ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ವಿಘ್ನಸಂತೆ
ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನವು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ, ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ, ವಿಘ್ನಸಂತೆ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ. ಮೂರು-ದೇಗುಲಗಳ ದೇವಾಲಯವು ವೇಣುಗೋಪಾಲ, ನರಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಾರಾಯಣರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿರಂತರ ದಾಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗುವ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಇದು ಪ್ರೌಢ ಹೊಯ್ಸಳನಾಡು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕೆತ್ತಿದ, ಮೂರು ಅಂತಸ್ತಿನ ವೇಸರ ವಿಮಾನವು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. [೧]
| ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನ, ವಿಘ್ನಸಂತೆ | |
|---|---|
 | |
| ಭೂಗೋಳ | |
| ಕಕ್ಷೆಗಳು | 13°08′48.7″N 76°32′23.3″E / 13.146861°N 76.539806°E |
| ದೇಶ | ಭಾರತ |
| ರಾಜ್ಯ | ಕರ್ನಾಟಕ |
| ಜಿಲ್ಲೆ | ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆ |
| ಸ್ಥಳ | ವಿಘ್ನಸಂತೆ |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ | |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ | ಹೊಯ್ಸಳ |
| ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ | |
| ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ | ಅಪ್ಪಯ್ಯ, ಗೋಪಾಲ ಮತ್ತು ಮಾಧವ (ಸಹೋದರರು) |
ಈ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ವಿಭಾಗವು ರಕ್ಷಿಸಿದೆ. [೨]
ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ದಿನಾಂಕ
ಬದಲಾಯಿಸಿವಿಘ್ನಸಂತೆ ಸುಮಾರು ೬೫ ಕಿ.ಮೀ(೪೦ ಮೈ)ಹಾಸನ ನಗರದ ಪೂರ್ವ-ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ೧೪೦ ಕಿ.ಮೀ(೮೭ ಮೈ) ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಧಾನಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕಿದೆ. ಇದು NH 75 ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಜಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ.
ಇಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನಗಳು ಸ್ಥಳವನ್ನು "ಇಗ್ಗನಸಂತೆ" (ಈಗ ವಿಘ್ನಸಂತೆ) ಎಂದು ಹೆಸರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೨೮೬ CE ನಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ನರಸಿಂಹ III ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಯ್ಯ, ಗೋಪಾಲ ಮತ್ತು ಮಾಧವ ಎಂಬ ಮೂವರು ಸಹೋದರರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.[೩][೪]
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಈ ಮೂರು ಪವಿತ್ರ ( ತ್ರಿಕೂಟ ) ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಾಬೂನು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಹೊಯ್ಸಳ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. [೩] ಇದು ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಕೇಂದ್ರ ದೇಗುಲವು ಮಾತ್ರ ಅದರ ಮೇಲೆ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ( ಶಿಖರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). [೪] [೫] ಪೂರ್ವ ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ವೇಣುಗೋಪಾಲ (ಕೊಳಲು ನಾದದ ಕೃಷ್ಣ), ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣ (ವಿಷ್ಣು ಲಕ್ಷ್ಮಿ) ಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ನರಸಿಂಹ (ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮನುಷ್ಯ-ಸಿಂಹ ಅವತಾರ) ಹೊಂದಿದೆ. [೩]
ಈ ಚೌಕಾಕಾರದ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ.[೩] ಈ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ತೆರೆದ ಕಂಬದ ಹಾಲ್ ಅಥವಾ ಮುಖಮಂಟಪ ( ಮುಖಮಂಟಪ ) ಮೂಲಕ ಮುಚ್ಚಿದ ಹಾಲ್ ( ನವರಂಗ ಮಂಟಪ ) ಮೂಲಕ ಇರುತ್ತದೆ.[೬][೭] ಮುಖಮಂಟಪವು ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ಸ್ತಂಭಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಪೆಟ್‌ಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾದ ಮೇಲ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮುಚ್ಚಿದ ಸಭಾಂಗಣದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯು ನಾಲ್ಕು ಲ್ಯಾಥ್ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.[೮] ನವರಂಗ ಮಂಟಪವು ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೂಲಕ ಕೇಂದ್ರ ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಇತರ ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳು ಮುಖಮಂಟಪವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಮುಚ್ಚಿದ ಸಭಾಂಗಣಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿವೆ. ಒಳಗಿನ ಮತ್ತು ಹೊರಭಾಗದ ತೆರೆದ ಮಂಟಪವು ಶ್ರೀಕರ-ಶೈಲಿಯ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕಲ್ಲಿನ ಅಲಂಕರಣದಿಂದ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು "ಬೆಳ್ಳಿ ಆಭರಣ ಪ್ರಕಾರ" ಎಂದು ಧಾಕಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.[೫]
ದೇಗುಲದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳು ಚೌಕಾಕಾರವಾಗಿವೆ. ಪ್ರತಿ ವೇಸರ ವಿಮಾನದ ಹೊರ ಆಕಾರವು ತಿರುಗುವ ಚೌಕಗಳೊಂದಿಗೆ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿದೆ(ನಕ್ಷತ್ರದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ). ಈ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಹಲವಾರು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಮಧ್ಯ ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೇಲೆ, ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಖನಾಸಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣವಿದೆ, ಇದು ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರದ ಕಡಿಮೆ ಮುಂಚಾಚಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಈ ಸುಖನಾಸಿಯು ಮಹಾನಸಿಯಲ್ಲಿ (ಮುಂಭಾಗ) ಗರುಡನೊಂದಿಗೆ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇನ್ನೆರಡು ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ "ಸುಂದರವಾಗಿ ಕೆತ್ತಿದ ಕಿರೀಟ" ಮತ್ತು "ಅತ್ಯಂತ ಸೊಗಸಾದ ಮುಂಡಮಾಲೆ" ಇದೆ ಎಂದು ಧಾಕಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. [೩] [೫]
