ತಜಿಕಿಸ್ತಾನ್: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
೬೩ ನೇ ಸಾಲು:
}}
'''ತಜಿಕಿಸ್ತಾನ್''' ({{lang|tg|Тоҷикистон}})
ತಾಜಿಕ್ ಸೋವಿಯೆತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ - ▼
▲ಸೋವಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಗಣರಾಜ್ಯ. ತಾಜಿಕಿಸ್ತಾನ್ ಎಂದೂ ಇದಕ್ಕೆ ಹೆಸರುಂಟು. 1929 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಈ ಗಣರಾಜ್ಯ ಏಷ್ಯದ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಸೋವಿಯತ್ ದೇಶದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಉ.ಅ. 39o 40' — 36o 40' ಮತ್ತು ಪೂ. ರೇ. 67o 20'—75o 00' ನಡುವೆ ಇದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಉಜ್ ಬೆಕ್ ಮತ್ತು ಕಿರ್ಗಿeóï ಸೋವಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾಗಿ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳು, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಅಘ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ, ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಚೀನ - ಇವು ಇದರ ಮೇರೆಗಳು. ವಿಸ್ತೀರ್ಣ 55,250 ಚ.ಮೈ. (1,43,100 ಚ, ಕಿಮೀ) ಜನಸಂಖ್ಯೆ 30,80,000 (1972). ರಾಜಧಾನಿ ದೂಷಾನ್ಬಿ.
== ಭೌತಿಕ ಭೂವಿವರಣೆ ==
ಕಮ್ಯೂನಿಸಂ ಶಿಖರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಖಂಡೀಯ ಹಿಮ ನದಿ ಲೆಡ್ನಿಕ್ ಫೆಡ್ ಚೆಂಕೋ (50 ಮೈ.) ಇದೆ. ಫರ್ಗಾನ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಸಿರ್- ದಾರ್ಯ ನದಿಯನ್ನೂ ಬಖಾರ ಬಳಿ ಉಜ್ ಬೆಕ್ ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬತ್ತಿಹೋಗುವ ಜೆರಾಫ್ ಷಾನ್ ನದಿಯನ್ನೂ ಸಿಂಕಿಯಾಂಗ್ಗೆ ಹರಿಯುವ ಮಾರ್ಕಾನ್ಸೂ ನದಿಯನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟರೆ ಎಲ್ಲ ಹಿಮಪೋಷಿತ ನದಿಗಳೂ ಅಮೂದಾರ್ಯ (ಆಕ್ಸಸ್) ನದಿಯನ್ನು ಅದರ ಬಲದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡುತ್ತವೆ. ಅಮೂದಾರ್ಯ ನದಿ ಆಘ್ಘನ್ ಭಾಗದ ಹಿಂದೂ ಕುಷ್ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ, ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ ಹಾಗೂ ತಾಜಿûಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಬಹುಭಾಗದ ಗಡಿಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ. ಕಿರ್ಗಿಜ್ ಸೋವಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ರಾಕ್ಷ ನದಿಯನ್ನು ಕೂಡಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ.
ತಾಜಿಕ್ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಯುಗುಣದ ಮೂರು ಪ್ರರೂಪಗಳಿವೆ. ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಣ ಹವೆ ; ಉಷ್ಣತೆ ಹೆಚ್ಚು. ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ 10",ಉಷ್ಣತೆ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ 31o ಅ (88oಈ) ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ 3oಅ (38oಈ). ತಪ್ಪಲು ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಹೆಚ್ಚು ; ಆ ಪ್ರದೇಶ ಹೆಚ್ಚು ತಂಪಾಗಿರುತ್ತದೆ. 10,000 ಅಡಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರವಿರುವ ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಅವಪತನ ಕೇವಲ 3" ; ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣತೆ, ನೀರು ಗಡ್ಡೆಕಟ್ಟುವ ಬಿಂದುವಿಗಿಂತ ಕೆಳಗೆ ಇರುತ್ತದೆ.
