ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

 

== ''''೧೮೫೭'' ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ==

 

--[[ವಿಶೇಷ:Contributions/122.167.4.122|122.167.4.122]] ೦೫:೦೨, ೧೯ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೨ (UTC)

[[೧೮೫೭]]ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ, ೩೪ನೇ ದೇಶೀಯ ಪದಾತಿದಳದ ಸಿಪಾಯಿಯಾದ [[ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ]], ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (ದಳನಾಯಕ) ಒಬ್ಬನ ಮೇಲೆರಗಿ ಅಡ್‍ಜುಟೆಂಟ್ (ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ) ಒಬ್ಬನಿಗೆ ಗಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಜನರಲ್ (ಸೇನಾಪತಿ) ಹರ್ಸೇ, ಪಾಂಡೆಗೆ ಯಾವುದೋ 'ಧರ್ಮದ ಮನೋವ್ಯಾಧಿ' ತಗುಲಿದೆಯೆನ್ನುತ್ತಾ, ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಜಮಾದಾರ (ಆರಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖ)ನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಬಂಧಿಸಲು ಆತ ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೭]] ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ತುಕಡಿಯನ್ನೇ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೧೦ ರಂದು, ೧೧ ನೇ ಹಾಗೂ ೨೦ ನೇ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ರೋಷದಿಂದ ಸವಾರರು ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮಿತಿ ಮೀರಿ, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಅನಂತರ ೩ನೇ ತುಕಡಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೇ ೧೧ ರಂದು [[ದೆಹಲಿ]]ಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ [[ಅವಧ್]] ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರನಾದ [[ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ]]; [[ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್]]; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ [[ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್]] ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ [[ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್]]; [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯ ರಾಣಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಾಯಿ]]; [[ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ]]; [[ಬಿಹಾರ]]ದ [[ಜಗದೀಶಪುರ]]ದ [[ರಜಪೂತ]] ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಮುಘಲ್ ದೊರೆ [[ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ]]ನ ಸಂಬಂಧಿ [[ಫಿರೂಝ್ ಶಹಾ]].

 

 

 

=== ಅನಂತರದ ಫಲಿತಾಂಶ ===

 

== ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ==

ಚದುರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ [[ಅರಬಿಂದೊ ಘೋಷ್]] ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾದ [[ಜುಗಾಂತರ್ ಪಕ್ಷ]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು <ref>[[Banglapedia]] [http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm article] by Mohammad Shah</ref>. ಅರಬಿಂದೊ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಬರಿನ್ ಘೋಷ್]] ಮತ್ತು [[ಬಾಘಾ ಜತೀನ್]]ರಂತಹ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. [[ಮುಜಾಫರಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನನ್ನು ಸ್ಫೋಟಕದೊಂದಿಗೆ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅರಬಿಂದೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಒಟ್ಟು ೪೬ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು [[ಅಲಿಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಫೋಟಕ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಖುದೀರಾಮ್ ಬೋಸ್]] ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ [[ಬಾಘಾ ಜತಿನ್]] ಪೋಲೀಸರ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು.

 

 

೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ [[ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿಥ್ಗೌ]] ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸದೆಯೆ ಭಾರತವು [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದರ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡಿತು. ಆಗಿನ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್]]‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಮೊಹಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ]] ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ [[ಲಾಹೋರ್]]‍ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೀಗಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ [[ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರಂತೆ ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಲಾಯಿತು.

 

== ಅಂತಿಮ ಹಂತ: ಕದನ, ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ದಂಗೆ ==

 

ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಕರಡನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು [[ನವೆಂಬರ್ ೨೬]], [[೧೯೪೯]]ರಂದು ಪೂರ್ತಿಗೊಳಿಸಿತು; [[ಜನವರಿ ೨೬]], [[೧೯೫೦]]ರಂದು '''ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯ'''ವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ ಅವರಿಂದ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರಪ್ರಸಾದರನ್ನು ಮೊದಲ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]] ಎಂದು ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು. ನಂತರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಭಾರತವು ಇನ್ನಿತರ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ : [[ಗೋವಾ]] (೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ) ಮತ್ತು [[ಪಾಂಡಿಚೇರಿ]] ( ಫ್ರೆಂಚರು ೧೯೫೩-೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. ೬೨ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು ; ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಂತಾಯಿತು.

 

== ಮಹತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳು ==

* [[1923]] : [[ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ]]ದ ಭಾರತ ಭೇಟಿ. ಲಾಠಿ ಏಟಿನಿಂದ [[ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್]] ಮರಣ.

* [[1930]] : [[ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]. ಮೊದಲ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು.

* [[1931]] : [[ಗಾಂಧೀಜಿ]] - [[ಇರ್ವಿನ್]] ಸಂಧಾನ. ಎರಡನೆಯ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು.

* [[1935]] : ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ.

 

==ನೋಡಿ==

 

{{wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ}}