ಮಂಡಲ

ಮಂಡಲ ಸಂಕೇತಗಳ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ಪ್ರವೀಣರ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಸಹಾಯವಾಗಿ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ, ಜೈನ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿಂಟೋ ಧರ್ಮದ ಪೂರ್ವ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ

ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮಂಡಲ

ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಯಂತ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಮೂಲ ಮಂಡಲವು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೃತ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚೌಕದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದ್ವಾರವು ಟಿ ಅಕ್ಷರದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಮಂಡಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರೇಡಿಯಲ್ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಯಂತ್ರವು ಮಂಡಲವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸೀಮಿತ ಬಣ್ಣದ ಪ್ಯಾಲೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಧನಗಳು, ಪೂಜೆ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬಹುದು. ಇದು ದೇವತೆಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಯಂತ್ರವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಯನ್ನು ಸಾಧಕನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ "ಯಂತ್ರಗಳು ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸತ್ಯಗಳ ಬಹಿರಂಗ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಂಶದ ಸೂಚನಾ ಚಾರ್ಟ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ".

ಅನೇಕ ಯಂತ್ರಗಳು ಹಿಂದೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುಗಳಾಗಿವೆ. ಯಂತ್ರಗಳು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ಜೀವಂತ, ಅನುಭವದ, ಅಸಂಬದ್ಧ ವಾಸ್ತವಗಳು. ಖನ್ನಾ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ:

ಅದರ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಅರ್ಥಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯಂತ್ರವು ಒಂದು ನೈಜತೆಯಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚ (ಸ್ಥೂಲಕಾಸ್ಮ್) ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯನ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಪಂಚದ (ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪ) ನಡುವಿನ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಂಬಂಧದಿಂದಾಗಿ ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿಹ್ನೆಯು ಒಳ-ಹೊರಗಿನ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹ ಹಾಗೂ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ.

'ಮಂಡಲ' ಎಂಬ ಪದವು ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕೃತಿಯ ವಿಭಾಗಗಳ ಹೆಸರಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನವಗ್ರಹ ಮಂಡಲದಂತಹ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.

ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ

ನೇಪಾಳದ ಬೌದ್ಧ ನೆವಾರ್ನ ಮರಣದ ಆಚರಣೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ಬುದ್ಧನ ಮಂಡಲವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಮರಳುಚಿತ್ರ

ವಜ್ರಯಾನ

ವಜ್ರಯಾನ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮರಳು ಚಿತ್ರಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಅನುತ್ತರಯೋಗ ತಂತ್ರ ಧ್ಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.

ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ದೃಶ್ಯೀಕರಣ

ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ಮೂಲ ಸಾರವನ್ನು ದೃಶ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತೆ ಮನುಷ್ಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಮಂಡಲವು ಶುದ್ಧ ಭೂಮಿ, ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲದ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಜ್ರಭೈರವ ಮಂಡಲವು ಒಂದು ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಗಿಲ್ಡೆಡ್ ಪೇಪರ್‌ನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಕಿರೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಂತಹ ಅದ್ದೂರಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ತುಣುಕಿಗೆ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಶಾಶ್ವತತೆ

ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಯ ಹೊರ ವಲಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಎಂಟು ಚಾನೆಲ್ ಮೈದಾನಗಳ ಉಂಗುರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನದಲ್ಲಿರಲು ಬೌದ್ಧರ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸಾರವು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉಂಗುರಗಳ ಒಳಗೆ ಮಂಡಲ ಅರಮನೆಯ ಗೋಡೆಗಳಿವೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧರು ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ.

ಅರ್ಪಣೆ

ಚೆನ್ರೆಜಿಗ್ ಮರಳು ಮಂಡಲ ಮೇ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ದಲೈ ಲಾಮಾ ಭೇಟಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಕಾಮನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ

ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ "ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆ" ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಂಡಲಗಳ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ವಿವರವು ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಮೇಲಿನ ಮಂಡಲವು ಬುದ್ಧನ ಶುದ್ಧ ಪರಿಸರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ, ಈ ಮಂಡಲವು ವಿಶ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ಮಂಡಲ-ಅರ್ಪಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಬುದ್ಧರಿಗೆ ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಖಂಡಗಳು, ಸಾಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಮೇರು ಪರ್ವತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅಭಿಧರ್ಮ-ಕೋಶ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದಂತೆ ಈ ಮಂಡಲವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು

ಮರಳು ಮಂಡಲ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿದೆ

ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಮರಳಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮಂಡಲಗಳು. ಅವರು ೮ ರಿಂದ - ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು ಆದರೆ ಈಗ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಂಡಲವು ದೇವತೆಯ ಅರಮನೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದ್ದು ಇದು ದೇವತೆಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವು ತಂತ್ರದ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ. ಮರಳಿನ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಮಠದಲ್ಲಿ ಮೂರು-ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸಲು ನಾಶಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಾವು ಅಂತ್ಯವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಸಾರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಮರಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಬೌದ್ಧ ನಂಬಿಕೆ. ಈ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮೊದಲು ಒಂದು ರೇಖಾಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ, ನಂತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪುಡಿಮಾಡಿದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮರಳನ್ನು ಕಾರ್ನೆಟ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಾಮ್ರದ ಕೊಳವೆಗಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳು ಮಂಡಲವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಅವುಗಳಿಂದ ಮರಳನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಣ್ಣವು ದೇವತೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಮರಳಿನ ಕಣವು ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ

ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಂಡಲವನ್ನು ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಸ್ತೂಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬೌದ್ಧ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲದ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಮಧ್ಯ ಜಾವಾದಲ್ಲಿ ೯ ನೇ ಶತಮಾನ ಬೊರೊಬುದೂರ್. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾದ ಸ್ತೂಪ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮೇಲಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ದೈತ್ಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೌದ್ಧ ಮಂಡಲದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಡಲ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅದೇ ಅವಧಿಯ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವು, ಪ್ಲೋಸನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಂಬನನ್ ಸೇರಿವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

• 
  ಬೌಧನಾಥ ಸ್ತೂಪದ ವೈಮಾನಿಕ ನೋಟವು ಮಂಡಲವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ
• 
  ಬೋರೋಬುದೂರ್ ನೆಲದ ಯೋಜನೆ ಮಂಡಲದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ
• 
  ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಬೌದ್ಧ ಮಠ. ಸೋಮಪುರ ಮಹಾವಿಹಾರ

ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ

ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಬಂಧಗಳ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಕಾಸಾತ್ಮಕ ಮರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಮರದ ಮೇಲೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮಂಡಲಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಕಲೆಯಲ್ಲಿ

ಮಂಡಲವು ಕ್ರಿ.ಪೂ ದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಭಾರತೀಯ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗೋಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ

ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಪೂರ್ವದ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಮಂಡಲದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಲ್ಲದು, ಇದು ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಚಿತ್ರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಧಾನಿ ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ಬಹುಶಃ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲವಾಗಿದೆ. ೨೦೧೩ ರವರೆಗೂ ಸೈಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಚನೆಯು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರಣದ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬಿಹು ಲೌಕನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯನ್ನು ಈಗ ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಸೈಟ್ ಎಂದು ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಸೈಟ್ ೨೪° ೪೮' ನಾರ್ಥ್ ಮತ್ತು ೯೩° ೪೯' ಈಸ್ಟ್ ನ ಜಿಪಿಎಸ್ ನಿರ್ದೇಶಾಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ಲಾದಿಂದ ೧೨ ಕಿಮೀ ವೈಮಾನಿಕ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು ೨೨೪,೧೬೧.೪೫ ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಚೌಕದ ಮಂಡಲವು ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳನ್ನು' ಹೊಂದಿದ್ದು ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಆದರೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳಿಂದ' ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೌಕದೊಳಗೆ ಎಂಟು ದಳಗಳ ಹೂವು ಅಥವಾ ಕಿರಣ-ನಕ್ಷತ್ರವಿದ್ದು ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ 'ಸ್ಟಾರ್ ಫೋರ್ಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳಾದ ಸೆಕ್ಮೈ ಮಂಡಲ, ಹೈಕಕ್ಮಾಪಾಲ್ ಮಂಡಲ, ಫರ್ಜು ಅವಳಿ ಮಂಡಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೋಲ್ಮಾಂಗ್ ಮಂಡಲಗಳು ಇರಿಲ್ ನದಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿವೆ. ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮತ್ತು ಕೀನೊದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲ ಆಕಾರದ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮಂಡಲ ಮತ್ತು ಕೀನೋ ಮಂಡಲ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಗ್ಯಾಲರಿ

• 
  ಮೇರು ಪರ್ವತದೊಂದಿಗೆ ಕಾಸ್ಮಾಲಾಜಿಕಲ್ ಮಂಡಲ, ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರ, ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಮೂಲಕ ಚೀನಾ
• 
  ವಜ್ರಭೈರವ ಮಂಡಲ, ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರ, ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಮೂಲಕ ಚೀನಾ
• 
  ಶ್ರೀ ಯಂತ್ರದ ರೇಖಾಚಿತ್ರ, ನಾಲ್ಕು ಟಿ-ಆಕಾರದ ಗೇಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ವೃತ್ತದೊಂದಿಗೆ ಹೊರಗಿನ ಚೌಕವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ
• 
  ವಿಷ್ಣು ಮಂಡಲ(ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ನೇಪಾಳ)
• 
  ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾದ ಟಿಬೆಟ್ ನರೋಪಾ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮಂಡಲ, ವಜ್ರಯೋಗಿನಿ ಎರಡು ಅಡ್ಡ ಕೆಂಪು ತ್ರಿಕೋನಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದೆ, ರೂಬಿನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್
• 
  ಭೂತಾನ್ ಸೆಸ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ ಬುದ್ಧ ಮಂಡಲವನ್ನು ದೇವತೆ ಪ್ರಜ್ಞಾಪರಾಮಿತಾ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ರೂಬಿನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್
• 
  ಆರು ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ಮಂಡಲ
• 
  ವಜ್ರವರಾಹಿ ಮಂಡಲ
• 
  ಜೈನ್ ಕಾಸ್ಮೊಲಾಜಿಕಲ್ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯ.
• 
  ಮಂಡಲವನ್ನು ಕಾರ್ಲ್ ಜಂಗ್ ರೋಗಿಯಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ
• 
  ಮಹಾವೀರ ಜೈನ್ ಚಿತ್ರ
• 
  ವಿಶೇಷ ಗಾಜಿನ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಕಾಲಚಕ್ರ ಮಂಡಲ. ಬೌದ್ಧ ಯಾತ್ರಿಕರು ಮೂರು ಬಾರಿ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರವಾಗಿ ಪೆವಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಬೈಪಾಸ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬುರಿಯಾತಿಯಾ, ಜುಲೈ ೧೬, ೨೦೧೯
• 
  ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನ ಮೈತಿಘರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮಂಡಲ