ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು
ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು (ಲಿಟ್. 'ಮಣಿಪುರಿ ಲಿಟರರಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್') ಇದು ಭಾರತದ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳ ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು.[೨][೩] ಇದು ಮಣಿಪುರದ ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಮನುಪುರ ನಗರಗಳು,[೪][೫] ಜಿರಿಬಾಮ್,[೬] ಬಿಷ್ಣುಪುರ[೭] ಮತ್ತು ತೌಬಾಲ್[೮] ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರದ ತ್ರಿಪುರಾ[೯] ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಂನ ಮೇಘಾಲಯದಲ್ಲಿ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[೧೦]
| ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಹೆಸರು | ಎಮ್‌ಎಸ್‌ಪಿ |
|---|---|
| ಸ್ಥಾಪನೆ | ೧೯೩೫[೧] |
| ಶೈಲಿ | ಲಾಭರಹಿತ, ಎನ್‌ಜಿಒ, ಇತ್ಯಾದಿ. |
| Legal status | ಸಕ್ರಿಯ |
| ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ | ಇಂಫಾಲ್ |
| ಸ್ಥಳ |
|
| ಸ್ಥಳಗಳು | |
| Origins | ಮಣಿಪುರ |
ಪ್ರದೇಶ served | ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತ |
| Fields | ಮೈತೇಯಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಮೈತೇಯಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ |
ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ | ಮೈತೇಯಿ (ಮಣಿಪುರಿ) |
ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಗಳು, ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಗಳು, ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣಗಳು, ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕಗಳ ಪ್ರಕಟಣೆ, ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳ ಅನುವಾದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸುವುದು, ಮೈತೇಯಿ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೈತೇಯಿ ಸಂಗೀತದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬರಹಗಾರರು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ನಗದು ಬಹುಮಾನಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.[೧೧]
ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಎಚ್.ಎಸ್.ಎಲ್.ಸಿ.
ಬದಲಾಯಿಸಿ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಸ್ಸಾಂನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಅಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಇ. ಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ಅಂದಿನ ಎಸ್ಇಬಿಎ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಡಿ.ಗೊಗೊಯ್‌ರವರು ಅಸ್ಸಾಂ ಸರ್ಕಾರ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದು ಎಚ್ಎಸ್ಎಲ್‌ಸಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ, ಬರಾಕ್ ಕಣಿವೆಯ ೨೬ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗಳ ೧,೦೪೩ ಮೈತೇಯಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಎಸ್ಎಲ್‌ಸಿ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು.[೧೨][೧೩]
ಕಾಮಿನಿ ಕುಮಾರ್ ಸ್ಮಾರಕ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ
ಬದಲಾಯಿಸಿಕಾಮಿನಿ ಕುಮಾರ್ ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ ತ್ರಿಪುರಾದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿಗೆ ₹ ೧,೦೦೦ (೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ₹ ೮೩,೦೦೦ ಅಥವಾ ಯುಎಸ್ $ ೯೯೦ ಗೆ ಸಮಾನ) ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಇದರ ಮೂಲಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ "ಕಾಮಿನಿ ಕುಮಾರ್ ಸ್ಮಾರಕ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು" ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಇದು ಮಣಿಪುರದ ಹೊರಗಿನ ಮಣಿಪುರಿಗಳು ಬರೆದ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸೃಜನಶೀಲ-ಬರವಣಿಗೆಗಾಗಿ ೩ ವಾರ್ಷಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.[೧೪]
೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ನೃತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ "ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು, ಇಂಫಾಲ್‌ನ" ೮೪ ನೇ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಸ್ಸಾಂನ ಕಚಾರ್‌ನ ಮೈತೇಯಿ ಪಾಂಗಲ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಹಮೀದ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ "ಕಾಮಿನಿ ಕುಮಾರ್ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ" ನೀಡಲಾಯಿತು.[೧೫]
ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿಮೈತೇಯಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾತಮ್ ಇಶೈ, ನಾಟ್ ಸಂಕ್ರಿತನ್, ರಾಸ್, ರಂಗ ನಾಟಕ, ಗೌರಾ ಲೀಲಾ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು, ಥಂಗ್-ತಾ, ಲೈರಿಕ್ ಥಿಬಾ, ಪುಂಗ್ ಮುಂತಾದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ಜನರನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ.[೧೬][೧೭][೧೮][೧೯]
ಮೈತೇಯಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಮೈತೇಯಿ ಸಂಕೀರ್ತನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು, ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್, ಕ್ರಮವಾಗಿ ೧೯೭೬ ಮತ್ತು ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಚೆಂಗ್ಥಾಮ್ ಸುಬಾಲ್ ಮತ್ತು ಹೌಬಾಮ್ ಬಸ್ನಾ ಅವರಿಗೆ 'ಸಂಗೀತ ರತ್ನ' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿತು.[೨೦]
ಪ್ರಕಟಿತ ಕೃತಿಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ೧೯೬೪ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ (ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ). ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ ನ ಜೌರ್, ಮಾರ್ಚ್: ೧-೧೩.[೨೧]
- ಸಿಂಗ್, ಮೊಯಿರಾಂಗ್ಥೆಮ್ ಚಂದ್ರ: ೧೯೬೭: ಪಂಥೋಯಿಬಿ ಖೊಂಗ್ಗುಲ್ (ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ). ಇಂಫಾಲ್, ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್.
- ೧೯೬೭ ಚರೈರೊಂಗ್ಬಾ ಖುಗುಮ್ (ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ) ಇಂಫಾಲ್, ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್.
- ಪ್ಯಾರೆಟ್, ಜೆ.ಕೆ.: ೧೯೭೩: ಮಣಿಪುರ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ರಿಸರ್ಚ್. ಸಾಹಿತ್ಯ (ಇಂಫಾಲ್), ಮಣಿಪುರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್, ಆಗಸ್ಟ್ ಸಂಚಿಕೆ.[೨೨]
- ೧೯೬೭: ಮೈಟಿ ಜನಾಂಗದ ಮೂಲ (ಮಣಿಪುರಿಯಲ್ಲಿ), ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಜೌರ್: ೧೧-೭.[೨೩]
ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ನಿಂಗ್ತೌಖೊಂಗ್ಜಮ್ ಚಂದ್ರಹಾಸ ಸಿಂಗ್ (೧೯೦೪-೧೯೬೬) ತ್ರಿಪುರಾದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ತ್ರಿಪುರಾದಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಇಂಫಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪರಿಷತ್ತಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಸೆಷನ್ಸ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ತ್ರಿಪುರದ ಮೊದಲ ಮಣಿಪುರಿ.[೨೪]
- ಎ.ಕೆ.ಸೆರಾಮ್ ಇವರು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಘದ ಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಭಾರತದ ಅಸ್ಸಾಂನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು.[೨೫]
- ಕರಮ್ ಇಬುಂಗೊಹಲ್ ಅವರು ಅಸ್ಸಾಂನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಮತ್ತು ಪರಿಷತ್ತಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ನಿಯತಕಾಲಿಕದ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು.[೨೬]
- ಖೈರುದ್ದೀನ್ ಚೌಧರಿ ಅಸ್ಸಾಂನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕಾಮಿನಿ ಕುಮಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅವರು ಅನೇಕ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷಾ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು (ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷಾ ಚಳುವಳಿಗಳು) ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಸ್ಸಾಂನ ಕಚಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.
- ರಾಜ್ಕುಮಾರ್ ಕಮಲ್ಜಿತ್ (ಜನನ ೧೯೨೪) ತ್ರಿಪುರದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು "ಮಾರುಪ್" ಎಂಬ ಮಣಿಪುರಿ ಜರ್ನಲ್ನ ಸ್ಥಾಪಕ-ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು.
- ಮಾಯೆಂಗ್ಬಾಮ್ ರಾಮ್ಗೋಪಾಲ್ ಅವರು ತ್ರಿಪುರಾದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು. ತ್ರಿಪುರಾದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ನಿಯತಕಾಲಿಕ "ತಖೇಲ್ ಲೀರಾಂಗ್" ನ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು.
- ಆರ್.ಕೆ. ಜಿತೇಂದ್ರಜಿತ್ ಅವರು ತ್ರಿಪುರಾದ ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು.[೨೭]
- ವಾಂಗ್ಖೆಮ್ ಬೀರಮಂಗಲ್ ಅವರು ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು, ತ್ರಿಪುರಾ, ತ್ರಿಪುರ ರವೀಂದ್ರ ಪರಿಷತ್ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾದ ಇತರ ಲೋಕೋಪಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.
ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ↑ "81st Manipuri Sahitya Parishad foundation day : 24th jun15 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). "Meetei Settlement in Barak Valley/185". Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 185. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ "Manipur Sahitya Parishad contributes greatly but only few are aware of their work: Karam Shyam : 24th jun18 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad celebrates 85 years : 24th jun19 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad celebrates platinum jubilee : 23rd nov10 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipur Language Day observed". www.thesangaiexpress.com (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad to hold annual meeting : 05th dec15 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "15th annual meet of Manipuri Sahitya Parishad Thoubal held : 27th dec16 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Award Giving Ceremony of Manipuri Sahitya Parishad, Tripura held : 15th feb11 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad Meghalaya announced Awardees for 2016". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Sahitya Parishad celebrates 80th foundation day : 24th jun14 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). "Meeteis in Barak Valley/205". Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 205. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 212. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). "Manipuris in the Political and Administrative Affairs of Tripura/373". Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 373. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ "Abdul Hamid awarded Kamini Kumar Gold Medal at 84th AGM of Manipuri Sahitya Parishad 2019". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipur Sahitya Parishad honours writers/artistes : 25th jun22 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad celebrates platinum jubilee : 23rd nov10 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Sahitya Parishad Awards : 13th apr16 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ "Manipuri Sahitya Parishad condoles : 04th jun21 ~ E-Pao! Headlines". e-pao.net. Retrieved 2023-03-04.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). "Meeteis in Nagaon District of Assam/293". Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 293. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sen, Sipra (1992-01-01). Tribes and Castes of Manipur: Description and Select Bibliography (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 242. ISBN 978-81-7099-310-0.
- ↑ Sen, Sipra (1992-01-01). Tribes and Castes of Manipur: Description and Select Bibliography (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 201. ISBN 978-81-7099-310-0.
- ↑ Sen, Sipra (1992-01-01). Tribes and Castes of Manipur: Description and Select Bibliography (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 236. ISBN 978-81-7099-310-0.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). "Manipuris in the Political and Administrative Affairs of Tripura/373". Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 373. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 30. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 33. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ↑ Sanajaoba, Naorem (1988). Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Mittal Publications. p. 34. ISBN 978-81-7099-853-2.