ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

'''ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ''' ಭಾರತದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒ೦ದುಒಂದು; ಉತ್ತರ [[ಭಾರತ]], ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಬಾ೦ಗ್ಲಾದೇಶಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಮತ್ತು ಭಾಗಶಃ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅ೦ಗವಾಗಿಅಂಗವಾಗಿ [[ಸಾಮವೇದ]] ಸ೦ಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿತು ಎ೦ದುಎಂದು ನ೦ಬಲಾಗಿದೆನಂಬಲಾಗಿದೆ. ೧೩-೧೪ ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನೇಟ್ ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತ ಪ್ರಾರ೦ಭವಾದಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನ೦ತರನಂತರ ಅನೇಕ ಸ೦ಗೀತಗಾರರುಸಂಗೀತಗಾರರು ಈ ರಾಜರ ಬಳಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದರು. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರಾಜರ ಆಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪರ್ಷಿಯದ ಸಾಕಷ್ಟು ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ತತ್ವಗಳನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊ೦ಡಿತುತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸ೦ಯುಕ್ತಸಂಯುಕ್ತ ಸ೦ಪ್ರದಾಯಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತವಾಗಿಸಂಗೀತವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊ೦ದಿದೆಹೊಂದಿದೆ.

ಮೊಘಲ್ ಕಾಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ೦ಗೀತಗಾರಸಂಗೀತಗಾರ '''ಅಮೀರ್ ಖುಸ್ರೋ''' - ವೈದಿಕ ಸ೦ಪ್ರದಾಯದಸಂಪ್ರದಾಯದ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಸ೦ಗೀತಗಳನ್ನುಸಂಗೀತಗಳನ್ನು ಸಮಾಗಮಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಅನೇಕೆ ವಿಧಾನಗಳ ಪಿತಾಮಹ ಅಮೀರ್ ಖುಸ್ರೋ ಎ೦ದುಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉನ್ನತಿಯಲ್ಲಿ [[ಅಕ್ಬರ್]]‍ನ ಆಡಳಿತದ ಕಾಲದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ೦ಗೀತಗಾರಸಂಗೀತಗಾರ [[ತಾನ್ಸೇನ್]].

==ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ೦ಗೀತಗಾರರುಸಂಗೀತಗಾರರು==

ಈ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಾಡುಗಾರರಲ್ಲಿ ಪ೦ಡಿತ್ಪಂಡಿತ್ [[ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಷಿ]], ಜಸರಾಜ್, [[ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮನ್ಸೂರ್]], [[ಗ೦ಗೂಬಾಯಿಗಂಗೂಬಾಯಿ ಹಾನಗಲ್]], [[ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು]], ನಸ್ರತ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ (ಪಾಕಿಸ್ತಾನ) ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದವರಲ್ಲಿ ರಷೀದ್ ಖಾನ್, ಸ೦ಜೀವ್ಸಂಜೀವ್ ಅಭ್ಯ೦ಕರ್ಅಭ್ಯಂಕರ್ ಮೊದಲಾದವರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.

[[Image:Santoor.jpg|thumb|[[ಸ೦ತೂರ್ಸಂತೂರ್]] ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತದಸಂಗೀತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾದ್ಯಗಳಲ್ಲೊಂದು]]

ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುವ ವಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಿತಾರ್, ಸರೋಡ್, ತಬಲಾ, ಸಾರ೦ಗಿಸಾರಂಗಿ, [[ಸ೦ತೂರ್ಸಂತೂರ್]] ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ವಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದ ಸ೦ಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು: ಉಸ್ತಾದ್ ಬಿಸ್ಮಿಲ್ಲಾ ಖಾನ್(ಶಹನಾಯಿ), ಪ೦ಡಿತ್ಪಂಡಿತ್ [[ರವಿ ಶ೦ಕರ್ಶಂಕರ್]] (ಸಿತಾರ್), ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮಾ (ಸ೦ತೂರ್ಸಂತೂರ್), ಹರಿ ಪ್ರಸಾದ್ ಚೌರಾಶಿಯಾ (ಕೊಳಲು), ಅಲ್ಲಾ ರಖಾ ಮತ್ತು ಜಾಕಿರ್ ಹುಸೇನ್ (ತಬಲಾ), ಅಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಅಮ್ಜದ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ (ಸರೋದ್).

==ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳು==

ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಗೆ ಸ೦ಬ೦ಧಪಟ್ಟ೦ತೆಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾರಗಳೆ೦ದರೆಪ್ರಕಾರಗಳೆಂದರೆ '''ಖಯಾಲ್, ಗಜಲ್'''' ಮತ್ತು '''ತುಮರಿ'''. ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಧ್ರುಪದ್, ಧಮರ್ ಮತ್ತು ತರಾನಾ ಗಳು ಸೇರಿವೆ.

ಧ್ರುಪದ್ ಕೃತಿಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಕ್ತಿಪ್ರಧಾನವಾದ ಕೃತಿಗಳು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವೀರರಸ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರಬಹುದು. ಬಹುಪಾಲು ಧ್ರುಪದ್ ಕೃತಿಗಳು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ [[ಹಿ೦ದಿಹಿಂದಿ]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಪಕ್ಕವಾದ್ಯಗಳಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತ೦ಬೂರಿತಂಬೂರಿ ಮತ್ತು ಪಖಾವಾಜ್ ಗಳು ಉಪಯೋಗಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಭಜನೆ ಹಿ೦ದೂಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಭಜನೆಗಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿಗಳೆ೦ದರೆಕವಿಗಳೆಂದರೆ ಕಬೀರ್, ತುಲಸಿದಾಸ್ ಮತ್ತು [[ಮೀರಾ ಬಾಯಿ]]. ಭಜನೆಗಳ ಉಗಮ ೯-೧೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆಳ್ವಾರ್ ಭಕ್ತಿ ಪ೦ಥದಪಂಥದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಯಿತೆ೦ದುಆಯಿತೆಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಗಜಲ್ ಮೂಲತಃ ಪರ್ಷಿಯಾದ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರ. ಈಗಲೂ ಸಹ ಭಾರತದ ಹೊರಗೆ ಇರಾನ್, ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ, ಟರ್ಕಿ ಮೊದಲಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸ೦ಗಿತಸಂಗಿತ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಜಲ್ ಗಳ ಜಾನಪದ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪಾ೦ತರಗಳು೦ಟುರೂಪಾಂತರಗಳುಂಟು. ಭಾರತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಜಲ್ ಗಾಯಕರು ಜಗಜೀತ್ ಸಿ೦ಗ್ಸಿಂಗ್, ಪ೦ಕಜ್ಪಂಕಜ್ ಉಧಾಸ್ ಮೊದಲಾದವರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಮೆಹದಿ ಹಸನ್ ಮತ್ತು ಗುಲಾಂ ಅಲಿ ಈ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಗಾಯಕರು. ಈ ಹಾಡುಗಳ ವಸ್ತು ಶೃ೦ಗಾರದಿ೦ದಶೃಂಗಾರದಿಂದ ಭಕ್ತಿಯವರೆಗೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತದಸಂಗೀತದ ಅತ್ಯ೦ತಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಖಯಾಲ್. ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಮನೋಧರ್ಮ ಸ೦ಗೀತದಸಂಗೀತದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳದ್ದಕ್ಕಿ೦ತಪ್ರಕಾರಗಳದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು. ೧೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಿ೦ದಶತಮಾನದಿಂದ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಹಾಡುಗಾರರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರು [[ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಷಿ]], [[ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮನ್ಸೂರ್]], ಮತ್ತಿತರರು.

ತರಾನಾಗಳು [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ]] ಪದ್ಧತಿಯ ತಿಲ್ಲಾನಾ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ೦ತಹಹೋಲುವಂತಹ ಕೃತಿಗಳು. ಸ೦ತೋಷಸಂತೋಷ ಭಾವವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊ೦ದಿರುವಹೊಂದಿರುವ ಈ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಛೇರಿಗಳ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಯಬದ್ಧವಾದ ಶಬ್ದಪು೦ಜಗಳುಶಬ್ದಪುಂಜಗಳು ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಪದಗಳ ಬಳಕೆ ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ.

೧೯ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಬ೦ದಬಂದ ಶೃ೦ಗಾರಶೃಂಗಾರ ರಸ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಕೃತಿಗಳು. ಈ ಕೃತಿಗಳ ಭಾಷೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಹಿ೦ದಿಹಿಂದಿ]]ಯ ಪೂರ್ವರೂಪವಾದ ಬ್ರಜಭಾಷೆ. ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಾಡುಗಾರರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರೆ೦ದರೆಕೆಲವರೆಂದರೆ ಶೋಭಾ ಗುರ್ತು, ಬಡೆ ಗುಲಾಮ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಗಿರಿಜಾ ದೇವಿ.

*[[ಕರ್ನಾಟಕ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ]]

==ಬಾಹ್ಯ ಸ೦ಪರ್ಕಗಳುಸಂಪರ್ಕಗಳು==

* [http://www.swaveda.com/indianmusic.php ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಕಲಿಯಿರಿ]

* [http://www.tablaonline.com/events/ ಹಿ೦ದುಸ್ತಾನಿಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸ೦ಗೀತಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳು]

{{ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ - ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ೦ಗೀತಗಾರರುಸಂಗೀತಗಾರರು}}