ಈಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ
ಈಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಬೀದರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹುಮ್ನಾಬಾದ್ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೧೦ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಜಲಸಂಗವಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಈಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, [೧] ಕಮಲೀಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಮಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ [೨] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.
| ಈಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ | |
|---|---|
 ದೇವಾಲಯದ ಪಾರ್ಶ್ವ ನೋಟ | |
| ಭೂಗೋಳ | |
| ಕಕ್ಷೆಗಳು | 17°49′52.33″N 77°10′34.95″E / 17.8312028°N 77.1763750°E |
| ದೇಶ | ಭಾರತ |
| Province | ಕರ್ನಾಟಕ |
| ಜಿಲ್ಲೆ | ಬೀದರ್ ಜಿಲ್ಲೆ |
| ಸ್ಥಳ | ಜಲಸಂಗವಿ |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ | |
| ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ | ಚಾಲುಕ್ಯ |
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮದ ತೊಟ್ಟಿಯ ( ಟ್ಯಾಂಕ್ ) ಬಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ದೇವಾಲಯದ ಒಳ ಮತ್ತು ಹೊರ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಆಕೃತಿಗಳು ಸಾಲಭಂಜಿಕಾ ಅಥವಾ ಮಂದಾಕಿನಿ ಶೈಲಿಯ ಶಿಲ್ಪಗಳಾಗಿವೆ. ಆ ಶಿಲ್ಪಗಳ ಶೈಲಿಯು ಅವರು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯ ಕೇಶ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳದಂತಹ ವಸ್ತುಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು ಸೆಡಕ್ಟಿವ್ ತ್ರಿಭಂಗ ಭಂಗಿಗಳು " ಅಂದರೆ ...ಚಂದ್ರನ ಎದೆ, ಹಂಸ-ಸೊಂಟ ಮತ್ತು ಆನೆ-ಸೊಂಟ" ರೂಪದಲ್ಲಿವೆ. ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುವ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ವೇಷಭೂಷಣಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. [೩] ಜಲಸಾಂಗ್ವಿ ದೇವಾಲಯದ ಶಿಲ್ಪಗಳು ನಂತರದ ಹೊಯ್ಸಳರ ಆವರಣದ ಬೇಲೂರು, ಹಳೇಬೀಡು ಮತ್ತು ಸೋಮನಾಥಪುರಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. [೪] ಈ ಚಾಲುಕ್ಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. [೫] ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ಶಿಲ್ಪವೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಶಿಲ್ಪಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯೆಂದರೆ ಶಾಸನ ಸುಂದರಿ (ಶಿಲಾಬಾಲಿಕಾ) ಎಂಬ ಮಹಿಳೆಯ ( ಪೌರಾಣಿಕ ಮಹಿಳೆ ) ಶಿಲ್ಪ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸನವನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.[೬] ನರ್ತಿಸುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿರುವ ಆಕೃತಿಯು ಶಿಲಾಶಾಸನವನ್ನು ಕೆತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಶಾಸನಗಳು ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಯ ಬರಹಗಳನ್ನು "ಸಪ್ತದ್ವೀಪೋದರೀ ಭೂತಂ ಭೂತಲಂ ಸ್ವೀಕರಿಷ್ಯತಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ಸಪ್ತಮೋ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನಃ" ಎಂದು ಅರ್ಥೈಸಲಾಗಿದೆ. [೭] ಇದರ ಅನುವಾದ ಹೀಗಿದೆ: "ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಏಳು ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ" . [೮] ಬೆಲ್ಲಿ ಟ್ವಿಸ್ಟ್ ದಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಿದಂತೆ ದೇಹವು ಹೊಕ್ಕುಳನ್ನು ಮೀರಿದ ತಿರುವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆಕೃತಿಯ ಭಂಗಿಯಿಂದ ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಆಕಾಶ ಮುದ್ರೆಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಕುತ್ತಿಗೆ ಬಾಗುತ್ತದೆ. [೯]
ದೇವಾಲಯವು ಮೂರು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಎಂಟು ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನೃತ್ಯ ಕೋಣೆ, ಸುಂದರವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ನಂದಿ ಕೋಣೆ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗೃಹ ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವನ್ನು ದ್ವಾರಪಾಲ ಮತ್ತು ಯಾಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಾಗಿಲಿನ ಮೇಲಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. [೧೦]
ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ ಕಾರ್ಯಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ "ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ ೧೯೯೧ - ೧೯೯೨ - ಎ ರಿವ್ಯೂ" ಎಂಬ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ‘‘ಗೋಡೆಯ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದ್ದ ವೆನೀರಿಂಗ್ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಮರುಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಾಣೆಯಾದ ಸ್ಲೇಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಛಾವಣಿಯ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೊಸದರೊಂದಿಗೆ ಮರುಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೋರುತ್ತಿರುವ ಛಾವಣಿ( ಟೆರೇಸ್ ) ಅನ್ನು ಹವಾಮಾನ ನಿರೋಧಕ ಕೋರ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ" ಎಂದು ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೧]
ಮತ್ತೆ ಸರ್ಕಾರ ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲು ಚಪ್ಪಡಿಗಳನ್ನು ಅಂಟಿಸಿ ಶಿಲ್ಪಗಳಿಗೆ ಹಾನಿ ಮಾಡುವ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿತು. ಈಗಿನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬೆರೆಸಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸ್ವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಆರೋಪ ಕೇಳಿಬಂದಿತ್ತು. [೧೨]
ಛಾಯಾಂಕಣ
ಬದಲಾಯಿಸಿ-
ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ -
ನರಸಿಂಹ -
ಗಣಪತಿ -
-
-
-
ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಬಲಭಾಗದ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ -
-
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ↑ "Iswara temple – Jalsangi – Humnabad – Bidar". Archived from the original on 15 February 2019.
- ↑ Singh, B.P. (1996). Indian archaeology 1991-1992 - A REVIEW (PDF). Janpath, New Delhi: The Director General, Archaeological Survey of India. p. 189. Archived from the original (PDF) on 16 February 2019.
- ↑ Prakash, B.V. (9 November 2009). "A heap of broken images". Deccan Herald.
- ↑ India Travelogue - Jalasangvi
- ↑ Picture of the Jalasangvi temple
- ↑ "Iswara temple – Jalsangi – Humnabad – Bidar". Archived from the original on 15 February 2019.
- ↑ Ibid., also Devarkondareddy, Hanumakshi Gogi, (Ed) Kannada university Epigraphical series-VIII, p2
- ↑ Badseshi, Ramakrishna (3 December 2012). "Chalukya era sculpture restored, but temple loses original glory". The New Indian Express. Archived from the original on 16 February 2019.
- ↑ Rao, Rekha (11 Dec 2017). "Yoga as a prelude to Svadhyaya in sculptures". Archived from the original on 16 February 2019.
- ↑ Chugh, Lalit (2016). Karnataka's Rich Heritage - Art and Architecture. Chennai: Notion press. ISBN 978-93-5206-825-8.
- ↑ Singh, B.P. (1996). Indian archaeology 1991-1992 - A REVIEW (PDF). Janpath, New Delhi: The Director General, Archaeological Survey of India. p. 189. Archived from the original (PDF) on 16 February 2019.
- ↑ Badseshi, Ramakrishna (3 December 2012). "Chalukya era sculpture restored, but temple loses original glory". The New Indian Express. Archived from the original on 16 February 2019.Badseshi, Ramakrishna (3 December 2012). "Chalukya era sculpture restored, but temple loses original glory". The New Indian Express. Archived from the original on 16 February 2019.
ಬಾಹ್ಯ ಮೂಲಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ- ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಗೆಜೆಟಿಯರ್, ಬೀದರ್ ಜಿಲ್ಲೆ, (ಸಂ) ಕೆ.ಅಭಿಶಂಕರ್; ಬೆಂಗಳೂರು, ೧೯೭೭. ಪುಟಗಳು ೫೭೬ – ೫೭೭.
ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು
ಬದಲಾಯಿಸಿ