ಖಾಂದೇಶಿ ಭಾಷೆ

ಖಂಡೇಶಿ ಭಾಷೆಯು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ‌ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಎಂಬ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಅತಿಯಾಗಿ ಬಳಸುವುದರಿಂದ ಈ ಭಾಷೆಗೆ ಪ್ರಾಂತೀಯವಾಗಿ ಖಂಡೇಶಿ ಭಾಷೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಖಂಡೇಶ್ ಪದದ ಮೂಲದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಈ ಹೆಸರನ್ನು " ಖಾನ್ " ( ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಮೊಘಲ್ ನಿಯೋಗಿಗಳು ಬಳಸುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ) ಮತ್ತು "ದೇಶ" (ದೇಶ)ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವು "ಕನ್ಹಾ" ಮತ್ತು "ದೇಶ್" ಪದಗಳಿಂದ ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ; "ಕನ್ಹಾ" ಎಂಬ ಕೃಷ್ಣನ ಹೆಸರು, ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಅಹಿರ್  ಜನರು ಪೂಜಿಸುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ದೇವ ಕೃಷ್ಣನಾಗಿದ್ದುದರಿಂದಲೂ ಈರೀತಿ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಇತರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು " ಕಾನ್ಬಾಯ್" (ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ತ್ರೀ ದೇವತೆ), "ಕಹಾನ್" (ಹೇ ಅಥವಾ ಹುಲ್ಲು) ಮತ್ತು " ಖಾನ್" ( "ಖಾನ್" ಪದದ ವಿಭಿನ್ನ ಮೂಲಗಳಿವೆ.)  ಖಂಡೇಶ್ ಪದದ ವಿವಿಧ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ವಿವರವಾದ ಅಧ್ಯಯನವು ಡಾ.ರಮೇಶ್ ಸೂರ್ಯವಂಶಿ ಅವರ  ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ . ಖಂಡೇಶಿಯು ಭಿಲಿ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಡುವೆಯಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದ್ದು,ಡಂಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಅಹಿರಾನಿಗಳು ಇದರ ಉಪಭಾಷೆಗಳಾಗಿವೆ. ಖಂಡೇಶ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಐದು ರೀತಿಯ ಭಾಷಾಕುಟುಂಬಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದ್ದು

ಖಂಡೇಶ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾಷಾಕುಟುಂಬಗಳು

• ಇಂಡೋ ಯುರೋಪಿಯನ್
• ಇಂಡೋ ಇರಾನಿಯನ್
• ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್
• ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ
• ಖಂಡೇಶಿ.

ಉಪಭಾಷೆಗಳು

ಅಹಿರಾನಿ ಖಂಡೇಶಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಉಪಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಖಂಡೇಶ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಅಹಿರ್ಸ್ (ಎಪಿಕ್ ಜಾನುವಾರು ಸಾಕಣೆದಾರರು) ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದನ್ನು ಪ್ರದೇಶ ಆಧಾರಿತ ಉಪಭಾಷೆಗಳಾದ ಚಾಲಿಸ್ಗಾಂವ್, ಧುಲೆ  ಮತ್ತು ಮಾಲೆಗಾಂವ್ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ .  ಅಹಿರಾನಿಯನ್ನು ಜಲ್ಗಾಂವ್ (ಭೂಸಾವಲ್, ಜಾಮ್ನರ್, ಬೋಡ್ವಾಡ್ ಮತ್ತು ಮುಖೈನಗರ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ಮತ್ತು ನಂದುರ್ಬಾರ್ , ಧುಲೆ  ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯವಾದ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ  ಇದನ್ನು ಸೂರತ್  ಮತ್ತು ವ್ಯಾರಾದಲ್ಲಿ  ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ  ಅಹಿರಾಣಿ ಅಂಬಾ-ವರ್ಲಾ  ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಡಾ ರಮೇಶ್ ಸೂರ್ಯವಂಶಿಯವರ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಯಬಹುದಾಗಿದೆ.

1971 ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅಹಿರಾನಿಯನ್ನು ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ 363,780. ಹಾಗೂ ಧುಲಿಯಾ, ಜಲ್ಗಾಂವ್ ಮತ್ತು ನಂದುರ್ಬಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ 2011ರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಅಂದಾಜು, ಮತ್ತು ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಮತ್ತು ನಾಸಿಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಹಿರಾನಿ ತಹಸಿಲ್ಗಳು 10 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ.

ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಅಹಿರ್ ಅಲ್ಲದವರು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಲೆವಾ, ವಾನಿ, ಭಿಲ್ ಮತ್ತು ಪರದೇಶಿ ಜಾತಿಗಳು) ಅಹಿರಾನಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುವಾಗ ಅಹಿರಾನಿಯ ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನು ಅವರ ಉಪಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಇದು ಭಾಷೆಯ ಇತರ ಉಪಭಾಷೆಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಚಂದವಾಡಿ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹಾಗೂ ನಂದುಬಾರಿ ನಂದುರ್ಬಾರ್ ಸುತ್ತಲೂ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಜಮ್ನೇರಿಯರ್ ತವಾಡಿ ಜಮ್ನರ್ ತಹಸಿಲ್ ಸುತ್ತಲೂ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅರಣ್ಯ ಅಜಂತ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಡೊಂಗರಂಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಖಂಡೇಶಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳ ಆಧಾರಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿವೆ. ಅಹಿರಾನಿ, ಗುಜಾರ್, ಭಿಲಾವ್, ಮಹಾರೌ, ಲೆವಾ ಮತ್ತು ಪುರ್ಬಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಖಂಡೇಶಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ (ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ) ವರ್ಗಗಳಾಗಿವೆ. ಕೆಲವು ಜನರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಉಪಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಹೊರಗಿನ ದೈನಂದಿನ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಖಂಡೇಶಿಯನ್ನು ಬಳಸುಸಾಹಿತ್ಯ