೭೮ ನೇ ಸಾಲು:
ವಾಯುವ್ಯದ ತಗ್ಗಿನ ಇಳಿಜಾರು ಪ್ರದೇಶÀಗಳು ಕಾಡುಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಸಸ್ಯ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ. ಅನುಕ್ರವಾಗಿ ಕುರುಚಲು, ಹುಲ್ಲುಗಾಡು ಪರ್ಣಪಾತಿ ಮತ್ತು ಶಂಕುಧಾರಿ ಕಾಡು, ಅಲ್ಪೈನ್ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಇವೆ. ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲೂ ವೈವಿಧ್ಯವುಂಟು. ದಕ್ಷಿಣದ ತಗ್ಗಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ, ಜಿಂಕೆ, ಹಲವು ಬಗೆಯ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಉಂಟು. ಎತ್ತರದ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಜಿಂಕೆಗಳೂ ದೊಡ್ಡ ಹಲ್ಲಿಗಳೂ ಇವೆ. ಪಾಮಿರ್ಗÀಳಲ್ಲಿ ಕರಡಿಗಳೂ ಕಾಡುಕುರಿಗಳೂ ಇವೆ.
== ಇತಿಹಾಸ ==
18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವರೆಗೆ ತಾಜಿಕರು ಬೊಖಾರದ ಅಮೀರರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದರು. ತರುವಾಯ ಅಮೂ- ದಾರ್ಯ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಹಾಗೂ ನೈಋತ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಫ್ಘನರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. 1895ರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲೊ-ರಷ್ಯನ್ ಆಯೋಗವೊಂದು ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಉತ್ತರದ ಗಡಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಾಗ ತಾಜಿಕ್ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ವಿಭಾಗವಾಯಿತು.
ರಷ್ಯನ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ (1917) ತರುವಾಯ, 1918ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ತುರ್ಕಿಸ್ಥಾನ್ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತ ಸೋಮಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ತಾಜಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದ ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿನ ಭಾಗ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಯಿತು. 1920 ರ ಆಗಸ್ಟ್ 23 ರಂದು ಬುಖಾರಖಾನ್ ಅಧಿಪತ್ಯಕ್ಕೂ ಕ್ರಾಂತಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಆ ಅಧಿಪತ್ಯದಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ತಾಜಿಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗ ಸೇರಿತ್ತು. 1924ರಲ್ಲಿ ಉಜ್ ಬೆಕ್ ಸೋಮಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಂಗವಾಗಿ ತಾಜಿಕ್ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತ ಸಮಾಜವಾದಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. 1929ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸೋಮಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಒಂದು ಅಂಗರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಗಳಿಸಿತು.
== ಜನತೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ==
ತಾಜಿಕರರು ಇರಾನಿಯನ್
ಉಜ್ಬೆಕ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಉಜ್ಬೆಕ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೋವಿಯೆತ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತಾಜಿಕರು ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕವಿಗಳನ್ನು ತಮ್ಮವರೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯರಾದವರು ರುದಾಕಿ ಮತ್ತು ಉಮರ್ ಖಯ್ಯಾಮ್, ಸಾದಿ, ಹಾಫೀಜ್, ಜಾಮಿ ಇವರೂ ತಾಜಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1960ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ 3,50,000 ಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿದ್ದರು. ಕಿಂಡರ್ಗಾರ್ಟನ್ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ 16,000 ಮಕ್ಕಳಿದ್ದವು. 1941ರಲ್ಲಿ ದೂಷಾನ್ಬಿಯಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಶಾಖೆಯೊಂದು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. 1951ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಯಿತು. ಇಲ್ಲೊಂದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಿದೆ. ದೂಷಾನ್ಬಿಯಲ್ಲಿ ತಾಜಿಕ್, ರಷ್ಯನ್ ಮತ್ತು ಉಜ್ಬೆಕ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ರೇಡಿಯೋ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಕೇಂದ್ರಗಳಿವೆ. ಪಾಮಿರ್ನಲ್ಲಿ ಖಗೋಳ ಮತ್ತು ಪವನಸಂಶೋಧನಾಲಯವಿದೆ. ತಾಜಿಕಿಸ್ತಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಪಟ್ಟಣಗಳು ದೂಷಾನ್ಬಿ (3,74,000) (1970). ಲೆನಿನಾಬಾದ್ (1,03,000), ಉರ-ಟುಬೇ (2,69,397). ಕುಲ್ಯಾಬ್ (33,000) ಮತ್ತು ಕುರ್ಗಾನ್-ಟುಬೇ (31,000) (1967).
== ಆಡಳಿತ ==
ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ರಾಜಕೀಯಪಕ್ಷ ತಾಜಿಕ್ ಸೋವಿಯತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಕಮ್ಯೂನಿಷ್ಟ್ ಪಕ್ಷ. ಇದಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 90,000 ಸದಸ್ಯರಿದ್ದಾರೆ. ಯುವ ಕಮ್ಯೂನಿಷ್ಟ್ ಲೀಗ್ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಮೂಹಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಇದರ ಸದಸ್ಯ ಸಂಖ್ಯೆ ಸು.2,00,000. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಂತೆ ಇಲ್ಲೂ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಸದಸ್ಯ ಸಂಖ್ಯೆ 5,00,000ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು.
Line ೯೪ ⟶ ೧೦೧:
ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೂ ಕೆಲಸ, ವಿಶ್ರಾಂತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮುಪ್ಪಿನ ಹಾಗೂ ಆಶಕ್ತಿಯ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಮೆ-ಈ ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ. ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರೂ ಸೇರಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳುಂಟು.
== ಆರ್ಥಿಕತೆ ==
ಇಲ್ಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಹತ್ತಿ ಜವಳಿ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಟ್ರಾಕ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಮೋಟಾರು ಬಿಡಿಭಾಗಗಳ ತಯಾರಿಕೆ. ರೇಷ್ಮೆ ನೂಲುವ ಹಾಗೂ ಉಣ್ಣೆ ಬಟ್ಟೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಗಿರಣಿಗಳಿವೆ. ಹಣ್ಣುಗಳ ಡಬ್ಬೀಕರಣವೂ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಕೈಗಾರಿಕೆ. ಸೊಗಸಾದ ತುರ್ಕಿ ಜಮಖಾನೆಗಳಿಗೆ ಈ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಮುಖ್ಯ ನಗರಗಳು ದೂಷಾನ್ಬಿ, ಲೆನಿನಾಬಾದ್, ಕುರ್ಗಾನ್-ಟ್ಯುಬೇ, ಉರ-ಟ್ಯುಬೇ, ಕನಿಬಾದಾನ್.
Line ೧೦೦ ⟶ ೧೦೮:
ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೀಸ, ತವರ, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು, ಪೆಟ್ರೋಲ್, ಚಿನ್ನ, ಬೆಳ್ಳಿ, ಕಟ್ಟಡಗಲ್ಲು ನಿಕ್ಷೇಪಗಳಿವೆ.
ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸು. 400 ಮೈ, ರೈಲು ಮಾರ್ಗಗಳುಂಟು. ಟರ್ಮೆಜ್ನಿಂದ ಅರ್ಜಾನಿಕಿಡ್ಜಾಬಾದ್ ವರೆಗಿರುವುದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಮುಖ್ಯ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ, ದೂಷಾನ್ಬಿಯಿಂದ ವಾಕ್ಷ್ ಕಣಿವೆಗೂ ಅಲ್ಲಿಂದ ಕುಲ್ಯಾಬ್ಗೂ ನ್ಯಾರೋ ಗೇಜ್ ರೈಲು ಮಾರ್ಗವುಂಟು. ದೂಷಾನ್ಬಿ-ಕರೋಗ್, ಕರೋಗ್-ಆಷ್, ದೂಷಾನ್ಬಿ-ಉರ-ಟ್ಯುಬೇ ಕುರ್ಗಾನ್-ಟ್ಯುಬೇ-ಕುಲ್ಯಾಬ್ ರಸ್ತೆಗಳು ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು. ಫೈಜಾಬಾದ್, ಕಾಲದಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಆಮೂ-ದಾರ್ಯನದಿ ನೌಕಾಯಾನ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಮಾನ ಸಾರಿಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವುಂಟು. ದೂಷಾನ್ಬಿಯಿಂದ ಮಾಸ್ಕೋ, ತಾಷ್ಕೆಂಟ್, ಬಾಕು ಮತ್ತು ಇತರ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನಗಳು ಹೋಗಿಬರುತ್ತವೆ.
[[ವರ್ಗ:ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ]]
[[ವರ್ಗ:ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ದೇಶಗಳು]]
|