ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

| name= ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್

| caption= ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿ ಠಾಗೋರ್

| birth_place= ಕಲ್ಕತ್ತ

| death_place= ಕಲ್ಕತ್ತ

| occupation= ಕವಿ, ಬರಹಗಾರ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಕಲಾವಿದ

'''ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್''' ‌ರವರ‌ಅವರು ({{lang-bn|রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর}}){{cref|α}}{{cref|β}}(೭ ಮೇ ೧೮೬೧ – ೭ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೧), {{cref|γ}} ಅಂಕಿತ ನಾಮ:'''[[ಗುರದೇವಗುರುದೇವ|ಗುರುದೇವ್‌]]''' {{cref|δ}}. ಅವರು ಬಂಗಾಳಿ [[ಮಹಾವಿದ್ವಾಂಸಮಹಾ ವಿದ್ವಾಂಸ]]. ಕವಿಗಳಾಗಿ, ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿ, ಸಂಗೀತಕಾರರಾಗಿ, ಮತ್ತು ನಾಟಕ ರಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ [[ಬಂಗಾಳಿ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಂಗಾಳಿ ಸಂಗೀತ|ಸಂಗೀತ]]ಕ್ಕೆ ಹೊಸ ರೂಪ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ರಚಿಸಿದ "ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಯ, ನವನವೀನವೂ ಮತ್ತು ಸುಂದರವೂ ಆದ ಪದ್ಯ" ''[[ಗೀತಾಂಜಲಿ]]'' ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ೧೯೧೩ರ [[ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ನೋಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ನೊಬೆಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ದಕ್ಕಿತು. ಈ ಮೂಲಕ ಅವರು ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರಾದ ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲಿಗರು ಎಂಬ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದರು.

ಕಲ್ಕತ್ತಾದ [[ಪಿರಾಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]] ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಟಾಗೋರ್ ‌<ref name="Kumar_2003_2">{{citation |last1=Datta |first1=Pradip Kumar |title=Rabindranath Tagore's The Home and the World: A Critical Companion |year=2003 |publisher=Orient Longman |isbn=8-1782-4046-7 |chapter=Introduction |page=2 }}</ref><ref name="Kripalani_1971_2–3">{{citation |last1=Kripalani |first1=Krishna |title=Tagore: A Life |year=1971 |publisher=Orient Longman |isbn=8-1237-1959-0 |chapter=Ancestry |pages=2–3 }}</ref><ref name="Kripalani_1980_6,8">{{citation |last1=Kripalani |first1=Krishna |title=Dwarkanath Tagore |year=1980 |pages=6, 8 |edition=1st |reprint=2002 isbn=81-237-3488-3 }}</ref><ref name="Thompson_1926_12">{{harvnb|Thompson|1926|p=12}}</ref> ತಮ್ಮ ಎಂಟನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪದ್ಯ ರಚನೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{citation |title=Some Songs and Poems from Rabindranath Tagore |year=1984 |publisher=East-West Publications |isbn=0-8569-2055-X |page=xii }}</ref> ಹದಿನಾರನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ''ಭಾನುಶಿಂಘೊ'' ("ಸೂರ್ಯ ಸಿಂಹ")<ref name="Thompson_1926_27–28">{{harvnb|Thompson|1926|pp=27–28}}</ref> ಎಂಬ ಗುಪ್ತನಾಮದಡಿ ಮೊದಲ ಮಹತ್ವದ ಕವನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರಅವರು ಮೊದಲಮೊದಲು ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ೧೮೭೭ರಲ್ಲಿ ಬರೆದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದ ಟಾಗೋರ್‌ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಅವರು ಜಗತ್ತಿಗೆ ನೀಡಿದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಗ್ರಂಥಮಾಲೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸಂಸ್ಥೆ [[ವಿಶ್ವ-ಭಾರತಿ ವಿಶ್ವಾವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]-ಇವು ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆ.

