ಶರವು ಮಹಾಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಶರವು ಮಹಾಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಗಳೂರು ನಗರದ ಹಂಪನಕಟ್ಟೆಯಿಂದ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯ ದೂರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಶರವು ಎಂಬ ಹೆಸರು ಶರ ಎಂಬ ಶಬ್ದದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಶರ ಅಂದರೆ ಬಾಣ. ಸ್ಥಳಪುರಾಣ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಸುಮಾರು ಎಂಟು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ತುಳುವ ಪ್ರದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಮಹಾರಾಜ ವೀರಬಾಹು ಬಾಣದಿಂದ ಹೊಡೆದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಒಂದು ಹಸುವನ್ನು ಕೊಂದರು. ಅವರು ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹಸುವಿನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವ ಹುಲಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಬಯಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ಘೋರ ಪಾಪವನ್ನು ಅಳಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮಹಾನ್ ದಾರ್ಶನಿಕ ಶ್ರೀ ಭಾರಧ್ವಾಜರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಮೊದಲು ತೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು, ನಂತರ ಗೋವಿನ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ, ಗೋಪುರ, ಪೌಳಿ, ಮುಖ-ಮಂಟಪ, ಶಿವನ ಗರ್ಭಗುಡಿ, ಒಳ ಪ್ರಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರ ಪ್ರಾಂಗಣವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ನಂತರ, ಋಷಿ ಭಾರದ್ವಾಜರು ನೇತ್ರಾವತಿ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೀವ್ರ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಗೋವಿನ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹದ ಗೋಮುಖದಿಂದ ಹೊರಬಂದರು. ತೊಟ್ಟಿಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಇರುವ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಭಾರದ್ವಾಜರು ಸ್ವತಃ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಔತಣವನ್ನು ಮಹಾರಾಜರು ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು.

ಈ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಮಹಾರಾಜರು ಶರಬೇಶ್ವರ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ನಂತರ ಶರವು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ದೇವಾಲಯದ ತೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಶರತೀರ್ಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.

ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಉಗಮ

ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣದ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ದಶಭುಜ ಮಹಾಗಣಪತಿಯು ಉದ್ಭವಿಸಿದರು. ಗಣಪತಿಯ ಉದ್ಭವದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದು ಕುಮಾರಧಾರಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಆಯುಧ ತೊಳೆದು, ಪ್ರಕೃತಿ ರಮಣೀಯವಾದ ಕುಮಾರ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿಹ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನಿಗೆ ಅವರ ಸೋದರ ಶ್ರೀ ಮಹಾಗಣಪತಿಯು ತಾನೂ ಕೂಡ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ನೇತ್ರಾವತಿ ಮತ್ತು ಫಲ್ಗುಣಿ ನದಿಗಳು ಸಮುದ್ರ ಸೇರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿ ಜನರ ಅಭಿಷ್ಟ ಪೂರೈಸುವುದಾಗಿ ಮಾತುಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಾನು ಉದ್ಭವಿಸಲು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಕಾಯುತ್ತಿರಲಾಗಿ, ಭರದ್ವಾಜ ಮಹಾಮುನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದ ತನ್ನ ತಂದೆ ಶರಭೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಮನೋಹರ ಪ್ರಕೃತಿ ಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ಮನಸೋತು, ಅಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿ, ಸಿದ್ಧಿಲಕ್ಷ್ಮೀಯೊಂದಿಗೆ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದರು.

ವೀರಬಾಹುವಿನ ಬಳಿಕ ಈ ಭಾಗದ ದೊರೆಯಾದ ವೀರನರಸಿಂಹ ಬಂಗರಾಜನಿಗೆ ಗಣಪತಿ ಕನಸಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ತಾನು ಶರಭೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿಲಕ್ಷ್ಮೀಯೊಂದಿಗೆ ಉದ್ಭವಿಸಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿ, ಗೋಪುರ ಹಾಗೂ ಮಂಟಪ ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಬಂಗರಾಜರು ಅಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿಲಕ್ಷ್ಮೀ ಗಣಪನಿಗೆ ಮಂಟಪ, ಗೋಪುರ ನಿರ್ಮಿಸಿ ನಿತ್ಯ ಪೂಜೆಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಇಲ್ಲಿ ನಿತ್ಯಪೂಜೆ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಮಂಗಳೂರಿನ ಮೇಲೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಬಂದು ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಬೀಡು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಸಹ ಆನೆ ತನ್ನನ್ನು ತುಳಿದಂತೆ ಕೆಟ್ಟ ಕನಸು ಬಿದ್ದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಚ್ಚಿಬಿದ್ದು, ಈ ಗಣಪತಿಯ ಮಹಿಮೆ ಅರಿತು. ಪೂಜೆಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿ ಹಿಂತಿರುಗಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ

ಮಹಾ ಗಣಪತಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ಮಲಬಾರ್ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ರಚನೆಗಳ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಲ್ಯಾಟರೈಟ್ ಕಲ್ಲುಗಳು, ತೇಗದ ಮರಗಳು, ಲೋಹಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾನೈಟ್ ಕಲ್ಲುಗಳು. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಬಳಿ ದೊಡ್ಡ ಕೊಳವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಮನುಷ್ಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದಂತಹ ಕೊಳವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಚನೆಯನ್ನು ಚೌಕಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೮ ಗೋಪುರಗಳಿವೆ (ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ). ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಯು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಎಲ್ಲಾ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎತ್ತರದ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮಂಟಪದ (ಮುಖಮಂಟಪ) ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಬೃಹತ್ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವಿದೆ. ಅದರ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಗೋಪುರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯದ ಗೋಪುರವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೆರಡು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಅದರ ಪಕ್ಕದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸುಂದರವಾದ ಗೋಪುರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರವು ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ತುಂಬಾ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

ಆಂತರಿಕ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಮಲಬಾರ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಗರ್ಭಗೃಹ, ದೇವರನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಲ್ಯಾಟರೈಟ್ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಟೆರಾಕೋಟಾ ಟೈಲ್ ಛಾವಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ತ್ರಿಕೋನ ಅಥವಾ ಪಿರಮಿಡ್ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ನೋಡಲು ಓರೆಯಾದ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಛಾವಣಿಗಳು ಮರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಅನೇಕ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಳಗಿನ ಸಂಕೀರ್ಣದಲ್ಲಿಯೇ ಈ ದೇವಾಲಯದ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಮುಖ್ಯ ದೇವರನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಸಣ್ಣ ನಂದಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಇತರ ಕೆಲವು ಕಿರು ದೇವಾಲಯಗಳು ಸುಂದರವಾಗಿದೆ. ಇದರ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿದ, ಬೆಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಮೇಲೆ ರೂಪುಗೊಂಡ ಲೋಹದ ಮೇಲೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಗಂಟೆಗಳನ್ನು ಅದರ ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ನೇತು ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ರಥವಿದೆ; ಇದನ್ನು ಹಬ್ಬದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆಗಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ದೀಪಸ್ತಂಭ (ದೀಪ ಗೋಪುರ) ಕೂಡ ಇದೆ.

ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮಂಗಳೂರಿನ ಮುಖ್ಯ ನಗರದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ, ಅಂದರೆ ಹಂಪನಕಟ್ಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇರುವುದರಿಂದ ನಗರದ ಯಾವುದೇ ಮೂಲೆಯಿಂದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ತಲುಪಲು ತುಂಬಾ ಸುಲಭ ಮತ್ತು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೆ.ಎಸ್.ರಾವ್ ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಭವನ ಹೋಟೆಲ್ ಸಂಕೀರ್ಣಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರ ಮತ್ತು ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.