ಬಂಜಾರಾ ನೃತ್ಯ

ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯಇದು ಭಾರತವು ಸಂಸೃತಿಗಳ ತವರೂರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸೃತಿಗಳು,ಕಲೆ ಮಾನವ ಜೀವನದ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿದೆ. ಕಲೆಯನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕಲೆ ಹುಟ್ಟುವುದು ಸಹಜ. ಒಬ್ಬ ಕಲಾವಿದ ಕಲೆಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ, ಅವನು ಕಲೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಆವಿಷ್ಕಾರವೆಂದರೆ "ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯ"
ಈ ನೃತ್ಯವು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಲೆಯಲ್ಲ. ಇದು ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅಲೆದಾಡುವ ವಲಸೆಗಾರರು ಅಥವಾ ಅಲೆಮಾರಿ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವವರು ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಂದಂತಃ ಒಂದು ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ.ಯಾವಾಗಲೂ ತಮ್ಮ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಹಾಗೆಯೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದ ಈ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಇಂದಿಗೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ
ಬಂಜಾರರ ಮೂಲ ಮೂಲವನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವುದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ನಂಬಿಕೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಲಂಬಾಣಿ ಸಮುದಾಯವು ಒಂದು ಅಲೆಮಾರಿಗಳ ಜನಾಂಗ ಮೂಲತಃ ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ಮೂಲದ ಇವರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಹಬ್ಬ ಹರಿದಿನಗಳು ಮತ್ತು ದೇವರ ಮೇಲಿನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ "ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯ" ಆವಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ .ಬಂಜಾರ ಸಮುದಾಯವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಲೆ, ಸಂಸೃತಿ, ವೇಷಭೂಷಣದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಶ್ರೀಮಂತ ಕಲಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅಪಾರವಾದ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ ಈ ನೃತ್ಯವು ಅವರ ಜೀವನದ ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೊಳಪಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತಮಾತೆಯ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಅರಳಿದ ಎಷ್ಟೋ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು, ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳು, ಗಾಯಕರು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸೃತಿಯನ್ನು ಸುಮಧುರಗೊಳಿಸಿವೆ.
ಈ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯವು ಸರಳತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಸುಡು ಬಿಸಿಲಿನಲ್ಲಿ ದಿನವಿಡೀ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ದುಡಿದು ದಣಿದ ದೇಹವನ್ನು ಉಲ್ಲಾಸಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಭಗವಂತನ ನಾಮಸ್ಮರಣೆ ಮಾಡಿ, ಭಗವಂತನ ಪುಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಗ್ನರಾಗುತ್ತಾರೆ.ಹಾಡುವುದು ಲಂಬಾಣಿ ವರ್ಗದ ಒಂದು ಜನಪದ ಪ್ರಕಾರವಾದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜನಪದ ಪ್ರಕಾರವೆಂದರೆ ನೃತ್ಯ. ಲಂಬಾಣಿ ನೃತ್ಯ ಅಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವೇಷಭೂಷಣವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಕೆಲವೊಂದು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಮುಂಗೈ ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳಿಗೆ ದಪ್ಪನೆಯ ಬೆಳ್ಳಿ ಕಡಗ, ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಜೋತು ಬೀಳುವಷ್ಟು ಆಭರಣ, ರ್ತಕೆಂಪಿನ ಬನಾತು, ತುಂಬಿದ ನೆರಿಗೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ತುಂಡು ಲಂಗ, ಲಂಗದ ಮೇಲೆ ಅಂಗೈಯಗಲದ ಕನ್ನಡಿಗಳು ಹಾಗೂ ಅಡವಿಯಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಣಿಗಳ ಚಿತ್ತಾರ, ಕುತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಬಿಟ್ಟ ಆರೇಳು ಮಣಿಸರ, ತೋಳುಬಂದಿ, ಬೆರಳುಗಳಿಗೆ ತಾಮ್ರದ ಹಾಗೂ ಹಿತ್ತಾಳೆ ಉಂಗುರ ಧರಿಸಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಲಂಬಾಣಿ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಆರ್ಭಟ, ಭಾವಾವೇಶಗಳಿಲ್ಲದಂತೆ ನರ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮೂಹ ಗಾಯನದಲ್ಲಿ ನಡು ನಡುವೆ ಚಪ್ಪಾಳೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ಲಯಭರಿತವಾಗಿ ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ಕುಣಿಯುತ್ತಾರೆ.ಈ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವೇದಿಕೆ ಇಲ್ಲ. ಈ ಜನರು ಎಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅದು ಹೊಲ, ಕೊಟ್ಟಿಗೆ, ಅಥವಾ ರಸ್ತೆ, ಅವರ ಕಾಲೋನಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ಸ್ಥಳವಾಗಿರಬಹುದು. ಅವರ ಹಾಡುಗಳು ಅವರ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ನಿಮಗೆ ಪ್ರಾಸಗಳು ಸಿಗದಿದ್ದರೂ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ನೀವು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಆನಂದವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತೀರಿ. ಹಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಕುಣಿಯುವುದು ಬಂಜಾರರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉದ್ಯೋಗವಲ್ಲ. ತಮ್ಮನ್ನು ಮನರಂಜನೆಗಾಗಿ, ಬಂಜಾರರು ವಿವಿಧ ತೀಜ್ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯವನ್ನು ಆನಂದಿಸುತ್ತಾರೆ.ಬಂಜಾರ ಹಾಡುಗಳ ಭಾಷೆ ಸರಳವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ಹಂತಗಳು ಸಹ ತುಂಬಾ ಸರಳವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಥಕ್ ಅಥವಾ ಭರತನಾಟ್ಯದಂತೆ, ಈ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಗಳು ಅಥವಾ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸರಳವಾದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಂಜಾರರ ಹಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳು ಬಹಳ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಮೋಡಿಮಾಡುತ್ತವೆ. ಖಂಜರಿ ಅಥವಾ ಡಫ್ ಅನ್ನು ತಾಳವಾದ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಬಂಜಾರ ಮಹಿಳೆ ತಿರುಪತಿ ದೇವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಬಯಸುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹಾಡಿನ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ತಿರುಪತಿಗೆ ಹೋಗುವಂತೆ ವಿನಂತಿಸುತ್ತಾಳೆ –ಬಂಜಾರ ಸಮುದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ "ಚೋಕೋ" (ದೇವಾಲಯ ಅಥವಾ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಬಿಡಿಸುವ ರಂಗೋಲಿ) ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದೀಪಾವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅದರ ಸುತ್ತ ವೃತ್ತಾಕಾರವಾಗಿ ನಿಂತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡುವುದು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬಂಜಾರರ ವಸಾಹತು ಗ್ರಾಮಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮುದಾಯ ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು "ತಾಂಡಾ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೀಪಾವಳಿ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಂಜಾರ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಾಡ,ನೃತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ,ಯಾವುದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲೂ ಸಹ ಅವರು ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಬಂಜಾರ ಹಾಡುಗಳ ಭಾಷೆ , ನೃತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತಿಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಈ ಹಾಡು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಭಾವವೂ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಬಂಜಾರರ ಹಾಡು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಜಾನಪದ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ.
"ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯ ವೆಂಬುದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು ಹಾಡುಗಳು, ವಾದ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳು ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ

ಬಂಜಾರ ನೃತ್ಯ