[[ದೇಬೇಂದ್ರನಾಥ್ ಟಾಗೋರ್|ದೇಬೇಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್]] (೧೮೧೭-೧೯೦೫)ಮತ್ತು ಶಾರದಾ ದೇವಿ (೧೮೩೦-೧೮೭೫) ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಕೊಲ್ಕೊತದ [[ಜೊರಸಂಕೊ ಥಾಕೂರ್ ಬರಿ|ಜೊರಸಂಕೊ ಭವನ]]ದಲ್ಲಿ ರವೀಂದ್ರನಾಥ್‌ ಜನಿಸಿದರು. ಬದುಕುಳಿದ ಹದಿಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಈತನೇ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ. [[ಟಾಗೋರ್ ಕುಟುಂಬ|ಟಾಗೋರ್ ಕುಟುಂಬದ]] ಪೂರ್ವಜರು [[ಆದಿ ಧರ್ಮ|ಆದಿ ಧರ್ಮದ]] [[ಬ್ರಾಹ್ಮೊ]] ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು. ತಾಯಿಯನ್ನು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡ, ತಂದೆಯದು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರವಾಸ - ಹೀಗಾಗಿ ಬಾಲಕ ಟಾಗೋರ್‌ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯಾಳುಗಳ ದೇಖರೇಖಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದಬಂದರು.<ref name="Thompson_1926_20">{{harvnb|Thompson|1926|p=20}}</ref> ನಾಲ್ಕು ಗೋಡೆಗಳ ನಡುವಿನ ಶಾಲಾ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸದ ಟಾಗೋರ್‌, ಭವನದೊಳಗೆಲ್ಲ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಿದ್ದಸುತ್ತಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. [[ಬೋಲ್ಪುರ್]], ಪನಿಹಟಿ ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ಊರುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವುದು ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಸರಳ ಸುಂದರ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಿದ್ದಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>{{citation |last1=Das |first1=S |year=2009 |month=August |day=02 |title=Tagore’s Garden of Eden |url=http://www.telegraphindia.com/1090802/jsp/calcutta/story_11299031.jsp |accessdate=14 August 2009 |quote=[...] the garden in Panihati where the child Rabindranath along with his family had sought refuge for some time during a dengue epidemic. That was the first time that the 12-year-old poet had ever left his Chitpur home to come face-to-face with nature and greenery in a Bengal village. }}</ref><ref name="Thompson_1926_21–24">{{harvnb|Thompson|1926|pp=21–24}}</ref>ಹನ್ನೊಂದನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ''[[ಉಪನಯನಮ್|ಉಪನಯನ]]'' ಸಂಸ್ಕಾರ ನೆರವೇರಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ ಟಾಗೋರ್‌ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಭಾರತ ಪರ್ಯಟನಪರ್ಯಟನೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ೧೮೭೩ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೪ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ಬಿಟ್ಟ ಇವರು ಅನೇಕ ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಭಾರತವನ್ನು ಸುತ್ತಿದರು. ತಂದೆಯವರ [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]] ಎಸ್ಟೇಟಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅವರುಇವರು [[ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿ, ಭಾರತ|ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿ]] ಹಿಮಾಲಯ ಗಿರಿಧಾಮವನ್ನು ತಲುಪುವ ಮೊದಲು [[ಅಮೃತ್‌ಸರ್|ಅಮೃತ್‌ಸರ]]ದಲ್ಲಿ ತಂಗಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ "ರಬೀ" ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಓದಿದ, ಇತಿಹಾಸ, ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನ, ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ, ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ{{Unicode|[[Kālidāsa]]}}ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಾವ್ಯಗಳ ಒಳ ಹೊಕ್ಕು ನೋಡಿದ.<ref name="Dutta_1995_55-56">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=55–56}}</ref><ref name="Stewart_2003_91">{{harvnb|Stewart|Twichell|2003|p=91}}</ref> ಮೈಥಿಲಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ದೀರ್ಘ ಪದ್ಯ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು, ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ೧೮೭೭ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಚಿಸಿದರು. [[ವಿದ್ಯಾಪತಿ]] ಎಂಬ ಕವಿ [[ಮೈಥಿಲಿ ಭಾಷೆ|ಮೈಥಿಲಿ]] ಶೈಲಿಯ ರೂವಾರಿ. ಕಳೆದು ಹೋಗಿದ್ದ ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ{{Unicode|[[Vaishnavism|Vaiṣṇava]]}} ಕವಿಯ ಕೃತಿಗಳು {{Unicode| Bhānusiṃha}} ಇವು ಎಂದು ತಮಾಷೆಗಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Stewart_2003_3">{{harvnb|Stewart|Twichell|2003|p=3}}</ref> "ಭಿಕಾರಿಣಿ" (೧೮೭೭; " ಭಿಕ್ಷುಕಿ"—ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ಸಣ್ಣ ಕಥೆ)<ref name= "Chakravarty_1961_45"/><ref name="Dutta_1997_265">{{harvnb|Dutta|Robinson|1997|p=265}}</ref> ಮತ್ತು ''ಸಂಧ್ಯಾ ಸಂಗೀತ'' (೧೮೮೨) ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ್ಯ "ನಿರ್ಝರೇರ್ ಸ್ವಪ್ನಭಂಗ" ("ಜಲಪಾತದ ಭೋರ್ಗರೆತ")ವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಕೆಲವು (೧೮೮೨) ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಸಸ್ಸೆಕ್ಸ್‌ನ ಬ್ರಿಘ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೮೭೮ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗೆ ಭಾವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ಟಾಗೋರ್‌ ಸೇರಿದರು. ಅವರು [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್]]‌ನಲ್ಲಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್ ಮತ್ತು ''[[ರೆಲಿಜಿಯೊ ಮೆಡಿಸಿ]]'' , ''[[ಕೊರಿಯೊಲನಸ್]]'' , ಮತ್ತು ''[[ಆಂಟೊನಿ ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯೊಪಾತ್ರ]]'' ;<ref name="Thompson_1926_31">{{harvnb|Thompson|1926|p=31}}</ref> ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೮೮೦ರಲ್ಲಿ ಪದವಿ-ಪಡೆಯದೆ ಬಂಗಾಳಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಮೃಣಾಲಿನಿ ದೇವಿ (ಭಬತಾರಿಣಿ ತೌರು ಮನೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟ ಹೆಸರು. ೧೮೭೩–೧೯೦೦) ಅವರನ್ನು ೧೮೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೯ರಂದು ಅವರು ಮದುವೆಯಾದರು. ಜನಿಸಿದ ಐವರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಪ್ರೌಢರಾಗುವ ಮುನ್ನವೇ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು.<ref name="Dutta_1995_373">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=373}}</ref> ೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌, ಈಗ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿರುವ, ಶಿಲೈದಾಹದಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಎಸ್ಟೇಟಿನ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ೧೮೯೮ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಪುತ್ರರೂ ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರುಸೇರಿ ಕೊಂಡರು."[[ಜಮೀನ್ದಾರ್]] ಬಾಬು" ಟಾಗೋರ್‌ ಕುಟುಂಬದ ಐಷಾರಾಮಿ ನೌಕಾಗೃಹ '''ಪದ್ಮ''' ದಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕರಗಳನ್ನು (ಹೆಚ್ಚಿನವು ಸಾಂಕೇತಿಕ) ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಔತಣಕೂಟಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಲು ತಮ್ಮ ಜಮೀನಿನಾದ್ಯಂತ ಓಡಾಡಿದರು.<ref name="Dutta_1995_109-111">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=109–111}}</ref> ೧೮೯೧ರಿಂದ ೧೮೯೫-ಇದನ್ನು ಟಾಗೋರ್‌ರ ''ಸಾಧನಾ'' ಅವಧಿ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ಸಾಧನಾ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಅವಧಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಸೃಜನಶೀಲವಾಗಿತ್ತು.<ref name="Thompson_1926_20"/> ಮೂರು-ಸಂಪುಟಗಳ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಎಂಭತ್ತನಾಲ್ಕು ಕಥೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹ '''ಗಲ್ಪಗುಚ್ಛ''' ವನ್ನೂ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅವರು ಬರೆದುದು.<ref name="Chakravarty_1961_45"/> ಬಂಗಾಳಿ ಜೀವನಶೈಲಿಯ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನದ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅವರು ವ್ಯಂಗ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Dutta_1995_109">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=109}}</ref>

