ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರು

ಧರ್ಮ ಸುಧಾರಣೆಯು ಈ ಸುಧಾರಕರ ಮುಖ್ಯುದ್ದೇಶವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾನವತಾವಾದಿಗಳಾಗಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಮೋಕ್ಷ ಮತ್ತು ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಯಾಗಿ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಲೌಕಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು. ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆಯು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.

ಹೊಸದಾಗಿ ಉದಯಗೊಂಡ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಥವಾ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಈ ಚಳುವಳಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು. ರಾಜಾ ರಾಮಮೋಹನ್ ರಾಯ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಚಳುವಳಿಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.

ಸುಧಾರಣೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಧರ್ಮ

ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿತ್ತು. ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪೌರೋಹಿತ್ಯವು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ದೇವರನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು ವಿಗ್ರಹಾರಾಧನೆ, ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿ, ದೈಹಿಕ ಹಿಂಸೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನವೂ ಜನರಲ್ಲಿ ಖಿನ್ನತೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತ್ತು. ಸತಿ, ಹೆಣ್ಣು ಶಿಶುಹತ್ಯೆ, ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ವಿಧವೆಯರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದು, ಏಕೀಕೃತ ಜನಾಂದೋಲನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿತ್ತು..ಅದರೊಂದಿಗೆ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿತ್ತು.

ಸುಧಾರಣಾವಾದಿಗಳು ಆಧುನೀಕರಣದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು ಅವರು ನಂಬಿಕೆಯನ್ನೇ ಬಳಸಿದರು. ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯನ್ನು ಅವರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನು ಕೇವಲ ಸಹಾಯ ಮತ್ತು ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಳಸಿದರು. ಹೀಗೆ ಅವರು ಸತಿ, ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ ಮುಂತಾದ ಯಾವುದೇ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಧರ್ಮದಿಂದ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಬಯಸಿದ್ದರು.

ವೈಚಾರಿಕತೆ

ವೈಚಾರಿಕತೆ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯನ್ನು ಈ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಂಬಿದ್ದವು [ದೇವರು ಒಬ್ಬನು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ದೇಶವಾಸಿಗಳು ಸಹೋದರರು]. ಅವರು ಸಮಾಜದ ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. ಆದರೂ ಸುಧಾರಣೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿಗಣನೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ತರ್ಕಬದ್ಧ ಮತ್ತು ಜಾತ್ಯತೀತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿತ್ತು.ಉದಾ: ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ವೈದ್ಯರ ನೆರವು ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

ಆಧುನೀಕರಣ

ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಕುರುಡಾಗಿ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲ; ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಧುನೀಕರಣವು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯೀಕರಣವಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಹೇಳುವುದು ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು.

ಉದಯೋನ್ಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರು

ರಾಜಾರಾಮ್ ಮೋಹನ್ ರಾಯ್

• ರಾಜ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಕ್ಬರ್-II ಅವರು ನೀಡಿದ್ದರು.
• ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ಏಕದೇವೋಪಾಸನೆಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಲು ೧೮೨೮ ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಮಾಜವನ್ನು [ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಸಭಾ] ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.
• ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಆಧುನಿಕ ಮನುಷ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವರು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಹರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದರು.
• ಅವರ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಾಧನೆ - ಅವರು ಬೆಂಟಿಂಕ್ ರೊಂದಿಗೆ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಸತಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಹೆಣ್ಣು ಶಿಶುಹತ್ಯೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಬೋಧಿಸಿದರು. ಅವರು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬಯಸಿದ್ದರು.
• ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆ - ಅವರು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದರು.
• ರಾಯ್ ಅವರು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಪರ್ಷಿಯನ್, ಅರೇಬಿಕ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಗ್ರೀಕ್ ಮತ್ತು ಹೀಬ್ರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಒಂದು ಡಜನ್ ಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆಗಳು ತಿಳಿದಿದ್ದವು. ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳ ಜ್ಞಾನವು ಅವರ ಅಧ್ಯಯನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.
• ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ಪ್ರವರ್ತಕನಾಗಿ ರಾಯ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಮತ್ತು ತಿಳಿಸಲು ಹಾಗೂ ಅವರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಮುಂದೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಬಂಗಾಳಿ, ಹಿಂದಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದರು.
• ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಚಿಂತನೆ, ಚಟುವಟಿಕೆ ಹಾಗೂ ಸಹೋದರತ್ವದ ಸಹಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ನಿಂತರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯದ ತತ್ವಗಳ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ತಿಳುವಳಿಕೆಯು ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅವರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಈಶ್ವರ್ ಚಂದ್ರ ವಿದ್ಯಾಸಾಗರ್

• ಮಹಾನ್ ವಿದ್ವಾಂಸ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಕ ವಿದ್ಯಾಸಾಗರ್ ಅವರ ವಿಚಾರಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಿಂತನೆಯ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿತ್ತು.
• ಧರ್ಮಗ್ರಂಥದ ಜ್ಞಾನದ ಪುರೋಹಿತ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಅವರು ದೃಢನಿಶ್ಚಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಾಲೇಜನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರಿಗೆ ತೆರೆದರು. ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಲಿಕೆಯ ಸ್ವಯಂ-ಹೇರಿದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.
• ವಿದ್ಯಾಸಾಗರ್ ಅವರು ವಿಧವೆ ಪುನರ್ವಿವಾಹವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಿಧವೆ ಪುನರ್ವಿವಾಹವನ್ನು ಕಾನೂನುಬದ್ಧಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಬಹುಪತ್ನಿತ್ವದ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದರು.
• ಅವರು ಭಾರತದ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರವರ್ತಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು.

ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿ

• ಅವರು ಆರ್ಯ ಸಮಾಜದ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ವೇದಗಳು ನಿಜವಾದ ಜ್ಞಾನದ ಮೂಲವೆಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು "ವೇದಗಳಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ" ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.
• ಅವರು ಜಾತಿವಾದ, ವಿಗ್ರಹಾರಾಧನೆ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹದ ವಿರುದ್ಧ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಅಂತರ್ಜಾತಿ ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ವಿಧವೆ ಪುನರ್ವಿವಾಹದ ಮೇಲೆಯೂ ನೇರ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ್ದರು..
• ಅವರು ಮೊದಲು ‘ಸ್ವದೇಶಿ’ ಮತ್ತು ‘ಭಾರತಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯರು’ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ‘ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.

ಆತ್ಮಾರಾಮ್ ಪಾಂಡುರಂಗ

• .ಅವರು ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜದ ಸ್ಥಾಪಕರು.
• ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜವು ಭೋಜನ ಪದ್ಧತಿ, ಅಂತರ್ಜಾತಿ ವಿವಾಹ, ವಿಧವೆ ಪುನರ್ವಿವಾಹ, ಮಹಿಳೆಯರ ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಒಳಗಾದ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು.
• ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರನಡೆ ಅವರು ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರಾಠ ಶಕ್ತಿಯ ಏರಿಕೆ ಪುಸ್ತಕದ ಲೇಖಕರು.
• ಶಾಸಕಾಂಗ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸಲು ಪೂನಾ ಸರ್ವಾಜನಿಕ್ ಸಭೆಯನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ

•  ಇವರ ಮೂಲ ಹೆಸರು ನರೇಂದ್ರನಾಥ ದತ್ತ. ಅವರು ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹಂಸ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿ.
• ಅವರು ಮೂಢನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದರು/
• ಅವರು ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ದತ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.

ಅನ್ನಿ ಬೆಸೆಂಟ್

• ಇವರು ಥಿಯೊಸಾಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.
• ಮೇಡಮ್ ಬ್ಲಾವಾಟ್ಸ್ಕಿ ಮತ್ತು ಕರ್ನಲ್ ಆಲ್ಕಾಟ್ ರವರು ಇದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು.
• ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಹೋದರತ್ವವನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಜನಾಂಗ, ಬಣ್ಣ, ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವುದು ಇವರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಅದಲ್ಲದೆ ಇವರು ಪ್ರಾಚೀನ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಚಿಂತನೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದರು.
• ಅನ್ನಿ ಬೆಸೆಂಟ್ ಆಲ್ಕಾಟ್‌ನಿಂದ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ವಾರಣಾಸಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದೂ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅದು ಬನಾರಸ್ ಹಿಂದೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಯಿತು.

ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ಫುಲೆ

• ಅವರು ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಸತ್ಯಸೋಧಕ್ ಸಮಾಜವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅಂದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ಕೆಳಜಾತಿಯವರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು. ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಧವೆ ಪುನರ್ವಿವಾಹ ಚಳವಳಿಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದರು.
• ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ಫುಲೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಹೆಂಡತಿ ಸಾವಿತ್ರಿಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಥಾಮಸ್ ಪೈನ್ ಅವರಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು.
• ಅವರನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪಿತಾಮಹ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್

• ಇವರನ್ನು ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಪಿತಾಮಹ.
• ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಒಳಗಾದ ವರ್ಗಗಳ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದ ಉನ್ನತಿಗಾಗಿ ಅವರು ಬಹೀಷ್ಕೃತ್ ಹಿತ್ಕರ್ಣಿ ಸಭೆಯನ್ನು [೧೯೨೪] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.
• ಅವರು ಶಾಹು ಮಹಾರಾಜರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮೂಕ್ನಾಯಕ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.
• ಕಲರಂ ದೇವಾಲಯ ಪ್ರವೇಶ ಚಳುವಳಿ, ಮನುಸ್ಮೃತಿಯನ್ನು ಸುಡುವುದು ಮತ್ತು ಮಹಾದ್ ವಾಟರ್ ಟ್ಯಾಂಕ್ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹವನ್ನು ಅವರ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು.
• ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನೀಡಲು, ಹಿಂದೂ ಸಂಹಿತೆ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿ ನಂತರ ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ ಹೋದರು.
• ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಾರ್ಮಿಕ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಕೊಲಂಬಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪಡೆದರು.
• ಅವರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು “ವೇಟಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಎ ವೀಸಾ” ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ಅವರು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ್ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಶ್ರೀ ನಾರಾಯಣ ಗುರು

• ಅವರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಾಯಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು.
• ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕೇರಳದ ಜಾತಿ ಪೀಡಿತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಅನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣಾ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು.