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯೋಟೋ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ, ಅವರು ನಮ್ಯತೆ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳು ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಅರ್ಹತೆಗಳ ಅಗತ್ಯತೆಗಳ ಕುರಿತು ಹಲವಾರು ಲೇಖನಗಳು ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
2000 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಗ್ರೀನ್ ಪಾಲಿಟಿಕ್ಸ್ : ಗ್ಲೋಬಲ್ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟಲ್ ನೆಗೋಷಿಯೇಷನ್ಸ್, ^[೭] ಎಂಬ ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ಸಹ-ಸಂಪಾದಿಸಿದರು, ಇದು ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಪರಿಸರ ಜಾಗತೀಕರಣದ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ನೋಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ದಕ್ಷಿಣದ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಡುತ್ತದೆ.
1997 ರಲ್ಲಿ, ನೀರಿನ ಕೊಯ್ಲು ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟ ಅವರು, ಡೈಯಿಂಗ್ ವಿಸ್ಡಮ್: ರೈಸ್, ಫಾಲ್ ಮತ್ತು ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ವಾಟರ್ ಹಾರ್ವೆಸ್ಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಸಹ ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ^[೮]
ಅಂದಿನಿಂದ, ಅವರು ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪರಿಸರದ ಪರಿಸರ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಡತನ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ನೀತಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ ಕುರಿತು ಹಲವಾರು ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
1999 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಸ್ಟೇಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟ್, ದಿ ಸಿಟಿಜನ್ಸ್ ಐದನೇ ವರದಿಯನ್ನು ಸಹ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ
ಮತ್ತು 2001 ರಲ್ಲಿ, ಮೇಕಿಂಗ್ ವಾಟರ್ ಎವೆರಿಬಡೀಸ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್: ವಾಟರ್ ಕೊಯ್ಲು ಅಭ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ನೀತಿ . ^[೯]

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು

2004 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹಿಳಾ ಮಾಧ್ಯಮ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಚಮೆಲಿ ದೇವಿ ಜೈನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು
2005 ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ನೀಡಲಾಯಿತು.
2005 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ಟಾಕ್‌ಹೋಮ್ ವಾಟರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.
2009 ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ನೀಡಲಾಯಿತು.
ಚೆನ್ನೈನ ಶ್ರೀ ರಾಜ-ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದಿಂದ 2009 ರ ರಾಜ-ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.
2016 ರಲ್ಲಿ ನರೈನ್ ಅವರನ್ನು ಟೈಮ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ 100 ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಜನರ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ^[೨]
2016 ರಲ್ಲಿ ನರೈನ್ ಐಎಎಂಸಿಆರ್ ಸಕ್ರೀಯ ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಸಂವಹನ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ Narain, Sunita (March 28, 2017). "'Why I don't advocate vegetarianism': Indian environmentalist Sunita Narain explains her position". Scroll.in.
↑ ^೨.೦ ^೨.೧ Time 100 Most Influential People: Sunita Narain Archived 2016-04-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., Time Magazine, April 2016
↑ "Net Traveller: Environmentalism and Equity". Retrieved 24 December 2018.
↑ Reporter, Staff (21 October 2013). "Environmentalist Sunita Narain injured in a road accident". Retrieved 24 December 2018.
↑ Thekkethil, Dileep (1 November 2016). "Sunita Narain features in documentary 'Before the Flood' co-produced by Leonardo DiCaprio". The American Bazaar. Retrieved 24 December 2018.
↑ Anil Agarwal, Sunita Narain (December 31, 1990). "Global Warming in an Unequal World: A case of environmental colonialism". India Environment Portal. Centre for Science and Environment. Archived from the original on ಆಗಸ್ಟ್ 2, 2013. Retrieved December 25, 2018.
↑ Green Politics: Global Environmental Negotiations, Anil; Sunita Narain, Anju Sharma, Centre for Science and Environment (1999)
↑ Dying Wisdom: Rise, Fall and Potential of India's Traditional Water Harvesting Systems, (State of India's Environment, Volume 4), Anil Agarwal, Sunita Narain, Centre for Science and Environment (1997)
↑ Cited in The No-Nonsense Guido International Development, Maggie Black, New Internationalist (1 October 2007)

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

ಯುಎಸ್ ಹವಾಮಾನ ನೀತಿ ಕುರಿತು ಭಾರತೀಯ ಪರಿಸರವಾದಿ ಸುನೀತಾ ನರೈನ್ - ಡೆಮಾಕ್ರಸಿ ನೌ ಅವರ ವೀಡಿಯೊ ವರದಿ !
ಸುನೀತಾ ನರೈನ್ ಟ್ವಿಟರ್ನಲ್ಲಿ

[1] Narain, Sunita (March 28, 2017). "'Why I don't advocate vegetarianism': Indian environmentalist Sunita Narain explains her position". Scroll.in.

[time.com-2] ೨.೦ ^೨.೧ Time 100 Most Influential People: Sunita Narain Archived 2016-04-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., Time Magazine, April 2016

[3] "Net Traveller: Environmentalism and Equity". Retrieved 24 December 2018.

[4] Reporter, Staff (21 October 2013). "Environmentalist Sunita Narain injured in a road accident". Retrieved 24 December 2018.

[5] Thekkethil, Dileep (1 November 2016). "Sunita Narain features in documentary 'Before the Flood' co-produced by Leonardo DiCaprio". The American Bazaar. Retrieved 24 December 2018.

[6] Anil Agarwal, Sunita Narain (December 31, 1990). "Global Warming in an Unequal World: A case of environmental colonialism". India Environment Portal. Centre for Science and Environment. Archived from the original on ಆಗಸ್ಟ್ 2, 2013. Retrieved December 25, 2018.

[7] Green Politics: Global Environmental Negotiations, Anil; Sunita Narain, Anju Sharma, Centre for Science and Environment (1999)

[8] Dying Wisdom: Rise, Fall and Potential of India's Traditional Water Harvesting Systems, (State of India's Environment, Volume 4), Anil Agarwal, Sunita Narain, Centre for Science and Environment (1997)

[9] Cited in The No-Nonsense Guido International Development, Maggie Black, New Internationalist (1 October 2007)

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]