೧೯೦೧ರಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌ [[ಶಿಲೈದಾಹ|ಶಿಲೈದಾಹವನ್ನು]] ಬಿಟ್ಟು ಶಾಂತಿನಿಕೇತನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅಲ್ಲೊಂದು ''[[:ವಿಕ್ಟ್:ಆಶ್ರಮ್|ಆಶ್ರಮ]]'' ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅಮೃತ ಶಿಲೆಯ ನೆಲದ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ''[[:ವಿಕ್ಟ್:ಮಂದಿರ್|ಮಂದಿರ]]'' ಅಲ್ಲಿ ತಲೆ ಎತ್ತಿತು. ಗಿಡ ಮರಗಳ ತೋಪು, ಉದ್ಯಾನ, ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಜೊತೆಗೊಂದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಶಾಲೆ-ಇವೆಲ್ಲ ಸಿದ್ಧವಾದವು.<ref name="Dutta_1995_133">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=133}}</ref> ಟಾಗೋರ್‌ರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳು ಇಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. ೧೯೦೫ರ ಜನವರಿ ೧೯ರಂದು ಅವರ ತಂದೆ ವಿಧಿವಶರಾದರು. ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತವಾಗಿ ಇವರಿಗೆ ಸಂದಾಯವಾಗಬೇಕಿದ್ದನ್ನು ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳೂ ಅವರು ಪಡೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ತ್ರಿಪುರದ ಮಹಾರಾಜನಿಂದ ಒಂದಷ್ಟು ಹಣ ಪಡೆದರು,. ಕುಟುಂಬದ ಆಭರಣಗಳ ಮಾರಾಟದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಬಂತು, ಪುರಿಯಲ್ಲಿನ ಸುಮುದ್ರತೀರದ ಬಂಗಲೆಯಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕ್ಐಕೈ ಸೇರಿತು, ಇಷ್ಟಲ್ಲದೆ ಅವರ ಬರಹಗಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ ಸಾಧಾರಣ ರಾಯಧನಗಳಿಂದರಾಯ ಧನಗಳಿಂದ (Rs. ೨,೦೦೦) ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದುದು ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಆದಾಯ ಮೂಲವಾಯಿತು.<ref name="Dutta_1995_139-140">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=139–140}}</ref>ಈ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರ ಬರಹಗಳು ಅವರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಂಗಾಳಿ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಓದುಗರನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತುತಂದು ಕೊಟ್ಟಿತು. ''ನೈವೇದ್ಯ'' (೧೯೦೧) ಮತ್ತು ''ಖೇಯ'' (೧೯೦೬) [[ಸ್ವತಂತ್ರ ಪದ್ಯ|ಪುಸ್ತಕ]]ಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಪದ್ಯಗಳನ್ನಾಗಿ ಅನುವಾದಿಸುವ ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ೧೯೧೩ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ತಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಸಂದಿದ್ದು ಟಾಗೋರ್‌ಗೆ ೧೯೧೩ರ ನವೆಂಬರ್ ೧೪ರಂದು ಗೊತ್ತಾಯಿತು. ''ಗೀತಾಂಜಲಿ: ಪದ್ಯಾರ್ಪಣೆಗಳು'' ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ಅವರ ಅನುವಾದಿತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಓದುಗರಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವಂತಾದದ್ದನ್ನು ಹಾಗೂ ಅದರ ಆದರ್ಶವಾದವನ್ನು [[ಸ್ವೀಡಿಶ್ ಅಕಾಡೆಮಿ]] ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="Hjarne_1913">{{citation |last1=Hjärne |first1=H |year=1913 |month=December |day=10 |title=The Nobel Prize in Literature 1913:Presentation Speech |publisher=The Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1913/press.html |accessdate=13 August 2009 |quote=Tagore's ''Gitanjali: Song Offerings'' (1912), a collection of religious poems, was the one of his works that especially arrested the attention of the selecting critics. }}</ref> ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ ಟಾಗೋರ್‌ಗೆ ನೈಟ್ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು .

ಟಾಗೋರ್ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ [[ಲಿಯೊನಾರ್ಡ್ ನೈಟ್ ಎಲ್ಮಿರ್ಸ್ಟ್|ಲಿಯೊನಾರ್ಡ್ ಎಲ್ಮಿರ್ಸ್ಟ್]]ಸೇರಿಕೊಂಡು ಶಾಂತಿನಿಕೇತನದ ಆಶ್ರಮದ ಹತ್ತಿರದ ಹಳ್ಳಿ ಸುರುಲ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೯೨೧ರಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪುನರುತ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು (ಟಾಗೋರ್‌ ಇದಕ್ಕೆ ಶ್ರೀನಿಕೇತನ—"ಸಂಪತ್ತಿನ ನೆಲೆ" ಎಂದು ಮರುಹೆಸರಿಸಿದರು) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿ ನೇತೃತ್ವದ ಪ್ರತೀಕಕ್ಕೆ, ''[[ಸ್ವರಾಜ್‌|ಸ್ವರಾಜ್]]'' ಚಳವಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿ ಪರ್ಯಾಯವೊಂದನ್ನು ಟಾಗೋರ್‌ ಒದಗಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು.<ref name="Dutta_1995_239-240">{{harvnb| Dutta|Robinson|1995|pp=239–240}}</ref>"ಅಸಹಾಯಕತೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಞಾನದ ತೊಳಲಾಟದಿಂದ ನರಳುತ್ತಿರುವ ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು" 'ಜ್ಞಾನಾಭಿವೃದ್ಧಿ'ಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿಸುವ, ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ವಿದ್ವಾಂಸರು, ದಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು.<ref name="Dutta_1995_308-309">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=308–309}}</ref><ref name="Dutta_1995_242">{{harvnb|Dutta| Robinson |1995|p=242}}</ref>ಭಾರತದ "ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯ ಕಾಠಿಣ್ಯ" ಮತ್ತು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ೧೯೩೦ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಖಂಡಿಸಿದರು.ಈ ಎಲ್ಲ ಅನಿಷ್ಟಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದನಿ ಎತ್ತಿದರು, ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಕವನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ಯಶಸ್ವೀ ಆಂದೋಲನದ ಮೂಲಕ [[ಗುರವಾಯೂರ್ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಗುರುವಾಯೂರ್‌ ದೇವಾಲಯ]]ವನ್ನು ದಲಿತರ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದರು.<ref name="Dutta_1995_309">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=309}}</ref><ref name="Dutta_1995_303">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=303}}</ref>

ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕತೆಯನ್ನು ಒರೆ ಹಚ್ಚಿ ನೋಡಿದರು. ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ೧೯೩೪ರ ಜನವರಿ ೧೫ರಂದು [[ಬಿಹಾರ|ಬಿಹಾರ್]]‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭಾರಿ ಭೂಕಂಪವನ್ನು [[:ವಿಕ್ಟ್:ದಲಿತ್|ದಲಿತ]]ರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದಾದ ದೈವದತ್ತ ಪ್ರತಿಫಲ ಎಂಬ ಗಾಂಧಿ ಮಾತಿಗೆ ಅವರು ಛೀಮಾರಿ ಹಾಕಿದರು. <ref name="Dutta_1995_312-313">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=312–313}}</ref> ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಡತನದ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದ ಸಮಾಜಾರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಖೇದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದುಂಟಾದ ದುಃಖವನ್ನು ಪ್ರಾಸಬದ್ಧವಲ್ಲದ ನೂರು-ಸಾಲುಗಳ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ತೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[Satyajit Ray|ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೈ]] ಅವರ [[ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೈ|ಅಪೂರ್ ಸಂಸಾರ್]] ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಇದು ಪೂರ್ವ ಭೂಮಿಕೆ ಒದಗಿಸಿತು.<ref name="Dutta_1995_342">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=342}}</ref><ref name="Dutta_1995_335-338">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=335–338}}</ref>ಟಾಗೋರ್‍‌ರ ಬರಹಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಹದಿನೈದು ಹೊಸ ಸಂಪುಟಗಳು ಹೊರ ಬಂದವು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ''ಪುನಶ್ಚ'' (೧೯೩೨), ''ಶೇಸ್ ಸಪ್ತಕ್'' (೧೯೩೫), ಮತ್ತು ''ಪತ್ರಾಪುಟ್'' (೧೯೩೬) ಗದ್ಯ-ಪದ್ಯ ರೂಪದ ಕೃತಿಗಳು. ಪ್ರಯೋಗ ಹೀಗೇ ಮುಂದುವರಿಯಿತು: ಅವರು ಗದ್ಯ ರೂಪದ ಹಾಡುಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ನೃತ್ಯನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಬರೆದು ಹೊಸ ಹಾದಿ ಹಾಕಿದರು.''ಚಿತ್ರಾಂಗದ'' (೧೯೧೪),<ref name="gutenbergchitra">[http://www.gutenberg.org/dirs/etext01/chitr10.txt "ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಗುಟೆನ್‌ಬರ್ಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಾ"]</ref> ''ಶ್ಯಾಮ'' (೧೯೩೯), ಮತ್ತು ''ಚಂಡಾಲಿಕಾ'' (೧೯೩೮) ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ನೃತ್ಯ-ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು ಮತ್ತು ''ದುಯ್ ಬೋನ್'' (೧೯೩೩), ''ಮಲಂಚ'' (೧೯೩೪), ಮತ್ತು ''ಚಾರ್ ಅಧ್ಯಾಯ್'' (೧೯೩೪) ಕಾಂದಬರಿಗಳನ್ನುಕಾಂದಬರಿ ಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಜೀವಿತದ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌ ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ತಾಳಿ '''ವಿಶ್ವ-ಪರಿಚಯ್''' (೧೯೩೭) ಕೃತಿ ನೀಡಿದರು (ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹ). ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ, ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ, ಮತ್ತು ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿನ ಅಧ್ಯಯನ ಅವರ ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದವು. ನಿಸರ್ಗವಾದವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗಿದ್ದ ಅಪಾರ ಆದರವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರುತ್ತದೆ. ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಕಥನವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ''ಸೆ'' (೧೯೩೭), ''ತೀನ್ ಸಂಗಿ'' (೧೯೪೦), ಮತ್ತು ''ಗಲ್ಪಸಲ್ಪ'' (೧೯೪೧)ದಂತಹ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದರು. <ref name="ASB">{{citation |title=Tagore, Rabindranath |work=[[Banglapedia]] |publisher=[[Asiatic Society of Bangladesh]] |url=http://banglapedia.search.com.bd/HT/T_0020.htm |accessdate=13 August 2009 }}</ref>

