ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯ
ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯ ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಪ್ರಿಸರ್ವ್, ಭೂತಾನ್ ನ ಥಿಂಪು ನ ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಭೂತಾನ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಭೂತಾನ್ ಟಕಿನ್ ಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಮೂಲತಃ ಒಂದು ಮಿನಿ-ಮೃಗಾಲಯವಾಗಿದ್ದ ಇದನ್ನು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದಾಗಲೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವುದನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. 25 ನವೆಂಬರ್ 2005 ರಂದು ಟಕಿನ್ ಅನ್ನು ಭೂತಾನ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲು ಕಾರಣ (ಬುಡೋರ್ಕಾಸ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಕಲರ್) 15 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭೂತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಾಮಾ ಡ್ರುಕ್ಪಾ ಕುನ್ಲೆ ಅವರಿಂದ ಈ ಪ್ರಾಣಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯ ದಂತಕಥೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ..[೧][೨][೩]
| ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯ | |
|---|---|
 ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಟಕಿನ್ಸ್ | |
| ಸ್ಥಳ | ಥಿಂಪು ಜಿಲ್ಲೆ, ಭೂತಾನ್ |
| ನಿರ್ದೇಶಾಂಕಗಳು | 27°28′54″N 89°36′40″E / 27.48167°N 89.61111°E |
| ಪ್ರದೇಶ | .034 km2 (0.013 sq mi) |
ದಂತಕಥೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿಟಕಿನ್ ಅನ್ನು ಭೂತಾನ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳೀಯ ಪುರಾಣವು 15 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. "ದಿ ಡಿವೈನ್ ಮ್ಯಾನ್" ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣದಿಂದ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಟಿಬೆಟ್ ಎಂಬ ಸಂತ ಡ್ರುಕ್ಪಾ ಕುನ್ಲೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮಿನ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಬೋಧಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರವೀಣ ತಾಂತ್ರಿಕರೂ ಆಗಿದ್ದ ಡ್ರುಕ್ಪಾ ಕುನ್ಲೆ ಅವರನ್ನು ಭೂತಾನಿನ ಜನರು ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸವೊಂದರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಒಂದು ಪವಾಡವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಸಂತನು ಊಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಹಸು ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮೇಕೆಯನ್ನು ತಿನ್ನಿಸಿದರೆ ಹಾಗೆ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು. ಒಮ್ಮೆ ಬಡಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವನು ಎರಡೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿಂದು ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟನು. ನಂತರ ಅವನು ಮೇಕೆಯ ತಲೆಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದು ಅದನ್ನು ಹಸುವಿನ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಿ ಅಬ್ರಕಾಡಬ್ರಾವನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿತು. ಒಂದು ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ, ಅವನು ಮೇಕೆಯ ತಲೆ ಮತ್ತು ಹಸುವಿನ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜೀವಂತ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು.[೧] ಆ ಪ್ರಾಣಿಯು ಎದ್ದು ಬಂದು ಮೇಯಲು ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಗೆ ಹೋಯಿತು. ಆಗ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗೆ ಡಾಂಗ್ ಗೈಮ್ ಟ್ಸೆ (ಟಕಿನ್) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಈ ಪ್ರಾಣಿಯು ಭೂತಾನಿನ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಮಾಂತ್ರಿಕ ಸೃಷ್ಟಿಯಿಂದಾಗಿ, ಈ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಭೂತಾನಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.[೧]
ಹಿನ್ನೆಲೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿಥಿಂಫುವಿನ "ಮಿನಿ-ಮೃಗಾಲಯ"ದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಟಕಿನ್‌ಗಳು ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಬೌದ್ಧ ದೇಶವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸುವುದು ಅನುಚಿತ ಎಂದು ಭೂತಾನ್ ರಾಜ ಭಾವಿಸಿದನು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಮಿನಿ-ಮೃಗಾಲಯವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಂತೆ, ವಿಧೇಯ ವರ್ತನೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಟಕಿನ್‌ಗಳು ತಕ್ಷಣದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬಿಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದವು ಮತ್ತು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಆಹಾರ ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಥಿಂಫುವಿನ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಲೆದಾಡಿದವು.[೪] ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಪಳಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ, ಅವುಗಳನ್ನು ಥಿಂಪುವಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸುತ್ತುವರಿದ, ಅರಣ್ಯದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೀಗಾಗಿ ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ನೆರೆಹೊರೆಯಲ್ಲಿ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. 3.4 ಹೆಕ್ಟೇರ್[convert: unknown unit] ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಲಿ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ, ಸಣ್ಣ ಮಾಹಿತಿ ಕೇಂದ್ರ, ಫಲಕ ಮತ್ತು ಕಸದ ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಭೂತಾನ್ ರಾಜಮನೆತನದ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ನಿಧಿ, WWF (ಭೂತಾನ್) ನ ಸಹಯೋಗದ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ 2004 ರಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. ಬೇಲಿಯಲ್ಲಿನ ಸಣ್ಣ ತೆರೆಯುವಿಕೆಗಳು ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಕೈ-ಆಹಾರದೊಂದಿಗೆ (ಉದ್ದೇಶಿತವಲ್ಲದ) ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು (ಉದ್ದೇಶಿತ) ಅನುಮತಿಸುತ್ತವೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬೊಜ್ಜು ಹೊಂದಿವೆ. ಅಭಯಾರಣ್ಯವು ಕೆಲವು ಸಾಂಬಾರ್ ಮತ್ತು ಬೊಗಳುವ ಜಿಂಕೆಗಳು ಅನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ..[೫] ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯವು ಥಿಂಫು ನಗರದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ನಿರಂತರ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ.[೨][೩] ಕೆಂಪು ಪಾಂಡಾ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಲಯದ ಸೆರೋವ್ ನಂತಹ ಭೂತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು NCD ಯೋಜಿಸಿದೆ.
ಆವಾಸಸ್ಥಾನ
ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಟಕಿನ್ ತನ್ನ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ನೋಟದಿಂದಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ; ವರ್ಗೀಕರಣಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮೂಲತಃ ಈ ಪ್ರಾಣಿಯ ಫೈಲೋಜೆನಿ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಜನರು ಇದನ್ನು "ಜೇನುನೊಣ-ಕುಟುಕುವ ಮೂಸ್" ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭೂತಾನ್ ಟಕಿನ್ ('ಬುಡೋರ್ಕಾಸ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಕಲರ್ ವೈಟಿ') ಮೇಕೆ-ಹುಲ್ಲೆ ಯ ದುರ್ಬಲ ಜಾತಿಯಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಭೂತಾನ್, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ.[೬] ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ಆಲ್ಪೈನ್ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು, 3700 ಮೀ|ಅಡಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ, ಅವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹುಲ್ಲುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಬೇಸಿಗೆಯ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ, ಕಡಿಮೆ ಎತ್ತರದ ಕಾಡುಗಳು ಜಿಗಣೆಗಳು, ಸೊಳ್ಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಕುದುರೆ ನೊಣಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಟ್ಯಾಕಿನ್‌ಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆಲ್ಪೈನ್ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು ಟ್ಯಾಕಿನ್‌ಗೆ ಸಮೃದ್ಧ ಮೇವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕೆಲವು ಗಂಡುಗಳು ಒಂದು ಟನ್ ತೂಕವಿರುತ್ತವೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಜುಲೈ ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಣಯ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಗ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು 8 ತಿಂಗಳ ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯ ನಂತರ, ಒಂದೇ ಕರು ಜನಿಸುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಫೆಬ್ರವರಿ ಅಂತ್ಯ ಅಥವಾ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ. ವಯಸ್ಕ ಟ್ಯಾಕಿನ್‌ಗಳು ಚಿನ್ನದ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಕೋಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ; ಕರುಗಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ.[೧] ಮಳೆಗಾಲ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಸಸ್ಯವರ್ಗ ವಿಶಾಲ ಎಲೆಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವಿಸಲು 2,000 metres (6,600 ft) ಮತ್ತು 3,000 metres (9,800 ft) ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ.[೧]
ಬೆದರಿಕೆಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿಟಕಿನ್ಗಳು ಕಡಿಮೆ ಆರ್ಥಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ; ಅವು ಹೆರಿಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧೀಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.[೧] ಮತ್ತು ಭೂತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಆದರೆ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಚಾರಣಿಗರಿಗೆ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಭೂತಾನ್ ಕೃಷಿ ಸಚಿವಾಲಯದ (NCD) ಪ್ರಕೃತಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ವಿಭಾಗ (NCD) ಪ್ರಕಾರ, ಟಕಿನ್ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಆನುವಂಶಿಕ ಆರೋಗ್ಯವು ಒಳಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಯಿಂದಾಗಿ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. NCD ಕಾಡಿನಿಂದ ಒಂದು ಗಂಡು ಮತ್ತು ಎರಡು ಹೆಣ್ಣು ಟಕಿನ್‌ಗಳ ಹೊಸ ಜೀನ್‌ಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ. ಟಕಿನ್‌ನ ಕಾಡು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಇದನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಪ್ರಕಟಿತ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯು ಭೂತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಜಾತಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಯಾರಿಗೂ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಅವು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಏಕೈಕ ತಿಳಿದಿರುವ ಬೆದರಿಕೆಗಳು ಪರಭಕ್ಷಕಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಿಂದ ಮಾತ್ರ.[೫][೭]
ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ-
ಅಭಯಾರಣ್ಯದ ಪ್ರವೇಶ -
ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಭೂತಾನ್ ಟಕಿನ್ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆ ನೀಡುವ ಫಲಕ. -
ಭೂತಾನಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಟಕಿನ್, ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೇಯುತ್ತಿರುವುದು. -
ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಹೋಗುವ ಟೇಕಿನ್ -
ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಸಾಂಬಾ ಜಿಂಕೆ -
ಮೋತಿಥಾಂಗ್ ಟಕಿನ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಮರ
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ↑ ೧.೦ ೧.೧ ೧.೨ ೧.೩ ೧.೪ ೧.೫ Brown, p.87
- ↑ ೨.೦ ೨.೧ "Motithang Takin Preserve". Lonely Planet review. Retrieved 2010-04-19.
- ↑ ೩.೦ ೩.೧ "Panda Quarterly: Bhutan Program" (PDF). 2005. Archived from the original (PDF) on 2007-01-08. Retrieved 2015-07-29.
- ↑ Brown, p.106
- ↑ ೫.೦ ೫.೧ "Motithang Preserve". Retrieved 2010-04-19.
- ↑ Song, Y.-L.; Smith, A.T.; MacKinnon, J. (2008). "Budorcas taxicolor". IUCN Red List of Threatened Species. 2008: e.T3160A9643719. doi:10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T3160A9643719.en. Retrieved 11 November 2021. – the IUCN database entry includes a brief justification of why this species is vulnerable.
- ↑ "Decreasing Takin population". Bhutan News. 2009-03-28. Archived from the original on 2013-01-15. Retrieved 2010-04-19.
ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ- Brown, Lindsey; Bradley Mayhew; Stan Armington; Richard Whitecross (2007). Bhutan. Lonely Planet. p. 87. ISBN 978-1-74059-529-2. Retrieved 2010-04-19.
{{cite book}}:|work=ignored (help)