ಗರ್ಭಗೃಹದ ಬಾಗಿಲು ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಮುಖಮಂಟಪದಿಂದ ಪೈಲಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೇರಳವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ವಿಮಾನವು ದ್ವಿ-ಅಂಗ (ಎರಡು ವಿಭಾಗ) ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಕೆತ್ತಿದ ಕಮಲವು ಕರ್ಣ ಮತ್ತು ಸುಭದ್ರೆಯನ್ನು ಜೀವಂತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಗೋಪುರದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಲಶವಿದೆ, ಇದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಗುಮ್ಮಟದ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಲಾಗಿರುವ ಒಂದು ಅಲಂಕಾರಿಕ ನೀರಿನ-ಕುಂಡದಂತಹ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಗುಮ್ಮಟವು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ೨ ಮೀ x ೨ ಮೀ ವರೆಗಿನ ದೊಡ್ಡ ಶಿಲ್ಪವಾಗಿದೆ.[೯]
ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಪರ್ಸಿ ಬ್ರೌನ್ ಪ್ರಕಾರ ಗೋಪುರದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಹೊಯ್ಸಳ ಕಲೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ. ಬ್ರೌನ್ ಪ್ರಕಾರ, ದೇಗುಲದ ತಳಹದಿಯ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ರೂಪವು ಅದರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳು ಮತ್ತು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳೊಂದಿಗೆ ಗೋಪುರದ ಮೂಲಕ "ಕೊಳಲುವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು" ನೀಡುತ್ತದೆ. ಗೋಪುರವನ್ನು ಶ್ರೇಣಿಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿ ಹಂತವು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ರಚನೆಯಂತಹ ಛತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.[೧೦] ಬ್ರೌನ್ ಪ್ರಕಾರ, ನಾಲ್ಕು ಆವರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಲ್ಯಾಥ್ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳು ೧೧ ನೇ- ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಚಾಲುಕ್ಯ-ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಭಾಷಾವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದ ಸಹಿ ಶೈಲಿಯಾಗಿದೆ.[೭]
ಪ್ಯಾರಪೆಟ್‍ನ ಹೊರಗೋಡೆಯ ಮೇಲಿನ ಅಲಂಕಾರ, ಡೊಮಿಕಲ್ ಸೀಲಿಂಗ್, ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿನ ಲಿಂಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಕಂಬಗಳು ಹೊಯ್ಸಳ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳ ಉತ್ತಮ ಅಭಿರುಚಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.[೧೧]
ಗ್ಯಾಲರಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ-
ದೇವಾಲಯದ ಅವಲೋಕನ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿವರ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯಲ್ಲಿನ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದಮುಖಮಂಟಪದಲ್ಲಿ(ಮುಖಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ) ಲಿಂಟಲ್‌ನ ಮೇಲಿರುವ ಆಂತರಿಕ ಸೀಲಿಂಗ್ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೇಲಿನ ಸೀಲಿಂಗ್ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ಕಂಬಗಳು, ಅಲಂಕಾರಿಕ ಬಾಗಿಲು ಜಾಂಬ್ ಮತ್ತು ಲಿಂಟೆಲ್ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ -
ವಿಘ್ನಸಂತೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಂಟಪದ ಮೇಲೆ ಅಲಂಕೃತ ಸ್ಥಳ
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ↑ Madhusudan A. Dhaky; Michael Meister (1996). Encyclopaedia of Indian Temple Architecture, Volume 1 Part 3 South India Text & Plates. American Institute of Indian Studies. pp. 384–386. ISBN 978-81-86526-00-2.
- ↑ "Alphabetical List of Protected Monuments-List of State Protected". Archaeological Survey of India, Government of India. Indira Gandhi National Center for the Arts. Retrieved 10 November 2014.
- ↑ ೩.೦ ೩.೧ ೩.೨ ೩.೩ ೩.೪ Madhusudan A. Dhaky; Michael Meister (1996). Encyclopaedia of Indian Temple Architecture, Volume 1 Part 3 South India Text & Plates. American Institute of Indian Studies. pp. 384–386. ISBN 978-81-86526-00-2.Madhusudan A. Dhaky; Michael Meister (1996). Encyclopaedia of Indian Temple Architecture, Volume 1 Part 3 South India Text & Plates. American Institute of Indian Studies. pp. 384–386. ISBN 978-81-86526-00-2.
- ↑ ೪.೦ ೪.೧ Hardy (1995), p.348
- ↑ ೫.೦ ೫.೧ ೫.೨ Foekema (1996), pp.24-25
- ↑ Foekema (1996), p.25
- ↑ ೭.೦ ೭.೧ Brown in Kamath (1980), p.134
- ↑ Foekema (1996), pp.21-22
- ↑ Foekema (1996), p.27
- ↑ Brown in Kamath (1980), pp.134-135
- ↑ Foekema (1996), p.24
ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಗೆರಾರ್ಡ್ ಫೊಕೆಮಾ, ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ, ಅಭಿನವ್, ೧೯೯೬, ನವದೆಹಲಿ,
- ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ, ಇಂಡಿಯನ್ ಟೆಂಪಲ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್: ರೂಪ ಮತ್ತು ರೂಪಾಂತರ : ಕರ್ಣಾಟ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ೭ ರಿಂದ ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನಗಳು, ಅಭಿನವ್, ೧೯೯೫, ನವದೆಹಲಿ.