ಕೊನೆಯ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಟಾಗೋರ್‌ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ನೋವಿನಿಂದ ಬಳಲಿದರು ಮತ್ತು ಎರಡು ಬಾರಿ ದೀರ್ಘ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯಿಂದ ನರಳಿದರು. ೧೯೩೭ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌ ಸ್ಮರಣೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಕೋಮ ಸ್ಥಿತಿ ತಲಪಿ ಸಾವಿನಂಚನ್ನು ತಲಪಿದರು. ಅದರಿಂದ ಗುಣಮುಖರಾಗದ ಅವರನ್ನು ೧೯೪೦ರ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ ಸತಾಯಿಸಿತು. ಮೃತ್ಯು ದವಡೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುಕೊಂಡೇ ಬರೆದ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಭಿನ್ನ, ಉತೃಷ್ಟ ಮಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="IANS_2005">{{citation |year=2005 |title =Recitation of Tagore's poetry of death |periodical=Hindustan Times |publisher=Indo-Asian News Service }}</ref><ref name="Dutta_1995_338">{{harvnb| Dutta| Robinson| 1995|p=338}}</ref> ದೀರ್ಘ ಕಾಲೀನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಟಾಗೋರ್‌ ತಾವು ಬೆಳೆದುಬಂದ ಜೊರಸಂಕೊ ಭವನದ ಮೇಲ್ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೪೧ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೭ರಂದು (೨೨ [[ಬಂಗಾಳಿ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್#ತಿಂಗಳುಗಳು|ಶ್ರಾವಣ]] ೧೩೪೮) ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.<ref name="Dutta_1995_363">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=363}}</ref><ref name="Dutta_1995_367">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=367}}</ref> ಬೆಂಗಾಲೀ ಭಾಷಿಕ ಜಗತ್ತು ದುಃಖ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು.<ref>{{citation |title=68th Death Anniversary of Rabindranath Tagore |year=2009 |month=August |day=07 |periodical=[[The Daily Star (Bangladesh)|The Daily Star]] |location=[[Dhaka]] |url=http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=100259 |accessdate=13 August 2009 }}</ref>

೧೮೭೮ರಿಂದ ೧೯೩೨ರವರೆಗೆ ಟಾಗೋರ್‌ ಐದು ಖಂಡಗಳ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು.<ref name="Dutta_1995_374-376">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=374–376}}</ref> ಭಾರತೀಯರಲ್ಲದವರಿಗೆ ಅವರ ಕಾರ್ಯಗಳಕಾರ್ಯ ಗಳ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತುವ ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವುದು ಕಠಿಣಮಯವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ೧೯೧೨ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅನುವಾದಿತ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಕಂತೆಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಧರ್ಮಪ್ರಚಾರಕರಾದ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ F. ಆಂಡ್ರಿವ್|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ F. ಆಂಡ್ರಿವ್ಸ್]], ಆಂಗ್ಲೊ-ಐರಿಷ್ ಕವಿ [[ವಿಲಿಯಮ್ ಬಟ್ಲರ್ ಯೀಟ್ಸ್]], [[ಎಜ್ರಾ ಪೌಂಡ್|ಎಜ್ರ ಪೌಂಡ್]], [[ರಾಬರ್ಟ್ ಬ್ರಿಡ್ಜಸ್]], [[ಎರ್ನೆಸ್ಟ್ ರೈಸ್|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರೈಸ್]], [[ಥಾಮಸ್ ಸ್ಟರ್ಗ್ ಮೂರೆ|ಥಾಮಸ್ ಸ್ಟರ್ಗ್ ಮೋರ್]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು. <ref name="Dutta_1995_178-179">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=178–179}}</ref> ಅದರ ಫಲವಾಗಿ, ಯೀಟ್ಸ್ ಗೀತಾಂಜಲಿಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಅನುವಾದಕ್ಕೆ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದರೆ, ಆಂಡ್ರಿವ್ಸ್ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನಕ್ಕೆ ಬಂದು ಟಾಗೋರ್‌ ಜೊತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡ. ೧೯೧೨ರ ನವೆಂಬರ್ ೧೦ರಂದು, ಟಾಗೋರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್<ref name="UIUC">{{citation |title=History of the Tagore Festival |work= Tagore Festival Committee |publisher=[[UIUC College of Business|College of Business]] |location=[[University of Illinois at Urbana-Champaign]] |url=http: //tagore. business.uiuc.edu/history.html |accessdate=13 August 2009 }}</ref> ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಆಂಡ್ರಿವ್ಸ್‌ನ ಪಾದ್ರಿ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನ ಬಟ್ಟರ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ತಂಗಿದರು.<ref name= "Chakravarty_1961_1-2">{{harvnb|Chakravarty|1961|pp=1–2}}</ref> ೧೯೧೬ರ ಮೇ ೩ರಿಂದ ೧೯೧೭ರ ಎಪ್ರಿಲ್‌ವರೆಗೆ, ಟಾಗೋರ್‌ ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟರು<ref name="Dutta_1995_206Dutta_ 1995_ 206">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=206}}</ref> ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು.<ref name="Hogan_2003_56–58">{{citation |last1=Hogan |first1=PC |last2=Pandit |first2=L |title=Rabindranath Tagore: Universality and Tradition |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |year=2003 |isbn=0-8386-3980-1 |page=56–58 }}</ref> "ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ" ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಅವರು ಬರೆದರು. ಅದು ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಂಸೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ಅದು ಈಡಾಯಿತು. [[ರೊಮೈನ್ ರೊಲ್ಯಾಂಡ್‌|ರೊಮೈನ್ ರೊಲ್ಯಾಂಡ್‌ನನ್ನು]] ಒಳಗೊಂಡ ಶಾಂತಿಪ್ರಿಯರಿಂದ ಪ್ರಶಂಸೆ ಪಡೆಯಿತು.<ref name="Chakravarty_1961_182">{{harvnb|Chakravarty|1961|p=182}}</ref>