ಸಾಹಿತ್ಯ

ಅಹಿರಾನಿಯು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಷೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿಲ್ಲ. ಬಹಿನಾಬಾಯಿ ಚೌಧರಿ (1880-1951) ಖಂಡೇಶ್ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ, ಮತ್ತು ಖಂಡೇಶ್ ಪ್ರದೇಶದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಿ ಭಾಷಾ ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವರ ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಅಹಿರಾನಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅಹಿರಾನಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ. ಕವಿ ಅಹಿರಾನಿಯವರಲ್ಲ, ಆದರೆ ಲೆವಾ ಖಂಡೇಶಿಯ ಉಪಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.

ಭಾಷಾ ಸಂಶೋಧನೆ

ಡಾ.ರಮೇಶಸಿತಾರಾಮ್ ಸೂರ್ಯವಂಶಿ ಅವರು ಅಹಿರಾನಿ ಕುರಿತು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ:

• ಅಹಿರಾನಿ ಭಾಷಾ ವೈಡ್ನಿಕ್ ಅಭ್ಯಾಸ (1997), ಭಾಷಾ ಅಧ್ಯಯನ, ಇದು ಪದಗಳ ವ್ಯಾಕರಣ ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅಹಿರಾನಿಯಲ್ಲಿ ವಾಕ್ಯಗಳ ರಚನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಕ್ಷಯ ಪ್ರಕಾಶ, ಪುಣೆ
• ಅಹಿರಾನಿ ಉಪಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನಿಘಂಟಿನ ಅಹಿರಾನಿ-ಶಬ್ಕೋಶ್ (1997), ಸುಮಾರು 10000 ಪದಗಳನ್ನು ನಿಘಂಟುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಕ್ಷಯ ಪ್ರಕಾಶ, ಪುಣೆ
• ಅಹರಾಣಿ ಮಣಿ ಅನಿ ವಕ್ಪ್ರಚಾರ್ (1997)
• ಅಹಿರಾಣಿ ಉಪಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾವಿರ ಮಾತುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಸಾವಿರ ಗಾದೆಗಳು, ಅವುಗಳ ಅರ್ಥಗಳ ವಿವರಣೆಯೊಂದಿಗೆ. ಅಕ್ಷಯ ಪ್ರಕಾಶ, ಪುಣೆ
• ಖಂಡೇಶತಿಲ್ ಕೃಷಿಕ್ ಜೀವನ್ ಸಚಿತ್ರ ಕೋಶ(2002), ಖಂಡೇಶ್‌ನಲ್ಲಿ ರೈತರು ಬಳಸುವ ಪದಗಳ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ನಿಘಂಟು. ಈ ಪುಸ್ತಕವು ರೈತರು ಬಳಸುವ ಪರಿಕರಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಎಲ್ಲಾ ಪರಿಕರಗಳು ಮತ್ತು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಅಹಿರಾಣಿ ಉಪಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮುಂಬೈನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಆನಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಂಡಳಿ ಇದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ.
• ಖಂಡೇಶತಿಲ್ ಮಣಿ(2010) ISBN 978-81-920256-2-9, ಅಭ್ಯಾಸಿಕ, ಕನ್ನಡ್. ಜಿಲ್ಲೆ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಜೂನ್ -2010 ಪುಟಗಳು 224
• ಖಂಡೇಶಿಯಲ್ಲಿ ಬೋಲಿ ಆನಿ ಪ್ರಮನ್ ಭಾಷಾ (2010). ISBN 978-81-920256-0-5 , ಅಭ್ಯಾಸಿಕ, ಕನ್ನಡ್.ಡಿಸ್ಟ್.ಔರಂಗಾಬಾದ್ (ಮಹ.) 431103
• ಖಂಡೇಶಿಯಲ್ಲಿ ಲೋಕಸಾಹತ್ಯ ಆನಿ ಅಭ್ಯಾಸ್ ವಿಶಯ್ (2010). ISBN 978-81-920256-1-2 , ಅಭ್ಯಾಸಿಕ, ಕನ್ನಡ್.ಡಿಸ್ಟ್.ಔರಂಗಾಬಾದ್ (ಮಹ.) 431103
• ಆದಿವಾಸಿ ಠಾಕರ್ ಡಾಟ್ ಕಾಮ್ (2016) ಪುಟಗಳು 248, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 978-81-920256-7-4 , ಅಭ್ಯಾಸಿಕ, ಕನ್ನಡ್, ಜಿಲ್ಲೆ.ಔರಂಗಾಬಾದ್ (ಮಹ.) 431103