ಹಠ ಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾ
ಹಠ ಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾ, ಹಠ ಯೋಗದ ಕುರಿತು ಹದಿನೈದನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕೈಪಿಡಿ. ಇದನ್ನು ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಬೋಧನೆಯ ವಂಶಾವಳಿಯನ್ನು ನಾಥರ ಮತ್ಸ್ಯೇಂದ್ರನಾಥ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತಾರೆ. ಘೇರಾಂಡ ಸಂಹಿತೆ ಮತ್ತು ಶಿವ ಸಂಹಿತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಮೂರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುವ ಹಠ ಯೋಗದ ಮೇಲೆ ಉಳಿದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದಾಗಿದೆ.[೧]
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಹಠಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಬಹುದಾದ ಆರಂಭಿಕ ಹಠ ಯೋಗದ ಎಂಟು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜನೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ
ವಿಭಿನ್ನ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಪಠ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಭಿನ್ನ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಹಠಯೋಗಪ್ರದೀಪಿಕಾ, ಹಠಪ್ರದೀಪಿಕಾ, ಹಠಪ್ರದಿ, ಮತ್ತು ಹಠ್-ಪ್ರದೀಪಿಕಾ . ಇದನ್ನು ೧೫ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತ್ಮರಾಮನು ಹಿಂದಿನ ಹಠ ಯೋಗ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಂಕಲನವಾಗಿ ರಚಿಸಿದನು. ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮ ತನ್ನ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತಾನೆ. ಉನ್ನತ ಧ್ಯಾನ ಅಥವಾ ರಾಜಯೋಗದ ಮೊದಲು ದೈಹಿಕ ಶುದ್ಧೀಕರಣಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತಾ ಹಂತವಾಗಿ ಅವನು ತನ್ನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತಾನೆ
ಸಾರಾಂಶ ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಹಠಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾವು ಆದಿನಾಥ, ಮತ್ಸ್ಯೇಂದ್ರನಾಥ ಮತ್ತು ಗೋರಕ್ಷಣನಾಥ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತೈದು ಹಿಂದಿನ ಹಠ ಯೋಗ ಗುರುಗಳನ್ನು ( ಸಿದ್ಧರು ) ಪಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ನಾಲ್ಕು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲಿ ೩೮೯ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು (ಶ್ಲೋಕಗಳು) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದು ಶುದ್ಧೀಕರಣ (ಸಂಸ್ಕೃತ: ಷಟ್ಕರ್ಮ ), ಭಂಗಿ ( ಆಸನ ), ಉಸಿರಾಟದ ನಿಯಂತ್ರಣ ( ಪ್ರಾಣಾಯಮ ), ದೇಹದಲ್ಲಿನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು ( ಚಕ್ರ ), ಕುಂಡಲಿಕ್, ಎನ್‌ಬಾಂಡಿನೆಟಿಕ್ ) ಸೇರಿದಂತೆ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ., ಶಕ್ತಿ ( ಪ್ರಾಣ ), ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹದ ವಾಹಿನಿಗಳು ( ನಾಡಿ ), ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ಮುದ್ರೆಗಳು ( ಮುದ್ರಾ ) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೨]
ಅಧ್ಯಾಯ ೧ ಯೋಗಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಪರಿಸರವನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವುದು, ಯೋಗಿಯ ನೈತಿಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಸನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಧ್ಯಾಯ ೨ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಮತ್ತು ಸತ್ಕರ್ಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಧ್ಯಾಯ ೩ ಮುದ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅಧ್ಯಾಯ ೪ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಿಯನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪ್ರಯಾಣವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ.
ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಹಠಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾವು ಹಠಯೋಗವು ಹೇಗೆ ಅಮರತ್ವಕ್ಕೆ ( ಮೋಕ್ಷ ) ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಎರಡು ವಿರೋಧಾತ್ಮಕ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ಇವೆರಡನ್ನೂ ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸದೆ ಇತರ ಪಠ್ಯಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಹಿಂದಿನ ಮಾದರಿಯು ಬಿಂದುವಿನ ಕುಶಲತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ತಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಚಂದ್ರನ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ತೊಟ್ಟಿಕ್ಕುತ್ತದೆ, ಹೊಟ್ಟೆಯ ಜೀರ್ಣಕಾರಿ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ (ಸೂರ್ಯ ಕೇಂದ್ರ) ಅದರ ವಿನಾಶಕ್ಕೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ವೀರ್ಯವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ಬಿಂದುವಿನ ನಷ್ಟವು ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ, ಬಿಂದುವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಮುದ್ರೆಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹದ ಕೇಂದ್ರ ವಾಹಿನಿಯಾದ ಸುಷುಮ್ನಾ ನಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಹಾದಿಯನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.
ನಂತರದ ಮಾದರಿಯು ಕುಂಡಲಿನಿಯ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಸುಷುಮ್ನಾ ನಾಡಿನ ತಳದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವ ಸಣ್ಣ ಸರ್ಪದಂತೆ ದೃಶ್ಯೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ, ಮುದ್ರೆಗಳು ಚಾನಲ್ ಅನ್ನು ಅನಿರ್ಬಂಧಿಸಲು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಕುಂಡಲಿನಿ ಏರಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಕುಂಡಲಿನಿಯು ಸಹಸ್ರಾರ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತುದಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದಾಗ, ಸಾವಿರ ದಳಗಳ ಕಮಲ, ಅಮೃತದ ಸಂಗ್ರಹ, ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ಅಮರತ್ವದ ಅಮೃತವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಅಮೃತವು ದೇಹದ ಮೂಲಕ ಹರಿಯುತ್ತದೆ, ಅದನ್ನು ಅಮರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಆಧುನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ
ಪತಂಜಲಿಯ ಯೋಗ ಸೂತ್ರಗಳಂತಹ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಯೋಗದ ಪಠ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಹಠ ಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾ ಎಂಬುದು ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕರ ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾದ ಹಠ ಯೋಗ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಯೋಗದ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಹಠ ಯೋಗದ ಮೂಲದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ತಿಳುವಳಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.[೩]
ಜೇಮ್ಸ್ ಮಲ್ಲಿನ್ಸನ್ ಅವರು ಖೇಕಾರಿವಿದ್ಯೆಯಂತಹ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಯೋಗ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಠ ಯೋಗದ ಮೂಲವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಠಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅದರ ಅಧಿಕೃತ ರಚನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಬಹುದಾದ ಆರಂಭಿಕ ಹಠ ಯೋಗದ ಎಂಟು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಹಠ ಯೋಗದ ರಚನೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದೆ.[೪]
ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ ಹಠದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಹಠ ಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಿಕಾ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಜೇಸನ್ ಬರ್ಚ್ ತನಿಖೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪಠ್ಯವು ಯೋಗದ ವಿವಿಧ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಪಠ್ಯಗಳಿಂದ ಸೆಳೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮ ಅವರು "ಹಠ ಯೋಗ" ಎಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಂಡದ್ದನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡಿದರು. ಬೌದ್ಧ ತಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯೋಗ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ, ಬಿರ್ಚ್ ಈ ಪದದ ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣವು "ಬಲ" ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಬದಲಿಗೆ "೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ಯೋಗಬೀಜದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ( ಹ ) ಮತ್ತು ಚಂದ್ರ ( ಠಾ ) ಅನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದru.[೫]