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲೇ ಪೆರುವಿಯನ್ ಸರಕಾರ ತಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿರೆಂದು ಟಾಗೋರ್‌ರನ್ನು ಆಮಂತ್ರಿಸಿತು. ಆಗ ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ೬೩ ವರ್ಷ. ನಂತರ ಅವರು ಮೆಕ್ಸಿಕೊಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅವರ ಭೇಟಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನದ ಶಾಲೆಗೆಂದುಶಾಲೆ ಗೆಂದು (ವಿಶ್ವ-ಭಾರತಿ) $೧೦೦,೦೦೦ ಅನ್ನು ಪ್ರತೀ ಸರಕಾರವು ನೀಡಿದವು.<ref name="Dutta_1995_253">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=253}}</ref> ಟಾಗೋರ್‌ ೧೯೨೪ರ ನವೆಂಬರ್ ೬ರಲ್ಲಿ ಅರ್ಜೆಂಟೈನಾದ ಬ್ಯುನೋಸ್ ಐರೆಸ್‌ಗೆ <ref name="Dutta_1995_256">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=256}}</ref> ತಲುಪಿದ ಒಂದು ವಾರದ ನಂತರ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ ಒಕ್ಯಾಂಪೊ|ವಿಕ್ಟೋರಿಯ ಒಕಾಂಪೊ]]ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ ವಿಲ್ಲಾ ಮಿರಾಲ್ರಿಯೊಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. ೧೯೨೫ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೇಳೆಸಿದರುಬೆಳೆಸಿದರು. ೧೯೨೬ರ ಮೇ ೩೦ರಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌ ಇಟಲಿಯ ನೇಪಲ್ಸ್ ಅನ್ನು ತಲುಪಿದರು; ಮರುದಿನವೇ ರೋಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಫ್ಯಾಷಿಸ್ಟ್ ಮನೋಭಾವದ ನಿರಂಕುಶಾಧಿಕಾರಿ [[ಬೆನಿಟೊ ಮುಸ್ಸೋಲಿನಿ]] ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Dutta_1995_267">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=267}}</ref> ೧೯೨೬ರ ಜುಲೈ ೨೦ರಂದು ಟಾಗೋರ್‌ ಮುಸ್ಸೋಲಿನಿ ವಿರುದ್ಧ ಮಾತನಾಡಿದರು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವರ ಆರಂಭದ ಸೌಹಾರ್ದ ಸಂಬಂಧದ ಉತ್ಸಾಹ ಬತ್ತಿ ಹೋಯಿತು.<ref name="Dutta_1995_270-271">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=270–271}}</ref>

[[ಚಿತ್ರ:Tagore Iran.jpg|thumb|right|alt=ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಸೇರಿದ ಹಲವಾರು ಮಂದಿಯ ಗ್ರೂಪ್ ಶಾಟ್; ಅದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಿವೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಕ್ಯಾಮೆರಾವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂಭಾಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ತಿಳಿ-ಬಣ್ಣದ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಉಡಿಗೆ ಧರಿಸಿರುವ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಹಾಗೂ ಅವಳ ಎಡಕ್ಕೆ, ಮೊದಲ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ, ಬಿಳಿಗಡ್ಡವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗಾಢ-ಬಣ್ಣದ ಪೂರ್ವದೇಶದ ಟೋಪಿ ಮತ್ತು ನೀಳುಡುಪನ್ನು ಧರಿಸಿರುವ ಪುರುಷ ಹೀಗೆ ಇಬ್ಬರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದವರೆಲ್ಲರೂ ಆರಾಮ ಉಡುಪನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಗೋರ್ (ಮೊದಲ ಸಾಲು, ಬಲದಿಂದ ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿ) 1932ರ ಎಪ್ರಿಲ್ಏಪ್ರಿಲ್ ಅಥವಾ ಮೇನಲ್ಲಿ, ಟೆಹ್ರಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇರಾನಿಯನ್ ಮಜ್ಲಿಸ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಗೋರ್‌ರವರು ಶಿರಾಜ್‌ರನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು.|[[ಮಜ್ಲಿಸ್]], [[ತೆಹ್ರಾನ್]], ೧೯೩೨]]

೧೯೨೭ರ ಜುಲೈ ೧೪ರಂದು ಇಬ್ಬರು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಜೊತೆಗೂಡಿ ಟಾಗೋರ್‌ ನಾಲ್ಕು-ತಿಂಗಳ ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಲಿ, ಜಾವ, ಕ್ವಾಲಲುಂಪುರ್, ಮಲಾಕ್ಕ, ಪೆನಾಂಗ್, ಸಿಯಾಮ್, ಮತ್ತು ಸಿಂಗಾಪುರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದರುಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. "ಜಾತ್ರಿ" ಸಂಕಲನ ಟಾಗೋರ್‌ ಬರೆದ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನ.<ref name="Chakravarty_1961_1">{{harvnb|Chakravarty|1961|p=1}}</ref> ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷದ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ೧೯೩೦ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಂಗಾಳವನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಅವರ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು UKಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಆಗ ಅವರು ಬರ್ಮಿಂಘ್ಯಾಮ್‌ನಲ್ಲಿನ [[ಸ್ನೇಹಿತರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾಜ|ಸ್ನೇಹಿತರ]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವಾವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ಕ್ಕಾಗಿ [[ಹಿಬ್ಬರ್ಟ್ ಲೆಕ್ಚರ್ಸ್]] ಅನ್ನು ಬರೆದರು (ಅದು " ದೇವರ ಮಾನವೀಯತೆ ಕಲ್ಪನೆ, ಅಥವಾ ಮಾನವನ ದೈವತ್ವ "ದ ಕುರಿತಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌ನ ವಾರ್ಷಿಕ ಕ್ವೇಕರ್ ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರು.<ref name="Dutta_1995_289-292">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=289–292}}</ref> ಅಲ್ಲಿ ಟಾಗೋರ್‌(ನಂತರದ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಎದುರಿಸಲಿದ್ದ ವಿಷಯ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯರ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸಂಬೋಧಿಸಿ), "ಅಗಲಿಕೆಯ ಕಂದರದ ಕರಾಳ ಮುಖ"ದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದರು.<ref name="Dutta_1995_303-304">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=303–304}}</ref> ನಂತರ ಅವರು [[ಅಗಾ ಖಾನ್ III]]‌ರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು, [[ದರ್ತಿಂಗ್ಟನ್ ಹಾಲ್|ಡಾರ್ಟಿಂಗ್ಟನ್ ಹಾಲ್]]‌ನಲ್ಲಿ ತಂಗಿ, ಅಲ್ಲಿಂದ ೧೯೩೦ರ ಜೂನ್‌ನಿಂದ ಮಧ್ಯ-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ವರೆಗೆ ಸ್ವಿಟ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌, ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌ಗೆ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿ ಪ್ರವಾಸ ಮುಗಿಸಿ ನಂತರ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು.<ref name="Dutta_1995_292Dutta_ 1995_ 292-293">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=292–293}}</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೩೨ರ ಎಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ, ಪರ್ಷಿಯನ್ ಯೋಗಿ [[ಹಫೆಜ್]]‌ರ ಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಬರಹಗಳ ಪರಿಚಯವಿದ್ದ ಟಾಗೋರ್‌ಗೆ ಇರಾನ್‌ನ [[ರೆಜ ಶಾಹ್ ಪಹ್ಲವಿ|ರೇಜ ಶಾಹ್ ಪಹ್ಲಾವಿ]] ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡಿದರು.<ref name="Chakravarty_1961_2">{{harvnb|Chakravarty|1961|p=2}}</ref><ref name="Dutta_1995_315">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=315}}</ref> ಆ ರೀತಿಯ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರವಾಸ ಟಾಗೋರ್‌ಗೆ [[ಹೆನ್ರಿ ಬರ್ಗ್ಸನ್]], [[ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್|ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಚೈನ್]], [[ರಾಬರ್ಟ್ ಫ್ರೋಸ್ಟ್]], [[ಥಾಮಸ್ ಮ್ಯಾನ್]], [[ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಶಾ|ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಂಡ್ ಶಾ]], [[H.G. ವೆಲ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ರೊಮೈನ್ ರೊಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮಕಾಲೀನ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಯಿತು.<ref name="Chakravarty_1961_99">{{harvnb|Chakravarty|1961|p=99}}</ref><ref name="Chakravarty_1961_100-103">{{harvnb|Chakravarty|1961|pp=100–103}}</ref> ಟಾಗೋರ್‌ರವರ ಪರ್ಷಿಯಾ ಮತ್ತು ಇರಾಕ್ ಭೇಟಿ (೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ೧೯೩೩ರಲ್ಲಿ ಸಿಲೋನ್ ಭೇಟಿಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು, ಕೊನೆಯ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಯಾಣವು ಮಾನವನ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ಒಲವು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಾಣೆ ಹಿಡಿಯಿತು.<ref name="Dutta_1995_317">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=317}}</ref>

[[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore Ra-Tha seal initials.jpg|thumb|right|alt|ಬಂಗಾಳಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ "ರಾ" ಮತ್ತು "ತಾ" ಎಂದು ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಬರೆದ ಮರದ ತುಂಡಿನ ಕಪ್ಪು-ಬಿಳುಪು ಸಮೀಪ-ಛಾಯಾಚಿತ್ರ. ಟಾಗೋರ್‌ರವರ ಬಂಗಾಳಿ-ಭಾಷಾ ಪ್ರಾರಂಭವು ಈ "ರಾ-ತಾ" ಮರದ ಗುರುತಿನಿಂದ ಆಗಿದೆ. ಅದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹೈದ ಕೆತ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಸಮೀಪದ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಟಾಗೋರ್‌ರವರು ಅವರ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಇಂತಹ ಕಲೆಗಳಿಂದ ಸುಂದರಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.]]

ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದರೂ, ಟಾಗೋರ್‌ ಕಾದಂಬರಿಗಳು, ಪ್ರಬಂಧಗಳು, ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳು, ಪ್ರವಾಸ ಕಥನಗಳು, ನಾಟಕಗಳು, ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ಗೀತೆಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗದ್ಯ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯಃ ಟಾಗೋರ್‌ರ ಕಿರು ಕಥೆಗಳು ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟ ಎನಿಸಿವೆ. ಬೆಂಗಾಲಿ ಭಾಷೆಯ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಜನಕ ಎಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಇವರು ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಲಯಬದ್ಧತೆ, ಆಶಾವಾದ, ಮತ್ತು ಗೇಯ ಗುಣದಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಬರಹಗಳು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರ ಜೀವನದ ಸುಲಭ ಸರಳ ವಿಷಯಗಳಿಂದ ಅವರ ಕಿರುಕಥೆಗಳ ಹಂದರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.

=== '''ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಕಲ್ಪಿತ ಕೃತಿ ==='''

ಟಾಗೋರ್‌ರವರು ಎಂಟು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ, ನಾಲ್ಕು ಕಥೆಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹೀಗಿವೆ - *''ಚತುರಂಗ'' , ''[[ಶೇಶರ್ ಕೋಬಿತ]]'' , ''ಚಾರ್ ಓಧಯ್'' , ಮತ್ತು ''ನೌಕದುಬಿ'' . ''[[ಘರೆ ಬೈರೆ]]'' (''[[ಮನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ]]'' )—ಆದರ್ಶಾತ್ಮಕ ಜಮೀನ್ದಾರ್ ನಾಯಕ ನಿಖಿಲ್‌ನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದ ಮೂಲಕ—ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮತ್ತು [[ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ|''ಸ್ವದೇಶಿ'' ಚಳವಳಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹುರುಪನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದೆ; ಇದು ಟಾಗೋರ್‌ರ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಂಘರ್ಷದ ನೇರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ, ಅದು ೧೯೧೪ರ ಕುಸಿತದ ಶಕ್ತಿಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಕಾದಂಬರಿಯು ಹಿಂದು-ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ನಿಖಿಲ್‌ಗೆ (ಮಾರಣಾಂತಿಕ) ಗಾಯವಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಯಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Dutta_1995_192-194">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=192–194}}</ref> ಹಾಗೆಯೇ, ''ಗೋರ'' ಭಾರತೀಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ''ಘೋರೆ ಬೈರೆ'' ಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ, ಸ್ವಂತ ಅಸ್ತಿತ್ವ (''{{Unicode|[[jāti]]}}'' ), ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಮತ್ತು ಧರ್ಮವು ಸಂಗತಿಗಳು ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಥೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನ ಪ್ರೇಮ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ.<ref name="Dutta_1995_154-155">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|pp=154–155}}</ref>

=== '''ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳು ==='''

===''' ಕಾವ್ಯ ==='''

[[ಚಿತ್ರ:Tagore handwriting Bengali.jpg|thumb|right|alt=ಮೂರ-ಸಂಪುಟದ ಕೈಬರಹದ ಸಂಯೋಜನೆ; ಪ್ರತೀ ಸಂಪುಟವು ಮೂಲ ಬಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಕೆಳಗೆ ಇಂಗ್ಲೀಷ್-ಭಾಷಾ ಅನುವಾದವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: "ಮೈ ಫ್ಯಾನ್ಸೀಸ್ ಆರ್ ಫೈರ್‌ಫ್ಲೈಸ್: ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಿನುಗುತ್ತಿರುವ ಬೆಳಕಿನ ಸಣ್ಣ ಚುಕ್ಕೆ. ದಾರಿಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಅವಸರದ ದೃಷ್ಟಿಹಾಯಿಸುವ ಅದೇ ಧ್ವನಿ ಈ ಅಸಂಬದ್ಧ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಗುಣುಗುಣಿಸುತ್ತದೆ. ಚಿಟ್ಟೆಯು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಲೆಕ್ಕ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ನಿಮಿಷಗಳನ್ನು. ಹಾಗಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. |"ಟಾಗೋರ್‌ರವರ ಕೈಯಿಂದ ಹುಂಗರಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಪಿಸಲಾದುದು, 1926: ಬಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೀಷ್]]

ಟಾಗೋರ್‌ರ ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆ ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ.ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು.<ref name="Dutta_1997_127">{{harvnb|Dutta|Robinson|1997|p=127}}</ref><ref name= "Dutta_1997_210">{{harvnb|Dutta|Robinson|1997|p=210}}</ref><ref name="Dutta_1995_304">{{harvnb|Dutta|Robinson|1995|p=304}}</ref> [[ಹಿಂದು-ಜರ್ಮನ್ ಗುಪ್ತಕೂಟ ಪ್ರಯೋಗ|ಹಿಂದು-ಜರ್ಮನ್ ಗುಪ್ತಕೂಟ ಪ್ರಯೋಗದ]] ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಂಡಿಸಿದ ರುಜುವಾತುಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರದ ವಿವರಣೆಗಳು [[ಹಿಂದು-ಜರ್ಮನ್ ಗುಪ್ತಕೂಟ|ಘಾದರೈಟ್ ಗುಪ್ತಕೂಟ]]ದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೆ ಅರಿವಿತ್ತಂಬುದನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಿವೆ. ಅವರು ಜಪಾನಿನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ [[ತೆರೌಚಿ ಮಸಟೇಕ್]] ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನ ಸಚಿವ [[ಒಕುಮ ಶಿಗೆನೊಬು]]‌ರವರ ಬೆಂಬಲಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref name="Brown">{{harvnb|Brown|1948|p=306}}</ref> ಆದರೂ ಅವರು [[ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ|ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿ]]ಯನ್ನು ಅವರ ೧೯೨೫ರ ಪ್ರಬಂಧ "ದ ಕಲ್ಟ್ ಆಫ್ ದ [[ನೂಲುವ ಯಂತ್ರ#ಚರಖ|ಚರಕ]]"ದಲ್ಲಿ ತೀಕ್ಷ್ಣ ವಿಡಂಬನೆಗೆ ಈಡು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು "ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೋಗದ ರಾಜಕೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು" ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರು. "ಅಂಧ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಇಲ್ಲ, ಆದರೆ ದೃಢ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ಣ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ಈ ಮೂಲಕ, ಅವರು ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಸಮ್ಋದ್ಧಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಿ, ಅದೊಂದೇ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗ ಎಂದರು.<ref name="Dutta_1997_239-240">{{harvnb|Dutta|Robinson|1997|pp=239–240}}</ref><ref name="Chakravarty_1961_181">{{harvnb|Chakravarty|1961|p=181}}</ref>