ಜಂತರ್ ಮಂತರ್

ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಒಂದು ವಿಷು ಆಧಾರಿತ ಕಾಲಮಾಪಕ. ಇದರ ಕರ್ಣ ರೇಖೆಯು ಭೂಮಿಯ ಅಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿದ್ದು, ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದ ಸಮಯ ಸೂಚಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಸಮಯ ಸೂಚಕದ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ಸಮಭಾಜಕ ವೃತ್ತದ ಸಮತಲಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾದ ವೃತ್ತದ ಕಾಲು ಭಾಗದ ಆಕಾರವಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅರ್ಧ ಸೆಕೆಂಡಿನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಿನದ ಸಮಯವನ್ನು ಅಳೆಯಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ರಾಜಸ್ತಾನದ ಜೈಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಸಂಕೀರ್ಣ

ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಜಂತರ್ ಮಂತರ್ ಸಂಕೀರ್ಣ

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

ಉಪಕರಣ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುವ ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಸೂತ್ರ ಅಥವಾ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುವ ಮಂತ್ರ - ಈ ಎರಡು ಪದಗಳಿಂದ ಯಂತ್ರ ಮಂತ್ರ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಯಂತ್ರ ಮಂತ್ರ ಎಂದರೆ ಗಣಕೋಪಕರಣ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೈಪುರದ ಎರಡನೇ ಮಹಾರಾಜಾ ಜೈ ಸಿಂಗ್‌ನು ದೆಹಲಿ, ಜೈಪುರ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ಮಥುರಾ ಮತ್ತು ವಾರಣಾಸಿ - ಈ ಐದು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಸಿದನು. ಅವುಗಳನ್ನು ೧೭೨೪ ಮತ್ತು ೧೭೩೫ರ ನಡುವೆ ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು:

• ದೆಹಲಿಯ ಯಂತ್ರ ಮಂತ್ರ
• ಜೈಪುರದ ಯಂತ್ರ ಮಂತ್ರ

ಈ ಯಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಬಳಸುವ ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಯಂತ್ರ, ಜಯ ಪ್ರಕಾಶ, ರಾಮ ಯಂತ್ರ, ನಿಯತಿ ಚಕ್ರ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡದ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಗ್ರಹಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು.