ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ(ಇಮ್ಯೂನೈಸೇಷನ್)
ಈ ಲೇಖನದಿಂದ ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. (July 2008) |
ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಇಮ್ಯೂನೈಸೇಷನ್ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರತಿರೋಧಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ರೋಗಕಾರಕ ಪದಾರ್ಥದ ವಿರುದ್ದ (ಇಮ್ಯುನೋಜೆನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಬಲಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿರೋಧಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ದೇಹಕ್ಕೆ ಬಾಹ್ಯವಾಗಿರುವ ಕಣಗಳಿಗೆ (ಸ್ವಂತದಲ್ಲದ ) ಒಡ್ಡಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಅದು ಪ್ರತಿರೋಧಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯೊಂದನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅದು ಅನಂತರದ ಸಂಘರ್ಷಗಳಿಗೆ (ಪ್ರತಿರಕ್ಷಾ ಸ್ಮರಣೆಯ ಮೂಲಕ) ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಯಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೂ ಸಹ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇದು ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ಪ್ರತಿರೋಧಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರಾಣಿಯೊಂದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿತ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಇಮ್ಯುನೋಜೆನ್‌ಗೆ ಒಡ್ಡಿದಾಗ, ಅದರ ದೇಹವು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೇ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು: ಇದನ್ನು ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯಿಂದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಘಟಕಗಳೆಂದರೆ ಬಿ ಜೀವಕೋಶಗಳು (ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳು) ಮತ್ತು ಟಿ ಜೀವಕೋಶಗಳಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಕಣಗಳೊಂದಿಗೆ ದ್ವಿತೀಯ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ಚುರುಕಾದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗೆ ಮೆಮೋರಿ ಬಿ ಜೀವಕೋಶ ಮತ್ತು ಮೆಮೋರಿ ಟಿ ಜೀವಕೋಶಗಳು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ದೇಹವು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೇ ಈ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಬದಲಾಗಿ ಈ ಘಟಕಗಳನ್ನು ದೇಹದೊಳಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿದಾಗ ಅದು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಅತೀ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದದ್ದು ಲಸಿಕೆ ಹಾಕುವುದು ಆಗಿದೆ. ರೋಗಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಲಸಿಕೆಗಳು ದೇಹದ ರೋಗನಿರೋಧಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ, ಈ ಮೂಲಕ ಸೋಂಕನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಅಥವಾ ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮ್ಯುಟೇಶನ್ಗಳು ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಕೋಶಗಳಿಗೆ ದೇಹಕ್ಕೆ ತಿಳಿಯದ ಪ್ರೋಟೀನುಗಳು ಅಥವಾ ಇತರ ಕಣಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುವುದೇ ರೋಗ ಗುಣಪಡಿಸುವಿಕೆಯ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಲಸಿಕೆಗಳ ತಾತ್ವಿಕ ಆಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಕಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಗಳಿಗೆ ಸಹ ಬಳಸಬಹುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನಿಕೋಟಿನ್ (ನಿಕ್ ವ್ಯಾಕ್ಸ್) ಅಥವಾ ಗ್ರೆಲಿನ್ ಹಾರ್ಮೋನ್ ವಿರುದ್ಧ (ಸ್ಥೂಲಕಾಯ ಲಸಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ) ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಲಸಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸಕ್ರಿಯ ಅಥವಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಬಹುದು: ಲಸಿಕೆ ನೀಡುವಿಕೆಯು ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯ ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ.
ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯು ದೇಹದೊಳಕ್ಕೆ ಬಾಹ್ಯ ಕಣದ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಆವಶ್ಯಕಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಅದು ಗುರಿಪಡಿಸುವ ವಸ್ತುವಿನ ವಿರುದ್ಧ ದೇಹವು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೇ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯು ಟಿ ಜೀವಕೋಶಗಳು ಮತ್ತು ಬಿ ಜೀವಕೋಶಗಳಿಂದ ಅವುಗಳ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ.
ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯು ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನು ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನು ಇನ್ನೂ ಸಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬರದೇ ಇದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಅವನು ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಪೂರ್ವ-ರಚಿತ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದೇ ಇದ್ದಾಗ (ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ), ಆಗ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಿದವನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರ ರಕ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ಪನ್ನ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಬಾರಿ, ಈ ಸೂಕ್ಷ್ಮೀಜೀವಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಅತೀ ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿರಬಹುದು; ಇಂದಹ ಸಂದರ್ಭಗಳು ಹಲವು ಬಾಲ್ಯದ ಸೋಂಕುಗಳಲ್ಲಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನು ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ತಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಅವನು ಆಗ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.
ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿ, ಅಥವಾ ಅದರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮುನ್ನ ಅವರ ದೇಹಕ್ಕೆ ನೀಡುವುದನ್ನು ಕೃತಕ ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಪೂರ್ವ-ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಿಸಿದ, ಅಸಾಂದ್ರೀಕೃತ ಲಸಿಕೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ
ಬದಲಾಯಿಸಿದೇಹವು ಪ್ರತಿರಕ್ಷಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪೂರ್ವ-ಸಂಶ್ಲೇಷಿಸಿದ ಘಟಕಗಳನ್ನು ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೇ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಲು ಅಗತ್ಯವಾಗದಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಗೆ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಈ ವಿಧಾನದ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅಲ್ಪ ಕಾಲಾವಧಿಯಾದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಿಭಜನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಬಿ ಜೀವಕೋಶಗಳಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಅವುಗಳು ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತವೆ.
ಜನನದ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ತಕ್ಷಣದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಭ್ರೂಣವನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಲು ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ತಾಯಿಯಿಂದ ಭ್ರೂಣಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದಾಗ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯು ಶಾರೀರಿಕವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.
ಕೃತಕ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚುಚ್ಚುಮದ್ದಿನಮೂಲಕ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಏನಾದರೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೋಗಗಳು ಹರಡಿದಾಗ ಅಥವಾ ವಿಷತ್ವಕ್ಕೆ ತುರ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಟೆಟಾನಸ್ ಗೆ). ಪ್ರಾಣಿಯ ಪ್ರತಿಕಾಯದ ವಿರುದ್ಧವೇ ಪ್ರತಿರಕ್ಷೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಅತಿಸಂವೇದನಶೀಲತೆ ಆಘಾತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಕಾಶವಿದ್ದರೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ("ಪ್ರತಿಕಾಯ ಥೆರಪಿ") ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಬದಲಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿದ್ದರೆ, ಜೀವಕೋಶ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ ವಿಟ್ರೋ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮಾನವೀಕರಿಸಿದ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದು. ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಇದರರ್ಥ 87 ವಿವಿಧವುಗಳು ಪರಿಣಾಮಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತದೆ.
ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಪ್ರತಿರಕ್ಷಣೆ ನೋಂದಣಿ
- ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆಂಜ ಲಸಿಕೆ