2230982SBPurushothama

ಎಸ್. ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ವಿ. ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ =

ಎಸ್. ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ವಿ. ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ([೧೯೯೪] ೨ ಎಸ್ಸೀಆರ್ ೬೪೪ : ಏರ್ ೧೯೯೪ ಎಸ್ಸಿ ೧೯೧೮ : (೧೯೯೪)೩, ಎಸ್ ಸಿ ಸಿ ೧) ಭಾರತದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಒಂದು ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬ ರ ಸುದೀರ್ಘ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿತು. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಕರಣವು ಕೇಂದ್ರ-ರಾಜ್ಯ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಭಾರಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ. ಈ ತೀರ್ಪು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯ ದುರ್ಬಳಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಇದು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಸ್.ಆರ್.ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರು ಭಾರತದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಈ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪಿನ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಎಂದು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ದೇಶದ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಉಲ್ಲೇಖಿತ ತೀರ್ಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಹಿನ್ನೆಲೆ:

೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯು ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಒಂದು ರಾಜ್ಯವು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಚುನಾಯಿತ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು (ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿಗಳ ಮಂಡಳಿ) ವಜಾಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲವನ್ನು ಶಾಸಕಾಂಗದಲ್ಲಿ ಅಮಾನತ್ತು ಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ರಾಜ್ಯಪಾಲರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು ನೇಮಕ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಕರಡು ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯನ್ನು ಸಂವಿಧಾನದ ಡೆಡ್ ಲೆಟರ್ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಸತ್ಯಾಂಶಗಳು:

ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ವರ್ಸಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವು ೯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ (ಕುಲದೀಪ್ ಸಿಂಗ್, ಪಿ.ಬಿ. ಸಾವಂತ್, ಕಟಿಕಿತ್ತಲ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ, ಎಸ್. ಸಿ. ಅಗರ್ವಾಲ್, ಯೋಗೇಶ್ವರ್ ದಯಾಳ್, ಬಿ.ಪಿ. ಜೀವನ್ ರೆಡ್ಡಿ, ಎಸ್. ಆರ್. ಪಾಂಡಿಯನ್, ಎ.ಎಂ. ಅಹ್ಮದಿ, ಜೆ. ಎಸ್. ವರ್ಮಾ) ಪೀಠದ ಮುಂದೆ ಬಂದಿತು:

ಕರ್ನಾಟಕ:

ಜನತಾ ಪಕ್ಷವು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತದ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ರಚಿಸಿತ್ತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಲೋಕದಳವು ಜನತಾ ದಳ ಎಂಬ ಹೊಸ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ೧೩ ಸದಸ್ಯರ ಸೇರ್ಪಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದಾದ ಎರಡೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆ.ಆರ್. ಜನತಾದಳದ ಶಾಸಕ ಮೊಳಕೇರಿ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಪಕ್ಷಾಂತರಗೊಂಡರು. ಹಿಂಪಡೆದಿರುವ ಶಾಸಕರು ಸಹಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಲಾದ ೧೯ ಪತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯಪಾಲ ಪೆಂಡೆಕಂಟಿ ವೆಂಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯ ರಂದು, ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ವರದಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಾಂತರಗಳಿವೆ. ಶಾಸಕರು ಬೆಂಬಲ ಹಿಂಪಡೆದಿರುವ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಅವರಿಗೆ ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕಾರ್ಯಾಂಗದ ಮೂಲಕ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುವುದು ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ ಅನುಚಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ ೩೫೬(೧)ನೇ ವಿಧಿಯಡಿ ಅಧಿಕಾರ ಚಲಾಯಿಸಬೇಕು ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮರುದಿನ, ರಾಜ್ಯಪಾಲರಿಗೆ ಈ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾದ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ಶಾಸಕರ ಪೈಕಿ ಏಳು ಶಾಸಕರು ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನ ಪತ್ರಗಳಿಗೆ ತಪ್ಪಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಸಹಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ದೂರಿದರು ಮತ್ತು ಸಚಿವಾಲಯಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಿದರು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾನೂನು ಸಚಿವರು ಅದೇ ದಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಚಿವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ನಿಗದಿತ ಅಧಿವೇಶನವನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತರುವ ಮೂಲಕ ವಿಧಾನಸಭೆಯನ್ನು ಕರೆಯುವ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಅದೇ ಪರಿಣಾಮ, ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ಟೆಲೆಕ್ಸ್ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಅದೇ ದಿನ ಅಂದರೆ ೨೦-೪-೧೯೮೯ ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ವರದಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅವರು ಸದನದಲ್ಲಿ ಬಹುಮತದ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೩೫೬ (೧ ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಹಿಂದಿನ ವಿನಂತಿಯನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿದರು). ಅದೇ ದಿನ, ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಈಗಾಗಲೇ ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ವಾಚನಗೋಷ್ಠಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ೩೫೬(೩)ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಗತ್ಯವಿರುವಂತೆ ಈ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಅನುಮೋದಿಸಿತು.

ಘೋಷಣೆಯ ಸಿಂಧುತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ೨೬ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೮೯ ರಂದು ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ೩ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ವಿಶೇಷ ಪೀಠವು ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತ್ತು.

ವಿವಾದಗಳು:

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯ ಪ್ರಕಾರ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮತ್ತು ಶಾಸನ ಸಭೆಗಳ ವಜಾ ಘೋಷಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಎಸ್.ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ವರ್ಸಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಾನೂನಿನ ಗಂಭೀರ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿತ್ತು-

(ಅ) ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಘೋಷಣೆಯು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಾಗಿದೆಯೇ ಮತ್ತು ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಂಬುದು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕಾದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿತ್ತು.

(ಆ) ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೬(೧)ನೇ ವಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಅಧಿಕಾರವಿದೆಯೇ ಎಂಬುದು ಎರಡನೆಯ ವಿವಾದವಾಗಿತ್ತು.

ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ರೂಪಿಸಿದ ತತ್ವಗಳು:

ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯ ದುರುಪಯೋಗವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಕೆಲವು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿದೆ-

(ಅ) ಮಂತ್ರಿಗಳ ಮಂಡಳಿಯು ಅನುಭವಿಸುವ ಬಹುಮತವನ್ನು ಸದನದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

(ಆ) ಕೇಂದ್ರವು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿ, ಉತ್ತರ ನೀಡಲು ಒಂದು ವಾರ ಕಾಲಾವಕಾಶ ನೀಡಬೇಕು.

(ಇ) ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬ ಅನ್ನು ಅನುಚಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿದರೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬(೩) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಅಧಿಕಾರದ ಮೇಲಿನ ಮಿತಿಯಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುವವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಯಾವುದೇ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗದ ಕ್ರಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಾರದು, ಅಂದರೆ ಅವರು ವಿಧಾನಸಭೆಯನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಬಾರದು.

ಕೇಂದ್ರ-ರಾಜ್ಯ ಸಂಬಂಧಗಳ (೧೯೮೮) ಸರ್ಕಾರಿ ಆಯೋಗದ ವರದಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ (೧೯೯೪) ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವುದು ಸರಿಯಾದ ಅಥವಾ ಅನುಚಿತವಾಗಿರುವ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿತು.

ಒಂದು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವುದು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ:

(ಅ) ವಿಧಾನಸಭೆಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ, ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷವು ಬಹುಮತವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ ಹಂಗ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಆದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ.

(ಆ) ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಹೊಂದಿರುವ ಪಕ್ಷವು ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ರಚಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗದಾಗ.

(ಇ) ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ಸಚಿವಾಲಯವು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರೆ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷವು ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದಾಗ.

(ಈ) ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಕಡೆಗಣಿಸಿದರೆ.

ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವುದು ಅಸಮರ್ಪಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ:

(ಅ) ಒಂದು ಸಚಿವಾಲಯವು ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರೆ ಅಥವಾ ವಜಾಗೊಳಿಸಿದರೆ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸದೆ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರೆ.

(ಆ) ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಚಿವಾಲಯದ ಬೆಂಬಲದ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಮತ್ತು ವಿಧಾನಸಭೆಯ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಸಚಿವಾಲಯವು ತನ್ನ ಬಹುಮತವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರೆ.

(ಇ) ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷವು ೧೯೭೭ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರಂತಹ ಲೋಕಸಭೆಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರಿ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರೆ.

(ಈ) ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ತೀವ್ರ ತುರ್ತು ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡದಿದ್ದರೆ.

ಸೂಚ್ಯಾರ್ಥ:

ಈ ಪ್ರಕರಣದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬ರ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ತಿಳಿಯಿತು . ಇದಾದ ನಂತರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟಿನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಎಸ್ ಆರ್ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ತರಲಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಕರಣದ ನಂತರ ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೩೫೬ರ ದುರ್ಬಳಕೆಯು ಬಹುತೇಕ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಕಾನೂನು ಬದ್ಧವಾಯಿತು.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು : 1. https://en.m.wikipedia.org/wiki/S._R._Bommai_v._Union_of_India 2. https://www.legalserviceindia.com/article/l324-S.-R.-Bommai-v.-Union-of-India.html 3. https://indiankanoon.org/doc/60799/ 4. https://www.ejcl.org/81/art81-4.html