ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಜುನಾಗಢ

ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಾಲಯ
ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಾಲಯ
	ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಜುನಾಗಢ
ಭೂಗೋಳ
ಕಕ್ಷೆಗಳು	21°18′48″N 70°17′28″E / 21.3132°N 70.2910°E
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಗುಜರಾತ್
ಜಿಲ್ಲೆ	ಜುನಾಗಢ
ಸ್ಥಳ	ಗಿರ್ನಾರ ಬೆಟ್ಟ
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
ಅಧೀಕೃತ ಜಾಲತಾಣ	https://shreeradhadamodarji.org/

ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಗುಜರಾತ್‌ನ ಜುನಾಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಕೃಷ್ಣನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರಾದ (ದಾಮೋದರ) ಹರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ (ದಾಮೋದರ) ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ರಾಧೆ ದೇವಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ದಾಮೋದರ ಕುಂಡ ಮತ್ತು ರೇವತಿ ಕುಂಡ ಕೂಡ ಇವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರದ ವಿಶೇಷ ಆರೈಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ^[೧]

ಶ್ರೀ ದಾಮೋದರ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯು ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯ ಸರೋವರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದಾಮೋದರ ಕುಂಡ ಮತ್ತು ರೇವತಿ ಕುಂಡ ಗಿರ್ನಾರ್ ಪರ್ವತಗಳ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ನವೀಕರಣವು ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ರಾಜ ಸ್ಕಂದ ಗುಪ್ತನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ೪೬೨ ಎ.ಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ^[೨]

ರಚನೆ

ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯವು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ ಮರಳಿನ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಇದು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅವು ನಿಜ್ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಸಲೋಹ ಮಂಟಪ. ನಿಜ್ ದೇವಾಲಯದ ಶಿಖರವು ೬೫ ಅಡಿ ಮತ್ತು ಸಲೋಹ ಮಂಟಪದ ಶಿಖರದ ಎತ್ತರ ೩೦.೫ ಅಡಿ ಧ್ವಜವು ನಿಜ ದೇವಾಲಯದ ತುದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ೩೨ ಕಮಾನುಗಳು ಮತ್ತು ೮೪ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ^[೩]

ಕೇಂದ್ರ ದೇವಾಲಯವು ರಾಧಾ ಮತ್ತು ದಾಮೋದರ (ಕೃಷ್ಣ) ಅವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಶಂಖ, ತಟ್ಟೆ, ಗದೆ ಮತ್ತು ಕಮಲವನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ. ಕೇಂದ್ರ ದೇಗುಲದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಇದು ಭಗವಾನ್ ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ರೇವತಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ^[೪]

ಮಹತ್ವ

ಶ್ರೀ ರಾಧಾ ದಾಮೋದರ ದೇವಾಲಯವು ಗುಜರಾತ್‌ನ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಮೊಮ್ಮಗ ವಜ್ರನಾಭನು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಪಿತೃ ತರ್ಪಣಕ್ಕಾಗಿ (ಮೃತ ಪೂರ್ವಜರಿಗೆ ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು) ಭದ್ರಾ ಮಾಸದ ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷದ ೧೫ ನೇ ದಿನದಂತಹ ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರಿಂದ ತುಂಬಿರುತ್ತದೆ. ಜೀವನದ ನಂತರ ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ನಂಬಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಭಕ್ತರು ಪವಿತ್ರ ದಾಮೋದರ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ^[೫] ಸ್ಕಂದ ಉಪನಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ದಾಮೋದರ ಕುಂಡವು ಸ್ವರ್ಣರಾಶಾ ನದಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ^[೬] ಈ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಜನರು ತಮ್ಮ ಪಾಪಗಳನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಕ್ತಿ ಕವಿ ನರಸಿಂಹ ಮೆಹ್ತಾ ಅವರು ದಾಮೋದರ (ಕೃಷ್ಣ) ಪೂಜಿಸುವ ಮೊದಲು ಪ್ರತಿದಿನ ದಾಮೋದರ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ^[೭]